скачать книгу бесплатно
Nicat ayağa qalxdı, – xalasına: xalacan məni bilirsən sən, mənə bir gündə baxmayan atam olan o alcağı baxıram. Sən mənə analıq etmisən, nə düşünürsən mənim haqqımda düşün, mən səni tək qoymaram ölsəmdə, bunu məndən istəmə. Sən nə desəndə, mən sənin oğlun sayılıram. Anasını hansı qeyrətli oğul tək qoyar? mənim kitabımda elə şey yazılmadı. İçdən çıxıb gələcəm mən, üzündən öpdü xalasının getdi. Xalası Nicatın ardınca elə ağladı ki, Nicatda gedərkən eşitdi xalasının ağlaşını. Çox pis oldu, getdi dönmədən. Baharın ürəyi parçalandı olara baxıb.
Nicat evə gəlib, uşağı qucağına alıb öpüb oxşadı, aslan parcam qurban olum sənə mən. Uşaqda Nicata öyrənmişdi, başını çiyninə qoyub baxdı. Cansu – Nicata: anasını istəyir Nicat bəy Sərdar. Nicat uşağın üzündən öpüb, – Cansuya: hazırlaş zəhmət olmasa, Sərdarın paltarını götür gedirik, başqa yerdə qalacaqsınız Sərdarla. Xalama heç bir şey haqda, bir söz deməyəcəksiniz. Sərdarla orda qalıb, onada qulluq edəcəksiniz, axşam bizdə Aylınla ora gələcəyik. Dediyim kimi, sən sadəcə Sərdarın dayəsisən, heçnə bilmirsən, danışdıqmı?
Cansu mehribanlıqla – Nicata: narahat olmayın Nicat bəy, mən indi hazırlayaram Sərdar bəyin hər şeyini. Nicat qucağında uşaqla atasının otağına gəldi, atası uşağı çox istəyirdi. Nicata uşağı özünə verməsini işarə etdi, Nicat uşağı atasının quşağına verdi. Atası uşağı götürüb öpüb gülümsədi, gəldinmi babaya? uşaqda şirin – şirin baxırdı. Nicat dərindən nəfəs alıb, – uşağa: babanla salamatlaş gedirik aslanım. Atası təcüblə baxdı, – Nicata: gedirlərmi burdan? Nicat yavaş səslə – atasına: hə gedillər. Atası üzüldü, uşağa baxdı kövrəldi – Nicata: niyə gedirlər? xoşlarınamı gəlmədi burası? Nicat sıxıldı – atasına: yox getmələri lazımdır. Atası üzgün baxışlarla baxırdı – Nicata: nə vaxt qayıdacaqlar? Nicat əsəbləşdi özündən asılı olmadı. Bilmirəm nə vaxt qayıdacaqlar, sənə hesabmı verəcəklər? atası incidi Nicatın belə kobut davranışından. Anladım oğlum, mən kiməm ki? sadəcə çox alışdım Aylın xanıma, oğluna, o üzdən soruşdum. Nicat əlini üzünə çəkib baxdı, – atasına: getmələri gərəkmiş, anladınmı? bu qədər. Uşağı qucağından alıb otaqdan çıxdı, atasının gözləri yaşardı. Nicatında atasını belə kobutlaması, ürəyinə toxundu.
Cansu gəldi uşağın veşini yığıb, – Nicata: hazırıq Nicat bəy. Nicat dayənin əlindən çantanı götürüb, gedəyin, evdən çıxıb getdilər. Atası gözləri yaşlı qalmışdı baxa yatağında. Vaxdında öz doğma oğlunu bir dəfədə olsa axtarmamışdı, həyatdamı deyilmi, yadların uşaqlarında mərhəmət axrtarırdı.
Aylın dayanmadan telefonla danışırdı, Nazlıçün donur axtarmalarını xaiş edirdi hər kəsdən. Ramizdə Dilqəmə heçnə yedirə bilməmişdi. Dilqəm uşaq kimi dizlərini qucaqlayıb oturmuşdu büzüşüb, qorxurdu! Nazlını itirəcəyini düşünürdü. Düşündükçə axlı şaşırdı, həyəcanlanırdı sıxılırdı.
Aylın telefonu söndürüb gəldi, Dilqəmin yanında əyləşdi, baxdı hecnə yeməmişdi. Aylın – Dilqəmə: dostum sən güclü olmalısan, Nazlının hər kəsdən çox sənə ehtiyacı var. Ramiz dərindən nəfəs alıb baxırdı Dilqəmə. Aylın Ramizin gətirdiyi şeylərdən götürüb, Dilqəmə yedirməkçün əlində tutub, Nazlının xətrinə ye, aç ağzını. Dilqəm yemədi, Aylın Ramizə baxdı, Ramiz bilmirdi nə etsin. Aylın – Dilqəmə: yediyin hər tikə, Nazlının sağalmasıçün Allaha etdiyimiz dilək sayılsın, nə olar ye. Dilqəm Aylına baxdı üzgün baxışlarla, hər şeydən möcüzələr axtarırdı uşaq kimi. Dilqəm Aylının verdiyi yeməyi əlindən yedi, zorla çeynədi. Yazıq o qədər üzgün – yorğundu ki, yeməyidə çeynəməyə halı yox idi, ancaq sevgilisin sağalmasıçün yeyirdi çarəsiz. Ramiz Aylına baxdı, Aylın gərçəkdəndə hər şeyi bacarırdı. Ramiz Aylını nə desədə çox sevirdi, ürəyi azda olsa rahatladı qardaşı yediyində.
Nicat dayəylə uşağı xalası evinə gətirdi. İçəri girəndə, dayəyə bir daha xatırlatdı, anlaşdıq unutmuruq. Cansu – Nicata: tamam Nicat bəy narahat olmayın. Nicatın gəldiyini görüb, Bahar gəldi qabaqlarına. Bahar uşağı görüb sevindi, – uşağa: aman kim gəlmişş. Uşağı Nicatdan alıb, qucaqlayıb öpdüb ağladı yavaş səslə, içinə salıb. Nicat – Bahara: Bahar xala bu Sərdarın yeni dayəsidir. Cansu artıq burda qalacaq Nazlı dönənə kimi, gündüzlər həm xalama, həmdə Sərdara baxacaq. Axşamlarıda Aylınla mən bura gələcəm, qalacağıq burda birlikdə. Baha şad oldu, – Nicata: düşüncəli oğlum mənim, yaxşı etdin gətirdin. Xalanı ancaq Aylınla uşaq sakitləşdirə bilərlər, düz düşünmüsən, dayəyə baxdı. Xoş gəldin, dayə tez özünü təqdim etdi, Cansu mən. Bahar razılıqla buyuru gəlin, Cansu mən səni tanış edərəm hər şeylə. Nict xalasının yanına getmədi, – Bahara: Bahar xala sən bir təhər düz – qoş, idarə et biz gəlncə. Axşam mənədə deyərsən nə dediyini xalama, mən getməliyəm axşam görüşərik. Bahar – Nicata: get oğlum, məndə Cansunu evlə – xalanla tanış edim, zəng edəcəm, Nicat getdi.
Bahar – Cansuya: buyurun keçin, içəri keçdilər
Bahar uşağı gətirib Afət xanımı qucağına qoydu. Afət elə fikirə dalmışdı ki, qucağına uşağı qoyduğunda anladı, Sərdarın gəldiyinə sevindi, uşağı qucaqladı öpdü. Afət – uşağa: gəldinmi mənim balam? Aylın gəldimi? görməyən gözləriylə baxaraq, cavab gözlədi. Canasu dilləndi – Afətə: Afət xanım, Aylın xanım axşam gələcək işdən sonra. Afət baxdı yad səsə şüphə ilə, – dayəyə: siz kimsiniz? Canasu mehribanlıqla – Afətə: mən Sərdar bəyin dayəsiyəm Afət xanım, adım cansudur. Afət – Cansuya: anladım, Cansu xoş gəldin, – Afətə: xoş gününüz olsun Afət xanım. Bahar tez – Afətə: nənəsinə bax kim gəlmişşş, şirin bala gəlmiş, elə deyilmi? ohh qurban olaram özünə. Afətin başını qatmağa çalışdı, Afət çox istəyirdi Sərdarı, – uşağa: canım balam mənim darıxmışdım, xoş gəldin. Anası qoxulu balam mənim, uşağı oxşadı öpdü. Cansunun gözləri yaşardı bir anda, olanlardan xəbərdardı. Bahar – Cansuya: gedək Sərdarın otağını hazırlayaq, Afət xanım artıq burda qalacaqlar Aylınla Sərdar.
Afət qulaqlarına inanmadı, – Bahara: doğurdanmı? Bahar uşağa baxıb ürəyi göynəsədə, gülümsədi. Nicat dedi Aylınla işdən çıxıb gələcəklər axşam, bundan sonra burda qalacaqlar getməyəçəklər. Afət elə sevindi ki, uşağı özünə sıxıb, ohh quzum mənimm, – uşağa: nənəyə gəldin sən? xoş gəldin balam. Yazıq qadın uşağı qucaqlayıb ağladı Nazlını xatırlayıb, göz yaşlarına qərq olmuşdu. Bahar Cansuya işarə etdi ki, özüylə gəlsin, getdilər.
Nicat iş yerinədə çatıb xəstəxanaya gəldi. Aylın – Nicata: oğlum necədir? Nicat Aylına yaxınaşıb, etdiklərini Aylının qulağına pıçıltı ilə söylədi. Ramizin əsəbinə toxunurdu, Nicatın belə yaxınlaşması Aylına. Nicat sözünü bitirib Aylına baxdı, Aylın Nicata güvənirdi. Nicatın boynuna sarılıb təşəkkür etmək istəyərdi, ancaq Ramizin dəliləşəcəyindən ehtiyat edirdi. Nicata təşəkkür etdi, çox sağol dostum, içim rahatladı azaçıqda olsa. Nicat – Aylına: mən bir neçə telefon edim Nazlıya donur barəsində. Aylın dərindən nəfəs alıb – Nicata: məndə bildiyim hər kəsə etdim, hər yerdən zəng gözləyirəm ümidlə. Nicat – Aylına: inşallah tapılacaq, sıxma o gözəl ürəyini. Nicat Aylının üzündən öpüb, getdi zəng etsin sakit bir yerdə. Ramiz gördü Nicatın Aylını öpməsini.
Aylın gəlib Dilqəmin yanında əyləşdi. Dilqəm çox yazıq olmuşdu, Aylına baxdı üzgün baxışlarla. Artıq səsidə zəyifləmişdi yazığın, – Aylına: sağalacaq, elə deyilmi? Aylının ürəyi ağrıyırdı, zor tuturdu özünü. Dilqəmin saçlarını mehribanlıqla sığalladı, alnından öpdü, – Dilqəmə: baxsana saçlarında daranmamış. Nazlı sevgilisini belə görmək istəməz, elə deyilmi? əliylə sığallayıb, Dilqəmin saçlarına düzəliş verərək başını qatmağa çalışdı. Artıq verəcək cavabıda yox idi Aylının. Dilqəm təkrarladı, – Aylına: Aylın sağalacamı Nazlım? Aylın sancılarla dolu ürəyinin ağrısını hiss edirdi, o halıylada calışdı gülümsəməyə. Aylın – Dilqəmə: əlbətddə sağalacaq dostum, bax biz burda zənglər gözləyirik. Heç şüphən olmasın bizim canımızdı o, sağalacaq və dönəcək yanına işə, hər şey yaxşı olacaq. Dilqəm uşaq kimi Aylına qısıldı, çarə axtarırdı küçələrdə anasız qalmış qorxmuş uşaq kimi. Ramiz pis oldu Dilqəmin bu halına, kənara baxıb öz – özünə: belə həyaatın mən … … pis söz dedi, əsəbindən.
Nicat xəstəxananın həyətində bir kənarda dayanıb telefonla danışırdı. Nazlıçün donur axtarmalarını xayiş edirdi kimdənsə, puldan narahat olmayın ödəniləcək nə qədər desəniz. Çox sağolun, zənginizi gözləyirəm. Telefonu cibibinə qoyub döndüyündə, kimsə burnundan vurdu yumuruqla, az qaldı yıxılsın. Əliylə burnunu tutub baxdı, vuran Ramiz idi onu, Nicatın burnu qanadı. Ramiz yaxınlaşdı – Nicata: bir daha Aylını öpərsən, sənin o… ağzını dağıdaram, duydun məni?
Nicatın ağzından bir yumuruqda vurdu. Nicat çox mədəni idi, xəstəxana həyətində istəmirdi Ramizi vursun,. Özünü saxlayırdı zorlada olsa, – Ramizə: bura bax mədənyyətsiz, əl – qolla danışma inan səni pis günə qoyaram. Ramiz yenə durmadı, – Nicata: nə edərsən hə? nə edərsən? gəlib Nicatla baş – başa dayanıb, sinəsəndən tutub onu itələdi. Nicat -Ramizə: mənə bax get… başımdan, səninlə oynamağa vaxtım yoxdur. Döyülmək istəyirsən? başqa günə qalsın, səni yaxşı yumşaldım problem deyil. Ramiz yenə Nicata hücum etdi ki vursun, bu dəfə Nicat cəld tərpənib, Ramizə elə gəldi ki yumuruqlarıyla, Ramiz yerə yıxıldı. Nicat ətrafa göz gəzdiridi ki, görən oldumu? Ramiz qalxmağa çalışarkən, qarnından birdə təpiklə vurub yıxdı. Nicat – Ramizə: dedimmi sənə yetər? yerə yıxılıb qarnını tutmuş Ramizə bir iki tutarlı təpik vurdu, üstündən addımlayıb keçib getdi. Ramizə yaxşı ilişdirmişdi Nicat, yerindən qalxmağa çətinlik çəkirdi. Kənardan keçən bir qadın görüb, qaçaraq gəlib – Ramizə: ayy nə oldu sizə? qalxmağa yardım etdi Ramizə. Həkim çağırım dayanın burda, Ramiz qoymadı, qadına təşəkkür etdi, gərək yox narahat olmayın sağolun, böyrünü tutub getdi.
Nicat gəldi, ağzının – burnunun qanını yuyub. Aylın görməsin deyə, əliylə dodağının partlamış yerini tuturdu. Aylın Dilqəmi qucaqlayıb oturmuşdu, Nicata zəng gəldi, Aylın baxdı Nicat tərəfə. Nicat telefona cavab verən an unutdu ağzını tutumadı, Aylının gözündən qaçmadı yaralanmış dodağı. Anladı o an Ramizdə yox idi ətrafda, öz – özünə: ay mən sənin… xasiyyətinə… olsun Ramiz. Dilqəm Aylının pis sözlər işlətməsinə alışmamışdı, Aylının Ramizin ardınca dediyi pis sözlərə görə təcüblə baxdı. Aylın – Dilqəmə: sənin o qardaşın məni çürütdü dostum, çürütdü, yedi ömrümü məhv etdi. Aylın əsəbləşdi baxdı, Nicat telefonu cibinə qoyub ağzına əlini tutub dayandı kənarda. Aylına yaxınlaşmadı ki, görüb üzülməsin. Aylın bunu anlamışdı artıq, Nicata üzülürdü, yazıq səhərdən ora – bura qaçır, hamıya yardım etməyə çalışırdı. Ramizində üstəlik onu vurmasına Aylın çox əsəbləşdi.
Ayağa qalxdı Nicatı sələd, i Nicat Aylına baxdı. Aylın işarə etdi, gəlsənə yanıma. Nicat Aylına yaxınlaşdı, buyur canım. Aylın Nicatın əlini ağzından çəkdi, yarasını görüb üzünü turşutdu offf, – Aylına: sən üzülmə boş şeydi. Aylın bir kəlmədə demədi Nicata getdi. Nicat anladı Aylın Ramizə gedirdi, tez ardınca gedib qolundan tutub saxladı. Nicat – Aylına: burax yeri deyil canım, Aylın əsəblə qolunu çəkib dartınsada, Nicat buraxmadı. Canım dedim yeri deyil, xayiş edirəm nə olar Aylın dur. Nicat yalvarışlı baxışlarla Aylına baxdı, Aylın Nicatın üz ifadəsindən anlayırdı onu artıq. Sakitləşməyə çalışdı, öz – özünə: biz burda nə haydayıq, sən bunun etdiyinə bax. Nicat Aylını çəkib özünə tərəf qucaqladı, – Aylına: sən boş ver onu canım baxıb gülümsədi. O tərəfdən Ramiz gəlirdi, ona görə Aylını dartıb qucaqlayaraq, Ramizə qandırırdı ki, sən heç kimsən. Aylın Nicatın qanamış dodağına toxunub – Niçata: acıtır bilirəm deməsəndə. Nicat gülümsəməyə çalışdı, – Aylına: acımır canım, gəl Dilqəmi tək qoymayaq. Aylının çiyinlərindən qolunu salıb özünə çəkdi, mehribanlıqla sıxaraq apardı Aylını. Gedərkəndə acıq verici baxışlarla dönüb Ramizə baxdı. Ramiz yerində dayanıb nifrətlə baxırdı, Aylın Ramizi görmədi, getdi Nicatla.
Aylınla, Nicat Nazlının yanına gəldilər. Aylın Nazlının saçlarını sığallayıb, – Nazlıya: sən anan üçün narahat olma, biz qalacağıq yanında sən sağalınca. Nazlının gözlərindən yaş süzülürdü, danışa bilmirdi. Aylın Nazlının alnından öpüb çıxdı, dözə bilmirdi onun ağlamasına. Nicat gəlib Nazlının yanında əyləşib, qucaqlayıb bağrına basdı. Nazlıda göz yaşlarında boğulurdu danışa bilmirdi, titrək səslə – Niçata: səndə bir xaişim var Niçat anladı nə deyəcəkdi Nazlı, suusss demə heçnə, tamammı? demə canım sağalacaqsan inan mənə. Bax sağalacaqsan və anana dönəcəksən inan mənə. Hər kəsi bir kənara qoy, düşün toparla özünü bütün gücünlə, tək bir anançün qalib gələcəksən. Sağalacaqsan bacım, anlaşdıqmı? Nazlının saçlarını, üzünü, sığallayıb gözlərinin yaşını silib baxdı üzünə. Anlaşdıqmı canımın – canı gözəl bacım? Nazlı Nicatın sözlərindən güc almağa çalışırdı, ən azından anasıçün, sevdikləriçün. Başıyla tamam deyə razılığını bildirib, Nicata sarılıb uşaq kimi dayandı səəsiz.
Nicatın ürəyinin qalanıda param – parça olmuşdu artıq. Özünü Nazlının yanında güclü – inamlı göstərməyə çalışırdı, ancaq içindən yanıb qovrulurdu. Nicat özü də çox qorxurdu! Nazlını itirə biləcəyindən, axlına belə gətirmək istəmirdi. Nicatda Nazlını qucaqlayıb bərk – bərk özünə sıxıb tutmuşdu. Ürəyində olan qorxunu – umutsuzluğu, gözlərindən Nazlının oxuya biləcəyindən çox qorxurdu. İndi Nazlının yanında ancaq cəsarətli və inamlı durmalıydılar. Nicat – Nazlıya: duydunmu Aylının dediyini? xalamla yaşayacağıq sən sağalıb çıxana kimi. Nazlı titrək səslə – Nicata: mən gəldiyimdədə qalın getməyin. Nicatın ürəyi sızladı, qollarında Nazlının nexə titrədiyini hiss edirdi. Nicat – Nazlıya: tamam canımın – canı söz, getməyəcəyik. Böyük bir ailə olaraq birlikdə yaşaycağıq, bax mən söz verdim indidən, səndə sözünü tutacaqsan. Nazlı Nicatı bərk – bərk qucaqlayıb, tamam söz qardaşım. Nicat dərindən nəfəs alıb – Nazlıya: canım bircəcik bacım, yaşarmış gözlərini yumdu.
Axşam olmuşdu, Aylınla Nicat xalası gilə gəlmişdilər, Aylınla xalası xeylik dərtləşmişdilər. Cansu uşağı gətirib gəldi. Aylın oğlunu götürüb, opüb qucaqlayıb qoxladı, oxxx cənnət qoxulum nənəyə gəldinmi sən? ay mənim şirin oğlum. Xalası – Nicata: Nicat oğlum, Nicat xalasına, buyur xalacan. Sən dedinmi mənim sənə dediklərimi? qızının adını çəkmədi anası. Nicat anladı, – xalasına: mesaj yazdım xalacan, işimiz çox idi görə bilmədim.
Aylın anladı nədən gedirdi söhbət, tez başqa söz qatdı ortaya ki, Nicatı xalası çoxda sıxışdırmasın. Aylın – uşağa: oğlum sən nənəyə get mən yeməyə baxım, gətirib uşağı öpüb, Afətin qucağına verdi. Afətdə uşağı çox istəyirdi, dediyini unutdu bir anda uşağı qucaqlayıb oxşadı, anası qoxulum. Aylın baxdı Afətin sözünə, gülümsədi. Aylın – Nicata: mənə yardım et masanı hazırlayaq. Cansu Aylına demək istəyirdi ki, mən yardım edərəm, Aylın barmağını dodaqlarına qoyub, suss deyə işarə etdi. Cansu anladı, sən oğlumla qal çoxda yormasın nənəsini, Cansu, baş üstə Aylın xanım.
Nicatla Aylın mətbəxtdə gəldilər. Aylın dərindən – dərindən nəfəs aldı, özünü çox zor tutmuşdu anası hiss etməsin deyə. Yavaş sələ – Nicata: xalan çox həssasdır görməsədə, içimə saldım anlamasın səsimdən. Danışığımda çox cətin oldu vallahi, içim yanır, – Aylına: mənidə qurtardın söhbəti dəyişib, çox sağol. Aylın əllərini üzünə çəkib baxdı – Nicata: rahat olmayacaq heç birimizə bilirik. Acaq xalan bunu bilməməlidir, nə olur olsun. Nicat yorulmuşdu, çox zor ayaqda dururdu. Aylın – Nicata: sən get biraz yat mən yemək hazırlaınca, Niçat razı olmadı getmədi. Nicat – Aylına: birlikdə yatarıq canım, Aylın Nicata baxdığında, Nicat tez sözünə düzəliş verdi, yəni hamı birlikdə yatarıq dedim canım. Bağışla heç nə danışıram özüm bilmirəm, – Nicata: mənim qədər səndə tərssən, bilirsənmi? Nicat anladı Aylın nə demək istədi. Gülümsəyib, – Aylına: həmdə çox oxşarıq xasiyyətimizdən, istərsən bir denə canım bax alınırmı. Aylın Nicata qəhvə hazırlayıb masaya qoydu. Nicatın qolundan tutub otuzdurdu, əyləş ayaqda zor durursan. Nicat doğurdanda çox yorulmuşdu, bütün günü ortalıqlarda ayaqda qalmışdı. Nicat Aylına qarşı gəlmədi əyləşdi, – Nicata: qəhvəni iç, yemək hazır olunca oturduğun yerdə yatmayasan. Nicat qəhvəni götürüb içdi, əllərinə sağlıq canım yeri varmış. Aylın yemək hazırlamağa başladı, – Aylına: tez bir zamanda tapılsaydı donur. Aylın pıçaqla nə isə kəsirdi, Nicatın dediyi söz bitən kimi barmağını kəsdi. Offf bir sən əksikdin indi. Nicat gördü Aylın barmağını kəsdi, tez qalxıb gəlib – Aylına: baxım çoxmu kəsdin?
Aylın- Nicata: sən əyləş kiçik bir şeydi, Niçat əl çəkmədi, baxım dedim. Aylının əlini zorla dartıb barmağına baxdı, qan axırdı. Nicat tez Aylının kəsilmiş yarasını ağzına tutub, barmağını sordu. Aylın – Nicata: ayyy nə edirsən, fuu vanpir, Nicat ağzında Aylının barmağını çıxarıb baxdı, – Aylına: bax qan kəsdi. Öz cibindən əl dəsmalını çıxarıb, cırıb barmağını sarıdı. Aylın barmağını sarıyan Nicata baxırdı, Nicat barmağını sarıyırdı Aylına baxmırdı. Birdən Aylının özünə baxdığını görüb, barmağına düyüm vurub, başını qaşıyıb baxdı. Nicat – Aylına: biraz böyük oldu deyəsən, Aylın baxıb başını narazılıqla sirkələyib, işinə davam etdi. Barmağını dəsmalı ilə çox sarımışdı, qan axmasın deyə. Aylın zarafatla – Nicata: yaxşıdı çox kəsmədim, vallahi əlimi gipisləyərdin, çox sağol yardımınçün. İndi isə sən əyləş qəhvəni iç, Nicat getmədi. Aylının əlindən pıçağı ehtiyatla götürüb – Aylına: sən pıçaqla ehtiyatsızlıq edirsən, ver mən doğrayım. Aylın anladı Nicatın sözündən, bir dəfə özlərində Nicat barmağını kəsmişdi çörəyə dilim çəkərkən və Aylın əlindən alımışdı pıçağı. Nicatın qoluna dirsəyi ilə vurub, sözü nə üçün dediyini anladığını işarə etdi. Nicat işiylə məşğul olaraq, Aylına baxmadan gülümsədi. Aylın – Nicata: inşallah tapılaçaq donur mən inanıram. Nicat dərindən nəfəs alıb – Aylına: inşallah canım inşallah, köməkli yemək hazırlamaqla məşğul oldular.
Anası zorla Dilqəmi evə gətirmişdi, Dilqəm yemirdi yemək. Ramizə baxdı anası üzgün baxışlarla. Ramiz – Dilqəmə: sənə Aylın nə dedi? hər yediyin tikə Nazlının sağlığıçün ilac olacaq demədimi? üzmə bizi ye bir tikə. Bax yeməsən indi Nazlıya mesaj yazıb deyəcəm. Dilqəm halsız – halsız əlinə qaşığı götürüb yeməyə çalışdı, boğazından zorla keçirdi yediyi. Anasın ürəyi göynəyirdi oğlunu belə halda gördüyündə, öz – özünə: Allahım nə olur sən qıyma yardım et bizə. Yazıq arvad çox kövrəlmişdi, əliylə ağzını tutdu, oğlunun qarşısında ağlamasın deyə. Dilqəm elə – belədə üzülmüşdü dərtdən, anası – olara: mən bir çaylara baxım, tez qalxıb getdi. Ramiz anladı niyə getdi anası, Dilqəmə baxıb dərindən nəfəs alıb, düşündü. Ramizin o aradada axlından çıxmırdı, Nicatın özünə acıqla Aylını qucaqlamasıda, gözlərini qıyıb baxdı nifrətlə. «Həyat çox qəribədir, insanlar həyatdanda qəribədirlə. Bəzən, nə qədər dərtləri olsada, başqa bir şeylərdə düşünüb, ondan problem yarada bilirdilər. Çıxılmaz vəziyyətdə olduqlarında belə, qisas almaq düşüncələridə keçirdi beyinlərindən, Ramizin kimi». Hər kəs həyətına davam edirdi, baxmayaraq xəstəsi və ya öləni olsa belə. Həyatın acımasız qanunlarından biridə budur, insan dözür baxmayaraq nəqədər yansada – acısada. Yer üzündə insandan dözümlüsü yoxdur demişlər, doğurdanda elədir ki var.
Ramiz yeməyini qarışdıra – qarışdıra gözlərini bir nöqtəyə zilləyib, fikirə getmişdi. Dilqəm – Ramizə: nə fikirləşirsən qardaşım? Nazlıya donur tapılacaq, elə deyilmi? Ramiz fikirdən ayıldı, – Dilqəmə: əlbətddə qardaşım, şüphən olmasın. İnşallah tapılacaq yaxında, hər yerə xəbərdarlıq edilmiş. İnşallah tez bir zamanda tapılacaq inan mənə, yeməyini ye ki, Nazlıya dəstək ola bil. Sonra yanında özündən gedib yıxılma. Dilqəm yeməyini yedi çətində olsa, Nazlı axlından bir anda olsa çıxmırdı.
Anası əlində boş siniylə gəldi, Ramiz baxdı ki, boş siniylə gəldi anası. Yazıq arvad əlindədə elə tutmuşdu ki sinini, sanki çaylar filan vardı. Anası o qədər şaşmışdı fikirdən, əlindəki sinin boş olduğunu anlamamışdı hələdə. Ramiz tez ayağa qalxıb, gəlib anasının alnından öpüb, sinini əlindən götürdü. Anası siniyə baxıb anladı nə etdiyini ağladı, Ramiz anasını özünə sıxıb tutdu qucaqlayıb. Dilqəm anasına baxdı üzüldü dahada, anasıda dərtdən başını itirmişdi. Qalxıb anasına yaxınlaşıb, Ramizdən alıb qucaqlayıb – anasına: canım anamız, bərk – bərk qucaqlayıb anasını bağrına basdı. Anası elə pis olmuşdu ki, orda Nazlının anasından olanları gizlətməkdən, burdada oğlunu pərişan görməsi. Nazlınında xəstəliyə dücar olması evini yıxmışdı. Oğlunu quçaqlayıb ağladı, yazıqın ürəyi dolu idi, hönkürərək elə ağlayırdı oğlunun saçlrına sığal çəkə – çəkə. Ramiz pis oldu, kənara gedib gözlərini yumub dayandı. Dilqəmində gözlərindən axan yaş, anasının boynuna damcılayırdı.
Aylın Nicatla masanı hazırlamışdılar, hər kəs masa ətrafına əyləşib yeməklərini yeməyə çalışırdılar. Kimsənin iştahı yox idi, Cansuda əyləşmişdi Aylın gilnən masa arxasında. Cansu oları darda qoymamışdı, Sərdarın yanında qalmışdı. Aylın Nicata baxdı, Nicat zorla yeməyini yeyirdi, gözləri bağlanırdı yorğunluqdan. Aylın Nicata işarə etdi ki, qalxsın yatsın. Nicat bu dəfə Aylının sözünə qarşı gəlmədi, masadan qalxıb – hamıya: sizə nuş olsun mən biraz yatacam, xalasının üzündən öpüb getdi. Xalası – Nicata: Allah rahatlıq versin oğlum. Aylın-xalasına: Nicat çox yorulur, hər işə özü qaçır məni qoymur. Xalası dərindən nəfəs alıb – Aylına: əsil kişi qadının qayğısına qalmalıdı qızım. Nicatdan mən çox razıyam, – xalasına: məndə anam. Allah ondan razı olsun, bu arada Cansuda sağ olsun yardımcımız oldu gəlib. Cansu çox mədəni və yerini bilən qadın idi, – Aylına: bu mənim işimdir Aylın xanım. Mən uşaqları sevirəm, alışdım artıq heç yorulmuram olardan, manejdə oturmuş uşağa baxıb gülümsədi. Uşaq əlindəki oyuncaqla oynayırdı, Aylın oğluna baxıb gülümsədi. Afət xanım özü yeməyini yeyirdi, Aylın Afətə baxıb bir anlıq üzüldü, xəbəri yox idi olanlardan yazığın. Bircəcik qızına küsmüdü, özünü tərk edib gedən sanırdı. Aylında çox yorğun idi, Cansu – Aylına: Aylın xanım siz Sərdarı aparın yatdırın, mən masanı toplayaram sonra. Aylın-Cansuya: yox canım mən o qədərdə yorğun deyiləm, təşəkkür edirəm çox sağol. Afət Cansunun danışığından anlamışdı, yaxşı insan olduğunu. Yeməyini bitirib ağzını sildi dəsmalla, – Aylına: əllrinizə sağlıq qıızım, dadlı olmuş. Aylın – Afətə: nuş olsun anam, mən indi çaylarımızıda gətirim. Ayağa qallxmaq istəyirdi Cansu qoymadı, əyləşin Aylın xanım mən gətirərəm indi, ayağa qalxıb getdi mətbəxtdə.
Aylın Cansunun ardınca razıl baxışlarla baxdı. Manejdə oturub özünə baxan oğlunu qalxıb götürüb öpdü, oxx doymuram qoxuna sənin. Təkrar – təkrar öpdü oğlunu bağrına basdı. Afət gülümsədi, Aylının oğlunu öpməsinə. Afət – Aylına: sən qoxur Sərdar, bilirsənmi? Aylın oğlunu qoxlayıb – Afətə: gərçəkdənmi oğlum mən qoxursan? Baxım. Uşağı qoxlayıb boynundan öpərək, güldürdü. Afət – Aylına: sənin qoxunu birinci gəldiyin gündən hiss etdim qızım, gətirdiyin güllər kimi qoxurdun. Sanki yad bir qoxu deyildi mənimçün. Hətta səni görməmişdim, adını çəkdiklərində uşaqlar, sənə qarşı ürəyimdə qəribə hiss oyandı. Səni tezliklə gözmək istədiyimi ismarlamışdım uşaqlarla, sözümü yerə salmadın gəldin, çox sağol qızım. Səni mənə Allahım yetirdi şükürlər olsun, sənin varlılığınla qürur duyuram harda olursan ol. Mən hiss edirəm səni, bilirəm ki səndə məni unutmursan. Çarəsiz tərk etdin bir ildən çox görə bilmədim, ancaq səsini duymağım hər gün mənə yetirdi. Hüzur tapırdım səninlə danışdıqdan sonra, Aylın Afətə baxdı.
Cansu çayları gətirdi sinidə masaya qoydu. Bir – bir çayları paylayıb – Aylına: Nicat bəyin çayını otağına götürərsinizmi Aylın xanım? Aylın fikirdən ayıldı. Afətin dediyi sözündən fikirə dalmışdı bir anlıq. Ncatın yatmış olduğunuda unutdu, – Cansuya: apararam əlbətddə, uşağı manejinə otuzdurub, çayı götürüb getdi.
Nicatın otağına gəlib, qapını açıb içəri keçdi, hələdə fikirli idi, nədənsə o söz Aylını fikirə daldırmışdı. Gəlib Nicatın yatdığını görüb, əlində çayla dayanıb baxdı. Öz – özünə: Allah – Allah yatan adamada çay nə idi? dönüb getmək istəyirdi, Nicat – Aylına: ver canım zəhmət çəkmisən, icərəm. Aylın – Nicata: sən yatmamısanmı? Nicat yerində oturub, əllərini üzünə cəkib, dərindən nəfəs alıb baxd. Nicat – Aylına: bacarmıram yata, Nazlının dərdi Nicatı üzmüşdü, pərişan etmişdi. Aylın anlayırdı Nicatı, yaxınlaşıb çayı verdi. Niçat çayı götürüb təşəkkür etdi – Aylına: əllərinə sağlıq çanım.
Aylın Nicatın yanında əyləşib fikirli – fikirli baxdı. Nicat – Aylına: canını sıxan başqa bir şeymi var? Aylın çiyinlərini çəkib, bilmirəm deyə işarə etdi. Xalan bir söz dedi, əslində adi bir sözdü, ancaq nədən mənə bu qədər təsir etdi bilmirəm. Nicat çayını kənara qoyub, – Aylına: nə dedi xalam sənə? Aylın Nicata baxdı üzgün baxışlarla. Oğlum mən qoxur dedi, məni birinci gördüyü gündən mənim qoxumu hiss etmiş. Mənə yad biri deyildin, mənə tanış qoxuydu sanki, öz evladı filan kimi dedi. Niçat gülmsəməyə çalışdı üzgündə olsa, Aylını özünə tərəf çəkib quçaqladı. Xalam səni həqiqətən çox sevdi, səni hamı çox istəyir, sənin çox gözəl ürəyin var, sevməmək mümkün deyil. Aylının fikiri elə qarışmışdı ki, heç özüdə bilmirdi nədən belə olmuşdu. Afət xanımın dediyi söz, onu bu qədər təcübləndirməliydimi ki? Afət bu sözü əvəldəndə Aylına demişdi. Aylın – Nicata: mən xalanla hər gün əlaqə saxladım buralardan getsəmdə. Nicat təcüblə baxdı – Aylına: xalamla hər gün əlaqəmi saxladın? bəs niyə demədi xalam bizə bir söz?
Aylın – Nicata: mən xayiş etmişdim kimsə bilməsin. Nicat öz – özünə: vay dostum xalamdan yaxşı kəşviyatçı çıxarmış, o qədər vaxtda ağzından söz qaçırmamış. Ona görəmi sən olmayanda rahat – rahat dayanırdı? arayın tapın demədən. Aylın dərindən nəfəs alıb – Nicata: xalan başqa insandır, əvəzssizdir. Nicat Aylını bərk – bərk özünə sıxıb qucaqladı, – Aylına: səndə əvəzsizsən canım mənim çün. Qucaqlaşıb dayandılar, çox yorğun idilər, ikisidə biri – birinə söykənib dayanırdılar zorla, Nazlıya gələn bədbəxtçilik məhv etmişdi yazıqları.
Səhər açılmışdı, Nicat gözlərini açıb baxdı, üz -üzə özüylə yanında yatmış Aylını görüb xatırladı. Axşam qucaqlaşıb yuxuya getdiklərini, Aylının yatışını seyr edərək gülümsədi. Aylın yatırdı oyanmamışdı, Nicat çox istəyirdi Aylını öpüşləri ilə oyatsın. Ancaq bu gizli sirr idi ürəyindən keçən, burnunu üzünə, saçlarına yaxınlaşdırıb qoxladı. Axlı gedirdi sarılıb sevişərək, heç buraxmazdı özünün ixtiyarında olsaydı. Aylında gözlərini açıb baxdı Nicata, – Aylına: sabahın xeyir canım. Aylın Nicata baxdı düşündü, birdən yerindən qalxdı səksənib, oğlum deyib tələsik otaqdan çıxdı. Nicat ağzını açıb bir kəlmə deməyə imkan tapmadı.
Aylın həyəcanla gəldi otağa, oğlunun mışıl – mışıl yatdığını görüb dərindən nəfəs aldı. Aylının yerində Cansu yatmışdı, yaxınlaşıb Cansunun üstünü örtdü ehtiyatla. Cansunu oyatmamaqçün ehtiyatla otaqdan çıxrdı, qapıda Nicatla üz – üzə oldular. Aylın Nicatın sinəsinə əlini qoyub, geri çəkdi ehtiyatla – Nicata: sus yatsınlar. Cansu yanında yatmış oğlumun, yazığıda çox yorduq. Nicat Aylının sinəsinə dayamış əlinə baxıb gülümsədi. Aylın əlini tez sinəsindən çəkib getdi. Nicatda gülümsəyərək, Aylının ardınca getdi.
Ramiz şirkətə gəlib işləri yönəltirdi, Dilqəm Nazlıyla xəstaxanada olurdu. Ramiz gəlib yerində əyləşib, telefonunu açarlarını masaya qoydu, əllərini üzünə çəkib düşündü. Telefonunu götürüb kiməsə zəng edib, gözlədi.
Aylın Nicatla evdən çıxırdılar, Nicat maşının qapısını açıb Aylının əyləşməsini gözlədi. Aylının telefonuna zəng gəlirdi. Aylın telefonunu çıxarıb baxdı, üzünün ifadəsi dəyişdi. Nicat anladı kimdir deyə – Aylına: nə istəyir səhər – səhər? onsuzda kefimiz yoxdur. Aylın Ramizə cavab verdi alo, maşına əyləşdi, Niçat qapını örtüb gəlib sükan arxasında əyləşdi. Aylın biraz qulaq asıb – Ramizə: bağışla gələ bilmərəm, bilirsən məndə öz şirkətimdə çalışmalıyam. Nicat maşını işə salıb qaza basdı, – Ramizə: bizimdə durumumuz eynidir bilirsən. Nazlı bizimçündə candır, qandır, bizdə sizin kimi qaça – qova çalışırıq, birtəhər yola ver işini. Aylın telefonu söndürüb – Nicata: Ramiz idi, – Aylına: bildim o olanı, nə istəyirdi? Aylın dərindən nəfəs alıb – Nicata: yardım istəyirdi. Mənim şirkətə gəlib çalışmamı xayiş edirdi, qalanını eşitdin nə dedim. Nicat maşını idarə edə – edə – Aylına: ondan uzaq olmağa çalış canım, manyakdır o manyak. Dinc dayanmır, qaşınır ki qaşınır. Nicatın əsəbləndiyini görü, b Aylın yan şüşədən dışarı baxdı susaraq. Nicat maşının sürəətini artırdı, getdilər.
Aylının etiraz etməsinə Ramiz çox əsəbləşdi, telefonu masaya atdı, gəlməzsən əlbətdə o… yanında olduqca gəlməzsən. Nicatın ardınca pis sözlər işlətdi, qapı döyüldü içəri yanlarında çalışan qız girdi. Ramiz bəy bir saatdan yeni işi imzalamaqçün gələcəklər. Ramiz tək başına qalmışdı, – qıza: anladım, gəldiklərində xəbər et mənə. Qız – Ramizə: baş üstə Ramiz bəy, çıxdı otaqdan. Ramiz öz – özünə: deyinirdi, … işin ortasına mən… olsun. Əlləriylə başını tutub dayandı, masaya dirsəklənib.
Axşam işdən çıxıb hamı gəlmişdilər Nazlının yanına, Nazlını xəstəliyi üstünləməyə başlayırdı, hər kəs pərişandı. Aylın bir yerdə dayana bilmrdi, karidorda oyana – buyana gəzir düşünürdü, düşündükcədə az qalırdı dəli olsun. Aylın öz – özünə: Allahım nə olar mənim ömrümdən kəs sən, o qıza qıyma. Ramzə zəng gəldi, telefona cavab verdi alo, biraz qulaq asdı üzünün ifadəsi dəyişdi. Gərçəkdənmi? bir dəqiqə, bu dəqiq məlumatdırmı? ay Allahıma çox şükürlər olsun, dönüb Ayına tərəf baxdı.
Aylın fikirli olduğundan Ramizə fikir vermədi. Ramiz telefonda deyilən suala cavab verdi, yox – yox pul prablemimiz yoxdur, narahat olmayın. Biz o zaman həkimədə xəbər verək indi. Baxın biz hətta dediyiniz pulun iki qatını ödəyəcəyik, tamam o zaman anlaşıdıq, telefonu söndürüb Aylına tərəf gəldi. Aylın qəmgin – fikirli Ramizə baxdı bir anlıq dayanıb. Ramiz – Aylına: şad xəbərim var canım, Aylın dərindən nəfəs alıb Ramizə baxdı. Ramiz – Aylına: soruşmayacaqsanmı nə xəbərdi? Aylın çiyinlərini çəkib – Ramizə: bu dəqiqə mənə Nazlıdan başqa heçnə maraqlı deyil. Ramizin gözlərində, uzun zamandan bəri görsənməyən sevinc dolu parıltı görünürdü. Bunu Aylında hiss etdi, ancaq axlına gəlmədi Ramiz nəyçün belə şad idi. Ramiz Aylını qucaqlayıb, Nazlıçün donur tapılmış canım. Aylın birinci baxa qaldı, bun çox inanmaq istədi. Beynində bütün günü dolaşıb qalmış fikirlərinin sehrinə düşüb, Ramizin dediyi sözü səhvən anlamış olmasını istəmirdi. Ramiz elə sevinmişdi ki, – Aylına: sən sevinmədinmi? nədir bu baxışlar?
Aylın Ramizdən təkrar soruşmağa belə qorxurdu, qorxurdu ki səhv eşidərək və üzüləcəkdi. Ramiz Aylının çiyinlərindən tutub, – Aylına: deyirəm Nazlıya donur tapılıb, az öncə zəng edib bildirdilər. Aylın elə bil nəfəs almağa unutmuşdu. Ramizin dediyinin gərçək olduğuna əmin olduqdan sonra, dərindən – dərindən nəfəs alaraq baxdı. Gözləri doldu – Ramizə: gərçəkdənmi? Ramiz anladı Aylın şokdaydı. Nazlının xəstələndiyi gündən bu yana çox üzülmüşdü. Ramiz – Aylına: hə canım, bu gözəl xəbəri birinci səninə paylaşmaq istədim. Aylın Ramizə sarılıb ağladı, çox yorulmuşdu yazıq, elə bil dünyanı hədiyyə etmişdi Ramiz bu xəbərlə Aylına.
Ramiz Aylını qucaqlayıb özünə sıxıb tutdu bərk – bərk. Nicat kənardan oların nə danışdığını duymamışdı. Aylının Ramizə sarılması heç xoşuna gəlmədi. Ramizin üzü Nicata tərəf idi. Ramiz o arada qalmadı əməlindən geri. Aylını qucaqlayaraq saçlarından öpdü, qoxladı. Nicata baxdı kinli və acıq verən baxışlarla.
Aylın birdən Ramizdən ayrılıb, Nicata tərəf qacdı. Nicata yetişib yavaş səslə, Nazlıçün donur tapılmış, şükürlər olsun. Aylının həyəcadan səsidə batmışdı sanki. Nicat elə sevindi ki, – Aylına: bu yuxu deyil, elə deyilmi? Nicatında gözləri doldu bir anda. Aylın Nicatı daha çox anlayırdı, – Nicata: məndə elə sanmışdım, ama gərçəkdi. Nicatla Aylın biri – birilərinə sarıldılar, bu şad xəbər oları çox sarsıltmışdı. Nicatın sevincindən gözlərindən yaş süzülürdü. Aylını bərk – bərk qucaqlayıb, öz – özünə: çox şükürlər olsun Allahım sənə.
Ramiz tez getdi Dilqəmlə Nazlıya şad xəbəri vermək üçün. Aylınla Nicatın qucaqlaşmasına bir o qədərdə reaksiya vermədi. Gərçəkdəndə bu elə bir an idi ki, insan qarşısında olan düşmənini belə qucaqlayardı sevincindən. Niçatın sanki son gücü idi canında qalan. Aylının boynunu buraxmadan – Aylına: sənə demişdim, mən gücümü səndən alıram. Nə olar qal mənimlə biraz belə, buraxma məni. Aylın hiss etmişdi, Nicatı buraxsa yıxılacaqdı. Aylın – Nicata: tamam yanındayam, buraxmıram qorxma, üzündən öpdü Nicatın. Nicat Aylının saçlarına burnunu -üzünü dayayıb dayandı səssiz, çox üzülmüşdü yazıq.
Ramiz Nazlının yatdığı otağa gəldi, Dilqəm yanında əyləşmişdi, Nazlının əini alnın dayayıb dayanmışdı səssizcə. Ramiz Nazlıya baxıb gülümsədi, gözəl bacım mənim, yaxınlaşıb alnından öpdü. Nazlı Ramizin xətrini çox istəyirdi, Dilqəm yorğun – üzgün baxışlarla Ramizə baxdı. Ramiz Dilqəmin boynuna sarılıb, qulağına yavaşca pıçıldadı, qardaşım donur tapılmış. Dilqəm Ramizə baxırdı gözlərini qırpmadan, eyni Aylında olan şokdan idi Dilqəmdəkidə. Ramiz – Nazlıya: sənə donur tapılmış canım, çox şükürlər olsun. Nazlının gözləri yaşardı danışa bilmədi. Dilqəm ayağa qalxıb Ramizin gözlərinin içinə baxdı. Ramiz – Dilqəmə: düz eşitdin dardaşım, donurumuz tapılmış zəng edib bildirdilər. Dilqəm də danışa bilmədi, Ramizin boynuna sarılıb səssiz – səssiz hiçqıraraq ağladı, Ramizin ürəyi pis oldu. Dilqəmin kürəyinə əlini vuraraq sakitləşdirməyə çalışdı, – Dilqəmə: keçdi qardşım, keçdi sakit ol. Dəli rüzğarın gətirdiyi qara bulutlar idi, sonunda üstümüzən əsdi gurladı keçdi, çox şükürlər olsun Allahıma. Ramizdə ağlamamaqçün özünü zor tuturdu, Dilqəm ağladığını Nazlı görməsin deyə, Ramizin boynunu buraxmırdı. Ramizdə bunu çox gözəl anlayırdı, Nazlıya Dilqəmi işarə edib, gülümsədi.
Belecə bir ay keçdi, Nazlı artıq donurun sayəsində yaxşılaşmıdı evə buraxmışdılar. Dilqəm özlərinə gətirmişdi Nazlını. Nazlı evinə dönmək istəyirdi, ancaq anasına qaynanasının uyduraraq, Dilqəmlə qaçmış sözünə görə çox xəcalət çəkirdi. Aylın – Nazlıya: bax anan səni bağışlayacaq bilirəm, gedək çəkinmə bacım, o ev sənsiz boş görsənir, baxmayaraq biz orda yaşayırıq Nicatla. Nazlı əllərini ovuşdura – ovuşdura Dilqəmə baxdı. Dilqəm – Nazlıya: canım məndən olsa səni heç buraxmazdım bilirsən, az vaxtlığa səni anana göndərməyə məcburam. İnşalla tezliklə həmiəlik bu evin gəlini olacaqsan yaxınlarda. Ramiz Dilqəmin çiyninə əlini vurub, zarafata işarə etdib gülümsədi. Nazlı çox qəribə sual verdi, – Aylına: anam sən uzaq olsanda səni hiss edərdi hər zaman, xəstə olsan və ya sənə pis nə isə olsa, anlardı ürəyi titrəyərdi. Mənim xəstə olduğumu heçmi hiss etmədi? bir anda elə bil o sözü Aylına atıb daş kimi vurdular. Nazlıya nə cavab verəcəyini bilmədi, Aylın Ramizə – Dilqəmə baxdı təcüblə.
Nazlı gülümsəməyə çalışdı yaşarmış gözləriylə, -Aylına: o mənim canım anamdır, gedəcəm çətin olsada. Bahar anamın ona qaçmışam deməsini heç istəməzdim. Dilqəm – Nazlıya: canım anam o an başqa bir şey düşünə bilməmiş, nə etsin yazıq? hamımız şokdaydıq bilirsən. Nazlı dərindən nəfəs alıb ayağa qalxdı, Dilqəm Nazlının çantasını götürüb otaqdan çıxdılar.
Aylın yerində qalmışdı donub baxa, Nazlının dediyi söz çox təsir etmişdi Aylına, Ramizədə Nazlının elə deməsi çox qəribə gəlmişdi. Nazlı Aylını anasına qısqanırdımı? Ramiz – Aylına: gedək canım, Aylın Ramizə baxdı. Ramiz – Aylına: sən fikir vermə, Nazlı ağır bir xəstəlikdən döndü bilirsən, şokdan hələ yazıq özünə gəlməyib. Aylın əliylə üzünə çəkib baxdı, deməyə söz tapmadı, Ramizə çıxdılar otaqdan getdilər.
Nicat evdə Sərdar qucağında gözləyirdi Nazlının gəlməsini. Xalası – Nicata: oğlum nədən narahatsan sən? Nicat xalasına baxıb gülümsədi. Heç xalacan Aylını gözləyirəm, xalası gülümsəyərək, – Nicata: çox istəyirsən Aylını, gəlişini həyəcanla gözləyirsən. Nicat – xalasına: xala Aylını məndəndə çox sən istəyirsən, elə deyilmi? xalası gülümsəyərək, – Nicata: Aylın mənim işıq üzünə həsrət qalmış gözlərimin nurunu əvəz edir oğlum. Nicat – xalasına: Nazlı duymasın qısqanar xalacan, Nicatın söz ağzından bilmədən çıxdı. Nicatında belə deməsi bir qəribə oldu, xalasının üzünün ifadəsi dəyişdi Nazlının adını duyduqda. Xalası – Nicata: oğlum sən məndən nə isə gizlədirsənmi? Nicat sakit dayanıb dodağnı dişlədi. Xalası – Nicata: əğər bura Nazlı gələcəksə və ya gəlmək fikrindədirsə, əvəlcədən deyirəm gəlməsin. Bax birdə deyirəm, getdiyi yerdə qalsın gəlməsin tamammı? – xalasına: niyə elə deyirsən xalacan? Allahda bağışlamağı sevir deyən sən deyildinmi mənə. Xalası – Nicata: mən onu istəmədiyimdən demirəm gəlməsin, gəlməsin məni unutsun, getdiyi ailəyə uyğunlaşın. Artıq onun ailəsi olardadı və olara qulluq etsin, məni düşünməsin. Nicat narazılıqla başını sirkələyib baxdı, – xalasına: xala nə olar belə demə, Nazlı səni unutmadı inan. Nazlı səni canından çox istəyir bilirsən, xalası mənalı üz ifadəsiylə gülümsədi, – Nicata: şüphəm yoxdur oğlum. Sadəcə məni düşünməsin, xöşbəxt olsun yetər mənə. Nicat anlayırdı xalası Nazlıdan incimişdi dilində deməsədə, – xalasına: hə Nazlı gələcək Aylınla bura bir azdan.
Xalsı Nicatın səsi gələn tərəfə baxdı, – xalasına: mən Aylını tanıdığım gündən ona inanmışam, güvənmişəm. Aylının vardır bir bildiyi Nazlını bura gətirməyində, məsəl var səbəbsiz yerə barmaq kəsilməz. Aylın yaxşı bilir sənin Nazlıdan incidiyini və gəlməsini istəmədiyini, Aylın bir səbəbi olmadan sənin qarşına Nazlını gətirməz. Öncə dinlə xala, sonra istədiyini deyərsən qovarsan Nazlını, həyat çox qəribədir canım xalam mənim. Xalası şüphələndi Nicatın dediyi sözlərdən. Aylın məndən bu günə kimi bir sirr saxlamadı oğlum, həyatın qəribəliyi bundadır ki, doğma qızım məni atdı getdi, mənim kor olmamdan utanc duydu və sakitcə sevdiyinə qovuşdu. Baxsana mən Aylını dünyaya gətirmədim, onun beşiyini sallamadım, ona lay – lay demədim, başında dayanıb yuxuz gecələrdə keşiyini çəkmədim. Mənim qızım mənə uzaq oldu, əvəzində əziyyətini çəkmədiyim, böyütmədiyim, yad bir qız doğmam oldu. Nicatın ürəyi sızlayırdı xalası belə dedikcə. Qapının açılan səsinə Nicat – Sərdara: aslanım anan gəldi, xalası kefsiz dayandı, Nazlınında onunla gələçəyini bildiyində. Nicat xalasına baxaraq dərindən nəfəs alıb, getdi qucağında uşaqla qarşılamağa. Xalası əliylə alnını tutub dayandı sakit.
Nicat uşaqla gəldi oların qarşısına, Nazlı uşağı görüb sevindi, aman – aman kim gəlmiş məni qarşılamağa. Uşağı Nicatın qucağından almadan, öpü üzündən. Nazlı zəyifləmişdi xəstəlikdən sonra halsız idi, qorxurdu qucağına uşağı almağa. Anası Nazlının səsini eşitdi, ürəyi elə döyündü ki özündən bi ixtiyar, özləmişdi qızını çox dili yox desədə. Arxadan Ramizlə, Dilqəmdə, gəldilər. Nicat Ramizi sevməsədə, yeri deyildi biri – birilərinə girəcək. Ramiz uşağı Nicatın qucağından alıb, gəl oğlum, qucaqlayıb öpdü.
Aylın artıq Ramizin kapriziylə oynayacaq halda deyildi, bir tərəfdən Nazlının başına gələn gerçəyi deməliydi anasına. Bir tərəfdəndə axlından Nazlının dediyi söz çıxmırdı, Nicat anladı Aylının üzünün ifadəsindən, başqa nə isə olmuşdu. Nicat Nazlıya sarılıb qucaqladı, xoş gəldin canım bacım evinə, bir daha getmə bizdən. Nazlıda Nicatı qucaqlayıb təşəkkür etdi. Nicat Aylına baxdı çox üzgün idi. Aylın Ramizin qucağındakı oğluna baxıb gülümsəməyə çalışdı. Nicat Nazlının əlindən tutub apardı anasına, hər kəs oların ardınca getdilər.
Nazlı anasını küskün oturduğunu görüb pis oldu, gözləri yaşardı Nicata baxdı. Nicat işarə etdi ki, hər şey yaxşı olacaq. Nazlı ana sözünü deyə bilmirdi böğulub qalmışdı, Aylın gil arxadan gəldilər yanında dayandılar. Dilqəm arxadan Nazlının çiyinlərindən tutub sıxdı ki, burdayıq qorxma dayağıq mənasında. Nazlı yaş süzülən gözləriylə baxdı anasına, anası hiss etmişdi tək Nazlıyla Aylın deyildi, başqa gələnlərdə vardı.
Anası sakit səslə – Nicata: oğlum Aylından başqa gələnlərə adımdan de ki, mən küs deyiləm kimsəyə. Mən oları görməsəmdə olar məni gördülər, artıq gedə bilərlər. Nazlı anasının sözündən hönkürüb ağladı, Dilqəm arxadan bərk – bərk tutmuşdu Nazlını çiyinlərindən. Aylın dərindən nəfəs alıb, qabağa keçib Afətin dizlərinin yanında yerdən oturdu, Afət Aylını hiss edib, əliylə üzünə – başına sığal çəkdi. Aylının arvadın əlini tutub öpüb baxdı, – Aylına: qızlar belədirər, böyüyüb yaşa çatdılar quş kimi uçarlar başqa evə qonarlar, və başqa bir evdə yuva qurub yaşamağa davam edərlər. Həyatın qanunudur bu, hər anada evladının xöşbəxtlityini diləyər Allahından. Baxmayaraq qaçaraq evini – anasını tərk etsələrdə, ana ürəyi başqadır, bunu ancaq ana olduğunda biləcək mənim qızımda. Sən ana oldun qızım, Aylının əlini sıxdı, məni ondan daha çox sən anlayarsan indi. Aylının gözlərindən yaş süzülürdü, Nazlının özünü artıq baxışlarıylada qısqanması ürəyini çox sıxırdı.
Anasınında Nazlının qarşısında belə deməsi, Aylını dahada pis vəziyyətdə qoymuşdu. Aylın arvadın əlini sıxıb – Afətə: anam Nazlı səni atıb heç yerə qaçmadı, zalım bir xəstəliyə düçar oldu. Anasını elə bil tok vurdu, duyduğunda içini çəkdi. Aylının əlini bərk tutub baxdı həyəcanla, bunu sənə deyə bilmədik, cəsarət etmədik bağışla bizi. Allahım onu bizə bağışladı sağaldı döndü evinə, sənə qəbul et artıq qızın çox darıxdı səninçün, anası dəhşətə gəldi duyduğundan.
Aylının əlindən əlini çəkib, Nazlını axtardı danışa bilmədi. Nazlı anladı, anasını tez yaxınlaşıb qucaqlayıb sarılıb ağladı, anası qızının zəyifləmiş bədənini qucaqladığı an anladı, arıqlamışdı qızı. Nazlı ağlayaraq – anasına: anam mən səni ölsəmdə tərk etmərəm. Dilqəm yaşarmış gözlərini silib kənara getdi, baxa bilmədi ürəyi göynədi. Anası titrəyən əlləriylə qızına sarılıb, bir anlıq şokdan özünə gəldi, birdən ah çəkərək elə ağladı ki, hamının ürəyi göynədi.
Aylın ayağa qalxdı oturduğu yerindən zorla, Aylına hər şey elə təsir etmişdi ki, ayaqda zorla dururdu. Nicat anladı, tez gəlib Aylının qolundan tutub gətirdi mətbəxtdə.
Ramizdə gəldi Aylının yanına qucağında uşaqla, -Aylına: yaxşısanmı sən? Nicat tez su töküb içirtdi bir qurtum. Aylın titrəyirdi, üşüyürdü, Ramiz tez uşağı Nicata verib, əynindəki pencəyi çıxarıb Aylının çiyinlərinə salıb bükdü, qucaqladı. Ramiz – Aylına: canım sənin rəngində uçmuş yaxşı deyilsən sən, mən indi həkim çağırım. Telefonunu çıxarıb həkim cağırmaq istəyirdi, Aylın qolundan tutdu, başıyla yox çağırma deyə işarə etdi. Nicat qucağında uşaqla Aylının qolundan tutub qaldlrdı, qalx canım gedək biraz yat dincəl, yoruldun sən çox bu arada.
Cansu gəldi, tez uşağı Nicatdan alıb – Aylına: dediklərini aldım gətirdim Aylın xanım. Aylın zorla ayağa qalxıb – Cansuya: çox sağol, oğlumu gözdən qoyma. Cansu – Aylına: narahat olma Aylın xanım, Aylına baxıb üzüldü. Cansu artıq bilridi nələr olduğunu, çox kövrək ürəkli bir qadın idi. Nicat Aylının qolundan tutub apardı otağına, ardıncada Ramiz getdi.
Aylını otağına gətirib yatağına uzandırdı Nicat. Ramizdə Aylının yanına gəlib həyəcanla – Aylına: canım niyə qoymursan həkim çağırım? Aylın yerinə uzanıb, əlini alnına tutub gözlərini yumub dayandı. Məni tək qoyun, Nicat – Ramizə: çıx istirahət etsin çox yorğundur. Ramiz – Nicata: səndənmi soruşacam nə edəcəyimi? Aylın əsəbləşdi – ikisinədə: siz çıxmasanız mən qalxıb gedərəm burdan. Ramiz Nicata tərs – tərs baxıb, gözlərini qıyaraq dişlərini sıxdı. Ramiz – Aylına: sən dincəl canım mən buralardayam, otaqdan çıxdı əsəblə, ardıncada Nicat çıxdı.
Nicat qapını örtdüyü zaman, Ramiz yaxasından tutub divara qıstadı, – Niccata: mənə bax döşəmə dəsmalı, səninlə işim bitmədi. Bilirsən səni mən şikəst edəcəm görəcəksən, Aylına nəyinki yaxınlaşa biləcəksən, yerindən tərpənə bilməyəcəksən əclaf. Nicat Ramizin biləklərindən tutub, yaxasından əllərini kənar etdi, – Ramizə: unutma sən mənim evimdəsən. Aylının xətrinə toxunmuram sənə, o dediklərini sənin başına gətirərəm tip. Alçaq öz bibisi qızına meyil salan şərəfsiz, sənin mən … … özünü kişimi sanırsan sən? o sənin bacın sayılır. Ama bunu sənin boş başın düşünmə qabilyətinə malik deyil. Ramiz təkrar Nicatın yaxasından bərk – bərk yapışdı, divara dayadı. Bura bax axıllı, o mənə doğma deyil, bunu sox quş beyninə sən, bizim hec biri – birimizə qanımızda çatmır, anladın? bir daha o sözü ağzından duyarsam, dilini kəsərəm. Nicat nifrətlə baxıb – Ramizə: ona görəmi yazığa anan zülümlər vermişdi? doğma olmadığına görəmi evdən qovmuşdu? Ramiz dərindən – dərindən nəfəs alaraq, Nicatın gözlərinə baxdı. Qızı hətta zəhərləmiş duydum, atanda ondan imtina etmiş, sonrada sizdən imtina etmiş və tərk etmiş evinidə. Bravo nə idial bir ailəsinizmiş siz, gərçəkdən brabvo, sənin danışmağa belə yerin yoxdu. Ramiz – Nicata: sənin ailənmi idial olmuş? atan səni doğulduğunda doğum evində buraxıb getmiş, mənim ki məni heç olmassa böyütmüş atalıq haqqı var üstümdə. Sənin ki heç sənə ata dedirtməmiş, düzdə etmiş, sənin kimi tip böyüyəcəyini hiss etmiş. Sən ananın qatilisən qatıli, Nicta bu söz elə təsir etdi ki, dünyası məhv oldu sanki. Anan səni doğarkən ölmüş, günahını ödəməkçün indi atanı baxırsan gedib, atanda qarşısındakının doğmaca oğlu olduğunu bilmir, bravo çox idialsiniz sizdə. Nicat duymurdu Ramizin dediklərini artıq, ürəyi sıxıldı, heç Ramizin əllərinidə özündən qırağa çəkmədi. Ramiz nifrətlə baxırdı – Nicata: başqalarının ailəsini qurdalayıb çöp axtarma, öz gözündəki kötüyü gör. Nicat birdən özündən gedərək yıxıldı Ramizin qucaqına. Ramiz Nicatı tutsada, anlamadı özündən keçindiyini, – Nicata: nə edirsən sən? Nicatı sirkələdi, yerə uzandırdı. Nicatın gözləri yumulmuşdu, Ramiz Nicata baxdı biraz vaxt yumuruğunu sıxaraq. Aylının çıxıb görəcəyindən çəkinib, Nicatın çiyinlərindən tutub başqa otağa apardı sürüyüb.
Ramiz Nİcatı aparanda Cansu gördü, Ramiz barmağını dodaqlarına qoyub, sus deyə işarə etdi Aylın duymasın. Cansu gəlib pıçıltılı həyəcanlı səslə – Ramizə: nə oldu? Ramiz Nicatı gətirib yatağa uzatdı. Cansuda yanında baxıb qalmışdı, Ramiz Ncaatı sürüdüyündən dərindən – dərindən nəfəs alırdı. Ramiz – Cansuya: özündən keçinmiş sən qorxma, get su gətir, Cansu tez otaqdan çıxdı su gətirməyə. Ramizdə Nicata baxdı əsəblə. Öz – özünə yenədə pis sözlər işlətdi,… … olsun.
Cansu gəldi əlində bakal suyla, Ramiz suyu alıb Nicatın üzünə vurdu ki, ayılsın, Nicatı özünə gətirə bilmədi. Cansu – Ramizə: həkimmi çağıraq? Nicat bəy, səslədi Nicatı. Ramiz yenə sudan əlinə töküb Nicatın üzünə – sinəsinə vurdu, ayıl – ayıl səninlə oynamağa vaxtımız yoxdur. Cansu Ramizə baxdı təcüblə, mən Aylın xanıma bildirim, çıxmaq istəyirdi Ramiz tez qolundan tutub qoymadı, gərək yox. Aylın xanım yorğundur gördün, adın nə idi sənin? Cansudur. Ramiz – Cansuya: hə Cansu xanım, narahat olma sadəcə özündən keçinmiş, anladın? Cansu çarəsiz qaldı baxa Nicata.
Ramiz Nicatın üzünü şillələməyə davam etdi, ey aç gözlərini işimiz var dedik. Ramiz heç Nicatın özünə gəlməsini istəmirdi, çarəsiz Cansu görmüş deyə ayıltmağa çalışırdı. Az vaxtdan Nicat gözlərini açıb baxdı, Ramizi başının üstündə görüb, halsız – halsız baxdı ona nifrətlə. Cansu sevindi, Nicat bəy həkim çağıraqmı? necəsiniz. Nicat özünü toparlayıb qalxmağa çalışdı, Ramiz kobutca Nicata oturmağa kömək etdi. Nicat Ramizdən qolunu çəkdi, itələdi kənara özündən, çəkil toxunma. Ramiz – Cansuya: görürsən Cansu xanım, bəy dediyiniz birisi onada layiq deyil, belələrinə həyətda heç bir şey olmur. Səndə qorxub həkim çağırmaq istəyirdin, gördün gəldi özünə ilan. Cansu baxa qaldı Ramizin belə kobut rəftarına, Ramiz otaqdan çıxdı getdi.
Cansu tez Nicatın çiyninə əlini qoyub, Nicat bəy yaxşısınızmı? həkim çağırımı? Nicat – Cansuya: yox gərək yoxdur yaxşıyam, çox sağol. Sən Sərdarı tək qoyma, get o tipə göz qulaq ol. Cansu narahat oldu Nicat belə dediyində, – Nicata: narahat olma mən Sərdara baxıram, tez çıxdı otaqdan. Nicata Ramizin dediyi sözlər daş kimi dəymişdi, gözlərini yumub dayandı.
Ramiz Dilqəmin yanına gəldi, Dilqəmdə olanlardan çox sarsılmışdı, üzgün baxışlarla baxdı Ramizə. Ətrafa baxıb – Ramizə: hanı Aylın? Ramiz əsəblə yavaş səslə – Dilqəmə: olanlardan oda pis olmuş, biraz yatsın dincəlsin. Ramizin danışığından anladı Dilqəm, dinc durmamışdı yenədə qardaşı. Dilqəm dərindən nəfəsini alıb, əliylə alnını ovaraq Ramizə baxıb, başını narazılıqla sirkələdi.
Nazlı anasının dizlərinə başını qoyub oturmuşdu. Ramiz yaxınlaşıb çiynini sığalladı mehribanlıqla – Nazlıya: bax bacım, demişdimmi sənə dönəcəksən anana? Nazlı Ramizin boynuna sarılıb qucaqladı, ağladı. Anası əliylə axtardı Ramizi, tez Afətin əlindən tutudu, gözlərindən yaş sel kimi axdı. Afət – Ramizə: oğlum Allah sizlərdən razı olsun, siz olamasanız, sözünün ardını deyə bilməd ağladı. Ramiz Afətin əlindən tutub öpərək, üzünə tutudu. Mən ailəmi itirdim əvəzində sizi tapdım, siz artıq mənim ailəm sayılırsınız, başqa sözə ehtiyac yoxdur. Afət Ramizin əlini sıxaraq ağladı, Dilqəm kənardan baxırdı olara. Nazlı – Ramizə: səndə artıq bu ailənin evladısan qardaşım, yaxşı ki varsan. Ramiz bir əliylə Nazlını qucaqlayıb tutumuşdu, o bir əliylədə anasının əlindən turmuşdu. Ramiz – olara: mən son nəfəsimə kimi sizinlə olacam.
Nicat halsız – üzgün kənardan baxırdı olara, Dilqəm Nicatı görüb baxdı anladı, nə isə olmuşdu. Rəngi – ruhu uçmuşdu üzündən, Dilqəm üzgün baxışlarla baxdı Ramizə Nicata.
Axşam olmuşdu, Aylın yorğunluqdan yatıb qalmışdı, gözlərini açıb baxdı. Xatırladı halı pis olub yatıb qaldığını, dərindən nəfəs alıb yerində əyləşdi, əllərini üzünə çəkib, baxıb düşündü. Aylına bütün olanlar çox təsir edirdi, qalxıb otaqdan çıxıb getdi.
Nicatın otağının yanından keçdiyində qapı açıldı, Cansu cıxdı. Aylını görüb, yaxşısınızmı Aylın xanım? – Cansuya: yaxşıyam, oğlum kiminlədi? – Aylına: Nicat bəy yanında yatızdırdı Sərdarı, narahat olmayın. Aylın – Cansuya: sənədə çox əziyyət oldu bu aralar. Cansu mehribanlıqla – Aylına: siz narahat olmayın hər şey yaxşıdır, mən gedim Bahar xanımda gəlmiş, lazım olana yardım edim. Aylın bir söz demədi, üzünün ifadəsiylə razılığını bildirdi, Cansu getdi. Aylın ehtiyatla qapını açıb gəldi, Nicatla oğlunun yanına. Uşaqla Nicat yatmışdılar üz – üzə, Aylın olara baxıb gülümsədi. Cansu uşağın üstünü örtmüşdü, Nicatın üstü açıq idi. Aylın yaxından bir şey tapıb Nicatın üstünü örtdü ehtiyatla, əyilib yatmış oğlunu öpüb, otaqdan çıxdı ehtiyatla.
Dilqəmlə Ramiz getmişdilər harasa. Bahar xalasıyla Nazlı, anası əyləşib söhbət edirdilər. Aylın yaxınlaşdı, Bahar xala xoş gəldin. Bahar baxdı gülümsəyib, – Aylına: xoş günün osun gözəl qızım. Aylın – Nazlıya: sən heç dincəldinmi? Nazlı – Aylına: anamın yanında uzun bir ayadan sonra dincəldim. Aylın – Nazlıya: duydun həkimin dediklərini, vaxtı -vaxtında ilaclarını qəbul edəcəksən və dincələcəksən.
Nazlını anlamaq olmurdu, Aylına qarşı dəyişilmişdi, soyumuşdu. Aylın bunu yaxşı hiss edirdi, ama səbəbini anasına qısqandığını düşünürdü. Anası – Nazlıya: duydunmu qızım Aylını? qalx get otağına biraz dincəl ömrüm. Nazlı ayağa qalxıb anasını üzündən öpüb, tamam anacan sənin dediyinə görə gedib dincələrəm. Aylının yanından keçib getdi, Aylın Nazlının ardınça baxdı. Nazlının bu soyuqluğunu anasıda hiss etdi, Aylını səslədi, qızım gəlsənə, əlini uzatdı. Aylın gəlib Afətin əlindən tutaraq öpüb, əyləşdi yanında, – Aylına: qızım sən yatmışdın dedilər. Aylın – Afətə: heç özümdə bilmədən yuxuya dalmışam bağışla, anacan deməyə çəkindi sanki. Nazlı duyar deyə sözü ağzında qaldı, nədənsə heç özüdə bilmədən. Afət – Aylına: qızım nələr olur, Nazlıyla sənin aranızda? mən bir soyuqluq hiss edirəm, səbəbini bilə bilərəmmi? Aylın nə deyəcəyini bilmədi.
Aylın – Afətə: narahat olma sən yox bir şey, Bahar ayağa qalxıb – olara: mən Nazlıya baxım, getdi. Afət – Aylına: bax qızım məndən bir şey olubda gizlətsəniz, inciyərəm sizdən bu dəfə inanın. Aylın – Afətə: yox bir şey, sən o gözəl ürəyini boşa tələşlandırma. Nazlı ağır xəstəlikdən döndü, ola bilsin onun şokundandır anacan, oda keçəcək inşallah. Afət ahh çəkdi dərindən, Allahım mənim balamı bağışlamış mənə. Bax mən nələr düşünürdüm? balam zalım xəstəliklə mübarizə aparırmış orda. Mən necə anayam bunu hiss etmədim? Aylının elə bil başından qaynar su tökdülər. O bir əliylə alnını tutub baxdı, Afətin gözlərindən yaş süzülürdü yanaqlarına. Nazlıda bu sözü demişdi, Aylını yandırmışdı. Aylın özünü toparlayıb, Afətin göz yaşlarını sildi əliylə – Afətə: keçdi ağlama çox şükürlər olsun. Aylına sarılıb ağladı, Aylın Afəti qucaqlayıb çarəsiz – üzgün baxışlarla baxa qaldı. Cansu gəldi qəhvələr gətirib, oların durumunu görüb pis oldu gözləri doldu, qəhvələri masaya qoyub tez getdi.
Beləcə günlər keçdi, Nazlı artıq özünü yaxşı hiss edirdi, hər kəs çox şad idi Nazlının yaxşılaşmasına. Aylın Nicat bütün günü çalışırdılar şirkətdə. Ramizlə Dilqəmdə artıq işlərini birlikdə yönəltirdilər. Nazlının işə qayıtmasına Dilqəmlə – Ramiz razı olmamışdılar hələki. Aylında Sərdarı Cansuyla Nazlı gildə qoyurdu ki, anasının başı qarışsın uşaqla. Cansu tək uşağa baxmırdı, Nazlıyada yardım edirdi evdə. Aylının ürəyi azcıqda olsa rahatlanmışdı.
Aylının əlində kağızla Şəfaya yaxınlaşdı. Şəfa əyləşmişdi yerində, işə başı qarışmışdı, birdən Aylını görüb ayağa qalxdı. Buyur Aylın xanım, – Şəfaya: burda yazılanlara görə hər kəs çalışsın, tamammı? Şəfa kağızı götürüb – Aylına: tamam mən indi hamını məlumatlandıraram. Aylın – Şəfaya: bilirsəndə Ramiz çox əsəbidir, sən bizimlə çalışmağa gəldiyinçün. Şəfa gülümsəyib, – Aylına: mən sənsiz çalışmaq istəmirəm, burda nə var ki? siz narahat olmayın, məndən öz başımın çarəsinə baxaram. Aylın Şəfanın xətrini çox istəyirdi.
Qayıdıb gəldi iş otağına, NiCat telefonla danışırdı, tamam danışdıq sizdən xəbər gözləyirəm, sağolun. telefonu masaya qoyub Aylına baxdı, Aylın gəlib masasındakı kağızları götürüb diqqətlə baxırdı. Nicat anlayırdı, Aylının ürəyində nə isə başqa narahatlıq vardı. Niçat ayağa qalxıb yaxınlaşdı – Aylına: mənim bilmədiyim bir narahatçılığın var neçə gündür, düşünürəm ancaq tapa bilmirəm. Aylın kağızdan gözünü çəkib Nicata baxdı, – Aylına: nədir canını sıxan? – Niçata: yox bir şeyim. Böyük bir stress yaşadıq hamımız bilirsən, onun şokundan hələ tam çıxmamış ola bilərəm.
Nicat Aylının əlindən kağızları götürüb masaya qoydu, gəl əyləş canım. Aylının qolundan tutub kresloya otuzdurdu, – Aylına: bax mənə diqqətlə, Aylın Nicata baxdı. Nicat – Aylına: mənim gözlərimdən, hətta üz ifadəmdən sən hər şeyimi oxuya bilirsən söz demədən. Mən isə anlamağa çalışıram tapa bilmirəm, bu mənim ürəyimə toxunur. Aylın – Nicata: sən yaxşı dostsan, cansan, gözəl ürəkli bir insansan, dünyanın ən yaxşı iş yoldaşısan, iş ortağısan, sənin varlığın mənə yetir. Mən elə biriyəm ki, mənim nə dərdim bitər, nədə qəmim. Bax bir anlıq sevinərəm, düşünürəm bitdi dediyim o anda, dərt – qəm gələr məni tapar kley kimi yapışar. Üstümdən kənarlaşdırmaqçün yenədə uğraşmalı, güc gəlməli olaram çarəsiz.
Sən artıq öyrəşsən yaxşı olar mənim bu halıma durumlarıma. Yox bir şeyim deyəcəm yalan danışmış olacam, mən sənə hər şeyimi deyib səni yükləyə bilmərəm, alayırsanmı? – Aylına: yox anlamıram. Mən sənin yaxşı – pis hər şeyinə ortaq olmaq istəyirəm bu həyatda. Necə ki sən mənimlə hər şeyini yarı bölüşdün canım, ailəm ayilən oldu. Seçmədin doğmalarından bizi, bacım – bacın oldu, bax hətta o qəddar atamla birlikdə yaşadın mənim xətrimə. Sən mənim yuxusuz qalmama göz yuma bilmədin, nəyin var de mənə, gizlətmə xayiş edirəm.
Aylın dərindən nəfəs alıb kənara baxıb, – Nicata: bacın – bacım oldu dedin, hə doğrudur bacı oldu Nazlı mənə. Ancaq mən Nazlıyçün bacı olmadım dostum, təssüflər olsun. Nicat təcüblə – Aylına: niyə ki? anlamadım mən, Nazlı sənə bir sözmü deyib? Aylın ayağa qalxdı. Bax Nicat Nazlının nə dediyinin önəmi yoxdur mənə, önəmli olan hər kəs sağlam və xöşbəxt olmalarıdır. Nazlı məni qısqanır anasına, son günlər çox soyuq davranır. Nicat Aylına şüphəli baxışlarla baxıb, nəə? Nazlı səni anasınamı qısqanır? – Nicata: bilirsənmi mənədə çox qəribə gəlir doğrusu. Bəlkədə haqlıdır, bilmirəm fikirlərim qarışır. Nicat – Aylına: nədir sənə qəribə gələn? xalam səni çox istəyir öz evladı kimi. Anlamıram burda nə var ki, qısqanacaq? xalam mənidə öz evladı kimi sevir. Səni bilən – tanıyan, hər kəs sevir sənin o gözəl ürəyinə vurulur bi ixtiyar. Aylın – Nicta: Nazlının xətrinə deymiş, Nazlı mənə dedi ki, anam sən uzaqlarda olduğunda belə hiss edirdi, bir şey olduğunda. Anam nədən mənim xəstələndiyimi hiss etmədi, qaçdığımı düşündü? Nicat bir anlıq Aylına baxdı. Aylında Nicata baxdı üzgün baxışlarla.
Nicat gülümsəyib, – Aylına: dəli qızın düşündüyünə baxsana. Hansı ananın axlına gələr ki, belə zalım xəstəliyə evladının dücar olduğu? düşünməsi belə dəhşətdir, xalamçün də bir ana olaraq. Nazlı bunları düşünməmişdir, sən ondan incimə canım. Aylın – Nicata: Sərdarı itirdiyim anı hiss etmişdi xalan, hiss etmişdi ki, başıma çox pis bir iş gəlmişdi deyə. O günü zəng etmişdi mənə, o anda yanımda olmuşdu, gözləri yaşardı bi ixtiyar, Nicatda pis oldu. Aylın – Nicata: gərçəkdən niyə məni hiss edir? öz doğma qızını isə yox.
Nicat nə deyəcəyini bilmirdi, baxa qalmışdı. Bu yerdə Nazlı haqlıdır, hətta bunu xalan özüdə dedi mən, necə anayam ki, qızım xəstə olmuş hiss etmədim. Nicat – Aylına: niyə belə şeylər düşünüb üzülürsünüz boşa? səni xalamın hiss etməsi, sənə olan sevgisindəndir. Burda nə var ki? bax məndə hiss etdim sənin bir dərdin var, soruşdum. Sən mənim sanki canımdam ayrılmış cansan, hiss etməmək qeyri mümkündür. Xalamda səni elə hiss edir. Nicatın bu dediyi söz, dahada təsir etdi Aylına, Nicatda anladı bunu. Nicat üzüldü, off canım gəl bura, Aylını dartıb qucaqlayıb özünə sıxdı. Nicat – Aylına: mənimdə fikirlərim qarışdı bağışla, bilmirəm canım kim – kimi niyə hiss edir. Mən bir onu bilirəm ki, insan sevdiyi insanı dünyanın o bir uçunda olsada, hiss etməlidir.
Aylın Nicatın çiyninə başını dayayıb dayandı susdu, göz yaşlarını silib dərindən nəfəs aldı. Aylın – Nicata: tamam işimizə davam edək, – Aylına: mən ikimizədə qəhvə hazırlayım. Aylın üzünün ifadəsiylə olar deyə işarə etdi, danışsa sanki ağlayacağından çəkinirdi. Nicatda bunu yaxşı anlayırdı, – Aylına: tamam mən indi hazırlayım.
Gedib kofe makinsına yaxınlaşıb, Aylına baxdı altdan – altdan. Nicat hec istəmirdi Aylının üzülməsini – ağlamasını. Aylında yerinə əyləşib, kağızları götürüb gözdən keçirsədə, fikri başqa yerdə idi. Dərindən nəfəs alıb, gözlərini yumub dayandı bir anlıq. Nicatın gözü Aylında idi, qəhvələri süzərkəndə. Aylının bu halına daha çox üzülürdü baxıb.
Axşam olurdu, Ramiz telefonunu açarlarını götürüb masadan qalxdı. Dilqəm – Ramizə: mən Nazlıya gedəcəm, gəlmirsənmi? – Dilqəmə: biraz işim var, gələcəm sən get. Dilqəm Ramizə qaşlarını çataraq baxdı. Ramiz – Dilqəmə: asma suratını qardaşım, dedim gələcəm. Dilqəm başını narazılıqla sirkələyib, – Ramizə: dinc dayansaydın, birisinin şokundan çıxmadıq hələ. Ramiz gülümsəyib, tez otaqdan çıxdı ki, Dilqəm özünü acılamasın. Dilqəm dərindən nəfəs alıb Ramizin ardınca, of qardaşım off.
Aylınla Nicatda işdən çıxırdılar, maşına tərəf gəldilər. Nicatın üzünün ifadəsi dəyişdi, kimisə gördü. Aylın Nicatın baxdığı tərəfə dönüb baxarkən, Ramiz gəlib Aylını qucaqlayıb öpdü üzündən. Ramiz – Aylına: salam canım necəsən? necə keçdi iş günün? Ramizdən uzun bir zamandan sonra belə sözləri eşitməsinə, Aylın təcübləndi. Salam, pis keçmədi narazılığım yoxdur, sizin işiniz – gününüz necə keçdi? Nicat nifrətlə Ramizə baxırdı. Ramiz Nicata acığa Aylının üzünə sığal çəkdi. Ramiz – Aylına: sağol canım işdi həmişəki, ancaq mənim bir narazılığım var işimdən. Aylın Ramizə baxdı. Ramiz – Aylına: sən yoxsan yanımda işdə, o üzdən. Aylın – Ramizə: insan elə bir məxluqdur bu dünyada yaratılmış, vaxtla – zamanla hər şeyə alışır məcburən. Səndə alışacaqsan zamanla birdənəm. Ramiz Aylının sözünə gülümsədi, – Aylına: alışmaq istəmərəm bir ömür yaşasamda sənsizliyə.
Nicat – Ramizə: camaat sənin kimi bekar deyil, bütün günü çalışmış. Mənasız suallarınla yorma adamı. Ramiz – Nicata: vayy, səndə burdasanmışmı? heç fikir verməmişdim sənə. Aylın dərindən nəfəs alıb baxdı kənara, bilirdi Ramiz dava axtarırdı. Nicat – Aylına: canım sən keç əyləş maşına yorğunsan, gedək. Ramiz – Aylına: sən mənimlə gedəcəksən canım. Aylın Ramizə nə isə demək istəyirdi, Nicat – Ramizə: dedim sənə yorğunuq, zəhlə tökmə get burdan. Aylın səninlə bir addımınıda atmayacaq heç yerə, duydunmu manyak?
Ramiz Nicata bir addım yaxınlaşdı. Sənmi icazə verməyəcəksən? Nicatda Ramizə yaxınlaşıb gözlərinin içinə baxdı nifrətlə. Nicat – Ramizə: Aylın sənin axlında olan kimi biri deyil, onun özünün düşünmə qabilyəti, sənin düşünmə qabilyətindən çox – çox üstündür. Sən hər kəsi özünün quş beyini ilə bir tutma. Ramiz – Nicata: əlimdə qalmışdın o gün gecə, çox peşmanam səni boğub gəbərtmədiyimçün. İndi qarşımda durub dil uzatmazdın, elə deyilmi? Aylın baxdı Nicat şüphəylə. Nicat – Ramizə: niyə boğmadın? sən mən özümdə olmadığımda belə, məndən it kimi qorxursan boynuna al. Sənin hünərin deyil elə işləri etmək, edən oğlan soruşub etmir, cırrama qarşımda. Bilirsən sənin payını keçən dəfə necə verdim, qaşınırsansa yenə sənə yüngül vari əl hərləyərəm dəymərəm xətrinə.
Aylın Ramizi qırağa çəkdi qolundan tutub. Bəsdirin, nə edirsiniz siz? burası iş yerinin həyətidir, millət keçir burdan. Ramiz bəsdir dava axtarma yetər, bir dəfə sordun halımı insan kimi sevindim, bir dəqiqə keçmədi icinə… qoydun. Ramiz özünün qolundan tutmuş Aylının əlinə baxdı. Aylın Ramizin qolundan əlini çəkdi. Ramiz – Aylına: canım nə etdim ki? hər dəfə məni danlayırsan dinləmədən, ağzımı açmağa imkan vermədi tip. Nazlıya hədiyyə almaq istəyirdim, gəldim səndən xayiş edim, gedək yardım et hədiyyə seçməyimə. Mən hər gedəcəyimiz yeri bu tipin qarşısında deməyə borcluyammı? Aylın Nicata baxdı. Nicat baxışlarıyla işarə etdi ki, razı olmasın. Aylın – Ramizə: gərçəkdən hədiyyəmi alacaqdın? – Aylına: hə fikrimdə var. Aylın – Nicata: baxsana fikirləriniz necə üst – üstə düşdü bir – birinizi sevməsənizdə. Bizdə Nicatla Afət Anama bir hədiyyə almağa gedəcəkdik. Aylın Nicata işarə etdi ki, təsdiqləsin sözünü. Nicat Ramizə elə əsəbi idi ki, çarəsiz Aylının dediyi ilə razılaşdı. Nicat – Aylına: canım mən düşünməmişdim heç, gözümün ağı – qarası olan bu başdan xarabla birlikdə gedəcəyik deyə. Aylın – Ramizə: birlikdə gedəyin seçəyin, Ramizlə Nicat biri – birilərinə nifrətlə baxdılar. İkisidə birdən – Aylına: keç əyləş canım maşına. Ramiz Nicata tərs – tərs baxdı. Aylını gülmək tutdu, özünü zorla saxladı. Aylın – olara: sizin təkcə fikirləriniz deyil, sözlərinizdə ağzınızdan eyni çıxır baxsanız. Aylın taxsiyə əl edib çağırdı. Niçatla Ramiz Aylana baxdılar təcüblə. Aylın – olara: … mağazasında görüşərik, getdi taxsiyə əyləşdib. Ramizlə Nicat biri – birinə əsəbi baxaraq, öz maşınlarına oturub taxsinin ardınca getdilər.
Nicat Ramizin qarşısından yolunu kəsərək maneçilik edərək getdi. Ramiz Nicata əsəbləşib, basdı qaza ardınca.
Aylın taxsidə oturmuşdu yol gedirdilər, taxsini Nicat kecdi maşınıyla qarşıya. Ardıncada Ramiz keçdi. Aylın baxdı olara ki nə edirlər. Ramiz Nicatla yanaşı sürməyə başladı maşını, biri – birilərinə baxırdılar nifrətlə maşınları idarə edərək. Aylın öz – özünə: … olsun sizlə gedəçək yerə. Taxsi şoferi – Aylına: sən bir dəlilərə bax nə edirlər yolun ortasında. Bilmirəm kim verir belə… sürüçülük vəsiqəsini, şofer olara acıqlanıb pis söz dedi. Aylın deyə bilməzdi ki, bizim dəlilərdi deyə. Əsəblə baxdı öndən gedən Ramizlə – Nicatın yaramazlıqlarına. Biraz getdikdən sonra, Ramiz Nicatın qarşısına keçdi. Şofer – Ramizə: bax sən nə edir axmaq, indi qəza edəcəklər, dəlidir bunlar. Aylın narahat idi, Nicat qəza etməməkçün bir təhər yığışdırdı maşını yolda.
Nicat əsəbləşib qaza basaraq, Ramizin maşının arxasından vurdu. Şofer telefonunu götürüb polisə zəng edib, dedi yolda olanaları. Aylın əliylə alnını tutub baxdırdı. Ramizdə Nicat onu vurduğunda qəzəblənib, Nicatın maşının yanından vurdu. Nicat rolu zor tutdu başqa maşınlara dəyməsin.
Aylın dodağını dişləyib baxdı olara, az vaxtdan arxadan polis maşınları gəlib yetişdilər. Ramizlə Nicata maşınlarını saxlamalarını bildirdilər. Polislər – olara: saxlamasanız atəş açacağıq, maşınların nömrələrini deyərək bir daha bildirdilər. Ramiz maşını sağa çəkib saxladı. Nicatda ondan biraz qabaqda saxladı. Polislər tez maşınlardan töklüşərək, gəlib kisinidə maşınlarından çıxarıb, qollarını arxalarına buraraq, qollarına kələbçələri keçiridilər.
Aylın taxsi – şoferinə: saxlayın burda, – Aylına: dediyiniz ünvana yetişmədik xanım. Aylın – şoferə: mən pulunuzu ödəyirəm narahat olmayın, burda enəcəm. Şofer – Aylına: baş üstə xanım, maşını çəkdi qarşıda sağa. Aylın pulu verib – şoferə: üstü qalsın, maşından endi tez, taxsi getdi.
Aylın gəlib yaxınlaşdı polislərə, Nicatla Ramizi polis maşınlarına otuzdurdular. Aylın yaxınlaşıb – polisə: hansı şövbəyə aparırsınız bunları? polis – Aylına: xanım siz yaxınları deyilsinizsə məlumat verə bilmərəm. Aylının baxışlarından anladı, – Aylına: siz bunları tanıyırsınızmı? Aylın xəcalət çəkərək – polisə: bəli tanıyıram. Polis – Aylına: … şövbəsinə götürürük indi oları. Aylın əlini üzünə çəkib baxdı, Nicatla Ramizi aparan maşınlara. Ramiz Aylına dodaqlarıyala öpüçük göndərdi, gülümsəyərək. Aylın başını narazılıqla sirkələyərək baxdı. Nicat Aylına işarə etdi ki, narahat olmasın getsin evə. Aylın dərindən nəfəs alıb, qollarını biri – birinə dolayıb baxdı ikisinində ardlarınca əsəbi.
Nazlı uşaqla oynayırdı, öpüb qucaqlayıb, oxx sən nə şirinsən? uşaqda öpdükcə gülür, özünü istədirdi. Cansu gəldi, – Nazlıaya: Aylın xanım tapşırıb ilaclarınızı vaxtında verim sizə, Nazlının yenədə xoşuna gəlmədi. Aylın deyib dediyində, – Cansuya: mən daha sonra qəbul edəcəm ilaclarımı.
Cansunu səslədi Afət, Cansu xanım baxarsınızmı? Cansu tez yaxınlaşdı, – Afərə: buyurun Afət xanım. Afət – Cansuya: çox gec olmadımı? Cansu saatına baxdı, saat 8:00 olur Afət xanım. Sənə bir zəhmət, Aylını yığ mənə ver. Cansu telefonunu çıxarıb Aylına zəng edib, verdi telefonu Afətin əlinə buyurun, Afət təşəkkür etdi. Biraz gözlədi Aylın cavab verdi, Cansu mən səni bir az sonra arayacam. Afət – Aylına: qızım mənəm, dur bir dəqiqə kəsmə əlaqəni, Aylın Afətin səsini duyub, buyur Anam. Afət Aylının səsindən anladı narahatdı, – Aylına: qızım nə oldu? səsində bir narahatçılıq hiss edirəm. Biraz qulaq asıb, nəəə? yaxşıdılarmı? qızım düzünü de yaxşıdılarmı? ahh çox şükür, gəlin tez evə. Nazlı anasına baxdı, Cansuda baxdı narahat oldu. Afət telefonu Cansu götürsün deyə uzatdı. Cansu – Afətə: Afət xanım hər şey yaxşıdırmı? Afət ahh çəkdib – Cansuya: bizim bu iki dəlilərimiz davalaşmışlar yolda, polislər aparmışlar. Aylına Dilqəm ikisinidə gətirib gəlirik birazdan dedi.
Nazlıyla Cansu biri – birilərinə baxdılar. Nazlı gəlib uşağı Cansuya verdib – anasına: ana kimləri deyirsən? – Nazlıya: NiCatla Ramiz deyirəm qızım. Nazlı – anasına: Ramizi günahlandırır hər kəs, ancaq Nicat qardaşımda heç düz etmir. Anası görməyən gözlərini qırpmadan, qızının dediyi sözlərə şüphə ilə baxdı. Anası – qızına: qızım anlamadım, nə deməkdi bu? – anasına: ana Aylını Ramiz qorumuş indiyə qədər, tək qoymamış. Bax hətta hər şeyini buraxıb, ardınca bura gəlmiş doğma şəhərindən. Nicat indi Aylını ondan almış, özünə yar etmiş, bu səncə düzdürmü? Ramiz sevir Aylını, bunu hər kəs bilir. Aylında bunu bilə – bilə Nicata göz qoymuş. Cansu Nazlının belə deməsindən xoşlanmadı, anasıda Cansu qədər qızının dediyi sözdən xoşlanmadı. Anası – qızına: qızım sən nə danışırsan? Aylın Nicatla iş ortağıdır, dost – sirdaş sayılırlar. Aylın bir mələkdir hər kəsçün, candır – sirdaşdır, səhv anlamayın siz onu. Aylın elə insan deyil ki, kiməsə başqa gözlə baxsın. Hə qardaşın Nicat sevir Aylını, bunu məndə bilirəm, ancaq qərar Aylınındır unutmayın. Hər qadın, yüksəkdə olan sevgiyə – hörmətə layiqdir bu həyatda.
Ramiz demi azarladı dəfələrlə yazığı, özündən soyutdu? qızım bir daha duymayım Aylın haqda belə sözlər səndən, anladınmı? – anasına: əlbətddə anacan. Aylın elə mələk olmuş ki, hər kəs onu hiss edir, biz küçələrdən götürüldük sanki. Nazlı sözünün deyib getdi əsəblə.
Anası Nazlının dediklərinə, təcüblü üz ifadəsiylə baxdı. Afət – Cansuya: Cansu xanım, qızım mənim Aylına olan sevgimimi qısqandı indi? Cansu qaldı çarəsiz baxa. Cansu – Afətə: Afət xanım hələ kiçikdir Nazlı. Anasına ərköyünlük edir, qısqanır sizi çox sevir, bölüşmək istəmir kimləysə. Afət öz – özünə: ey vahh, mən deyirəm nədir Aylını bu qədər üzən, narahat edən. Aylına olan qısqanclığındanmı dedi Nazlı indi belə? – Afətə: mən Aylını qısa zamandır tanıdığım Afət xanım. Bu qısa zamanda, onun xətrini çox sevdim. Aylın başqa bir insandır, Nicat bəylə çox oxşarlıqları var xasiyyətlərindən, davranışlarından. Afət – Cansuya: elədir Cansu xanım elədir, Aylın qızım bam – başqadır. Nazlı qızım düz fikrləşmir, onunla danışmağım lazımdır. Cansu uşağı qucağında oynadaraq, – Afətə: Afət xanım biraz vaxt verin, Nazlı əsəbidir bilirik olanlardan. Cansu deyə bilmədi keçirdiyi xəstəlikdən, Cansu sözlərində çox diqqətli idi. Afətdə anladı, – Cansuya: çox sağol Cansu xanım, Aylının bəxti gətirmiş sizin kimi dayə tapmış. Cansu gülümsəyib, – Afətə: qarşılıqlıdır bizim tanış olmağımız. Afət əlini üzünə dayayıb, işıq üzünə həsrət qalmış gözləriylə baxdı üzgün. Cansu – Afətə: mən Sərdarın yeməyini verim, ürəyiniz bir şey istəyirmi, gətirim? Afət təşəkkür etdi, yox sən uşağı yedir sağol. Cansu getdi mətbəxtdə.
Afət çox üzülmüşdü, qızının belə rəftarına Aylına qarşı. Yazığın ürəyi çox narahat oldu duyduqlarından sonra. Öz – özünə: Allahım sən yardım et mənə.
Aylın Nicatı, Dilqəmdə Ramiz aparmağa çalışırdılar şövbədən çıxarıb. Şövbədən çıxarkəndə bir-birilərinə girməsinlər deyə, Dilqəm Ramizin qolundan tutumuşdu, Aylında Nicatın. Dilqəm dişlərini bir – birinə sıxaraq, yavaş səslə – Ramizə: dinc dur qardaşım, dinc dur bir çıxaqda burdan sağ – salim. Aylın Nicatın qolundan tutub, söz demədən ara – sıra dartırdı ki, sakit ol anlamında. Ramizlə Nicat biri – birilərinə nifrətlə baxa – baxa çıxdılar şövbədən.
Aylın – Dilqəmə: apar qadaşını sakitləşdir evdə, Ramiz – Aylına: səndə apar onun soskasını ver ağzına. Yatızdır bəbişi, qorxmuşdur özüüü, mən sənə başqa vaxt lay – lay çalacam darıxma, Nicatı lağ etdi. Nicat – Ramizə: Aylın verən hər şey qəbuldur mənə, lay – lay çalacağın günü səbirsizliklə gözləyəcəm. Aylın Nicatı zorla aparıb, otuzdurdu taxsiyə, getdilər.
