Hekayələr

Macərapərəst royal satıcısı küçənin tinində durub fikrə getdi. Sonra küçənin qarşı tərəfinə keçdi və geri istiqamətdə məhəlləyə tərəf addımladı, əvvəlki tərəfə keçib diş həkiminin elektrik lövhəsi asılan yerə doğru hərəkət edən axına qoşuldu. Rudolf ikinci dəfə zəncinin yanından keçəndə özünü elə apardı ki, guya onu görmür. Saymazyana yenidən ona təqdim olunan vərəqəni götürdü. On addım irəliləmişdi ki, təzə vərəqəyə nəzər saldı. Birinci vərəqədəki xətlə yazılmışdı: “Yaşıl qapı”.

Səkinin kənarında küçə ilə hərəkət edənlərin ayağı altına atılmış həmin vərəqələrdən üç dənəsi vardı. Vərəqələr hamısı yerə ağ tərəfi üstə düşmüşdü. Əyilib onları götürdü. Hamısının üzərində diş həkiminin ünvanı yazılmışdı.

Macəraçı ruhu nadir hallarda Rudolf Şteyneri aldada bilərdi. Lakin bu dəfə o, özünün sadiq bəndəsini düz iki dəfə yanıltdı. Rudolf geri dönərək cüssəli zəncinin yanından keçdi. Bu dəfə ona vərəqə təqdim edilmədi. Səliqəsiz və gülünc hal doğuran geyiminə baxmayaraq, qaradərili kişi qaba, lakin təbii nəciblik nümayiş etdirir, nəzakətlə vərəqəni bəzilərinə təqdim edir, bəzilərini isə narahat etmirdi. Hərdən yüksək, lakin anlaşılmaz səslə nəsə qışqırırdı. Səsi növbəti dayanacağı elan edən tramvay konduktorunun çağırışını və ya opera ifasını xatırladırdı. Bu dəfə ona qarşı diqqətsizliyi bir yana, hətta Rudolf qaradərilinin enli və parıltılı sifətində soyuq, etinasız və qəzəbli bir ifadə də sezmişdi. Qaradərilinin baxışı sözün əsl mənasında Rudolfun heysiyyətinə toxunmuşdu, onda səssiz ittiham oxudu. Vərəqədəki sirli söz nə ifadə edirsə-etsin, qaradərili onu iki dəfə izdihamın arasından seçmişdi. İndi isə sanki onu ağılsızlıqda günahlandırırdı.

Gənc, axının arasından çıxaraq iti nəzərlə binaya baxdı. Tapmacanın cavabı elə bu beşmərtəbəli binada idi. Yarımzirzəmi mərtəbəsindən kiçik restoran kimi istifadə edilirdi. Birinci mərtəbədə bütün qapılar qıfıllı idi, amma deyəsən, burada şlyapa və xəzlər satılırmış. Qapısında elektrik hərfləri yanan diş həkiminin otağı ikinci mərtəbədə yerləşirdi. Üçüncü mərtəbənin hər yerində müxtəlif dillərdə, əyri-üyrü hərflərlə yazılmış lövhələr görmək olardı: falabaxan, dərzi, musiqiçi, həkim. Yuxarı mərtəbədəki pəncərədən asılmış pərdələr və pəncərə altındakı süd şüşələri buradan yaşayış məqsədilə istifadə olunduğunu təsdiq edirdi.

Ətrafa nəzər yetirdikdən sonra Rudolf üzəri xalça ilə örtülü pilləkənlə üçüncü mərtəbəyə qalxdı. Mərtəbəarası meydançaya çatanda ayaq saxladı. Meydança iki ədəd solğun qaz lampası ilə işıqlandırılmışdı – biri dəhlizin başında, sağ tərəfdə, digəri isə lap yaxında, sol tərəfdə. Rudolf sol tərəfində yanan işığa tərəf boylandı, onun solğun parıltısı altında yaşıl qapını seçə bildi. Birdən yerində səndələdi. Elə o an afrikalı kart hoqqabazının özündənrazı və istehzalı təbəssümünü xatırladı; yaşıl qapıya doğru addımladı. Qapını astaca döydü. Qapını döyməsi ilə müşayiət olunan saniyələr əsl macərapərəstin cəld nəfəs alıb-verməsinə bənzəyirdi. Bu yaşıl qapının arxasında onu nə gözləyə bilərdi?! Qumar masasının ətrafında oturan oyunçular, məharətlərindən istifadə edərək hiylələrini işə salan kələkbazlar, cəsarət aşiqi olan və yalnız cəsarətə boyun əyən gözəlçə; təhlükə, ölüm, məhəbbət, məyusluq, masqara – qapının tıqqıltısına bunlardan hər hansı biri cavab verə bilərdi.

İçəridən zəif xışıltı səsi eşidildi və qapı astaca aralanmağa başladı. Kandarda təxminən iyirmi yaşında bir qız dayanmışdı. Bənizi solğundu. Ayaq üstə güclə dururdu. Qapının dəstəyini buraxdı, yerində səndələdi. Əlini havada gəzdirərək tutacaq axtarırdı ki, Rudolf cəld qolundan tutub qızı divara bitişik divanın üstünə uzatdı. Qapını örtdü və qaz lampasının işıqlandırdığı otağa nəzər saldı. Təmiz və səliqəli idi; eyni zamanda yoxsulluq hiss olunurdu. Qız hərəkətsiz uzanmışdı. Görünür, huşunu itirmişdi. Rudolf çəllək tapacağı ümidiylə otağa nəzər saldı. Yox, yox… bu, suda boğulan adamlar üçün işə yarayırdı. Şlyapası ilə qızın üzünü yelləməyə başladı. Bu, gözlənilən nəticəni verdi – şlyapasının ucunu qızın burnuna toxundurdu və qız gözlərini açdı. Bu vaxt cavan oğlan qızın üzündə xəyalındakı qalereyanın ən gözəl portretini gördü. Səmimi, ala gözləri, balaca, dik burnu, noxud gövdəsinin bığcıqları kimi buruq, qonur saçları – bütün bunlar qəribə macəranın son akkordları və zirvəsi idi. Çöhrəsi necə də zərif və solğun idi!

Qız sakitcə Rudolfa baxdı və gülümsədi.

– Deyəsən, huşumu itirmişdim, hə? – zəif səslə dedi. – Mənim yerimdə kim olsaydı, belə olardı. Üç gün ac qalsanız, özünüz görərsiniz.

– Necə? – Rudolf ucadan qışqırdı və cəld yerindən sıçradı. – Gözləyin, bu saat gəlirəm!

Qapıya tərəf, oradan da pilləkənlərə cumdu. İyirmi dəqiqə sonra o, yenidən yaşıl qapının ağzında durmuşdu. Qapını ayağı ilə döydü: əlində mağaza və restorandan aldığı bir qucaq ərzaq vardı – çörək, yağ, soyutma ət, piroq, paştet, şoraba, qızardılmış toyuq, bir şüşə süd, bir şüşə isti çay. Hamısını masanın üstünə qoydu.

– Belə mənasız aclıq etmək gülüncdü, – Rudolf yüksək səslə, kifayət qədər ciddi tərzdə dedi. – Bu cür hərəkətlərə birdəfəlik son qoyun. Axşam yeməyi hazırdı.

Rudolf qıza ayağa durmağa və stolun başında oturmağa kömək etdi.

– Çay üçün fincan varmı? – deyə soruşdu.

– Pəncərənin yanındakı rəfdədir, – qız cavab verdi.

Rudolf əlində fincan geri qayıdanda qız, güclü qadın instinkti ilə içərisində nə olduğunu güman edərək artıq paketi açıb iri xiyar turşusunu çıxarmışdı.

Rudolf gülərək turşunu qızın əlindən aldı və fincanı südlə doldurdu.

– Əvvəlcə bunu için, – deyə göstəriş verdi. – Sonra çay və toyuğun qanadını. Turşunu isə ağıllı qız olmaqda davam etsəniz, sabah yeyərsiniz. İndi isə qonağınız olmağıma icazə verirsinizsə, gəlin şam yeməyinə başlayaq.

Rudolf ikinci stulu masaya tərəf çəkdi. Çayı görən kimi qızın gözlərinə işıq gəldi, bənizi azca qızardı. O, uzun müddət ac qalmış vəhşi heyvan kimi acgözlüklə yeyirdi. Otağında yad, gənc adamın olması, ona kömək təklif etməsi qıza öz-özlüyündə o qədər də qeyri-adi görünmürdü. Ona görə yox ki, bütün bu baş verənlərə laqeyd yanaşırdı. Ona görə ki, insana təbiət tərəfindən verilən aclıq hissi bir müddət ona süni nəzakəti unutdurub təbii davranmağı diktə edirdi. Lakin gücü və əhvali-ruhiyyəsi bərpa olduqca qız sadə hekayəsini danışmağa başladı – şəhərdə hər gün, hər kəsin başına gələn min hekayədən biri: cüzi maaş müqabilində mağaza satıcısı işləyirmiş. Üstəlik, mağaza sahibi öz gəlirini artırmaq üçün ona cərimə yazır, xəstəliyi səbəbiylə tez-tez işə gedə bilmir, nəticədə işdən qovulur, bütün ümidlərini itirdiyi bir vaxtda yaşıl qapını bir macəra axtaran döyür.

Rudolf bu hekayəni lap “İliada”37 əsərinə bənzətdi.

– Aman Allah, təsəvvür edirəm nələr yaşamısınız, nələrə dözmüsünüz! – deyə oğlan dedi.

– Hə, bu dəhşətdir, – qız ciddi səslə əlavə etdi.

– Deməli, sizin burda heç qohumunuz, ya da dostunuz yoxdur…

– Heç kimim yoxdu.

– Elə mənim də, – Rudolf dodağının altında dilləndi.

– Buna çox şadam, – qız tələsik cavab verdi. Tək yaşamasına sevindiyini görmək gənc adama çox xoş təsir bağışladı. Qızın göz qapaqları qəfildən ağırlaşmağa başladı. Dərindən içini çəkərək:

– Yuxu gözümdən tökülür, – dedi. – Artıq özümü yaxşı hiss edirəm…

Rudolf ayağa qalxdı, şlyapasını götürdü.

– Elə isə gecəniz xeyrə qalsın, yaxşıca dincəlin, bu sizin üçün çox yaxşı olar, – deyə Rudolf əlini uzatdı.

– Gecəniz xeyrə qalsın.

Qızın gözlərində elə aydın, elə səmimi, elə riqqətli sual vardı ki, Rudolf bu suala sözlərlə cavab verdi:

– Hə, əlbəttə, sabah gəlib sizə dəyəcəm. Məndən belə asan xilas ola bilməyəcəksiniz.

Qız kandarda dayanaraq sanki oğlanın bura necə gəlib çıxması onun burda olması faktından daha əhəmiyyətli məsələ imiş kimi soruşdu:

– Necə oldu ki, mənim qapımı döydünüz?

Diqqətlə qıza baxdı, qaradərilinin payladığı vərəqələri yadına saldı. Qəlbində qısqanclıq sancısı hiss etdi. Görəsən, vərəqə başqasının əlinə keçsəydi, necə olardı – onun kimi macəra axtaran birinin əlinə? Rudolf qəfil belə qərara gəldi ki, qız heç vaxt həqiqəti bilməməlidir. Onu bu çətin vəziyyətdən çıxarmaq üçün baş verən bu macəra haqda ona deməməlidir.

– Bizim bir piano kökləyicimiz bu binada yaşayır, – cavab verdi. – Mən qapını səhv salmışdım.

Yaşıl qapı bağlanmazdan əvvəl Rudolfun gördüyü ən son şey qızın təbəssümü oldu. Pilləkən meydançasında ayaq saxladı, maraq xatirinə ətrafına göz gəzdirdi. Sonra dəhlizin birinci, daha sonra ikinci sonluğuna doğru yeriməyə başladı. Bir az da yuxarı qalxdı, karıxdırıcı axtarışına davam etdi: binadakı bütün qapılar yaşıl rənglə boyanmışdı. Hələ də heç nə anlamayan Rudolf heyrət içində aşağı düşdü, küçəyə çıxdı. Afrikalı qeyri-adi qiyafədə əvvəlki yerində durmuşdu. Rudolf əlindəki hər iki vərəqəni ona uzatdı.

– Lütfən, izah edin, nə üçün bu vərəqələri mənə verdiniz? Bunun mənası nədir axı? – soruşdu.

Qaradərili dişini ağardaraq və əli ilə ona işəgötürənin reklamını göstərərək:

– Odur, – dilləndi. – Təəssüf ki, birinci hissəsinə gecikdiniz!

Baxışıyla qaradərilinin nişan verdiyi səmti izlədi. Teatr salonunun giriş qapısı üzərində gözqamaşdırıcı elektrik hərfləri ilə yazılmış yeni tamaşanın adı aydın oxunurdu: “YAŞIL QAPI”.

– Eşitmişəm ki, birinci növ pyesdir, cənab, – qaradərili dilləndi. – Teatr nümayəndəsi bu vərəqələri həkimin vərəqəsi ilə birlikdə paylamağım üçün mənə yaxşı pul təklif etdi. İstəsəniz, sizə həkimin də vərəqəsini verə bilərəm, cənab.

Rudolf evə tələsmədi, yaşadığı məhəllənin tinindəki bir guşədə bir parç pivə içmək və siqaret çəkmək istədi. Siqaretini çəkib qurtaran kimi küçəyə çıxdı, paltosunun bütün düymələrini bağladı, şlyapasını boynunun arxasına doğru itələdi və yaxınlıqdakı küçə fənərinə üzünü tutaraq qəti şəkildə etiraf etdi:

– Hər halda, inanıram ki, o qızı tapmağım üçün mənə yol göstərən taleyin özüdür ki var!

PUL VƏ MƏHƏBBƏT

Keçmiş fabrik sahibi və “Evrika” sabununun patentçisi olan qoca Entoni Rokvoll Beşinci küçədə yerləşən evinin pəncərəsindən boylanıb gülümsədi. Sağ tərəfdə yaşayan qonşusu – aristokrat və klubmen C. van Şuylayt Saffolk-Cons fasadı İntibah38 dövrünün heykəltəraşlıq əsərləri ilə bəzədilmiş qonşu saraya nifrətlə baxıb onu gözləyən maşına əyləşdi.

– Müflis olmuş qoca müqəvvanın lovğalığına bax! – keçmiş sabun kralı düşündü, – sağlamlığının qeydinə qal da, yoxsa tezliklə yerin muzey olacaq. Gələn yay bütün fasadı qırmızı, ağ və göy zolaqlarla bəzəyəcəm – onda görərik holland burnunu necə sallayacaqsan.

Elə bu vaxt bütün ömrü boyu qapı zənglərindən xoşu gəlməyən Entoni Rokvoll kitabxananın qapısına yaxınlaşıb elə səslə “Mayk!” deyə bağırdı ki, bir vaxtlar o səs Kanzas çöllərində eşidiləndə az qalırdı göy üzü yerindən oynayıb Kanzas düzünün üstünə düşsün.

– Oğluma deyin ki, evdən çıxmazdan əvvəl yanıma gəlsin, – gələn xidmətçiyə əmr etdi.

Gənc Rokvoll kitabxanaya gələndə qoca qəzeti kənara qoyub tamamilə qırışsız çəhrayı sifətinə səmimi bir ciddiyyət verərək ona baxdı; bu vaxt o, bir əli ilə çallanmış saçlarını qarışdırır, bir əliyləsə cibindəki açarları cingildədirdi.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Çariça Savskaya (ivrit. Malkat Şva, fars. Melikat Saba, ərəb. Balkis) – əfsanəvi Səba (Şeba) padşahlığının (müasir Yəmən dövlətinin ərazisində yerləşirdi) çariçası; e.ə. X əsrdə mövcud olduğu bildirilir. Bibliyada onun adı çəkilməsə də, Yerusəlimi, çar Solomonu (Süleyman peyğəmbər) ziyarət etdiyi qeyd olunur. Quranın 27-ci surəsində də Balkis adı ilə cin insan kimi təqdim edilir. Tarixi faktlar belə bir qadın rəhbərin olmadığını bildirsə də, Yaxın Şərq, Şimali Afrika və bir sıra Avropa ölkələrinin folklorunda adıçəkilən xanımın gözəlliyi və şücaəti haqqında bəhs edilir. Azərbaycan folklorunda onun adı Bilqeyis xatun adı ilə Süleyman peyğəmbərin hərəmi kimi qeyd olunur.

2

Çar Solomon – Süleyman peyğəmbər, Davud peyğəmbərin oğlu. Tövrata görə, e.ə. 965-928-ci illərdə hakimiyyətdə olmuş üçüncü yəhudi çarı. Bütün səmavi dinlərdə müdriklik və ədalət simvolu kimi təqdim olunur. Dini rəvayətlərə görə, quşların və heyvanların dilini bilirmiş.

3

Rembrandt (1606-1669) – məşhur Niderland rəssamı

4

Emil Valdteyfel (1837-1915) – Fransa bəstəkarı, dirijor və pianoçusu

5

Friderik Şopen (1810-1849) – dünya şöhrətli Polşa bəstəkarı, pianoçusu

6

Qızıl darvaza – bu körpü San-Fransisko (ABŞ) şəhərinin ən gözəl arxitektur nümunələrindən biridir. Onun tikintisi 4 il davam etmişdir və keçən əsrin 37-сi ilində tamamlanmışdır. Körpünün uzunluğu 1970 metr, asılı hissəsinin uzunluğu isə 1280 metrdir. Avtomobil yolu 6 cərgəlidir. Körpünü həm piyada, həm də velosipedlə keçmək olar.

7

Hatteras burnu – ABŞ-ın Şimali Karolina sahilində burun. Gözlənilməz tufan, duman və burulğanları olduğu üçün buraya “Gəmi qəbiristanlığı” da deyilir. Dünyanın ən böyük mayaklarından (60,5 m) biri buradadır.

8

Qorn burnu – Cənubi Amerikanın Odlu Torpaq arxipelaqının ən ucqar nöqtəsi. Qorn adasının sahilində yerləşən bu burun 1616-cı ildə holland səyyahları tərəfindən tapılıb.

9

Labrador – Şimali Amerikada yarımada

10

Maestri (1779-1812) – italyan rəssamı, neoklassisizm cərəyanının nümayəndəsi

11

Benvenuto Çellini (1500-1571) – İntibah dövrünün görkəmli italyan heykəltəraşı, zərgəri, rəssamı, musiqiçisi

12

Fut – ingilis ölçü sistemində 30,48 sm-ə bərabər uzunluq vahidi

13

Düym – 2,54 sm-ə bərabər uzunluq ölçüsü

14

Panel – divarın aşağı hissəsindəki haşiyə

15

Portyer – qapı və pəncərə pərdəsi

16

Qraf Monte Kristo – Aleksandr Dümanın macəra dolu romanının qəhrəmanı

17

Obelisk – sütun şəklində daş abidə

18

Xoral – kilsədə xor şəklində oxunan dua

19

Filantropiya (yunan. – insanı sevmək) – xeyriyyə işləri ilə məşğul olmaq, ehtiyacı olan insanlara yardım etmək

20

Protoplazma (yunan. – ilk, birinci) – canlı toxuma, hüceyrə. Bu termin ədəbiyyata 1839-cu ildə gətirilib və XX əsrin əvvəllərinə qədər bədii ədəbiyyatda da geniş istifadə olunurdu.

21

Şükranlıq günü – rəsmi amerikan bayramı; Yeni Dünyada ilk məhsul yığımı şərəfinə (noyabrın axırıncı cümə axşamı) Yeni İngiltərənin kolonistləri tərəfindən təsis edilmişdir.

22

Oladya – buğda unundan hazırlanmış kökə

23

“Ütü” göydələni (ing. Flatiron Building) – 1902-ci ildə Nyu-York şəhərində inşa edilib. Memarı Daniel Bernhemdir. 82 m-lik bina vaxtilə dünyanın ən hündür göydələni hesab olunurdu. Bina öz formasına görə öndən ütüyə bənzəsə də, maraqlıdır ki, yandan və arxadan adi, dördkünc tikiliyə bənzəyir, başqa sözlə, vizual aldadıcı görkəmi var. Dünyanın 11 ən yaxşı binası siyahısında özünə yer eləyə bilib.

24

Milan kilsəsi – İtaliyanın ən gözəl memarlıq nümunələrindən biridir. Bu, Avropada mərmərdən hazırlanmış və qotika üslubunda yeganə kilsədir. Kilsənin tikilişi 1386-cı ildə başlasa da, 1765-1769-cu illərdə inşaat işləri başa çatmış, fasadı isə XIX əsrdə tamamlanmışdır. Kilsənin hündürlüyü 106,5 metrdir.

25

Reqaliya – hökmdarlara məxsus olan əşya

26

Basil – mikrob

27

Kotilyon – qədim rəqs növü

28

Manhetten qəbiləsi – yazıçı burada satirik kinayədən istifadə edir. Əslində, Manhetten Nyu-Yorkun zəngin adamlarının yaşadığı ən nüfuzlu hissəsidir (red.).

29

Viqvam – maral dərisindən tikilmiş hindu çadırı

30

Monokl – eynək və ya pensne əvəzinə göz çuxuruna qoyulan bir göz üçün dairəvi optik şüşə

31

Mikelancelonun Moiseyi – italyan rəssam və heykəltəraşı Mikelancelonun 1513-1516-cı illərdə işlədiyi Musa peyğəmbərin heykəli. Oturaq vəziyyətdəki mərmər heykəlin hündürlüyü 235 sm-dir.

32

Portveyn – şirin şərab növü

33

Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi

34

Romalı burnu – qartal burun. Əsasən, Aralıq dənizi hövzəsində, Şərqdə və Qafqazda belə burunlu insanlara rast gəlinir.

35

Mops – vətəni Çin olan yastıburun it cinsi

36

Əl dəsmalını yerə atmaq – XX əsrin əvvəllərinədək qadınlar xoşlarına gələn, tanış olmaq istədikləri kişiyə işarə vermək üçün ad və soyadlarının üzərinə toxunduğu əl dəsmalını həmin kişi götürsün deyə yerə salardılar (red.).

37

“İliada” – antik yunan ədibi Homerin əsəri

38

İntibah, Renessans (fr. Renaissance, ital. Rinascimento – "Yenidən doğulma") – Qərbi və Mərkəzi Avropa ölkələrinin mədəniyyət tarixində orta əsr mədəniyyətindən yeni dövr mədəniyyətinə keçid dövrü.