“Qars”a gedən yol – Səadət İsgəndər

XX əsrin ikinci onilliyində dünyada baş verən böyük siyasi dəyişikliklər Azərbaycana da təsirsiz ötüşmədi. Dünyanın yeni nüfuz dairələrinə bölünməsi uğrunda başlanan və tarixə I Dünya Müharibəsi adı altında daxil olan böyük dövlətlərin amansız mübarizəsi həm də əsrlərdir, qərbə meydan oxuyan böyük Osmanlı dövlətinin parçalanmasına hesablanmışdı. Bu məqsədlə siyasi-hərbi fəaliyyət aparan qərb dövlətləri və Rusiya hökuməti erməniləri Şərqi Anadoluda və Azərbaycanda ərazi iddiası ilə çıxış etməyə həvəsləndirirdi. Lakin həmin ərazilərdə ermənilər əhalinin ciddi müqaviməti ilə qarşılaşırlar. Azərbaycanın bir çox əraziləri kimi Naxçıvanı da silah və zor gücünə erməniləşdirmək ideyasının gerçəkləşməsinə imkan verməyən türk birliyi bütün çətinliklərə baxmayaraq son nəticədə “Qars müqaviləsi”nin bağlanması ilə Ermənistanın, Rusiyanın və eləcə də bütün dünyanın Naxçıvanı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımasına nail olur.