скачать книгу бесплатно
Qana qan qarışdı
Şəmil Sadiq
Çağdaş ədəbiyyat #22
Kitabda müəllifin “Qana qan qarışdı”, “Vətən daşı” pyesləri, vətənpərvərlik mövzusundakı hekayələri və köşə yazıları öz əksini tapmışdır.
Şəmil Sadiq
QANA QAN QARIŞDI
DRAMLAR
QANA QAN QARIŞDI
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı əsasında yazılmış 4 pərdəli tarixi dram
Yazılma tarixi: 1999-2005
Səhnəyə qoyulma tarixi: 2010, Naxçıvan MR
İştirak edirlər:
Dədə Qorqud – Tarixi əfsanəvi şəxsiyyət. Ozan. Oğuzun bilicisi, ağsaqqalı
Qazan xan – Bayandır xandan sonra Qalın Oğuz elinin başçısı, xanlar xanı
Bamsı Beyrək – İç Oğuz bəyi, Bayburanın oğlu, Qazanın yaxın silahdaşı
Qaragünə – Qazan xanın qardaşı, İç Oğuz bəyi
Uruz – Qazan xanın oğlu, İç Oğuz bəyi
Yeynək – İç Oğuz bəyi
Burla Xatun – Qazan xanın arvadı
Bükdüz Əmən – Dış Oğuz bəyi
Alp Aruz – 9 Oğuz tayfasının başçısı, Dış Oğuz bəyi
Dəli Dondaz – İç Oğuz bəyi
Yalıncıq – Dış Oğuz bəyi
Qara Tükən – Aruzun kafir qızından olan oğlu
Təkur – Doqquz Tümən kafir
Şöklü Məlik – Doqquz Tümən kafir məliyi
Şir Şəmsəddin – İç Oğuz bəyi
Alp Ərən – Dış Oğuz bəyi
Qılbaş – Oğuz elinin baş elçisi
Kafir qızı – Oğuz elinin bəlası, Qara Tükənin anası
Alp Rüstəm – Dış Oğuz bəyi
Bəkil oğlu İmran – İç Oğuz bəyi
Tiqran – Təkurun baş sərkərdəsi
Naira – Təkurun qızı, Tiqranın sevgilisi
Epizodik rollar: gözətçi, çapar, kafirin elçisi, türk, keşikçilər
Naxçıvan MR Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi C. Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında 127-ci mövsümdə
2010-cu il dekabr ayının 30-da səhnəyə qoyulmuşdur.
Quruluşçu rejissor – Kamran Quliyev (Xalq artisti)
Quruluşçu rəssam – Əbülfəz Axundov (Nax. MR. Əməkdar rəssamı)
Musiqi tərtibatçısı – Şəmsəddin Qasımov (Nax. MR. Əməkdat İncəsənət xadimi)
Rejissor assistentləri – Bəhruz Haqverdiyev (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Vüsal Rzayev (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Teatrın direktoru və baş rejissoru – Kamran Quliyev (Xalq artisti)
Rollarda
Dədə Qorqud – Xəlil Hüseynov (Az. Res. Əməkdar artisti)
Qazan xan – Rza Xudiyev (Xalq Artisti)
Bamsı Beyrək – Vidadi Rəcəbli (Az. Res. Əməkdar artisti)
Qaragünə – Cəbrayıl Nəbiyev
Uruz – Rəhman Dünyamalıyev
Yeynək – Əli Əliyev (Az. Res. Əməkdar artisti)
Burla Xatun – Günay Qurbanova (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Bükdüz Əmən – Zakir Fətəliyev
Alp Aruz – Rövşən Hüseynov
Yalıncıq – Əbülfəz İmanov (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Qara Tükən – Tahir İsmayılov
Təkur – Doqquz Tümən kafir
Şöklü Məlik – Doqquz Tümən kafir məliyi
Alp Ərən – (Yusif Allahverdiyev (Az. Res. Əməkdar artisti))
Qılbaş – Şirzad Abutalibov (Xalq Artisiti)
Kafir qızı – Nazlı Hüseynquliyeva
Tiqran – Bəhruz Ahqverdiyev, Habil Behbudov (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Naira – Təkurun qızı, Tiqranın sevgilisi (Zəminə Baxşəliyeva)
Gözətçi – Teyyub Zeynalov, Tofiq Mövləvi
Keşiçki – Yunis Cəfərov
Türk – Vüsal Rzayev (Nax. MR. Əməkdar artisti)
Rəqqasələr – Kəkil Novruzova, Humay Bədəlova (Nax. MR. Əməkdar artisti), Zəlihə Hüseynquliyeva
Təkürün Elçisi – Elxan Şeyxov
I PƏRDƏ
(I şəkil)
(Bayandır xanın kürəkəni, Qalın Oğuz elinin dayağı, xanlar xanı Ulaş oğlu Salur Qazan hündür alaçığının qabağında durub dərdli-dərdli Oğuz elini seyr edir. Xan qızı, boyu uzun Burla xatun Qazanı belə görəndə ürəyində qara qanlar axır. Qazana tərəf gələrək deyir.)
Burla xatun.
Bəri gəl, Salur bəyi, Salur göyçəyi!
Başımın bəxti, evimin taxtı!
Xan atamın kürəkəni,
Xanım anamın seviləni,
Ata-anamın verdiyi,
Göz açaraq gördüyüm,
Könül verib sevdiyim,
İgid bəyim Qazan, niyə belə qəmginsən? Nələr olmuş sana, söyləsənə? Yurdunmu talan olub, viran qalıb? Ocağınmı sönüb, odsuzmu qalıb? Söylə mana, bəlkə, dayaq oldum sana.
Qazan xan. (ona sarı gəlir, əlindən tutub)
Par-par yanan, parıldayan incə donlum,
Yeriyəndə yerə qədəm basmayan,
Qar üstünə qan damantək al yanaqlım!
Qoşa badam sığmayan dar ağızlım,
Qələm ilə rəssam çəkən qara qaşlım,
Hörükləri qırx tutamlıq qara saçlım!
Aslan nəsli, sultan qızı, niyə qəmgin olmayım?! Xanlar xanı atan Bayandır xan böyük Türk elini mənə etibar etdi, 24 Oğuz tayfasını mənə tapşırdı. Məni onların birliyi düşündürür. Tayfalar arasındakı ara-sıra olan umu-küsü bizim birliyimizə xələl gətirir. İllərdir, babalarımız Oğuz elini parçalanmağa qoymamışdı. Kafirlər yenə düşmənçilik edir, hər an bizi pusurlar, imkan tapan kimi Oğuz elinə girir, Oğuz ellərini talan edir, qız-gəlinlərimizi əsir alır, analarımızı ağlar qoyurlar. Bir düşün, oğuzlar bir olmasa, bunun qarşısını almaq olarmı? Bax, məni bu düşündürür, bu qorxudur. Mənim çiyinlərimə ağır bir məsuliyyət qoyulmuşdur. Gərək mən gecə yatmayım, gündüz oturmayım, türkün birliyini qoruyub daha da möhkəmləndirim.
(Bu zaman gözətçi xana yaxınlaşıb baş əyir. )
Qazan xan. Oğlan, sözünmü var?
Gözətçi. Bəli, xan! Bir nəfər qadın gəlib, sizi görmək istəyir, son dərəcə vacib bir sözü olduğunu söyləyir. İzndirsə, çağırım?
(Qazan xan Burla xatuna getməsini işarə edir. Burla xatun Qazan xanın dövlət işləri ilə məşğul olduğunu görüb gedir.)
Qazan xan. Nə qadın? Qadının mənə nə sözü ola bilər ki?
Gözətçi. Bizim ellərdən deyil, xan, kafir qızına bənzəyir, keşikçilər onu bizim elin həndəvərində görüblər. Xan, qucağında bir körpə də var. Təkidlə sizi görmək istəyir.
Qazan xan. İzndir, de, gəlsin.
(Xan keçib öz taxtında əyləşir. Bu zaman qara geyimli, başı açıq, son dərəcə gözəl bir qadın içəri girir, baş endirib təzim edir və həyəcanlı bir səslə)
Qadın. Xan Qazan, hüzuruna çox vacib bir iş üçün gəlmişəm. Ünüm anla, sözüm dinlə. Düz 9 ay bundan qabaq Qalın Oğuz bəylərindən Alp Aruz başının dəstəsi ilə bizim ellərə yürüş etmişdi. Məni və 9 gözəl qızı bulaq üstə görüb atlarının tərkinə aldılar, zorla məclislərinə gətirdilər, şərab paylatdılar. Sonra isə müqavimətimizə baxmayaraq, sərxoş halda namusumuzu ləkələdilər. Səhərə yaxın birtəhər əllərindən qurtulub qaça bildik. Xan, bundan xəbər tutan Şöklü Məlik hamilə olduğumuzu eşidəndə hamımızı asmağı cəlladlara əmr etdi. Biləndə ki, ana bətnində olan uşaqlardan birinin atası bəy nəsli, xan nəsli Oğuz bəyi Alp Aruzdur, məni öldürməmələrini tapşırdı. Məqsədi o imiş ki, uşaq doğulandan sonra onu xüsusi qayda ilə böyütsün, oğuzlara qarşı qoysun.
“Axı, bu uşaq cins toxumdur, bəy nəslidir. ”Aslan balası aslan olar” demişlər. Böyüyər, türklərə qarşı qoyarıq, Oğuz elinə şərik olarıq. Onun gücü, bizim ağlımız, siyasətimiz… Türkü öz əli ilə məhv etməsək, heç vaxt ona bata bilmərik”, – dedi, xan. Uşaq doğulan kimi əlimdən alacaqdılar. Onun üçün də mən sənə, sənin böyüklüyünə pənah gətirmişəm.
(Diz çökmək istəyir. Qazan qoymur, əlindən tutub ayağa qaldırır.)
Alın əmanətinizi, götürün, necə olsa, dayınız Aruzun oğludur. Mən də bir anayam, balamdan ayrı qala bilmərəm, onu gözümdən uzağa qoya bilmərəm. Ona görə də balamı götürüb bura gəldim. Yalvarıram, xan, məni ya qapında qul et, ya da eşiyində dilənçi. Ancaq imkan ver, mən balama yaxın olum, xan. Ana gözünü ağlar qoyma, xan…
(Qadın bunları deyib, ağlar gözlərini silə-silə nəzərlərini Qazana dikir. )
Qazanxan. (Qazan bir az fikrə gedir. Sonra asta-asta başını qaldırıb gözətçiyə) Oğlan, get, 24 Oğuz bəyinə hay sal, çapar göndər, de ki, tez bir zamanda Dış Oğuz, İç Oğuz bəyləri mənim hüzuruma gəlsin. Bu qadını isə körpəsi ilə birlikdə qadınların arasına ötür, qoy üstündə göz olsunlar.
