скачать книгу бесплатно
– Оччоҕуна эрэйдээх хайыай, мууһа ууллуор диэри устарыгар тиийэр.
– Айыы даҕаны!
– Ол эрээри мууска эн олороруҥ буоллар, мин быыһыам этэ, – Денис мичээрдээбитэ. Онно биирдэ киһим от күөх харахтардааҕын өйдөөн көрбүтүм. Дьэ, буолар да эбит.
– Хайдах?
– Вертолетунан тиийэн быа кирилиэс түһэриэм этэ, киинэҕэ курдук… – Денис бэйэтин тылларыттан бэйэтэ күлэн ылбыта. Мин сөбүлээбэтэхпин биллэрэн, киэр хайыспытым. Куруук итинникпин, эр дьон эйэргэһээри гыннахтарына быһа баттыыбын. Оонньоспотуннар хайаабатыннар! Баҕар ол иһин да буолуо, ким да миэхэ сыста сатаабат, эр да дьон акаары буолбатахтар ини.
Тоҕо эрэ эмискэ бу олох билбэт киһим аттыгар турарбыттан бэйэбин олус табыгаһа суохтук санаммытым уонна дьиэбэр төннө охсуохпун баҕарбытым. «Ычча» диэн саҥам «барарга уолдьаста» диэн тэҥэ иһиллибитэ. Денис сирэйиттэн-хараҕыттан кини соччо барыан баҕарбатын сэрэйбитим. Ол эрээри хайыай? Төттөрү айаннаатахпыт дии. Суолу быһа эр дьонтон наһаа да тэйбиппин диэн толкуйдуу испитим.
Хас да хонон баран, библиотекаҕа тиийбитим. «Саха Сирэ» хаһыат былырыыҥҥы сыллааҕы подшивкатын көрдөөбүтүм. Бу хаһыат күһүҥҥү нүөмэригэр Денис туһунан матырыйаал тахсыбыт үһү. Ону кини Табаҕаттан төннөн иһэн быктарбыта: «Суруналыыс боппуруостары биэрбитэ, онтон таһырдьа таһааран, ханнык эрэ «УАЗ»-ик аттыгар туруоран, хаартыскаҕа түһэрбитэ. Хаһыакка бэчээттээбиттэригэр бэйэм да соһуйбутум. Дьиҥинэн, мин саҕа чааһынай тэрилтэлэрдээх коммерсант уолаттар элбэхтэр ини. Ааҕан баран бэйэбин бэйэм билбэтэҕим. Олох патриот курдук суруйбут этэ. Онтон, дьиктитэ баар, кыһын Тааттаҕа этэ дуу билэр дьоммор сылдьыбыппар, «эн тускунан хаһыакка аахпыппыт» диэн кэпсээбиттэригэр, хаһыаты ааҕар дьон өссө да бааллар эбит дуу диэн хата соһуйбутум».
– Оттон эн аахпаккын дуо?
– Бириэмэ суох.
Балайда хасыһан баран, мин наадалаах нүөмэри булбутум. «Инникигэ эрэллээхтик» диэн ааттаах дьоҕус соҕус кээмэйдээх матырыйаал балаһа аллара өттүгэр бэчээттэммит этэ. Хаартыскаҕа «УАЗ»-ик аттыгар күлбүт-үөрбүт сирэйдээх эр киһи турар. Кэпсэтии ис хоһооно бу киһи үлэтин тула. Тыа хаһаайыстыбатын специалиһа, хас да сыл совхозка үлэлээн баран, ыһыллыы саҕаламмытыгар, кредит ылан, бэйэтин дьыалатын саҕалаабыт. Ыстатыйа «Денис Егоров билиҥҥи кэм түргэн тэтимигэр сөп түбэһэн, эрэллээхтик инники хардыылаан иһэр» диэн аҕыйах тылынан түмүктэммит. Мин испэр Де-нис тохтоло суох бөтө сылдьар төлөпүөнүн, көмүс тиистэрин, кэтит биһилэҕин, сыапачкатын санаан ылбытым уонна сонньуйбутум. Билиҥҥи кэм геройа ама кини үһү дуо?
Нэдиэлэ буолан баран Денис төлөпүөннээбитэ.
– Иркутскайтан эрийэбин, командировкаҕа сылдьабын. Баҕар нэдиэлэ бүтэһигэр төннүөм. Оччоҕо көрсүөхпүт?
Ити этиигэ мин «суох» диэхпин тылым тахсыбатаҕа, быһаарыыта суох «көрүллүө» диэбитим. Онуоха киһим дьикти баҕайытык күлэн ылбыта. Трубканы ууран баран, мин тоҕо эрэ сүргэм көтөҕүллүбүтүн өйдөөбүтүм.
Бээтинсэ күн этэ. Ыарахан үлэ нэдиэлэтэ бүтэн, дьиэбэр киирээт, туох эрэ ыарахан сүгэһэри санныбыттан киэр бырахпыт курдук санаммытым. Оо, өссө уоппускаҕа диэри хайдах эмэ тулуйбут киһи диэн санаа төбөбөр элэс гыммыта… Сылайбытым, сүрэҕэлдьээбитим, хал буолбутум оччо буоллаҕа. Эмискэ табахтыах санаам кэлбитэ. Итэҕэйиэххит суоҕа, Димуль барбытын кэннэ бастакы сигаретабын уоспар таҕайбытым уонна кылгас кэм иһигэр дьаарай табахсыкка кубулуйбутум. Киһи тосту туора уларыйара чахчы түргэн эбит!
Биирдэ, эмиэ бу курдук үлэбиттэн кэлээт, спагетти буһараары санаталаан иһэн, тоҕо эрэ сүрэҕэлдьээн эбитэ дуу, кухняҕа олорон эрэ айаҕым аһы-йыар, төбөм ыалдьыар диэри дэлби табахтаабытым. Пепельницам түргэн баҕайытык туолан барбыта, мин буоллар өһөспүттүү тарт да тарт. Ити олорон, эмискэ бэйэбин сиэркилэҕэ көрөргө дылы буолбутум. Арай куп-кубархай дьахтар, бэйэтин тула халыҥ буруоттан истиэнэ оҥостон баран, табахтаан бусхата олорор эбит. Саараама, ки-им да ити буруону арыйан, ити күрүө иһигэр баар дьахтар сирэйин өҥөйөн да көрүөн баҕарбата. Тугу гынаары? Ити санааттан мин абаккарбытым бэрдэ эбитэ дуу, ынырык түүлтэн босхолонон уһуктарга дылы гыммытым. Онтон ыла табахтыыр адьынаппын быраҕарга быһаарыммытым. Сорох дьон түргэнник быраҕаллар, оттон мин туспар ол уустук дьыала буолан биэрбитэ. Балайда өр тардыбакка сылдьан баран, эмискэ, туохтан эрэ санаам оонньоото да, сигаретабын айахпар уоппуппун бэйэм да билбэккэ хааларым.
Ити курдук «табах тардыбыт киһи-и» диэн эрэйдэнэ ахан сыттахпына төлөпүөн тыаһаабыта.
– Алло.
– Бу мин, – «мин» диэн Дима.
– Истэбин, – тоҕо эрэ кини эрийбититтэн уруккум курдук үөрбэтэҕим. Хайа муҥун, Диматтан олус сылайдаҕым, хал буоллаҕым дии. Бадаҕа, кини этигэр тымныы ньуосканы таҕайбыт кэриэтэ, куолаһым эйэҕэһэ суохтук иһиллибитэ.
– Тугу гынаҕын? – Дима бэрт сэниэлээхтик ыйыппыта. «Киинэҕэ барыахха» диэри гынара дуу?
– Сытабын, – ээл-дээл эппиэттээбитим.
– Кэлэ сылдьабын дуо? – «сытабын» диэн тылы Дима аһара да боростуойдук өйдөөбүтүттэн мин кыһыйбытым. Сытар – ол аата ыҥырар. Иллэрээ сыллааҕыта итинник ыйыппыта буоллар, мин туохпун барытын умнан туран «кэл» диэм этэ. Оттон билигин… билигин суох. Бириэмэ аастаҕын аайы туох барыта чахчы эргэрэр, сүтэр, симэлийэр, сылайар тустаах эбит. Ол тэҥэ Димаҕа тапталым сааскы күҥҥэ муус мүлүрүйэн уулларыныы бүтэн-уостан бардаҕа.
Эмискэ ааҥҥа звоноктаабыттара. Киһи соһуйуох ону, бэл диэтэр Дима чуор кулгааҕа истибитэ. «Ким эрэ эйиэхэ кэллэ дуо?» – диэн кини тута сураспыта.
– Ким эрэ кэллэ, – мин трубканы кулгаахпар таҕайбытынан, аан диэки барбытым.
– Кимий?
– Бэйэм да билбэппин, билигин көрүөм, – глазогунан көрбүтүм, – Дима, кэлин кэпсэтиэхпит, пока, – диэт, трубканы арааран кэбиспитим. Ааны аспытым боруокка Денис илэ бэйэтинэн турара. Эчи улаханын, эчи сэниэлээҕин, эчи атынын…
Дениһи көрөөт, тоҕо эрэ аҥаардас биэс эрэ мүнүүтэ анараа өттүгэр, табаҕа суох эрэйдэнэ сыппыппын таһыччы умнан кэбиспитим уонна долгуйаммын тугу саҥарыахпын тобулбатаҕым. Аҕыйах сөкүүндэ иһигэр араас санаа холорук курдук дууһабын үлтү ытыйан ааспыта. Ама итиччэ ахтыбыта буолуо дуо? Туохтан кини итинник үөрэрий? Мин курдук туох да кыраһыабайа суох, кырдьа баран эрэр дьахтары көрөн үөрэрэ саарбах диэн санааттан мин тута хаҕыс тириилэммитим.
– Туох эрэ наада баар дуо? – ыйытыым санаабыт санаабар дьүөрэлэһэрэ.
– Варя, төлөпүөннээн көрбүтүм да трубкаҕын олох ылбат этиҥ. Киэһэ ханна эрэ баран, бииргэ ужиннаабаппыт дуо?
– Ханна?
– Ресторанҥа.
Мин тугу хоруйдуохпун тобулбакка, саҥата суох турбутум. Онтон өй ылан:
– Суох, кыаллыбата буолуо, мин тоҕо эрэ төбөм олус күүскэ ыалдьар, – диэн куотуммутум.
– Биир бакаал кыһыл арыгыттан төбө ыарыыта суох буолар дииллэр…
– Мин рестораҥҥа кэтиэххэ сөптөөх таҥаһым да суох…
– О-оо, мин даҕаны бу хайдах турарбынан барар санаалаахпын, – Денис джинсылаах уонна клетка рубашкалаах.
– Мин эйигиттэн куттанабын, – диэбиппин кулгааҕым эрэ истэн хаалла.
– Варя, мин эйигиттэн эмиэ куттанабын, – диэт, Денис миэхэ чугаһаабыта. – Мин эйигиттэн олус-олус куттанабын, ол иһин ыҥырабын. Икки чааһынан кэлиэм, баһаалыста түһээр дуу. Өскөтүн подъезкыттан тахсыбатаххына, мин тохтоло суох сигналлыам, – диэн сибигинэйбитэ. Денис ити тылларыттан уонна күөх сайыны санатар сырдык харахтара мин диэки олус эйэҕэстик, сылаастык көрбүттэриттэн туймаарарга дылы буолбутум.
«О…» диэн куорат кытыытыгар, бэс чагда быыһыгар турар рестораҥҥа тиийбиппит. Биллэн турар ис оҥоһуута бөрүкүтэ суох эрээри, дьоно аҕыйах этэ уонна киһи соһуйуоҕун курдук, аҥаардас орто саастаах пааралар эрэ олороллоро. Дьыаланы быһаарсар дьон мустубат сирдэрэ буоларын тута өйдөөбүтүм. Быһатын эттэххэ, орто саастаах дьон кэргэттэриттэн саһар уйалара. Ити санааттан хайдах эрэ кыбыста санаабытым. Ол эрээри хайыахпыный, боруогу атыллаан баран төттөрү күрүөм дуо? Олордохпут дии. Мин балык сакаастаабытым уонна оҕуруот аһыттан салаат, кини – эт уонна креветкалаах салаат. Арааһа минньигэһэ сүрдээх быһыылаах, Денис салаатын итинтэн ордук үчүгэй ас суоҕун курдук сиэн барбыта. Оттон мин оҕурсуну айахпар укпутум, сааскы оҕурсу сэрэйбит сэрэх, амтана, уута-сүмэһинэ бүппүт этэ. Официант: «Тугу иһэҕит?» – диэн ыйыппыта. Мин испэр: «Да-да, туохта эрэ түргэн соҕустук кутуҥ!» – диэхпин олус баҕарбытым да туттуммутум. Чөл турукпун сүтэриэхпин туох да иһин баҕарбатаҕым. Онон: «Миэхэ, баһаалыста, минеральнай уута», – диэбитим. Онуоха Денис: «Оттон ханнык арыгыны боруобалыыбытый?» – диэн ыйыппыта. Мин төбөбүн быһа илгистибитим да, киһим ону эрэ көрбөтөх курдук, официантан биир бытыылка французскай розовай винону аҕаларыгар көрдөспүтэ. Мин ыксаабыттыы: «Суох-суох, биир бытыылка аһара элбэх! Миэхэ биир да бакаал сөп буолуо, оттон эн массыынаны ыытаргын умнума эрэ», – саҥам букатын даҕаны дьаһайыы курдук иһиллибитэ. Денис мин диэки хайдах эрэ сонньуйбуттуу көрбүтэ, оннооҕор кыратык күлэн ылбыта быһыылааҕа, официаҥҥа кэҕис гыммыта. Хайдах эрэ кэпсэтии тахсан испэтэҕэ. Үлэм туһунан кэпсиэхпин, ама ол кинини интэриэһиргэтиэ дуо? Суох. Кини да дьарыга мин өйбүн-санаабын долгуппата. Сымыйанан ыйыталаһыахпын туттуммутум, албынныырбын оҕо эрдэхпиттэн абааһы көрөбүн. Саҥата суох музыканы истэ-истэ балыкпар баар уҥуохтары тэриэлкэ кытыытыгар хомуйа олорбутум. Биһиги таспытыгар олорор парочка, эчи эйэргэһэн түһэн, букатын саҥа тыллан эрэр ньургуһуннар курдуктар. Хаһааҥҥыттан билсэллэрэ буолуой диэн мин испэр таайа сатаабытым. Биир ый, икки, эбэтэр биэс сыл? Денистээх биһиги сыһыаммыт хаһан эмэ итинник буолуон сөп дуо? Ити санааттан бэйэм да соһуйбутум… уонна кыбыстыбытым. Ардыгар киһи санаата бырадьаага тэҥэ баһа баттаҕа суох барар идэлээх.
Официант уол подноска биһиги икки бакаалбытын туох эрэ күндү бэйэлээх чөмчүүк таас тэҥэ өрө көтөҕөн аҕалбыта.
Денис, мичээрдээт: «Эн тускар», – диэбитэ. Хабархай амтаннаах арыгы тугу эрэ санаппыта. Тугу? А-а, да, хаһан эрэ Дималыын билсиһэрбитигэр эмиэ рестораҥҥа барбыппыт. Биир бытыылканы хайдах испиппитин билбэккэ да хаалбыппыт, күлсэ-күлсэ киэһэни быһа арааһы барытын ырыппыппыт. Аан дойдуга биһигиттэн ураты бэйэ-бэйэлэригэр чугас дьон ол саҕана суохтарын тэҥэ этэ. Дьикти, ол барыта сарсыардааҥҥы туман курдук ыһыллыбыт…
– Хайа, төбөҥ ыалдьара ааста дуо? – Денис саҥата миигин олох атын эйгэҕэ төнүннэрбитэ.
– Төбөм? Ааспыт курдук.
– Чэ, оччоҕуна бэрт эбит, – мичээрдээбитигэр тиистэрэ кылабачыйа түспүттэрэ. Итинник тиистээх киһини кытта уураһар, фу, төһө эрэ дьаабы диэн испэр сиргэнэ санаабытым. Этэбин дии, ардыгар фантазиям күүһүрэр. «Тиискин уларытыаххын баҕарбаккын дуо?» – диэри гынан баран, нэһиилэ туттуммутум. Ол оннугар: «Денис, эн кэргэннээххин дуо?» – диэбиппин кулгааҕым эрэ истэн хаалбыта.
– Кэргэннээхпин, – ити эппиэт миигин хомоппута. Тоҕотун бэйэм да өйдөөбөтөҕүм, ол эрээри эмискэ туора дьон бырааһынньыгар кэлбит курдук санаммытым. Санаам кэбирэҕэ сүрдээх, дьиҥинэн, бу олоххо оччолооҕу истэн-көрөн кэллэҕим уонна биирдэ баран эттэххэ, бачча атаҕар турбут эр киһи соҕотох сылдьыбата чуолкай. Ону сэрэйиэх да баара. Эр дьон, уопсайынан, дьахтара суох өр кэмҥэ соҕотох сылдьар кыахтара суоҕа биллэр суол.
Чэ буоллун, джин бытыылкаттан мүччү ыытылыннаҕа. Онон салгыы «доппуруостаан» барбытым:
– Хас оҕолооххунуй?
– 8 саастаах уоллаахпын.
Биллэн турар, Денис кырылаан олорор кырдьыгы хайдах да кистиир кыаҕа суоҕа. «Кэргэниҥ хайа дойдунуй?», «Тугу үлэлиирий?» – ити курдук бииртэн биир акаары ыйытыылары биэртэлии олорбутум.
Денис туох да буолбатаҕын курдук, бэрт холкутук, хайдах баарынан хоруйдаан испитэ. Мин испэр кыйаханан барбытым: «Оччоҕуна, миигин тоҕо ыҥырдыҥ?» – диэри гынан баран, эмиэ нэһиилэ туттуммутум. Биллэр буоллаҕа дии, көссүү гыныан баҕарара! Ол эрээри тоҕо миигин? Мин кырдьан эрэбин, аны туран атын дьахталлар курдук эр киһини, саатар албыннаан да, үөрдэр-көтүтэр, саататар дьоҕурум төрүт суох, сүппүт.
Официант кэлэн: «Өссө туох эмэ наада дуо?» – диэн ыйыталаспыта. Мин төбөбүн быһа илгистибитим. Денис: «Чэйдэ», – диэбитэ.
– Үүттээх, саахардаах?
– Да, үүттээх, ол эрээри саахар оннугар мүөт аҕаларгыт буоллар.
Мин ол аата дьиэтигэр ойоҕо итинник эмиэ үүттээх уонна мүөттээх чэйи кутан биэрэр эбит дии санаатым. Атаах быһыылаах. Арааһа бэйэтэ да иһигэр миигин ресторанҥа ыҥырбытын кэмсиннэҕэ, «древнее ископаемое» диэн күлүү гына олороро буолуо.
– Оттон мин тус олоҕум туһунан тоҕо тугу да ыйыппаккын, интэриэһиргээбэккин дуо? – харса суохпар киирэн испитим.
– Баҕардаххына, баҕар хаһан эмэ бэйэҥ кэпсиэҥ. Оттон бүгүн аҥаардас эйигин көрөрбүттэн да үөрэбин, – диэн бэрт холкутук, лоп бааччы хоруйдаабыта. Ити олорон, эмискэ ис-испиттэн иэйэн-куойан туран ытыахпын баҕарбытым. Албыҥҥа итэҕэйэрим оччо эбитэ дуу? Эбэтэр кэлиҥҥи кэмҥэ мин санныбар түспүт туох баар санаабын, олоҕум кыһалҕатын ыарахан сүгэһэр оҥостон айаннаан иһэрбиттэн сылайбытым оччо эбитэ дуу? Ол эрээри билигин ытаатахпына, косметикам иэдэспэр хара бадьах буолан түһүө, тула олорор дьон миэхэ харахтарын хатыахтара уонна: «эрэйдээх, бүтэһик, арахсар түгэннэрэ быһыылаах. Ону тулуйбакка ытаахтыыр» диэн быһаарыахтара. Ытыыр хайдах да табыллыбат. Денис чэй иһэн бүтэрин нэһиилэ тулуйан кэтэһээт:
– Бардыбыт. Бириэмэ ыраатта, – диэбитим.
Массыынаҕа айаннаан иһэн, Денис Джо Дассены холбообута. Джо Дассен баара-суоҕа 40 сааһыгар өлбүтэ. Кини курус ырыалара мин санньыар турукпар оруобуна сөп түбэһэллэрэ, «бу олоххо араас барыта буолар, хомойума-хоргутума…» Мин санааларым, кынаттанан баран, бу массыынаттан мүччү тахсан кыырай халлааҥҥа миигин көтүтүөх курдуктара…
Массыына дьиэм таһыгар тохтообутугар биирдэ ити санааларбыттан босхоломмутум. Аҕыйах сөкүүндэҕэ уу чуумпу буола түспүтэ. Денис «киирэн, кофе испэппит дуо?» игин диэн акаары баҕайытык хата, дьолго, тылласпатаҕа. Ол оннугар, «махтанабын» диэт, соһуччу уураан ылбыта. Кини уоһун мин уоспар даҕайбытыгар, арыгы хабархай амтанын тэҥэ, муҥура суох таайтарыылаах, билбэт эйгэм миэхэ иҥэргэ дылы буолбута…
Эр дьону интуицията суох дииллэрэ сыыһа быһыылаах. Дима сэрэйбит курдук, үлэбэр тиийбиппэр, холлга олорор этэ. «Туох буоллаҕай?» диэн бастаан утаа соһуйбутум. Онуоха киһим саҥардыбакка да эрэ көхсүттэн сибэкки дьөрбөтүн ойутан таһааран, утары ууммута.
– Дима, мин төрөөбүт күнүм ааспыта быданнаата, өйдүүр инигин? – диэн эрэ хаалбытым.
– Өйдүүбүн-өйдүүбүн… Варя, мин эйигин сатаан умнуо суохпун…
– Мин эйиэхэ хайдах да көмөлөһөр кыаҕым суох. Бэйэҥ быһаарыммытыҥ дии… – дьон истибэтиннэр диэн, сибигинэйэ былаастаан эппитим.
– Варя, ол туһунан санатыма даҕаны, – Дима түннүккэ чугаһаан, уулуссаны одуулуу турбута. Онтон эмискэ эргиллэ биэрбитэ, – арай мин биирдэ эмэ эйиэхэ кэллэхпинэ хайдаҕый?
– Эн кэргэннээх киһигин, онон сатаммат.
– Эн биһикки биэс сылы быһа бииргэ олорбуппут, ханныгын да иһин аймахтыы буоллахпыт.
– Дима, эн бэйэҥ биһиги сыһыаммытын быспытыҥ…
– Мин эйигин ахтабын.
– Мин коллегаларым бука бары биһиги арахсыбыппытын бэркэ диэн билэллэр, онон эн манна өр турарыҥ табыгаһа суох.
– Биллиннэр! Кинилэр да робот курдук биир тэҥник олорботтор ини…
– Дима, эн үлэҕэр хойутаан эрэҕин, пока, – мин кабинетым диэки хардыы оҥорон истэхпинэ, кини миигин илиибиттэн хаба тардан ылбыта, – мин эйиэхэ син биир тиийиэм.
Мин тугу да хоруйдаабакка эрэ кабинеппар киирбитим. Компьютербын холбообокко толкуйдуу сатыы олорбутум. Ити аата хайдаҕый? Сир күнү тула эргиирин уларытта дуу, эбэтэр мин тус бэйэм төбөбөр сиэрэй веществом хамсыыра түргэтээтэ дуу? Өр кэмҥэ, бэл диэтэр, киһи тыынара да иһиллэр чуумпу кэнниттэн, эмискэ араас бэйэлээх тыас тоҕо кутулла түспүтүнүү, тулалыыр эйгэм уларыйбыкка дылы. Холобура, тоҕо соһуччу бары миэхэ харахтарын хатыыр буоллулар? Бэл диэтэр, хас да хонуктааҕыта начальнигым: «Варвара, эн… хайдах эрэ уларыйбыт курдуккун, тупсубуккун. Биричиинэтэ тугуй?» – диэн баран, үөннээх баҕайытык көрөн ылбыта.
Ол күн киэһэ, үлэм кэнниттэн дьиэбэр чугаһаан иһэн, Дима 92-с сыллаах хара өҥнөөх «Чайзера» подъезд таһыгар турарын көрбүтүм. Нүөмэриттэн тута билбитим. Бастаан утаа, атын сир диэки туора хаамаары гынан баран туттуммутум. Тоҕо мин куттаммыттыы чугуруйуох тустаахпыный? Дьиэлээх киһи дьиэбэр киириэхтээхпин. Ити курдук бөҕөх санаалаах, хаамыыбын өссө түргэтэтэн биэрбитим. Дима массыынатыгар табахтыы олороро, ол аата ньиэрбинэйдээбит. Ньиэрбинэйдээн көрдүн. Мин сымыйанан атын сир диэки көрө-көрө аттынан ааһан истэхпинэ, кини саҥата иһиллибитэ:
– Варя, хайа билбэтэх киһи курдук ааһа тураары гынаҕын дуо?
Мин соһуйбуттуу:
– Хайа, эн эбиккин дуу? – диэбитим.
– Тоҕо хойутаатыҥ? – диэн массыынатыттан тахсан иһэн ыйыппыта.
– Дима, эн миигин чахчы да соһутаҕын! Биһиги туспа-туора дьон буолбатахпыт дуо? Уонна биирдэ баран эттэххэ, мин эйигин ыҥырбатаҕым.
– Биһиги аймахтыыбыт, умуннуҥ дуо? Хаһан кэлэрим көҥүлүм.
– Алҕаһыыгын.
– Чэ-чэ, манна аахса туруохпут дуо, дьиэҕэ киириэххэ. Кэпсэтии баар.
– Дима, миэхэ ыалдьыттар бааллар, тыаттан хоноһолор кэлбиттэрэ, – диэт, кирилиэһинэн өрө тахсыбытым уонна подъезд аанын «лип» гына бырахпытым. Мин өһөспүн Дима бэри бэркэ билэр. Мээнэҕэ даҕаны гороскоппунан оҕус буолуом дуо? Квартирабар киирээт, түннүк сабыытын сэгэтэн Дима «Чайзера» олбуортан тахсан эрэрин көрбүтүм. Һуу, хата барда. Ол кэнниттэн душтаммытым. Телевизоры холбообутум, сериал кэлэ турара. Аччыктаабыппын өйдөөбүтүм. Спагетти буһарыахпын баҕарбатаҕым, бэҕэһээ эрэ сиэбитим. Пельменим бүппүт. Арай кефир турара. Ыскаабым полкатын хаспытым. Сэрэйбит сэрэх, биир да кэнсиэрбэ, чипсы, эриэхэ суоҕа, морозильнигы өҥөйбүтүм, салапааҥҥа дөөдөччү симиллибит французскай куурусса таһыгар крабовай палочка сытара. Хайыахпыный, кефири кытта буулка сиэбитим. Ити курдук аһаабыта буолбутум… уонна устунан утуйан хаалбытым…
Эмиэ ити түгэн. Дима 92-с сыллаах «Чайзера» мин подъеһым аттыгар турара. Дима массыынатыгар табахтыы олороро, кини кэтэҕин олоруутуттан ньиэрбинэйдээбитин сэрэйбитим. Ньиэрбинэйдээн көрдүн. Мин билбэтэх курдук туттан аттынан ааһан истэхпинэ, Дима саҥата иһиллибитэ:
– Варя, хайа билбэтэх киһи курдук ааһа тураары гынаҕын дуо?
Мин соһуйбуттуу:
– Хайа, эн эбиккин дуу? – диэбитим. Онуоха кини массыынатыттан тахсан иһэн:
– Тоҕо хойутаатыҥ, ханна сырыттыҥ? – диэн туоһуласпыта.
– Дима, эн миигин чахчы да соһутаҕын! Биһиги туспа-туора дьон буолбатахпыт дуо? Уонна биирдэ баран эттэххэ, мин эйигин ыҥырбатаҕым.
– Биһиги аймахтыыбыт, умуннуҥ дуо? Хаһан кэлэрим көҥүлүм.
– Алҕаһыыгын.
– Чэ-чэ, манна аахса туруохпут дуо, дьиэҕэ киириэххэ. Кэпсэтии баар.
Кини күлүүһэ суох, ол аата таах үүрүөххэ сөп… Ол эрээри баҕар кырдьык туох эрэ улахан наадалааҕа буолаарай? Кыратык олоро түһэн баран дьиэлиэ. Кини этэринии, ханныгын да иһин, биһиги «аймахтыы» дьон тэҥэ буоллахпыт. Биэс сыл бииргэ олорбуппутун тугунан да соппоккун.
Саҥата суох үһүс этээскэ тахсыбыппыт. Дима киирдэ киирээт, дьиэни сыныйан туран үөрэппитинэн барбыта, бэл диэтэр, сытырҕалыырга дылыта. Хаама сылдьан саҥа сувенирдары, хаартыскалары көрүтэлээбитэ, утуйар хоһу өҥөйөөт, соһуйан саҥа аллайбыта: «Хайа, Варя, испанскай ороммутун ханна гынныҥ?»
– Орону атыылаабытым. Эн эргэ таҥастаргын, малларгын таһырдьа бырахпытым.
– Саатар этиэххин, кэлэн наадалааҕын ылыам этэ буоллаҕа дии?
– Умуннуҥ дуо, аны хаһан да манна кэлиэм суоҕа диэбиттии, уот ыстанарын курдук түргэнник хомунан барбыккын?
– Кытаанаххын даҕаны! Чэ, былыргыны быһаарсан да диэн. Хата чэйдиэххэ.
Мин электрическэй чаанньыгы холбообутум, ыскааптан икки чааскыны орообутум. Аҕыйах мүнүүтэнэн чаанньык оргуйбутун биллэрэн, уоттан арахсан «тыш» гыммыта. Дима итии үүттээх чэйи ордорорун мин өссө да өйдүүр буоламмын, баҕатын хоту итии үүттээх чэйи куппутум, оттон бэйэбэр китайскай күөх чэйи. Утары олорон чэйдээн барбыппыт. Дима, чэйин үрэ-үрэ, миигин одуулаабыта, мин сирэйбэр сир шарын картата ойууламмытын курдук. Онтон эмискэ санаабыт санаатын «пал» гыннарбыта:
– Варя, куһаҕаннык утуйаҕын дуу, хайдах дуу?
– Суох, хата кимнээҕэр кытаанахтык утуйабын.
