скачать книгу бесплатно
– И Фагыйлә апа, үкенмә. Кызың бик тәртипле булып үскән, юньле кешегә кияүгә чыккан, диләр. Нык тор, бер генә ир-ат та хатын-кызның күз яшенә тормый.
– Мин еламыйм да! Менә бераз бәйрәм итеп алам да… Әллә син мине елап яши дип беләсеңме?
– Алайга калса, берәүнең дә кесәсе буш түгел инде ул.
Фагыйлә апа ямьсез итеп көлеп җибәрә:
– Ха-ха-ха! Кесә тулы акча, име?
Мин шул чакта үзем белгән Фагыйлә апаның әллә кайда зәңгәр томаннар артында калганын, ә монысының миңа бөтенләй чит-ят кеше булганын, икебезнең ике телдә сөйләшкәнебезне аңлап алам.
Җиңгәм, ай-кояштай балкып, каршыбызга чыга:
– Сабантуй таралды дамы әллә? Мин кайтып киткәндә, гөрләп калган иде югыйсә. Бәлешем дә пешеп өлгермәде.
– Безгә бәлеш нипачум, – ди Фагыйлә апа. – Чәй дә ярый безгә. Мәй үзебез белән…
Мин, кыенсынып, җиңгәмә карыйм. Ни дисәң дә, ияртеп кайтучысы мин ләбаса. Җиңгәм хәлне үзенчә йомшарта:
– Әйдәгез, әйдә. Күңел киң, Фагыйлә. Нинди генә булсаң да, үз кабыргабыз син дә. Дуадак каз кебек, ялгызың читтә йөреп кенә адаштың менә.
Өйгә керүгә, Фагыйлә апа үзенең «урыс малае»н ачып, чынаякка салып эчеп тә җибәрә. Еламыйм дигән кеше күз яшьләрен тыя алмый еларга керешә:
– Гафу ит, Назирәкәем. Беләм үз хәлемне. Оялам. Кыенсынам. Тик эчмичә булдыра алмыйм. Миннән васыять булсын: беренче чәркәне авызына алмасын икән кеше. Күңел ачылып китеп, икенчесе дә эчелә, өченчесе дә… Тора-бара туктап булмый башлый. Чарасыз мин. Гомер буе дусларым хыянәт итте: дустым иремне алып китте, кайгымны уртаклашкан булып, дусларым эчүгә сабыштырды. Кызыма да кирәкмим мин, киявемә, оныгыма да. Кайтсам, китүемне көтеп торалар. Сизәм бит мин. Шушы көнгә калырга тиеш идемме мин, йә?
Фагыйлә апа елый-елый йоклап китте. Ул уянганда, караңгы төшкән иде инде. Ләкин иртәнгә кадәр бездә каласы килмәде аның.
– Озатып куй. Кызыма, – диде.
Менә мин Фагыйлә апаны кызларына илтәм. Утлары сүнмәгән икән әле, тәрәзәләре балкып тора. Кыяр-кыймас, ишеккә үреләм.
– Әни? Синме?
– Балакаем, ач…
Күз алдымнан балачакның киң яланнары, матур чәчле «кукуруз кызлары», беркатлы «Кесәми» уеннары сызылып үтә…
2009
БАШКА КЕШЕ
– И юләр! Унбиш ел гомер иткән иреңне җиңел генә башка кешегә биреп җибәрәләрме инде?
Әлфия каенанасының (хәер, элеккеге каенанасының) әлеге сүзләренә бертын җавап таба алмыйча торды. Олы кешенең аны кайгыртып әйткәндәй сүзләренә тупас җавап бирергә ярамый иде. Хәер, ул аны булдыра да алмый иде. Бары тик:
– Үзе теләгәнчә яшәсен. Рәнҗемим мин, – диде. Аннары: – Үзләренә ничек ошый, шулай яшәсеннәр, – дип өстәде. Юк, бу аның һич тә икейөзлеләнүе түгел, ихластан шулай уйлавы. Югыйсә авыр чаклары, үзәге өзелгән вакытлары да булмады түгел, булды. Узды. Узды!
Мөсәббиха карчык, кыр чәчәгедәй зәңгәр күзләрен кыса төшеп, Әлфиягә төбәлде. Әйтерсең үтәли күрергә тели иде ул аны. Нәрсәдер яшерә бу бичара, сер бирергә теләми, дип уйлыйдыр инде. Чөнки, киленен белә-белгәннән бирле, аның эчендәге тышында булуын, борчылса да, шатланса да чыраенда аермачык чагылуын күреп гадәтләнгән ләбаса. Ә бу юлы – гаҗәп! – ул шундый тыныч, хәтта битараф. Менә монысын һич тә көтмәгән иде каенана. Әлфия елмаеп куйды. Кара син, нинди чибәр аның каенанасы! Сиксәнгә якынлашып килүенә дә карамастан, күзләре әле дә җете зәңгәр, яңаклары тәрәзә төбендәге яран гөлләре кебек алсу. Аның кызы да дәү әнисенә охшаган бит, иренең яңа хатыныннан туган кызы да – шулай ук. Үзенә бер тамчы судай тәңгәл оныклары булса, Әлфия аларны яратыр идеме икән? Кызык. Әмма үз вакытында җиде бала табып үстергән каенанасы яратмый иде оныкларын. Гомере буе бала багып туйгандыр, күрәсең. Гаепләп булмый инде аны, ничек гаепләсен – Әлфия әлегә оныклар күрергә өлгермәгән бит. Килененең уйларын укып баргандай – әйе, әйе, ул чыннан да үтәли күрә бугай – Мөсәббиха карчык:
– Балалар ни хәлләрдә соң? – дип сорап куйды. – Хәлил өйләнергә җыенмыймы? Әле беркөнне Гөлназны очраткан идем, дәү әни дип яктырып исәнләште. Килеп йөрегез, дидем.
– Рәхмәт, әни. Балалар да бик әйбәт. Хәлил эшли, Гөлназ укуда инде. Алдагысын Алла белә, юньле булсыннар, дим. Миңа тагын нәрсә кирәк?..
– Алай димә, килен. Егерме ел яшәгән иреңне кешегә бирдең дә… Мин булсам…
– Юк, юк, әни, риза-бәхилмен. Шундый матур кызлары бар, гел синең төсле.
– Сөйләмә юкны! Яратмыйм шулай әйткәннәрен. Анасы инде, гел анасы! Синең өстән йөреп, бала табып, тагылып килде бит Булатка! Ни җаның белән Гөлназдан шуны каратасыңдыр?
– Баланың ни гаебе бар? Гөлназның сеңлесе ләбаса. Үзем дә яратам мин аны.
– Һи-и, әкият!
Ул арада ишек ачылып китте дә, әбисе бүлмәсенә кечкенә Айсылу тәгәрәп килеп керде. Аннары, Әлфиянең тезләренә сарылып:
– Әйдә, мин сиңа тәтиләремне күрсәтәм, – дип, итәгеннән тарткалый башлады.
– Син булганга керде инде. Югыйсә әнкәсе минем янга кертми аны, – дип куйды каенанасы.
Әлфия, Айсылуга ияреп, бүлмәдән чыкты. Сабый аңа, сөенә-сөенә, үзенең курчакларын, рәсемле китапларын күрсәтергә тотынды. Шул балага ияреп килде дә инде монда Әлфия. Гөлназ аны бакчадан барып алган иде, өйләренә озату үзенә калды менә. Гөлназның контроль эшкә әзерләнәсе бар икән. Айсылу юл буена:
– Син безгә керерсең, яме? Бездә чәй эчәрсең, яме? Мин кечкенә әле, чәй куя белмим. Әни чәй куяр, син түлке кер, яме? – дип тәтелдәде.
Әнисе кайтмаган икән. Ишекне әбисе ачты…
Сөйләшә-сөйләшә, чәй дә эчтеләр менә. Каенанасына каршы килеп, юк, син дөрес сөйләмисең, мин барысын да бик яхшы беләм, дияргә Әлфиянең кыюлыгы җитмәде.
Булатына ихластан гашыйк булып, беркем яратмаганча өзелеп яратып кияүгә чыкты ул. Булаты да ярата иде кебек. Кыз белән егет вакытта ук: «Их, мин сине, кечерәйтеп, кулъяулыкка төрер идем дә гел үзем белән генә йөртер идем. Бер дә синнән аерылмас идем», – дип кабатлар иде. Өйләнешкәч тә, күпмедер вакыт күзгә-күз карашып, бәхет диңгезендә йөзеп яшәделәр. Кайсы вакыттан башлап чатнады соң аларның гаилә кәсәләре? Булаты беренче тапкыр кунарга кайтмаган һәм Әлфия керфек какмый урамда йөреп чыккан төннәнме? (Ире ул чакта элеккеге сабакташын очратуы һәм «дөньяларын онытканчы» шуны билгеләп утырулары турында көлә-көлә сөйләгән иде. Булатын исән-сау күрү шатлыгыннан Әлфия аны шунда ук гафу иткән иде.) Әллә, киресенчә, Әлфиянең, кибетләрдә йөреп, эштән бер сәгатькә соңарып кайтуы һәм Булатның аңа сугып җибәрүеннәнме? Анысы да узды. Моның ише «вак-төяк»не Әлфия әти-әнисенә, туганнарына белдерергә оялды. Ә каенанасы, каенсеңелләре исә: «Исең киткән икән юк нәрсәгә. Әле ирләрнең әллә ниндиләре була», – дип, яман ирләр турында берсеннән-берсе күңелсез мисаллар китерә башлыйлар иде.
Әлфияләр гаиләсендә дә күңелсез вакыйгалар катламы тәгәрәткән кар йомарламы сыман артканнан-арта, зурайганнан-зурая барды. Һәм, ни гаҗәп, Булаты әниләренә йә сеңелләренә ялгыз гына барып кайтса, өйдә кара тавыш кубасын көт тә тор: йә пешергән ашы тәмсез булган Әлфиянең, йә Булатның күлмәген тиешенчә юмаган, йә кичә ниндидер ир-ат белән елмаеп сөйләшкән. (Елмайган хатын-кыз турында ир-атның ни уйлавы билгеле бит, янәсе.) Әлфия бөтен күңеле белән рәнҗеде, акланып-тарткалашып та карады, аннары, көчсезлегеннән тәмам гаҗиз булып, елмаюын онытты, карашын җиргә төбәп йөрүгә күнекте.
– И Ходаем, үзең бирдең, үзең ал! Икебезне ике якка аерсаңчы, берәр чарасын тапсаңчы, – дип инәлгән төннәре әле дә хәтердә.
Әрнеп теләгән теләкләр тормышка аша икән. Табылды бит чарасы да. Бер дә бер көнне Әлфиянең хезмәттәше Нәсимәгә берәү телефоннан шалтыраткан:
– Мин Булатның яңа хатыны булам. Әйтегез Әлфиягә: арабызга керергә уйлап та карамасын, – дигән.
– Теләсәгез нишләгез, – диюдән узалмаган Нәсимә.
Бу хәбәрне ишетүе бик авыр булган иде Әлфиягә. Нәкъ менә бүген каенанасы сөйләп утырганча – гомер иткән иреңне ничек инде җиңел генә чит кешегә биреп җибәрәсең ди? Гел ямьсез генә булмагандыр аларның тормышы да, күңелле чакларын кая куясың: уллары, кызлары туганны, кечкенә булса да фатир алганнарын, бәйрәмнәрдә туганнар белән җыелышып, җырлашып утырганнарын?.. Тик анда да балга дегет тамчылары тамгалый иде шул. Каенсеңелләренең берәрсе: «Ярар, килен кеше – ким кеше, көчек белән тиң кеше», – дип шаяртса… Булаты, сүз иярә сүз чыгып: «Хатын-кызлар әйбәт лә ул. Әлфияне аерсам, тагын да яхшырагы табылыр, анысын аерсам – аннан яхшырагы!» – дип мактанса… Аннары кеше арасында «аерылган хатын» исемен күтәреп йөрисе дә бар бит әле. Яшерен-батырын түгел, җиңел булмады Әлфиягә ул чакта. Зәһәр җилдән сыгылып төшкән тал чыбыгы сыман, ул тураеп басканчы, байтак гомер узды, байтак…
Каенанасы Мөсәббиха карчык, кибеттә очратып, күрше хатынына сөйләгән:
– Булат улым уңды да соң хатыныннан, – дигән. – Эшеннән кайтып керүе була, өстендәге күлмәген салдырып ала да юып элә Рәфинәсе… Минем тирәдә дә әни-әни дип бөтерелеп кенә тора!
Хатын-кыз табигатенә хас булганча, күрше хатыны бу хәбәрне, түкми-чәчми, Әлфиягә кайтарып җиткерде.
– Ярар, әйбәт яшәсеннәр, – диде Әлфия, тешен кысып. Ә үзе, кайнар хисләрен бер йодрыкка төйнәп, вакыйганы салкын акыл белән бәяләргә омтылды. Иң әһәмиятлесе: яшь хатынны берничек тә гаепләмәскә! Чөнки мәхәббәт барыннан да өстен. Нәкъ Әлфия кебек үк ихластан гашыйк булгандыр ул аның Булатына. Өстәвенә анысы, хатынымнан уңмадым, дип сөйләсә, ни юньләп аш пешерә белми, ни күлмәкләремне юмый, дип зарланса, сөюеннән аңы томаланган хатын, һичшиксез, аны бәхетле итәргә омтылачак. Көн саен иренең күлмәген салдырып юуы да шуңа дәлил түгелмени? Әлфия, Рәфинәнең дә тора-бара бәхетсез җанга әвереләчәген алдан ук сизеп-тоеп, аны хәтта кызгана да башлады.
Бер-ике ай узуга, төрле юллар белән Әлфиягә тагын бер хәбәр килеп иреште. Анысы да каенанасы сөйләгән сүзләр иде:
– Ялкау булды бу килен. Көн дә эштән соңарып кайта. Өйдә кыл кыймылдатканы юк. Бар белгәне – иренең күлмәген салдыра да юа, салдыра да юа.
Әлфия эндәшмәде. Берара күңеле алгысып китеп, баш миеннән: «Шул кирәк сезгә! – дигән фикер йөгереп узды узуын. – Минем балаларымны ятим итеп, рәхәт күрергә уйлаган идегезме? Күрми торыгыз әле!» Эченнән генә әнә шулай тантана итеп йөрде. Әмма бераздан кабат элекке эзенә кайтып төште. Тукта, иреннән котылуны ул үзе теләгән, Ходайдан ялварып сораган иде түгелме соң? Ә бүген нәрсә тели? Булатның яңадан үзенә кайтуынмы? Юк, юк! Авызыннан җил алсын! Тыныч башы, тыныч колагы. Ә балалар? Аларга да гаугалы тормышта яшәү рәхәт түгелдер. Тик ничек тә кеше арасында ким-хур булмаслык итеп үстерәсе иде шуларны.
Әнә шундый каршылыклы фикерләр белән, тормыш ыгы-зыгысында, бу дөньяда парсыз килеш тә башкалар кебек үк бәхетле икәнеңне раслый-раслый, гомер үтте дә үтте. Улы Хәлил институт тәмамлады, яхшы гына эшкә урнашты. Кызы да урта мәктәпне тәмамлау алдында тора. Булат белән дә мөнәсәбәтләре ярыйсы гына – әти кеше улы-кызы янына килгәләп йөри, туган көннәре белән котлашалар, төрле хәлләрне уртага салып киңәшкән чаклары була. Бергә яшәсәләр, алай ук килешә алырлар идеме әле? Ерактагы кояш җылы була дип юкка гына әйтмиләрдер шул.
Ә менә Мөсәббиха карчык нәрсә тели икән соң? Әлфия монысын һич аңлап бетерә алмый. Сүзенә дә, кешесенә һәм вакытына карап, әле бер, әле икенче мәгънә сала каенанасы. Белә бит Әлфия: яшь хатыны, Булатка шактый олыгаеп чыкса да, баласын берничә елдан соң гына тудырды. Бу гаиләдә әллә яшим, әллә юк, картайган көнемдә таянычым булыр, дигәндер. Теге чакта Нәсимәгә дә телефоннан ул шалтыратмаган, «өркетү»не каенсеңелләренең берсе оештырган икән. Кыңгыр эшнең кырык елдан соң да беленүе шулай буладыр. Әмма Әлфия белмәгәнгә салыша, сизмәгәнгә салыша. Эш узгач, мөнәсәбәтләрне ачыклап йөрүдән ни мәгънә?..
– Менә минем кәгазь курчагым да бар. Ул – минем кызым, – дип сөйләшүен дәвам итте Айсылу. – Мин үзем – әниемнең кызы. Ә синең нишләп кызың юк? – Сабый акылы Гөлназны Әлфиянең кызы дип кабул итә алмый иде, күрәсең.
– Гөлназ апаң минем кызым бит инде, – дип аңлатты Әлфия. – Ул хәзер зур үсте.
– Аның әтисе кем?
– Синең әтиең.
Айсылуның күзләре гаҗәпләнеп зурайды, һәм ул, Әлфия шаяртадыр дип белеп:
– Ю-у-ук! – диде дә көлеп җибәрде. – Ул бит сезнең белән яшәми.
– Яшәмәсә дә. Ә син минем кызым булыр идеңме соң? – Инде Әлфия, олыларның күпчелеге кебек үк, сабый белән чыннан да шаяртып сөйләште. – Минем бит синең кебек кечкенә генә, матур гына балам юк.
– Ә син Алладан сора. Әнием мине Алладан сораган да, ул биргән.
Әлфия, Айсылуның сибелеп торган сары чәчләреннән сыйпый-сыйпый:
– И матурым, бигрәк акыллы инде син. Ә мин менә белмәгәнмен дә, – дигән булды.
Аларның сөйләшүен читтән генә тыңлап торган Мөсәббиха карчык, шаккатып:
– Тиле дә тиле, син дә тиле! – диде. – Бала күргәнең юктыр шул. Синең урында берәү ирен әллә кайчан болардан аерып алыр иде.
– Сарык бәрәне түгел бит ул, әни, әле анда, әле монда миңгерәтеп йөртергә. Үзенчә яшәсен.
– Әллә син аны үзенчә яши дип беләсеңме? Мин күреп торам лабаса.
– Минемчә дә яшәмәсен. Үз акылы үзенә җитмәгән ирнең булуыннан булмавы хәерле түгелмени?
Аһ, артыгын ычкындырды бугай. Әни кешегә баласы турында андый ук кискен сүз әйтергә кирәкмәгәндер. Әгәр үзенә улы турында шулай дисәләр?.. Аһ, ярамаган сүз әйтте Әлфия.
Уңайсыз тынлыкны бүлдереп, Рәфинә кайтып керде:
– Исәнмесез. Соңардым, ахрысы. Ә мин үзем сезгә кергән идем. Айсылуны әни озата китте, диде Гөлназ.
– Әйе шул. Менә, Айсылу чакыргач, үзем дә ишек төбеннән үк борылып китә алмадым. Ничек сабыйның насырын сындырасың[1 - Насырын сындыру – күңелен төшерү.]?..
– Әни, әни, чәй куй! Мин аңа чәй эчәрбез дидем, – дип өтәләнде бала.
– Дәү әниең белән эчтек бит инде.
– Юк, юк, анысы саналмый, – диде Айсылу, ә үзе, нәни йодрыгын йомарлап, бармагын янагандай итте. Биш кенә яшьтә булса да, үзләренә беренче тапкыр килгән Әлфия апасына бөтен кунакчыллыгын күрсәтергә омтыла иде ул.
Рәфинә Әлфия белән Айсылуны аш бүлмәсенә әйдәде. Мөсәббиха карчык исә, бүлмәсенә кереп, ишеген бөтенләй үк ябып куйды.
* * *
…Иртәгесен Әлфиянең эшенә ире Булат (хәер, элеккеге ире Булат) шалтыратты:
– Мин, юләр, һаман син-син дип яшәгән булам. Төннәрен исемеңне әйтеп саташам. Күршебез Рәйсәне очраттым әле кичә. Аның күңеле күптәннән синдә түгеллеген аңламыйсыңмыни, ди. Минем сабакташ Наилне хәтерлисеңме син? Беркөн театрда очрашкансыз икән. Син анда кем белән идең соң? Әни әйтә…
Әлфия әкрен генә телефон трубкасын урынына куйды да, колакларын томалап, бүлмәдән үк чыгып йөгерде: «Мин бүлмәдә юк, юк! Эзләмәгез мине, мин, гомумән, юк! Ә мине һаман да элеккечә чагылдырган тышкы кабыгым эчендә – дөньяга өр-яңадан туган, сүз ташкыннарына битараф, янмаучы-көймәүче һәм, үз-үзен онытып, инде берәүне дә сөймәүче бөтенләй баш-ка ке-ше!»
2002
ЯРТЫ АЛМА
Кояшның беренче нурлары төшүгә үк, Хәлил урыныннан сикереп торды. Төне буена да күзенә йокы кермәде, хәзер инде караватта аунаудан ни мәгънә? Игезәк кызлары Ләйсән белән Ләйлә дә, әнкәсе Хәбирә карчык та йоклыйлар әле. Хәлил акрын гына ишегалдына чыкты, капка төбендәге колонкадан сап-салкын су агызып, озаклап юынды. Көтү чыгарга байтак вакыт бар. Әнисенә бер эш кими торсын дип, сыерны үзе савып куярга уйлады. Юынгыч янындагы эскәмиядән сөт чиләген, сулы комган һәм тастымалны алды, абзарга юнәлде…
– Әстәгъфирулла! Нишләвең бу? Сыер саву ирләр эшеме? – Әнкәсенең әлеге сүзләреннән Хәлил генә түгел, сыер да дертләп китте бугай.
– Үзеңә эш җиңеләер дигән идем, – дип аклангандай итенде Хәлил. Сыерны савып бетереп, күбекләнеп торган бер чиләк сөтне өйалдына кертеп куйды.
Менә шулай. Гел шулай. Ирләр эше, хатын-кыз эше… Хәлил үзе чып-чын ирләр эшен башкара югыйсә. Тракторчы ул. Хатыны Галия хатын-кыз эшен эшләде – фермада дуңгыз карады. Әйе, әйе… эшләде, карады… Хәзер эшләми инде… хәзер ул юк. Юк!.. Йөрәк әрнүләрен басарлык чара да юк. Үткәннәрне берничек тә кайтарып алып булмый.
Хәлил, армиядән кайтып, тракторда эшли башлаганда, Галиясе унынчыда гына укый иде әле. Түгәрәк кенә матур гәүдәле, озын сары толымлы, оялчан, инсафлы кыз иде. Хәлил аңа:
– Үскәнем, укуың кайчан бетә инде? Миңа кияүгә чыгар идең, – дип шаяртып эндәшкәндә, оялудан бит алмалары кып-кызыл була иде.
Шаяртуларын чын дип кабул иткән икән. Үзе алдаша белмәгәч, кешеләргә дә ихластан ышана иде шул бәгырькәй. Үзенә багышлап, бер дәфтәр шигырьләр язганын да соңыннан гына белде Хәлил. Ә бервакыт, егет элеккечә шаярып исәнләшкәндә, бөтен кыюлыгын җыйды да:
– Менә, Хәлил абый, мин укып чыктым инде! – дип әйтеп салды.
Их, шул чакларны яңадан кайтарып алырга! Һәм, бер ялгышын да кабатламыйча, яңадан яшәргә! Авыл яшьләре үзләренә «Хәлил белән Галиябану» дип исем кушкач, горурланып йөргәннәр иде. Элекке заман түгел, мәхәббәтләренең фаҗигадән өстен калачагына, бәхетле булачакларына өметләре зурдан иде.
Укытучылары да, әти-әниләре дә мәктәптә бик яхшы укыган Галиянең, һичшиксез, укуын дәвам итәчәгенә, югары белем алачагына ышана иде. Ә ул, бернигә карамыйча, Хәлиленә кияүгә чыкты да куйды. Үсенеп китте Хәлил. Әнә ул нинди икән – дөнья бәһасе торырлык егет икән!
Шуннан соң башланды инде тормыш ыгы-зыгылары. Иртә таңнан торырга, йортны, мал-туарны карарга, эшкә йөгерергә кирәк. Ике кызын кияүгә биреп, улы белән генә калган Хәбирә карчык дөнья көтеп инде шактый талчыккан. Шуңа күрә күп эшләрен рәхәтләнеп яшь килен җилкәсенә күчерде.
Менә Галия бәбәйгә узды. Бер яктан сөенеч булса, икенче яктан көенечкә әйләнде бу хәл. Чөнки булачак әнинең гел күңеле болганды, башы әйләнде, ашаудан калды.
– Бигрәк иркә хатын булдың инде. Башка хатыннар әнә унар бала таба, – диде Хәлил. – Эһ тә итмиләр.
Бер тапкыр Галия тартынып кына иренә:
– Бүген бигрәк хәлем китеп тора. Су гына алып кермәссеңме? – дип әйткән иде, каенанасы элеп алды:
– Юкны сөйләмә! Өй тулы хатын-кыз булганда, ир кеше су ташырмы? Кеше көлдереп…
