Əfqanıstan uçurumu – Zakir Sadatlı

ovet ordusunun Əfqanıstana girməsi və 10 il aparılan mü­ha­ribənin nəticəsi nə oldu? Sovetlər Birliyi bu savaşı niyə başladı, niyə bu müharibə sona çatmadı?
Qəribə odur ki, Əfqanıstan müharibəsi barədə yüz–lərlə əsgər mahnısı, tarixi faktları əks etdirən onlarla kitab yazılsa da, bu savaşın bədii həlli tapılmayıb, bu müharibə barədə roman-xatirə yoxdur.
Zakir Sadatlı Əfqanıstana girən ilk Sovet hərbi birləş­mələ­rinin tərkibində olub. 2 il ərzində gördük­lərini – mü­haribə dəh­şətlərini, savaş iztirablarını, dost itkilərini, ölüm-itimləri – düz 30 ildən sonra yazdı, ürəyində və yaddaşında düyünlənib qalmış bu ağır yükü oxucularla bölüşdü.
Roman – detektiv əsər, çılpaq həyat fəlsəfəsi, müharibə estetikası, mübarizə poetikası təəssüratı yaradır. Amma bütün bunların heç biri təxəyyül məhsulu deyil, reallıqlardır, yazıçının eşitdikləri yox, yalnız gördükləri, içində olduqlarıdır…
Oxucu müəlliflə bərabər mühasirə dəhşətini, dö­yüş həyacanını yaşayır; müharibə görməyən, az qala, silahın nə olduğunu bilməyən oxucu belə müəlliflə bərabər döyüşlərə atılır və sonda müharibənin yükü çiyinlərində, bərkə-boşa düşmüş adam kimi romanı bitirir.
Bitirirmi? Yox, bu hiss və düşüncələr bir ömrün təəs­sürat­la­rına bəs edər.
…İndi o yolun nabələd səmtlərində başımıza
gələn­ləri danışanda hiss edirəm ki, hətta yazdığım yazının içində belə azıram. Cümlələrin nabələd çöllüyünə düşmüşəm. Hansı sözün böyründən keçib dayanacağımı, hansı fikirdən sola və ya sağa dönəcəyimi, hansı vurğudan sonra mənzilə çatacağımı bilmirəm. Noolsun ki, yaddaşımın rəngli xəritəsi əlimdədi…
Ölənlərin xatirəsinə
Qalanların xətrinə
Və bir də…
Həqiqət naminə!