
Полная версия:
Понятие любви в латинской патристике IV-V вв.
352
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Damasum, p. 632.
353
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Pammachium de dormitione paulinak, p. 650.
Sive leges sive scribes sive vigilabis sive dormies, lesu amor tibi semper bucina in auribus sonet, hic lituus excitet animam tuam, hoc amore furibundus quaere in lectulo.
Фактически к этому же призывает движение исихазма, утверждающее, что любовь – это дар, выступающий как результат постоянного, непрестанного произнесения Иисусовой молитвы. Современный старец Иосиф Исихаст так определяет сущность умного делания: «Делание умной молитвы заключается в понуждении себя произносить все время молитву устами, непрестанно». (Иосиф Исихаст. Выражение монашеского опыта. Сергиев посад. 2006, с. 23.
354
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Сastricianum, p. 650.
Non erudit pater nisi, quem amat; non corripit magister discipulum nisi eum, quem ardentioris cernit ingenii. Medicus, si cessaverit curare.
355
См.: Hieronymus. Contra Vigilantium Liber Unus// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, 46, p. 368.
Sanctus amor impatientiam non habet.
356
Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 344.
Qui minus diligit,et minus ei dimittitur,utique in minori gradu erit.
357
Hieronymus. Commentariorum In Isaim Prophetam Libri Duodeviginti // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 24 – AB, 1353. – Paris, 1847. p. 210.
358
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. – Ad Salvinam, p. 93.
ministros autem eorum et uniuersum ordinem palatii, quo regalis frequentatur ambitio, sic sibi caritate sociarat, ut, qui merito inferiores erant, officiis se pares arbitrarentur. difficile factu est gloriam uirtute superare et ab his diligi, quos praecedas.
359
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, Ad Theophilum, p. 109.
360
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 44.
Quanto studio et amore contenderim, ut pariter in heremo moraremur. conscium mutuae caritatis pectus agnoscit.
361
См.: Hieronymus. Apologia Adversus Libros Rufini // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 180.
362
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Florentinum de oktu amicitiae, p. 19.
Quantus beatitudinis tuae rumor diversa populorum ora conpleverit, hinc poteris aestimare, quod ego te ante incipio amare, quam nosse. ut enim apostolus ait: quorundam hominum peccata manifesta sunt praecedentia ad iudicium, ita e contrario tuae dilectionis fama dispergitur, ut non tantum laudandus sit ille, qui te amat, quam scelus putetur facere ilie, qui non amat.
363
В прочем, порядок в иерархии любви зависит от того, добрым или злым является человек, которого любят.
364
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Theophili episcopi paschalis, p. 162.
365
Понятия абсолютной полноты бытия ввел отец знаменитого богослова В.Н. Лосского Николай Лосский. См.: Лосский Н.О. Ценность и Бытие. Бог и Царство Божие как основа ценностей//Лосский Н.О. Бог и мировое зло. М. 1994.
366
Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 340.
et membra diliguntur, scilicet in corpore.
367
См.: Hieronymus. Commentariorum In Isaim Prophetam Libri Duodeviginti // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 24 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 321.
368
См.: Hieronymus. Commentariorum Commentariorum In Jeremiam Prophetam Libri Sex // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 24 – AB, 1353. – Paris, 1847. p. 439.
369
См.: Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866. Ad Theodokam spanam de moete lucini, p. 30–31.
370
При этом Блаженный Иероним считает возможным сравнение любви епископа к пастве с любовью отца к детям. «Как отец должен любить, так отец и епископ должен быть и предметом любви, а не страха.» (Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866. Ad Theodokam spanam de moete lucini, p. 110.)
mari enim debet parens, amari parens et episcopus, non timeri. antiqua sententia est: quem metuit quis, odit.
371
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad heliodorum monachum, p. 48–49.
aries iste pietatis, quo fides quatitur, is evangelii retundendus est muro.
372
См.: Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad heliodorum monachum, p. 51.
373
Отметим здесь также, что любовь к деньгам и любовь к Богу несовместимы. Блаженный Иероним пишет: «любящий деньги не может любить Бога.» (Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad heliodorum monachum, p. 56)
374
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad heliodorum monachum, p. 34.
375
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad heliodorum monachum, p. 43..
376
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 47.
tunc et parentibus tuis eiusdem civitatis ius petes.
377
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, Ad Rusticum, p. 61.
378
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Fabiolam, p.592.
reddamus parentibus, quae parentum sunt; si tamen uiuunt, si seruientes deo filios suos praeferri sibi gloriantur.
379
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Heliodokum epitaphium nepotiani, p.568.
desiderandus tibi est quasi absens, non quasi mortuus, ut illum expectare, non amisisse videaris.
380
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad rufinum, p.18.
amicitia, quae desinere potest, vera numquam fuit.
381
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Chromatium, Iouinum, Eusebium, p. 26.
Non debet charta dividere, quos amor mutuus copulavit, nec per singulos officia mei sunt partienda sermonis, cum sic invicem vos ametis, ut non minus tres caritas iungat, quam duos natura sociavit.
382
См.: Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 1100.
383
Все могу в укрепляющем меня Иисусе Христе.(Фил.4:13)
384
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. – Ad Castricianum, p. 675.
In amicis enim non res quaeritur, sed voluntas, quia alterum ab inimicis saepe praebetur, alterum sola caritas tribuit.
385
Hieronymus. Dialogus Adversus Pelagianos // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 250.
386
Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – P. 293.
Amor formae,rationis oblivio est, et insaniae proximus
387
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. – Ad Salvinam, p. 99.
388
См.: Hieronymus. Interpretatio Libri Dydimi De Spiritu Sancto // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 79.
389
См.: Hieronymus. Contra Joannem Hierosolytitanum Ad Pammachium Liber Unus // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p. 156.
390
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Eustochium, p. 161–162.
Pudet dicere, pro nefas! triste, sed verum est: unde in ecclesias agapetarum pestis introiit? unde sine nuptiis aliud nomen uxorum? immo unde novum concubinarum genus?
391
См.: «У ненасытимости две дочери: "давай, давай!" Вот три ненасытимых, и четыре, которые не скажут: "довольно! Преисподняя и утроба бесплодная, земля, которая не насыщается водою, и огонь, который не говорит: "довольно!» (Прит.30:15–16)
392
См.: Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.261.
393
Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.1125.
Et dicit se omnium malorum caput mulierem reperisse: quia et per illam mors in orbem terrarum introivit, et pretiosas animas virorum capit.
394
Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847 – p.1125.
Non putenuis tenere hanc Solomonem de genere mulierum protulisse sententiam; quod expertus est, loquitur.
395
См.: Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.1125.
396
См.: Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.261.
Sanguisuga diabolua est, diaboli filiae sunt dilectione dilectae. quae satiari interfectorum cruore non possunt: infernus et amor mulieris, et terra arens, el exaestuans.
397
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Eustochium, p. 167.
et ad extremum 'morte morieris finis iste coniugii: meum propositum sine sexu est.
398
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 66.
399
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 69.
400
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866. Ad Eustochium, p. 166.
401
См.: Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p. 263–265.
402
Блаженный Иероним часто ссылается на этот отрывок из посланий Иоанна Богослова: «В любви нет страха, но совершенная любовь изгоняет страх, потому что в страхе есть мучение. Боящийся несовершен в любви» (1Иоан.4:18).
403
См.: Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.1065.
404
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 57.
405
Hieronymus. Interpretatio Homiliarum Duarum Origenis In Canticum Canticorum // Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847. – p.670
406
См.: Болотов В.В. Лекцiи по истории Древней Церкви в 4-х томах. Том 1. СПб: Аксион Эстин, 2006. – 253 с.
407
Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p.1089.
pro Christi confessione rigidos pietas oppugnat inimica.
408
Hieronymus. Commentaries in Ecclesiasten// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p.1089.
in futurum tempus adveniet, quando cernentes facie ad faciem, et in melius proflcientes, incipiemue odisse, et despicere quod amavimus.
409
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Chromatium, Iouinum, Eusebium, p. 31.
410
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Ohkysocomam monachum aquileiae, p. 33.
humilitatem admirer, virtutem efferam, praedicem caritatem.
411
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Marcum Presbyterum chalcide, p. 70.
412
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Chromatium, Iouinum, Eusebium, p. 31. amor ordinem nescit.
413
Цит. по: Фокин А.Р. Блаженный Иероним Стридонский: библеист, экзегет, теолог. М… 2010. С. 157
414
См.: Hieronymus. Adversus Jovinianum// Patrologia Cursus Completus: Series Latina / Ed. J.P. Migne. – Vol. 23 – AB, 1353. – Paris, 1847, p.273.
415
См.: Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 67.
416
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 58.
417
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 61.
418
См.: Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 58.
419
См.: Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 58
minimum discipulum Iesus amat plurimum.
420
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Pammachium de dormitione Paulinak, p.658
421
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Damasum, p.124
cauendum igitur, ne captiuam habere velimus uxorem, ne in idolio recumbamus; aut, si certe fuerimus eius amore decepti, mundemus eam et omni sordium horrore purgemus
422
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, ad Innocentium presbyterum de septies Percussa, p.2
pareo iam iubenti et, quia caritas omnia potest, spiritu sancto cursum prosequente confidam habiturus in utraque partc solacium…
423
Фокин А.Р. Античная философия и формирование тринитарной доктрины в латинской патристике. Автореферат на соискание ученой степени доктора философских наук. М. 2013. с. 47. См. так же: Фокин А.Р. Иероним Стридонский // Православная Энциклопедия. М., 2009. Т. XXI. С. 336–370; Фокин А.Р. Иероним Стридонский: библеист, экзегет, теолог. Институт философии РАН, Центр библейско-патрологических исследований. М., 2010. Фокин. А. Р. Латинская Патрология. Т I. М., 2005.
424
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 550
…inter praecepta virtutum resurrectionisque spem credulam mentem desiderii frangit affectus….
425
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad heliodorum monachum, p. 574
habemus mutuae obsidem caritatis. iungamur spiritu, stringamur affectu…
426
См.:: Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Tranquillinum, quomodo origenem legere debeamus, p. 583
427
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Principiam virginem explanatio psalmi XLIV. P. 629–630.
et hic versiculus tibi potissimum aptus est, quae iaculo domini uulnerata cum sponsa in Cantico canis: vulnerata caritatis ego.
428
Hieronymus. Epistulae 1-70//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.54 – Toronto, 1866, Ad Principiam virginem explanatio psalmi XLIV. P.630.
his sagittis totus orbis vulneratus et captus est.
429
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 61.
430
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 67.
431
По нашему убеждению, изучение миссии любви является перспективным направлением не только миссиологических, но и в целом богословских исследований.
432
Hieronymus. Epistulae//Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum – Vol.55 – Toronto, 1866, ad Rusticum, p. 71.
433
Например, известно из биографии блаженного, с каким восхищением и каритативной любовью блаженный Иероним относился к своему другу Руфиму. Любовью переполнены его письма к другу. См.: Kelly J. N. D. Jerome. His Life, Writings and Controversies. London, 1975. P.45 На учение о девстве и браке блаженного Иеронима оказало влияние его сильная любовь к монашеской жизни. В статье «Иероним Стридонский» из Православной энциклопедии подчеркивается его нежелание переносить мирскую суету, поэтому он желал «оставив Рим, предаться любимым занятиям в монастырском уединении». См.: Фокин А.Р. Иероним Стридонский // Православная Энциклопедия. М., 2009. Т. XXI. С. 340.
434
Семантика – раздел семиотики и логики, исследующий отношение языковых выражений к обозначаемым объектам и выражаемому содержанию.
435
См.:Сергиевский Н. Восточная антропология Отцов и Учителей III–IV веков (в двух томах). Канд. Соч. Т.2. Л.,1983 – С. 383
436
Корольков А.А. Духовная антропология. – СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та,2005. – С. 195
437
См.: D'Arcy, M. The mind and heart of love: Line and Unicorn; a study in Eros and Agape. New York: Meridian, 1956, с.363
438
Sorokin, P. Ah. The Ways and Power of Love – Chicago: Beacon press, 1967, p. 167–168
439
Цит. по: там же