скачать книгу бесплатно
Ааспыт ааспат амтана
Сардана Яковлевна Сивцева
Тапталы билбэтэх киһи олоҕун ис хоһооно сүтэр.
Даана Сард кэпсээннэригэр эр киһи уонна дьахтар сыһыана дьиктитик уонна уратытык көстөр.
«…Денис миигин кууспутунан остуолга сытар хаһыаттары сиргэ тарҕата бырахпыта. Биһиги ол үрдүгэр биирдэ баар буола түспүппүт. Кини миигин тэрэгэр эмиийдэрбиттэн атахтарым тыҥырахтарыгар тиийэ өөр да өр уураабыта. Мин кыбыстарбын да умнан, ити уохтаах таптал уйдараҥар бүүс-бүтүннүү ылларбытым… Ис-испиттэн хатаннык хаһыытаабыппын бэйэм да билбэккэ хаалбытым…».
Сивцева Сардана Яковлевна
Ааспыт ааспат амтана
ААСПЫТ ААСПАТ АМТАНА
Хойуу кыламаным быыһынан
Одуулуубун мин күнү
Уонна долгуйабын күүскэ:
Күн уота миигин ыҥырар.
Биллим мин бүгүн соһуччу
Дьэдьэн минньигэс амтанын,
Сэрэйдим тоҕо эрэ эмискэ
Дьол миэхэ уйаламмытын.
Мин сүрэҕим отоҥҥо кубулуйда,
Кыырай халлааҥҥа көтөн таҕыста.
Күн миэхэ мичээрдээтэ,
«Биһиги бииргэбит» диэтэ.
Ама мин аккаастаныам дуо
Ити ураты түгэнтэн, үөрүүттэн,
Ити хатыламмат дьолтон, имэҥтэн?
Суох-суох, хаһан да суох.
Эттиннэр атыттар «акаары» диэн,
Сэрэттиннэр ыарыыттан, албынтан.
Ол – сарсын, оттон бүгүн —
Мин дьэдьэҥҥэ кубулуйуум.
Күн эмискэ эргийдэ миигиттэн,
Ким да суох аны аттыбар.
Сүрэҕим халлааҥҥа талаһар,
Оо, кылгас да кэмҥэ дьэдьэн кытарар.
Хойуу кыламаным быыһынан
Одуулуубун мин күнү…
Ааспыт ааспат амтана
Билигин да миигин долгутар.
Саас, даачабын хомуйа сылдьан, күүлэ түннүгүн сэҥийэтигэр эргэрбит корзинка хатаччы хатан сытарын булан ылбытым. Туох да туһата суох малы бөх кутар коробкаҕа кыыратаары гынан иһэн, тоҕо эрэ туттуммутум. Илиим барбатаҕа… Хаһан эрэ (дьиҥинэн, аҕыйах сыллааҕыта) олохпор буолан ааспыт түгэн өйбөр-санаабар биир-биир сааһыланан, өҥүн-дьүһүнүн тутан, саҥалыын-иҥэлиин чугаһаан, илэ баарга дылы буолбута…
…Кини миэхэ клубникалаах корзинаны бэлэхтээбитэ. Ыам ыйыгар клубниканы амсайар – сайыны чугаһаппыт тэҥэ. Бөп-бөдөҥ соҕурууҥҥу отону биир-биир сии олорон, мин чаһы эргиирин курдук биир тэҥник баран иһэр олохпор туох эрэ ула-рыйыы саҕаламмытын сэрэйбитим. Быһатын эттэххэ, клубника амтанын (тымныы амтанын диэхпин баҕарабын ити туһунан) мин олус сөбүлээбитим.
Оттон ити клубника сиэм аҕыйах хонук иннинэ, бээтинсэ киэһэ дьүөгэм Арина дьиэбэр көтөн түспүтэ. Кини мэлдьи итинник: төлөпүөннээбэккэ, билсиспэккэ да эрэ эмискэ баар буола түһэр уонна ол кэнниттэн балайда өр кэмҥэ сүтэн хаалар идэлээх. Арина турфирмаҕа үлэлиир, онон биир сиргэ түптээн олорбот. Оттон мин страховой компания-ҕа юристыыбын, үлэм эйгэтэ Дьокуускай куорат эҥээринэн бүтэр. Ол иһин Арина мин мэлдьи дьиэбэр баарбын бэркэ диэн билэр.
Кини ыбыс-ыарахан икки пакеты мин илиибэр аан боруогун атыллаат, туттаран кэбиспитэ. Кухняҕа илдьэн остуолга ууран баран көрбүтүм: вау, биирдэрэ – тобус-толору пиибэ, иккиһэ – сокууска эгэлгэтэ.
– Арина, туох кыһалҕатыгар маны барытын атыыластыҥ? – испэр дьүөгэм харчытын мээнэ ыскайдаабытын биһирээбэтэҕим.
– Һ-м, хайдах туох кыһалҕатыгар? Варя, мин эн курдук салгынынан тоторго өссө да үөрэнэ иликпин. Эйиэхэ аһыҥ мэлдьи суох буолааччы дии. Эбэтэр баар диэри гынаҕын дуо? – Арина көрүөх бэтэрээ өттүгэр холодильнигы арыйа биэрээт, «барыта өйдөнүллэр» диэбиттии, тута «лап» гына саппыта. Чахчы да холодильник полкаларыгар киһи хараҕа хатанара туох да суоҕа. Бэркэ гыннар паачы-калаах кефир, дьэҥкир иһиккэ кыракый арыы куһуоччуга уонна вазочкаҕа барыанньа баар буолара. Мин дьиэбэр киэһэ ас астамматым кэриэтэ. Биирдэ эмэ спагетти эбэтэр рис буһарабын.
Арина, оҕотун тото-хана аһатар соруктаах кыһамньылаах ийэ курдук туттан-хаптан, аһын-үөлүн орообутунан, остуолга тэниппитинэн барбыта.
Истиэнэҕэ ыйанан турар ыскааптан «Мюнхен» диэн суруктаах улахан куруускалары ойутан таһаарбыта уонна «Бавария» диэн пиибэтин кутуталаабыта. Грильгэ сосискалар сырдьыгыначчы бу һан, сыалара-арыылара аллан, «миигин баһаалыста сиэҥ, амсайыҥ» диэбиттии, телевизорынан көстөр реклама аһын санаталлара.
– Хата, эн биһикки ханна да ырааппаккабыт эрэ Баварияҕа олорор курдукпут! – дьүөгэм барахсан ити түгэҥҥэ олус да дуоһуйбут көрүҥнээҕэ, үөрэн мичилийбитигэр ыйаастыгас харахтара соппутуой курдук буола түспүттэрэ.
– Чэ, давай! Чтобы завтрашний день был гораздо лучше, чем сегодняшний! – диэн кини саҥа аллайбыта. Сарсыҥҥы күн бүгүҥҥүтээҕэр ордук буоларын испэр улаханнык саарбаҕалаабытым эрээри, дьүөгэм этиитин өйөөтөҕүм дии. Сөрүүн, хабархай амтаннаах тымныы утах кураанах куртахпар түспүтүгэр, бэл диэтэр сиһим дырылаан ылбыта. Аҕыйах мүнүүтэнэн халтараан сыыртан салаасканан түһэн эрэр киһи курдук санаммытым. Хайдах эмэ гынан холуочуйбут турукпун тохтотуохпун баҕарбытым эрээри, бу эрэйдээх долгуҥҥа быраҕыллыбыт мас сыыһын тэҥэ буолбутум, утарылаһарга сэниэ да, кыах да суоҕа.
Оттон Арина кэпсээбитин курдук кэпсии олорбута. Соторутааҕыта Кореяҕа сылдьан кэлбит.
– Эн хайдах тулуйан-тэһийэн биир сиргэ олороҕун? – миигин буруйдуур курдук ыйыппыта.
– Һ-м, ханна барыахпыный?
– Бардыбыт, саатар Кытайга.
Мунньубут харчым дуомунан быраатым дьиэ атыылаһарыгар көмөлөһүөхтээхпин санаан, «кэлин, билигин олох бириэмэм суох» диэн куотуммутум.
Арина кэпсэтии хайысхатын сүр түргэнник уларытар ураты дьоҕурдаах. Бу да сырыыга эмискэ: «Дима эрийэр дуо?» – диэн хайдах эрэ аһынардыы ыйыппыта. Дима – мин урукку кэргэним. Биэс сыл устата дьон ымсыырыар диэри эйэ дэмнээхтик олорон баран, биир күн иһигэр, атырдьах салаатыныы арахсыбыппыт. Арахсыахпыт дуо, кини барбыта. Биричиинэтэ бэриллибит биэс сыл иһигэр кыайан оҕоломмотоҕум буолар.
Дима миигиттэн эдэркээн бэйэлээх Люся диэн тэрбэччи көрбүт кыыска көспүтэ. Хаһан эрэ холбоһорбутугар «өллөхпүтүнэ даҕаны бииргэ сытыах-пыт» диэн андаҕайбыта ханна баарый? Итии чаанын субу таһаараары, өрө тэбиэлии турар вулкантан икки атаҕынан куотардыы, бэрт суһаллык хомуммутунан барбыта. «Аллара массыына кэтэһэн турар», – диэн быһаарбыта. «Баһаалыста, барыма… Өссө боруобалыахха… Барыта табыллыа…», – дии-дии атаҕар саба түһүөхпүн, ытыы-ытыы ааттаһыахпын-көрдөһүөхпүн баҕарбытым. Ол эрээри туох эрэ миигин тохтоппута. Ити түгэҥҥэ Дима таҥнарыахсыт курдук сананыахтааҕар, хата төттөрүтүн, иһигэр бэйэтин олус дьоллоох киһинэн ааҕынарын мин тута сэрэйбитим.
Дима чымадааныгар сээкэйин быраҕаттыыра, суһал командировкаҕа баран эрэр киһини санатара. Сорох малын коробкаларга ыга симпитэ, ыһыллыбатын диэн тас өттүнэн скотчунан сыһыарбыта.
Аҕыйах мүнүүтэнэн ааҥҥа кыракый уҥуохтаах, маадьаҕар атахтаах уол баар буола түспүтэ уонна көрүдүөргэ кыстанан турар малы саҥата суох тас-пытынан барбыта.
Дьэ ити курдук. Хаһан эрэ (дьиҥинэн бэрт соторутааҕыта) Дималыын биир сиргэ, биир салгыны эҕирийэн, түүнүн биир халлааны одуулуу, биир материк буолан олордохпут. Онтон эмискэ ол материкпыт икки аҥыы хайдаатын кытары, бытарыйбыт арыыларбыт океан устун туспа туора устан бардахтара. Биһигини холбуур ситим быстыбыта. Мин кини дьолун хайдах да ылынар кыаҕым суоҕа, оттон кини – мин эрэйбин.
Дима аан айаҕар туран: «Варя, если что, бырастыы гын дуу?» – диэн нэһиилэ саҥа таһаарбыта. Онуоха мин хаҕыстык: «Күлүүстэри хааллар», – диэбитим. Дима, тугу эрэ толкуйдаабыттыы, чочумча саҥата суох тура түһэн баран, бу дьиэ күлүүстэрэ киниэхэ аны туһата суохтарын өйдөөбүттүү: «А-аа, да-да», – диэт, хас да күлүүһү сиэбиттэн ороон, тумбаҕа уурбута.
Кини тахсан бараатын кытта мин, кэрдиллибит мас кэриэтэ, сэниэтэ суох сиргэ сууллан түспүтүм уонна хараҕым уутун босхо ыыппытым. Ол эрээри харах да уута хаһан эрэ баранар буоллаҕа. Аҕыйах хонугунан атын эрэй үөскээбитэ: утуйар уум көппүтэ. Киэҥ бэйэлээх ороммор суос-соҕотоҕун туора сытан, түүн диэн мин туспар саамай кырыыстаах кэмҥэ кубулуйбутун эппинэн-хааммынан билбитим. Ыксааммын аптекаттан утутар эми атыылаһар идэлэммитим. Оннук дьүһүммүн-бодобун сүтэрэн олордохпуна, эмискэ дьиэбэр Арина эмиэ баар буола түспүтэ.
Мин ытыы-ытыы кыһалҕабын кэпсээбиппэр, дьүөгэм аһыныахтааҕар хата күлэн тоҕо барбыта. Мин өһүргэниэхчэ буолан иһэн, Аринаны батыһан, эмиэ күлэн барбытым. Сылайыахпар диэри…
– Бүт! Барбыт киһи бардаҕа! – Арина куолаһа кытаанахтык иһиллибитэ. – Манна диэн эттэххэ, эн Димаҥ саҕа Дималар хас уулусса аайы ыһылла сыталлар. Хата миэстэни босхолоотоҕо дии. Үөр эрэ! Мин Трофимовтан арахсаат, дьэ биирдэ, олох төһөлөөх кэрэтин өйдөөбүтүм. Оттон ол иннинэ таах хамначчыт курдук этим: итини гын, маны гын. Ол аайы сүүр да сүүр! Кини буоллаҕына, дыгдаллан баран, дьыбааҥҥа күнү күннүктээн сытара. Фу-у!
– Арина, эн оҕолооххун!
– Эн да оҕолонуоҥ!
– Суох! Ы-ыы, ы-ы…
– Ытаан бүт, айака. Эн Димаҥ билигин дьоллонон, күннээн аҕай олордоҕо, оттон эн адьаһын тирээпкэҕэ кубулуйбуккун. Диманы өйгүттэн бырах!
Итини мин бэйэм да бэркэ өйдүүрүм эрээри, ол хайдах да кыаллан биэрбэтэ. Син биир, баҕарбатарбын да, санаам Димаҕа төннө турара. Оо, Дима туһунан санааларым (кыһыыта баар, үчүгэй эрэ санааларым) таҥаска сыстыбыт эрбэһин тэҥэ сүгүн-саҕын ылҕанан биэрбэттэрэ.
Димка хаһан эрэ мин олохпор, өйбүн-санаабын үлтү ытыйан, атын тулалыыр эйгэни бүүс-бүтүннүү сабардаан, соһуччу киирбитэ. Үчүгэй да этэ. Ол эрээри хаһан эрэ дьолтон туймаарбыппын, аны кэлэн, чыыстай сыанатынан төлүөх тустааҕым. Уруккутуттан уратыта диэн – төттөрү хайысхалаах эргиири барыахтааҕым.
Димка бэрт ыксаллаахтык көспүтүн кэннэ, киниттэн хаалбыт малы харса суох пакекка суулуу-суулуу бөх контейнерыгар кыыратарым. Кэннибиттэн хас саастааҕа, туох омуга биллибэт, хойуу бытык быыһыттан сүүрэлэс хараҕа эрэ нэһиилэ көстөр киһи түргэн үлүгэрдик ити пакеттарбын ойутан таһаарара уонна уп-улахан суумкатыгар симитэлиирэ. Биирдэ мин аҕыйах хардыыны тэйээт, эргиллэ биэрбитим. Онуоха киһим куттаммыт курдук көрөөт, тоҥхороҥнуу-тоҥхороҥнуу чугурус гыммыта. Махтанар дьүһүнэ эбитэ дуу, эбэтэр баҕар, акаары да дьахтар, бачча үчүгэй таҥаһы таах быраҕаттыыр дии саныыра эбитэ дуу, ким билиэ баарай? Оо, арай кини мин кыһалҕабын сэрэйбит буоллун? Суох буоллаҕа дии, топпут дьахтар кыратык эргэрбит таҥаһын быраҕар диэн өйдөбүллээҕэ чуолкай.
Кэмниэ кэнэҕэс Диманы санатар биир да мал тулабар хаалбатаҕа. Бүтэһик пакеппын ити киһиэхэ илиитигэр туттарбытым уонна «мантан ордук туох да суох» диэбитим. Онуоха киһим эмиэ быһаарыыта суох муннун анныгар тугу эрэ ботугураабыта. Кэлин мин кинини биһиги олбуорбутугар көрбөтөҕүм, ыларын ыллаҕа.
Ол эрээри дьыала итинэн бүппэтэҕэ. Утуйар хоско киирдим да, баҕарбатарбын да хараастан барарым. Кэп-кэтит орон үгүһү кэпсиирэ. Ити санаалар мин холкутук олорорбор, көҥүллүк тыынарбар мэһэйдииллэрэ. Ол иһин реклама хаһыатыгар «сыанатын аҥаарыгар утуйар орон атыыланар» диэн биллэрии биэрбитим. Тута эрийбиттэрэ. Саас ортолоох дьон кэлэн бастаан көрбүттэрэ, онтон сарсыҥҥы күнүгэр тиэйэн илдьэ барбыттара. Арааһа истэригэр соһуйбуттара буолуо, ханан да эргэрии бэлиэтэ көстүбэтэх, сымнаҕас матараастаах испанскай орону итиччэ чэпчэкитик биэрэр диэн. Баҕар мин балаһыанньабын тута сэрэйбиттэрэ буолуо. Ол эрээри, этэргэ дылы, тугу саныыллара кинилэр бэйэлэрин дьыалалара, оттон мин санаабын ситистэҕим.
Хоһум кэтит оронтон босхолоноотун кытары, мебельнай маҕаһыыҥҥа тиийэн, соҕотох киһи утуйар оронун атыыласпытым. Хоһум тута гостиница нүөмэрин санаппыта. Оттон биир дьүөгэм көрөн баран: «Аата, студентка курдук сип-синньигэс, кып-кыра орону атыыластаххын?» – диэн сэмэлээбитэ. Туох буолуой, ол оннугар ити опилка дуу, килиэй дуу сыттаах саҥа оронум ханнык да былыргы өйдөбүлү бэйэтигэр хатаабат буолан, утуйар уум көммүтэ.
Ити курдук олорор олоҕум арыый да судургутуйбута, эргийэ сыспыт оҥочом сыыйа-баайа оннун булбута. Долгуҥҥа бара сыспыт икки эрдиибин илиибэр ылан, сэниэтэ да суох буоллар, аргыый аҕай эрдэн барбытым…
– Дима эрийэр дуо? – Арина куолаһа хайдах эрэ аһынар курдук иһиллибитэ.
– Сороҕор.
– Туох диирий?
– Оттон… үлэлии сылдьар үһү.
– Оҕоломмуттар дуо? – Арина куолаһа бу сырыыга ирдэбиллээхтик иһиллибитэ.
– Суох быһыылаах, ону интэриэһиргээбэппин даҕаны, – Дималаах түргэн соҕустук оҕолонон испэттэрэ мин буруйум буоллаҕай?
Арина мин хоруйбун иһиттэ эрэ, истибэтэ эрэ, Люсялаах Диманы араастаан саҥаран барбыта. Мин ити былаһын тухары биир тылы быктарбакка олорбутум. Туох диэхпиний? Сэҥээриэхпин сэниэм тиийбэтэ, сөбүлэһиэхпин санаам буолбата. Онтон Арина эмискэ саҥа аллайбыта: «Арба даҕаны-ы, арба даҕаны!» Эппитим дии, кини санаатын бэрт түргэнник уларытар дьикти дьоҕурдаах диэн!
– Мин эйигин биир үчүгэй баҕайы уоллуун билиһиннэриэхпин баҕарабын.
– Оччо үчүгэй буоллаҕына, бэйэҥ билсис ээ, – Арина аһара быһаарыныылаахтык туттуммутун көрөн куттаммытым.
– Кини мин биир дойдулааҕым.
– Буоллун.
– Хайдах буоллун? Кинини мин кыра эрдэхпиттэн билэбин, онон миэхэ интэриэһинэйэ суох, – диэн Арина быһаарбыта. Ол аата «интэриэһинэйэ суоҕунан» аахпыт киһитин миэхэ сыбааттыыр үһү.
– Арина, мин аны кимниин даҕаны бодоруспаппын диэн бэйэбэр тылбын биэрбитим, – Арина итини иһиттэ эрэ, истибэтэ эрэ, чанчыгын тула тарбаҕынан «акаарыгын дуо?» диэбиттии эргитэн ылбыта уонна түргэнэ диибин диэн, көрүөх бэтэрээ өттүгэр төлөпүөн үрдүгэр түспүтэ. Дьолго «абонент не доступен» диэн буолбута. Сотору кэминэн, иккиэн да сылайбыппыт быһыылаах, иһиппитин сууйаат, утуйардыы сыппыппыт.
– Спокойной ночи, – диэбитим мин.
– Спокойной ночи. Ити Денис чахчы үчүгэй уол, – диэн Арина уутун быыһыгар нэһиилэ миэхэ хоруйдаабыта.
Ити кэнниттэн икки күн ааста этэ дуу, киэһэлик төлөпүөн тыаһа уу чуумпуну аймаабыта.
– Алло…
– Варя? – билбэт эр киһим куолаһа трубкаҕа иһиллибитэ.
– Истэбин, – ким буоллаҕай диэн таайа сатаабытым.
– Э-ээ… бу Денис эрийэбин.
– Ханнык Денис? – Ариналыын кэпсэппиппин таһыччы умнан кэбиспиппин.
Тохтобул.
– Оттон били… Аринаттан эн нүөмэргин ылбытым, – саҥатыттан-иҥэтиттэн бу киһи хоту улуустан сылдьарын таайбытым. Арина эмиэ итинник саҥарар. Чахчы биир дойдулаахтар эбит.
– Туох наадалааххыный? – диэн холус соҕустук ыйыппыттым.
– Суох, оттон туох наадалаах буолуохпунуй? Арай… сарсын баҕар Табаҕаҕа өрүс барарын көрбөппүт дуо? – диэн хаһан да харахтаан көрбөтөх киһим этии киллэрбитэ.
Саас кэлбит. Кэлэрин ааһан бүтээри гыммыт. Өрүс хамсаабыт. Мин чахчы да олохтон хаалан иһэр эбиппин.
– Сөп, – диэбиппин бэйэм да өйдөөбөккө хаалбытым. Трубканы ууран баран бэйэбиттэн бэйэм кэлэйбитим, чэпчэкитик даҕаны сөбүлэстим.
Оруобуна болдьоммут кэмигэр кэлбитэ. Тахсыбытым, олбуорга массыына бөҕө кэчигирээн турара. Мин мунаахсыйа турдахпына, маҥан өҥнөөх джиптэн биир бөдөҥ баҕайы эр киһи оронон тахсыбыта. Итиччэ толооһу көрөммүн испэр Аринаҕа кыһыйа санаабытым: саатар дьүһүнүн-бодотун даҕаны ойуулаан биэрбэтэҕэ ээ. Ити баар дии! Атыҥыраабыт кус курдук туттан, нэһиилэ массыынаҕа чугаһаабытым. Уолум кэлин олбохтон сибэкки уонна корзиналаах клубника ылан туттарбыта. Мин махтаммытым, испэр «Дон Жуан эбит» диэн сэрэхэдийэ санаабытым. Денис мин сирэйим-хараҕым олоруута кытаанаҕын көрөн, уоскута таарыйа: «Бүгүн хата үчүгэй күн буолбут. Муус барара бэркэ көстүүһүк», – диэбитэ. Айуу-айа, мичээрдээбитигэр айаҕа күн уотугар бэл диэтэр күлүмүрдүү түһэргэ дылы гыммыта. Илин тиистэрэ үксэ кыһыл көмүс коронкалар этилэр.
Ити үлүгэр элбэх фиксаны көрөн, мин төрүт да дьулайбытым. Эчи улаханын! Харыта модьутун! Өссө эбиитин моонньугар кэтит баҕайы кыһыл көмүс сыапачкалаах, тарбаҕар печатка биһилэхтээх. Мобильнайа бөтөн түһэн биир кэм хам буолбат. Этэргэ дылы мин «типаһым» буолбатах. Биэрэк кытыытынан айаннаан иһэн, юрист коллегаларбын санаан ылбытым. Эчи культурнайдарын, уурбут-туппут курдук таҥналларын, тас дьүһүннүүн, саҥарардыын кинилэр атыннар!
…Сааскы көстүү киһини үөрдүбэт. Суол кытыытын хаара ууллан, бөх-сыыс бөҕө. Сир чэлгийэ көҕөрөрө өссө да эрдэ буолан, харааран турар.
Хатаһы ааһан, Табаҕаҕа тиийбиппит. Хайа үрдү-гэр тоҕуоруһан турар дьону көрөн мин соһуйбутум. Эчи элбэхтэрин! Тэҥнэһиэм дуо, массыынаттан таҕыстаҕым дии. Денис билэр дьонун көрсөн үөрбүтэ-көппүтэ, кэпсэппитэ. Санаабар ол дьон миигин, «Денис кимниин сылдьар эбит?» диэбиттии, үөрэтэрдии көрөллөрө. Мин барыларыттан тэйэн, көмүөл мууһа устарын одуулуу турбутум. Сибиниэс өҥнөөх муус дьапталҕалара анньыһа-анньыһа иннилэрин хоту айанныыллара.
– Урут муус барарын көрбүтүҥ дуо? – Денис куолаһа кэннибиттэн иһиллибитэ.
– Суох, бу маҥнайгы көрүүм.
– Оттон мин сыл аайы кэриэтэ кэлэн көрөбүн.
– Хал буолбаккын дуо? Хас сыл аайы биир ини.
– Алҕаһыыгын. Сорох дьыл муус эрдэ барар, сорох дьыл хойутуур. Сорох дьыл ыксаабакка наҕыллык, сорох дьыл өрүһүспүттүү түргэнник. Хаһан да хатыламмат хартыына.
Көрбүтүм, киһим видеокамераҕа уста турар эбит.
– Сэттис сылбын камераҕа устабын, хаһан эрэ баҕар киинэ оҥоруом. Эн устан көрбөккүн дуо? Баҕар кимнээҕэр бэрт оператор эн сылдьарыҥ буолаарай?
Объектив нөҥүө тулалыыр эйгэ олох атыннык көстөрүттэн бэйэм да соһуйбутум. Уһун кыһыны быһа хабыр тымныыга хаайтаран сыппыт муус күн сылааһыттан хампы баран, ханнык эрэ хара күүстэн босхолонордуу тиэтэллээхтик устара. Биһиги олохпут эмиэ итини санатар: харса суох бэйэ-бэйэбитин үтүрүйсэ-үтүрүйсэбит ыксыыбыт. Ханна? Дьиҥинэн, бары да бүтэһик уһугар ханнык биэтэккэ тиийэрбит биллэрэ чуолкай.
Эмискэ кэннибэр Денис саҥата иһиллибитэ: «Аҕыйах хонугунан хойутаан кэлбиппит буоллар, тугу да көрүө суох эбиппит». Мин туох да диэн хардарбатаҕым. Эмискэ муус үрдүгэр соҕотох чыычаах олорорун көрбүтүм.
– Денис, муус үрдүгэр быыкаа чыычаах олорор, – диэт, камераны Дениска биэрбитим. – Уҥа диэки көр, уҥа диэки, – диэн ыйан биэрбитим. Денис чочумча көрө түһэн баран:
– Варя, чыычаах көттө, – диэт, камератын аллара түһэрбитэ.
– Арай ити мууска киһи олорор буоллун…
