скачать книгу бесплатно
– Ба?ар, буолуо. ?р?? дьонноо?ун и?ин эмиэ ааттыахтарын син.
– Оччо?о «Дьонноох» диэ этилэр, – диэн уол иннин биэрбэт.
– То?о эрэ «Таастаах» диэбэтэхтэр.
– Ба?ар, «Иччилээх» диэбит дь???ннэрэ ини. Дьэ эрэ, эрэстэрээ??э да дэ??э к?ст?р аста боруобалыа?ы?. Сап са?аттан сал?анан тот олоххо ?ктэнэр дьон буоллубут. Дойдубут иччитин эрэ кэлэппэтэрбит.
– Би?иги иннибитинээ?илэр кэлэтэннэр, ма?най утаа аты?ырыы к?р?стэ дии санаабаккын дуо?
– Суох. Би?иги к???н эрдэ бу дойдуну булбуппут буоллар, муннубут тыбыырбакка кыстыахтаах этибит. Ки?илээхтэр ки?илии к?рс?бэккэлэр эрэйдээтилэр. Хара сиргэ этэ??э ?ктэннэхпитинэ, ким бу дойду дьи?нээх ха?аайына буоларын к?р??хп?т. Бачча киэ? дойдуттан к???н? оонньообуттарын к?рд?р?лл??. Дьону итирдэ-итирдэ хаартылыылларын ыраас мууска та?аартаан тэйиэм.
Сарсыарда, дьоно тура иликтэринэ, Уйбаан ыттарын к?л?йэн хотоол диэки к?т?тэн хаалар. Олохтоох таба ханна сир ?т??й, хотуттан со?уруу сы?аллан истэхтэрэ. Ону хотоол н??л отугар киллэрбэккэ кыйдаталыы сылдьыбыт бы?ыылаах. Сэрэйбит курдук, ?с таба ??рдэриттэн ыраах быстан мэччийбитэ буола сылдьар. Олору бы?а охсон ыллахха, ??рдэригэр холбо?о сатаан, саа тэбиитигэр киирии?иктэр.
Ыттарын ыраа?ынан салайан, санаабытын курдук, бы?а с??рдэн истэ?инэ, табалар ????н ыт иннин бы?аары батыччахта?ан субу а?ыла?ан саа?а утары кэлэн биэрэллэр.
Уйбаан ыскылааттах с?р?н «а?а» кэбэ?эстик бултанарын биллэ?э ити. ?сс? туох эрэ са?аны тобулуохха баара.
СААС КЭЛИИТЭ
Сыар?атыгар ?с табаны адаарыччы тиэйэн и?эрин дьоно ыраахтан к?р?н утары сырсан кэлэллэр.
– Т?ргэнник и?иттэ та?аар!
– Туох и?ити?
– Хаан-хаан кутар!
– А?аа, паапаа, би?иги буолла?ына ?с куруппааскыны туттубут.
– Ону?
– Ону маамабыт бастарын тосту эрийтэлээтэ.
– Оо, бултуйбут дьон э?иги эбиккит. Билигин таба сылаас хаанын и?иэхпит.
– Бу?арбакка дуо?
– Таба сылаас хаанын и?эр, быарын-б??р?н сиикэйдии сиир ки?и доруобай буолар. Булчут оннук а?ыахтаах.
– Пыы.
Уйбаан табаны тиэрэ быра?ан и?ин хайытан эрдэ?инэ кэргэнэ:
– Хайа, бастаан хабар?атын быспат эбиккин дуу?
– Табаны астаа?ын арыый атыннаах. Сылгыны былыр тыыннаахтыы ??с тардаллара ???.
– С??скэ охсубакка дуо?
– Оччо?о этигэр хаана хаалбат диэччилэр.
И?ин ороон кэргэнигэр ???л?чч? анньар, онтон сис хорук тымырын бы?а сотор.
– Чэ, Шура, хомуоскунан ба?ан, бастаан бэйэ? ис, о?олор к?рд?хт?р?нэ, ба?ар, иси?иэхтэрэ. Бу б???йэ да илик быарда амсай. Субу курдук сибиэ?эй а?ылыктаах ки?и сынгаалааччыта суох.
– Оо, дьэ, сии ??рэммэтэххэ, хайдах эрэ ээ.
– То? балыгы кы?ыны бы?а сиэбити? буоллар, эн да ыалдьыа суох эти?. Бу табалары дьиэбититтэн чугас ?л?р?н эн ?сс? хааны амсайды?. Ыраах ?л?рд?хх?нэ, таах то?он кэби?э?ин.
– Хаарыан а?ы. О?о?оско кутан о?олорбор амсатыам. Ону ба?ас сирбэттэр ини.
– Бээрэ, Шура, миэхэ ?й киирдэ. Билигин а?аан эрэр астаннахпыт дии. Бу табаларбын саа тэбэр сиригэр туруортаан «мончуук» о?о?уннахпына хайда?ый?
– Миэхэ тириилэрэ наада эбиттэр. Таа? уутун кэ?эр анал та?ас тигэ охсубут ки?и.
– Кыыллаабатахха, ити табалар хотоолго сылдьымахтыахтара. Оччо?о «мончуукпутугар» биир эмэ сыстыа?а. Сарсын сииргэ туо?а да суох дьон буолбатахпыт. А?ыйах хонукка куруппааскыбытынан да сылдьымахтаа инибит.
Киэ?э а?ылыкка Шура таба и?иттэн чохочу курдук сыа-арыы быргыйа сылдьар суон о?о?остору бу?арбыт уутугар хааны ытыйан хос оргута т?сп?т?н о?олор ордук би?ирээтилэр. Бэл к?т?хх? сылдьар уоллара ону эрэ к?рд??н далла?ныыр ки?и буолла. Онон биэдэрэни толору баспыт хааннарын кыра-кыра и?иккэ то?орон о?о «??тэ» о?остор буоллулар.
Ити курдук миннэ?эн дьиэлэрин тула ?л?рб?т табаларын араас мо?уоннаан туруоран кэбиспиттэрэ тыыннаах табалар мэччийэ сылдьалларын курдук. Биир да таба бэйэ-бэйэлэрин хатыласпат гына к?р??? ылыналларыгар Шура ураты дьо?урдаа?а арыллар: кини кыптыыйынан хаартыска кумаа?ытыттан кырыйталыырын Уйбаан ??т-?кч? ?т?г?ннэрэ туруортуур.
Сарсыарда арыт к?н т??рт-биэс табаны охторор. Онон аны таба ты?ын, тириитин та?астыыртан соло булбаттар. Ки?и т????н тылыгар диэри дири?нээх таа? уутун Уйбаан хайа ба?арар кэ?эн туоруур кыахтанна. Аны кулгаах, иэдэс, моой, тобук, бэгэччэк, т??с, сис анал та?астара диэн баар буоллулар, ?т?л?к, кэтинчэ араа?а тигилиннэ.
Бастаан утаа к?ннээ?и а?ылык к?ст?р? бэрт эрэйинэн бы?аарыллара уурайан, аны кэлэр сылга ха?аанар гына бултуйан, ыкка, мэ?иэ?э диэн араараллар. Байанай к?нд?лээтэ?инэ кэччэммэтин а?ыйах хонук и?игэр ??н?р?-т??лэрэ уларыйыар диэри биллилэр.
Бултарыттан ?л??лээн, куруппааскы этэ, таба чо?кута кэ?иилээх Уйбаан Ки?илээххэ анаан-минээн бара сырытта.
Аан бастаан саллааттар остолобуойдарыгар тиийэн: «Ыттарбын а?атаргыт и?ин», – диэн, ?с куулга симиллибит таба этин повардарыгар куду аста. Онтон станция начальнигын та?ырдьа ы?ыртаран ылла:
– Эйиэхэ махтана кэллим, – диэн баран, сыар?атын диэки ыйан кэби?эр. – ?йд??р инигин, бу компа?ы?
– Ну-ну, дьэ ?йд??т?м. Ол мин к?м?м да диэн, бэйэ? да булан тэйэр ки?и киилэ бы?ыылааххын. Хата мин махтанаргын кавычка?а ылан этэр диэн бастаан утаа ?йд??б?т?м.
– Би?иги к?н?т?нэн этэр, кэпсэтэр ?гэстээхпит.
– Ол ?ч?гэй. Хайа, компа?ы? ?ст??к?лэтэ т??э сылдьар эбит дии. Сибилигин силимнэтиэхпит.
– С?пс?г?р?мэ. Билигин компаска э?ин олус бааспаппын. Тыал, сулус хайа да компастаа?ар эрэллээхтэрин билэн эрэбин. Ол эрээри аан бастаан айанныырбар эн эппит хайысха? улаханнык ту?алаабыта. Таа?а оччоттон т??э сылдьарын билбэтэх этим. Бу куруппааскы этэ, таба чо?кута а?аллым. Бука, к?н аайы амсайбат а?ы? буолуохтаах.
– Поварбыт Ленинград рестораныгар ?лэлээбит улахан маастар. Кини сатаабата диэн суох. Оттон бу у?уох и?игэр баар мэйии хайдах сиэнэрин да билбэппит. Тароторин ыттарбар диэн ылааччы.
– Аны биэримэ?. Мэйии буолбатах – силии диэн бэйэтэ анал ааттаах. Нууччалыы туох дэнэрэ буолла? С?гэтэ, и?иттэ а?алтар, поваргын та?аар, бэйэм хайдах астанарын к?рд?р?н биэриэм.
Уонча чо?ку силиитэ улахан миискэни толору ?р???л?мм?т?н, киирэ-тахса сылдьар ?с-т??рт ки?и ?м??р??э т??ээт, «боруобалаан» б?тэрэ сы?аллар: «?т?? да а?ы Тароторин ыттарыгар сиэтэр эбит!» – дэ?эллэр.
– Миигин кытта дуогабарда т??эрси?. Мин э?игини талбыт эккитинэн хааччыйыам.
– Бэйэбит да ытабыт ээ.
– Э?иги бу Ки?илээх эргин бултуохтааххыт. Кадровай булчуттар ыырдарын тугунан да тэбистэриэ суохтааххыт. Т??лээх – государство баайа, айманыа суохтаах.
– Би?иги эрэ тэпсибэппит. Манна к???н ки?и б??? тиэстээччи. Дьокуускайтан тиийэ кэлээччилэр. Хата кинилэр ордук кырса?ын э?эр инилэр.
– Ону ба?ас бопсуллуо?а.
– Оройуон, республика дуо?унастаахтарын барыларын хайдах бопсор ???г?н?
