Qoca Xəttabıç

– Növbədəki gəlsin! – bərbər, nəhayət, gülməyini kəsib salonu bürüyən qəhqəhələr arasında səsi yaxşı eşidilsin deyə ucadan elan etdi. Elə həmin an qeyri-adi hadisə baş verdi: bərbər öncə zəif səslə inildədi:

– Ay ana!

Bunun ardından isə qoca Xəttabıç və Volka istisna olmaqla, bərbər sonra da içəridəkilərin hamısı qoyuna çevrildi.

“Ay ana, bu nədir?” – bərbər belə demək istəyirdi, lakin bu dəfə onun söyləmək istədiyi sözlər ağzında qaldı, o, eləcə mələdi: – “Mə-əə-əə”. Sonra o, güz-güyə qorxu və təlaşla baxdı, lakin güzgüdə öz tüklü siması əvəzinə, qoyun üzü gördü. Bərbər acı-acı ağlamağa başladı, üstəlik, iki ayaq əvəzinə dörd ayağının üstünə qalxıb dırnaqları ilə döşəməni bir neçə dəfə tıqqıldadaraq qoyuna çevrilən digərləri ilə birlikdə bərbərxanadan qaçdı.

Qoyun sürüsü küçəyə çıxıb yolu kəsdi, bütün nəqliyyat dayandı. Avtobusların və trolleybusların sirenaları qəzəblə cingildəyir, tramvay zəngləri dayanmadan cingildəyir, milislərin aramsız fiti eşidilirdi. Kabinlərindən çölə boylanan avtomobil sürücüləri qəfil peyda olan qoyun sürüsünün və onun sahibinin ünvanına nalayiq sözlər deyirdilər. Ağ önlüklü küçə süpürgəçiləri isə heyrətlə bir-birilərinə baxır, nə baş verdiyini anlamağa çalışırdılar…

Volkanın dostu Seryoja Krujkinin atası, Elmi-Tədqiqat Qoyunçuluq İnstitutunda işləyən Aleksandr Nikitiç həmin vaxt təsadüfən yaxından keçməsəydi, bu qarışıqlığın nə qədər davam edəcəyi məlum deyildi. O, bəlkə də, bu sürünü görüb sevinən yeganə adam idi.

– Nə əla qoyunlardır! – Krujkin heyranlıqla qışqırdı. – Yoldaş milisoner, bunlar kimin qoyunlarıdır?

Milis əməkdaşı onun sözlərinə cavab olaraq çaş-qınlıqla yalnız əllərini yellədi. Bu zaman Aleksandr Nikitiçin ağlına cəsarətli, heç də təqdirəlayiq olmayan bir fikir gəldi.

– İcazə verin, icazə verin… – o belə söyləyib sürüyə tamaşa edən izdihamı yararaq irəli çıxdı, sanki, nəyisə xatırlamağa çalışdı və sözlərinə davam etdi: – Bağışlayın, bunlar, deyəsən, bu gün bizim institutdan qaçan cins qoyunlardır! Bəli, əlbəttə! Bu körpə quzunu tanıyıram, artıq bir müddətdir ki, onu müşahidə edirəm. Qeyri-adi cinsdir!

Sürüdəkilər isə ağlayırdı. Onlar qoyun olmadıq-larını və cəmi bir neçə dəqiqə əvvələdək insan olduqlarını söyləmək istəyirdilər, di gəl, bunun əvəzinə geniş açılmış ağızlarından yalnız kədərli bir səs çıxırdı: "Məə-əə-əə!"

Həmin vaxt milis əməkdaşı sevinirdi: o, Krujkinin sözlərindən sonra sürü sahibinin tapıldığını düşünürdü, hətta qoyunların Qoyunçuluq Elmi-Tədqiqat İnstitutuna aparılması üçün iki dalandar da ayırdı.

Başqa qoyunlar belə rahat yerə, bol yemlərə, novlardan içdikləri təmiz və dadlı kran suyuna görə sevinərdi. Lakin Xəttabıçın qoyuna çevirdikləri elə hey hay-küy salır, ora-bura qaçır, qəsdən suya dırnaqlarını çırpıb onu hər tərəfə sıçradırdılar. Qarşılarına qoyulan yemləri isə yerə dağıdırdılar. Kimsə bunun səbəbini anlamırdı. Bircə Aleksandr Krujkin təmkinlə, böyük maraqla gördüyü mənzərəni seyr edir, qoyunların qəribə davranışına baxaraq beynində nəyisə ölçüb-biçirdi. Aydındır ki, o, institut laboratoriyasının yeni sakinləri ilə bağlı bəzi planlar haqqında düşünürdü. Axırda qeyri-ixtiyari şəkildə dedi:

– Deməli belə! Bu qoyunların ətini yoxlamaq üçün, yəqin ki, onlardan birini kəsmək lazım gələcək…

Bu sözləri eşidən qoyunların arasında elə dəhşətli çaxnaşma düşdü ki, institut əməkdaşlarının bircə yolu qaldı: onları ayaqlarından zəncirləməyə məcbur oldular.

Aleksandr Krujkinin marağı get-gedə heyrətlə əvəz olunurdu. O, ilk dəfə idi ki, qoyunların belə qəribə, qeyri-adi qaraqışqırığını görürdü. Birdən Krujkin nəyisə xatırlayıbmış kimi bağırdı! Seryojanın atası naməlum cinsdən olan bu əla qoyunlar barədə haradan oxuduğunu yada saldı. Bəli, bu cür qoyunlar təxminən üç min il əvvəl yaşamışdılar. Üç min il əvvəl! Bu o vaxt idi ki, bizim qoca Xəttabıç hələ Süleyman ibn Davudla qarşılaşmamışdı.

Krujkin “Proqressiv qoyunçuluq” adlı jurnalda uğurlu tapıntısı ilə bağlı böyük məqalə yazmaq qərarına gəldi və gecə gec saatlarda institutun binasını tərk etdi. O, xoş fikirlərə dalmış vəziyyətdə mənzilinin qapısını döydü. Qapını alimin həyat yoldaşı Tatyana açdı.

– Tanya, bilirsən, nə baş verib?

Krujkin sözlərini bitirdiyi anda həyat yoldaşının ağlamaqdan qızarmış gözlərini gördü və təəccüblə nə baş verdiyini soruşdu.

– Şura, – Tatyana ərinə belə müraciət edirdi, – Seryojenka… bizim Seryoja…

Krujkinin bət-bənizi ağardı.

– Seryojaya nə olub?

Tatyananın dediklərindən belə məlum oldu ki, onların oğlu səhər məktəbə gedib, lakin hələ də evə qayıtmayıb…

7

– Əla işdi, hə? – deyə qoca Xəttabıç özündənrazı halda Volkadan soruşdu və məmnuniyyətlə bərbərxanadan qaçan qoyunlara baxdı. – Düzü, mən onları daha ağır cəzalandırmaq, məsələn, göydən ildırımla vurmaq istəyirdim. Lakin bu heç də yaxşı iş deyil. Üstəlik, belə bir şeyi hər kəs edə bilər. Mən isə qeyri-adiliyi sevirəm.

Qoca açıq-aydın iltifat istəyirdi. Lakin gördüklərindən əti ürpəşən Volka, buna baxmayaraq, özündə cəsarət tapıb ayağa qalxdı.

– İldırım çaxması heç kəsi vura bilməz. İnsanları atmosferdəki elektrik cərəyanının boşalması vurur. Bunu istənilən məktəbli bilir.

– Dəxli yoxdur! – deyə qoca mısmırığını sallayaraq oğlanla mübahisə etməmək üçün dərinə getmək istəmədi. Lakin dərhal da anladı ki, heç də düzgün səs tonu ilə danışmır, ona görə də qırışmış simasında təbəssüm yarandı. – Bu insanların necə qoyuna çevrildiyini gülmədən xatırlaya bilmirəm, ey gənclərin ən müdriki! Həqiqətən də, əcəb gülməli idi, elə deyilmi?

Di gəl, Volka baş verənlərdə gülməli heç nə görmürdü. Hətta bütün bunlar onu dəhşətə gətirmişdi. Axı qoyunlar ət üçün kəsilə bilərdi. Bir sözlə, qoca Xəttabıç yenə də açıq-aşkar şəkildə həddini aşmışdı. Düzdür, bərbəri və bərbərxanadakı digərlərini, ən pis halda, xalq qarşısında qoyun kimi danlamaq mümkün idi. Lakin onları qoyuna çevirmək… Bu artıq ağ oldu! Üstəlik, axı bərbər hələ Volkanın üzünü tamam təraş eləməmişdi.

Oğlan kədərlə boş bərbərxanaya baxırdı.

– Bilirsənmi, ey gözümün bəbəyi, – Xəttabıç isə lovğalanmaqda davam edirdi, – çoxdandır ki, mən belə həzz almamışdım! Axırıncı dəfə Bağdadda rüşvətxor bir hakimi məhlula çevirib sonra da onu tanış bir əczaçıya vermişdim. Həmin əczaçı da gün çıxandan gün batana kimi həmin məhluldan ən acı, lakin ən lazımlı dərmanlar hazırlamışdı. Əladır, hə?

– Çox gözəl, Həsən Əbdürrəhman ibn Xəttab! Lap möhtəşəmdir! – Volka bu dəfə tam səmimi idi.

– Bilirdim ki, bəyənəcəksən, – qoca müştəbehliyindən qalmadı, sonra da əlavə etdi: – Yaxşı, indi gedək. Bu iyrənc bərbərxananı artıq görmək istəmirəm!

Bundan sonra o, Volkanın qolundan tutub çölə çıxarmaq istədi.

– Bəs boş qalmış bərbərxananın kassasındakı pullar? Bəs oradakı ülgüclər, digər alətlər? – deyə qəhrəmanımız qışqırdı. – Axı içəridə kimsənin olmadığını görüb onları oğurlaya bilərlər!

– Oğurlasınlar, – Xəttabıç tövrünü pozmadan cavab verdi, – o şitqulu bərbərə və böyür-başındakılara bu da azdır.

– Bu nə cəfəngiyyatdır danışırsan?! – Volka qəzəbləndi. – Bərbərxanadakıları qoyuna çevirməklə kifa-yət qədər ağır şəkildə cəzalandırmısan. Əlavə cəza nə deməkdir? Ağlını başına yığ, ey qoca sarsaq!

– İcazə ver, bir şey soruşum, ey ruhumun almazı, mənasını bilmədiyim bu “sarsaq” sözü ilə nə demək istəyirsən? – deyə qoca Xəttabıç maraqla soruşdu.

Volka xəcalətdən pomidor kimi qızardı. Nə cavab verəcəyini bilmədi. Axırda çıxış yolu tapdı:

– Başa düşürsən… necə deyim… “Sarsaq” sözü “müdrik adam” deməkdir.

Xəttabıç həmin sözü arabir işlətmək üçün yaddaşına yazdı. Volka isə əvvəlcə kassanı bağladı, sonra bərbər alətlərini şkafın gözünə yığdı. Lap axırda da bir kənara qoyulmuş lövhəni götürüb pəncərədən asdı. Qoca ilə birlikdə bərbərxanadan çıxıb qapını bərk çırparaq bağladı.

Lövhədə iri hərflərlə belə yazılmışdı: "Bərbərxana nahar üçün qapalıdır".

8

Məhz bu vaxt iki dalandar qoyun sürüsünü qabağına qatıb Qoyunçuluq Elmi-Tədqiqat İnstitutuna tərəf aparırdı. Tıxac aradan qalxmış, avtobuslar, yük maşınları, minik avtomobilləri, tramvay və trolleybuslar yenidən hərəkətə keçmişdi. Mühərriklər işə düşür, siqnallar səslənirdi. Bunları görən Xəttabıçın sifəti dəhşətli dərəcədə dəyişdi və o qışqırdı:

– Mənim kimi zəif və bədbəxt cinin vay halına! Şeytanların, ifritlərin qüdrətli və amansız şahı Circis mənimlə olan qədim düşmənçiliyi unutmayıb. İndi də ən dəhşətli canavarlarını üstümə göndərib!

Qoca belə deyib cəld səkidən ayrıldı və qaçmağa üz qoydu. Xeyli aralanandan sonra həsir papağını çıxarıb Volkaya doğru yellədi və havada yavaş-yavaş buxarlanaraq sağollaşdı:

– Mən səni tapmağa çalışacağam, Volka ibn Alyoşa! Görüşənə qədər!

Öz aramızda deyim ki, Volka qocanın yoxa çıxmasına sevindi. Bu ondan asılı deyildi. Axı Xəttabıçın ucbatından başına gəlməyən qalmamışdı.

Oğlan yeni köçdükləri mənzilə gəldi. İçəridə me-bellər yığılıb qurtarmışdı, lakin divanın üstündə nə-dənsə bir yığın paltar qalaqlanmışdı. Görünür, onlara qarderobda yer tapılmamışdı. Yemək otağında isə kitablarla dolu qutuların və məişət əşyalarının əlindən tərpənmək olmurdu. Nənə işdən təzəcə qayıdan oğlu üçün şam yeməyi qoyub şəkil asmaq üçün divarlara mismarlar vurmağa başlamışdı. Ana isə ortalıqdakı əşyaları yerbəyer eləməkdən ötrü vurnuxurdu. Bir sözlə, böyüklərin o qədər qayğıları var idi ki, Volkaya elə də əhəmiyyət vermirdilər. Bu yerinə düşdü, çünki onlar oğlanın üzündəki tükləri görəndə, kim bilir, nə baş verəcəkdi?!

Böyüklər, evə gec qayıtdığı üçün Volkanı ötəri danlamaqla kifayətləndilər. Hətta imtahanın nəticəsi barədə də soruşmadılar. Volka isə bərk acmasına baxmayaraq, məcburən şam yeməyindən imtina etdi və yorğun olduğunu deyib öz otağına yollandı, çarpayısına uzandı və yuxuya getdi.

Lakin çox keçmədən ev telefonunun zəngi oğlanı oyatdı. Telefonu ata götürdü və oğlan onun dediklərini eşitdi.

– Salam… Bəli, mənəm, Nikolay Nikandroviç… Nə?.. Yox, yox… Bəli, evdədir… Zəhmət olmasa. Hələlik, Nikolay Nikandroviç.

– Zəng edən kim idi? – Volkanın anası maraqlandı.

Aleksey Alekseyeviç cavab verdi:

– Jenya Boqoradın atası idi. O, Jenyanın hələ də evə qayıtmamasından narahatdı. Jenyanın bizdə qalıb-qalmadığını və Volkanın evdə olub-olmadığını soruşurdu.

– Mənim yaşımda, – deyə nənə müdaxilə etdi, – yalnız qusarlar[3] evə belə gec qayıdırdılar… Axı bir uşaq gecənin bu vaxtı çöldə nə gəzir!

Bir neçə dəqiqə sonra Volka yenidən yuxuya getdi. Lakin çox keçmədi ki, telefon ikinci dəfə zəng çaldı. Oğlan səsə oyandı. Telefonu yenə də atası götürdü. Məlum oldu ki, bu dəfə zəng edən Seryojanın anası Tatyana İvanovnadır. O da oğlunun onlarda qalıb-qalmadığını xəbər aldı, "yox" cavabını eşitdikdən sonra isə Volkadan bu gün Seryojanı görüb-görmədiyini soruşmağı xahiş elədi. Ardınca ata oğlunun otağına yollandı ki, ondan Seryoja barədə soruşsun.

Nənə dərhal müdaxilə etdi:

– Ayıb olsun sənə, Alyoşa! Uşaq bugünkü imtahandan sonra bərk yorulub, yemək yemədən yatıb, sən isə onu oyadırsan!

Aleksey Alekseyeviç deyindi:

– Əcəb uşaqdır! Bu gün-sabah onun saqqalı çıxa-caq, nə uşaq?!

Ata bunu deyərkən saqqal mövzusunda nə qədər haqlı olduğundan xəbərsiz idi.

Hər halda, Aleksey Alekseyeviç nənənin sözlərini dinlədi və Volkanın otağına getmək fikrindən daşındı. Bu zaman oğlan öz otağından atasının, anasının və nənəsinin Jenya və Seryoja barədə uzun-uzadı söh-bətlərini dinlədi. Doğrudan ha, bu iki uşaq eyni gündə necə yoxa çıxa bilərdi?! Volkanın isə öz dərdi özünə bəs idi, o başqa düşüncələr içində itib-batırdı. Elə bu fikirlərlə özü də hiss etmədən sakitcə yuxuya getdi.

Gecəyarısı yağış yağmağa başladı. Səhər, hava işıqlaşana yaxın səma qara buludlardan təmizlənəndə kimsə ağır yuxuda olan qəhrəmanımızın çiyninə bir neçə dəfə yumşaq şəkildə toxundu. Lakin Volka gözlərini açmağa ərindi. O, şirin yuxudan oyanmaq fikrində deyildi. Bundan sonra oğlanı oyatmağa çalışan kəs kədərli bir şəkildə ah çəkdi, dodağının altında nəsə mızıldandı və su içində olan ayaqqabılarını şap-pıldadaraq otağın bir küncünə çəkildi. Naməlum şəxs burada, Volkanın qızıl balıqlarla dolu akvariumunun yanında dinməz-söyləməz dayandı…

Saat yeddinin yarısında nənə səssizcə nəvəsinin qapısını açdı, ayağının ucunda pəncərəyə tərəf gedib onu taybatay açdı. Otağa sərin hava ilə birlikdə quşların şən xoru, avtomobillərin və insanların hay-küyü doldu. Lakin yorğan Volkanın üstündən yerə sürüşməsəydi, o hələ də yatmağa davam edərdi.

– Vay dədə! – deyə Volka zəngli saata baxaraq ucadan səsləndi. – Gecikdim! Aman Allah, gecikdim! Seryojka balıq tutmaq üçün çay qırağında, bəlkə də, bir saatdır məni gözləyir.

Bundan sonra Volka yanağına bir şillə vurdu ki, yuxudan tamam oyansın. Ardınca da dünənki qəribə hadisələri xatırladı, kefi pozuldu, yenidən yorğanın altına girdi. O, məyus halda sızıldadı və düşünməyə başladı: "Üzümdə hələ də tüklər qalıb. Bundan sonra nə edəcəyəm?!"

Birdən Volka atasının səsini eşitdi. Aleksey Alekseyeviç dedi ki, oğlunun artıq oyandığını bilir, ona görə də səhər yeməyinə çağırır. Sonra da əlavə etdi:

– Başa düşmürəm ki, çöldə belə gözəl hava varkən necə yatmaq olar!

Bunu sanki nənəyə deyirdi, çünki cavab olaraq onun ötkəm səsi eşidildi:

– Sən özün də belə idin, Alyoşa, nə tez unutmusan? İmtahan verdiyin günün ertəsi səni sübh tezdən oyatdıqda acıqlanardın.

– Yaxşı, qoy yatsın! – ata bu dəfə də nənə ilə razılaşdı.

Axşam yemək yemədən yatdığı üçün Volkanın heyi qalmamışdı. Lakin o, yataqdan qalxmaq istəmir və elə hey dünən baş verənlər barədə fikirləşir, bundan sonra nələr olacağı haqqında düşünürdü. Beləcə, oğlan atası işə, anası isə bazara gedənə qədər yataqdan qalxmadı. Bundan sonra o belə qərara gəldi ki, hər şeyi nənəyə açıb danışsın: "Bəlkə, birlikdə nəsə düşünüb taparıq". Fikrindən daşınmamaq üçün dərhal qışqırdı:

– Nənə, ay nənə!

– Axır ki, oyandın, – bayaqdan bəri təklikdən darıxan nənə sevincək dilləndi. – Gəlirəm, gəlirəm, ay gözümün işığı!

Çox keçmədi ki, nənənin yüngül addım səsləri olduqca yaxından eşidildi, bu vaxt öz akvariumuna laqeydcəsinə baxan Volka birdən cəld qapıya tərəf qaçıb qapını açarla bağladı. Sonra da:

– Nənə, əynimi geyinib indi özüm yemək otağına gələcəyəm, – dedi və nədənsə çox həyəcanlanmış halda akvariuma sarı qaçdı. Bu, adi, kiçik bir akvarium idi, lakin orada qorxmalı heç nə yox idi, di gəl, Volka boş yerə həyəcanlanmamışdı. Məsələ orasındadır ki, dünənlə müqayisədə akvariumda ciddi dəyişikliklər baş vermişdi. Bu hər hansı elmin heç bir şəkildə izah edə bilməyəcəyi ecazkar dəyişiklik idi: akvariumdakı balıqların sayı bir gecədə artmışdı. Dünən orada dörd balıq var idi, bu gün isə beş! Yeni peyda olan kök qızıl balığın qeyri-adi dərəcədə parlaq rəngli üzgəcləri vardı və dayanmadan sağa-sola üzürdü.

Heyrətlənmiş Volka akvariumun qalın şüşəsinə yaxınlaşıb baxanda ona elə gəldi ki, balıq bir neçə dəfə ona vurdu.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Примечания

1

Çaxçur – balağı büzməli enli şalvar növü

2

Məst – dəri və ya parçadan tikilən yüngül ayaqqabı

3

Qusar – bəzi ölkələrin ordularında xüsusi forma geyinən süvari əsgər, yaxud zabit (red.)