скачать книгу бесплатно
– H?.
– Oxumagin qaldi?
– Hami oxusa, k?ndd? kim qalar? – Ayis? onun sualina sualla cavab verdi.
– S?n hami deyildin ki! M?kt?bd? s?nd?n yaxsi oxuyan yox idi.
– …
Araya s?kut ??kd?. Bir azdan Abbas ??kin?-??kin? sorusdu:
– ?r? getm?mis?n? – S?zl?rinin Ayis?nin x?trin? d?y?c?yind?n qorxub g?nahkarcasina ona baxdi.
– Yox.
Abbas dem?y? s?z tapmadi. Q?h?rd?n n?f?si t?ngidi. Bu m?sum qizin bu hala d?sm?sinin s?b?bkari o idi. N? desin, nec? desin? Amma n? is? dem?k lazim idi. Ayis? onu bu ??tin v?ziyy?td?n ?ixarmaq ???n dill?ndi:
– El? fikirl?sm? ki, s?n? g?r? getm?mis?m. Atami o halda nec? qoyaydim? Anam qocalib, ona baxa bilmir, h?m d? qardaslarim kimi basimi g?t?r?b ged? bilm?zdim ki…
Ayis?nin s?si titr?di. Dolmus buluda b?nz?yirdi. Abbas isl?tdiyi g?nahin b?y?kl?y?nd?n sixildi. Yixdigi bir q?lbi nec? sagaldacaq ki? Axi bu he? m?mk?n d? deyil… Arvadi, usaqlari onun g?nahina s?rik deyill?r ki… Onlar da m?sumdular. Bir g?nahkar var: o da onun ?z?.
Abbas onun ?ll?rini ovuclarina aldi. Ayis?nin kobudlasib d?y?n?k kimi olmus barmaqlari onun yumsaq barmaqlarina d?y?nd? Abbasin ?r?yin? sanki nest?r girdi. Ayis?nin d?mir? d?nm?s ?ll?rini dodaqlarina yaxinlasdirdi. G?zl?rind?n gil?l?n?n yas damlalari Ayis?nin ?ll?rin? d?s?nd? qiz ?z?n? itirib ?ll?rini geri ??kdi. Abbas:
– M?ni bagisla, Ayis?, – dedi.
Yanaqlari asagi s?z?l?n sanki yas deyildi, od idi, ill?rl? Ayis?nin ?r?yin? yigilmis od, onu i?ind?n ?rid?n od.
Ayis? yasarmis g?zl?rini sildi. Abbasin g?z yasina qiymadi. N? is? deyib, v?ziyy?td?n ?ixis yolu tapmaq lazim idi. ?z?n? ?l? alib sorusdu:
– Yoldasini niy? g?tirm?mis?n?
– X?st?xanadan yenic? ?ixmisdi. Dedim k?rp? usaqla uzaq yola ?ixmaq ??tin olar.
– Esitdim oglun olub, t?brik edir?m.
– ?ox sag ol, Ayis?.
Danismaga s?z tapmirdilar. Bir-birini sev?n bu iki adam indi iki yad kimi ?z-?z? dayanmisdi. O m?h?bb?td?n h?r ikisin? xatir?l?rd?n basqa he? n? qalmamisdi, he? n?.
– M?n gedim, gecdir, – dey? Ayis? dill?ndi.
– Ayis?, ne?? il h?sr?tini ??kmis?m. Burdan ged?nd? d?s?n?rd?m ki, t?hsil alib evimiz? d?n?c?m, s?n? qovusacam. Sveta il? m?nasib?tim vardi, hamil? oldugunu bil?nd? artiq gec idi. Qizim doguldu, onu orda qoyub g?l? bilm?zdim. Anasini ?ox dil? tutdum, usagi m?n? verm?di. Ill?rl? bir isiq ucu g?zl?dim. Ikinci usagi da m?nd?n bir m?dd?t gizli saxlayib, vaxt ke??nd?n sonra bildirdi. B?t?n ?midl?rim itmisdi, s?ni bir daha g?rm?y?c?yimi d?s?n?rd?m. ?hm?d sag olsun, m?ni tapdi, bacimin arzusunu bildirdi. Inan ki, m?cbur etm?s?ydi g?lm?y?c?kdim. O xaraba bel?di. N? vaxt bataqliga batirsan, x?b?rin olmur. Ayilib g?r?rs?n ki, artiq gecdir… M?n bu d?nyada c?h?nn?mi qazanmisam. Usaqlara g?r? bu c?h?nn?md? qalmisam… ?g?r bacarsan, bagisla m?ni… Bir d?, m?ni ?lm?s bil, m?mk?ns? ail? qur… – Abbas agir y?k altinda qalmis adam kimi pi?ildadi…
Ayis? k?lm? k?sm?d?n h?y?tl?rin? girdi. Abbas dayandigi yerd?n onun arxasinca xeyli baxdi. «Kas m?ni s?y?ydi, qargayaydi, he? olmasa nifr?tini bildir?ydi… M?hv el?dim yazigi…» Ayis?nin g?nclik t?rav?tini itirmis solgun sif?ti, kobudlasmis ?ll?ri g?zl?rinin ?n?nd?n ??kilmirdi. O vaxt ?oxunun, o c?ml?d?n onun rahatligini ?lind?n almis g?z?l Ayis?d?n, o g?l?y?n qizdan ?s?r qalmamisdi. Ail?li olsa da, Ayis? yadindan ?ixmamisdi. Onun sur?ti g?zl?rind?n ??kilm?misdi. Ne?? ill?r bu g?r?s? arzulamis, onunla ?z-?z? s?hb?t ed?c?yi ani h?sr?tl? g?zl?misdi. Onu x?yallarinda el? m?kt?b ill?rind? oldugu kimi g?z?l-g?y??k, dey?n-g?l?n t?s?vv?r el?misdi. ?min idi ki, Ayis? ?r? gedib, usaqlari var. Axi o, Abbasla yasid idi. K?ndd?n n?inki oglanlarin, h?tta qizlarin da ?oxu getmisdi. Birc? Ayis? kimil?r, ev-ocaga baglilar k?ndi t?rk ed? bilm?misdi.
Yurda bagliligi d?s?n?nd? g?zl?ri ?n?n? P?ri g?lirdi h?mis?. Yadina onunla bagli k?hn? bir xatir? d?sd?. Onda doqquzuncu sinfi bitirib yay t?tilin? yenic? buraxilmisdilar. Qonsu usaqlari il? bir yerd? b?y?rtk?n yigmaga getmisdil?r. Abbasla Ayis? ?zl?ri d? hiss etm?d?n onlardan ayrilib uzaqlasmisdilar. Vedr?l?ri b?y?rtk?nl? doldurandan sonra dinc?lm?k ???n yaxinliqdaki palidin altinda oturdular. Abbas Ayis?nin al yanaqlarina, m?sum ??hr?sin? baxanda q?lbind?n ke??n d?li bir ist?kl? onu ?z?n? sari ??kib b?y?rtk?n yem?kd?n qaralmis p?mb? dodaqlarindan ?pd?. Ayis? basini qaldiranda b?y?rtk?nlikd?n onlara baxan P?rini g?r?b ?igirdi:
– Ay aman!
P?ri yerind?n qimildanmadan onlara baxirdi. Bu yasli qadin q?rib? t?rzd?, soyuq n?z?rl?rl? onlari s?z?rd?.
– Ged?k, Abbas, – dey? Ayis? ayaga qalxmaq ist?yirdi ki, P?ri el? bil yuxudan ayildi. ?evrilib oradan uzaqlasdi. Bir d?f? d? olsun d?n?b geriy? baxmadi. O, uzaqlasandan sonra Ayis?:
– Bu ifrit? hardan g?lib ?ixdi? – dey? s?yl?ndi. Abbas da nifr?tl? o ged?n t?r?f? baxdi:
– Y?qin bizi g?d?rm?s.
– Sabah b?t?n k?nd bil?c?k, – Ayis? dill?ndi.
Onlar uzun m?dd?t bu x?b?rin yayilacagi qorxusu il? yasasalar da, P?ri bu bar?d? he? n? danismadi.
O g?nd?n P?ri h?r ikisinin d?sm?nin? ?evrildi. Onlarin g?r?s? bar?d? kims?y? bir s?z dem?s? d?, bu t?k-t?nha yasayan qarimis qizi g?r?nd? ikisi d? nifr?tl? ?z?n? yana ?evirirdi. N?y? g?r?? Onun q?rib?, soyuq baxislarina g?r?mi? Yoxsa adamlara yovusmadigi ???nm?? H?r n? idis?, bu qadini g?r?n g?z? yox idi.
Indi bunlar yadina d?s?nd? Abbas utandi. P?rinin q?rib? baxislarini xatirladi. Onun haqqinda d?s?n?-d?s?n? P?rinin evinin yanina nec? g?lib ?ixdigindan x?b?ri olmadi. K??? qapisindan asilmis pasli qifili g?r?nd? ?r?yi sixildi.
– P?ri r?hm?t? gedib, bala. – Yanindan ?t?b ke??n R?hman dayi Abbasi tanimadi. Abbas da tanisliq verm?di. El?c?:
– Ha?an? – dey? sorusdu.
– ?? ildir. Yaziq d?nyanin ?zabindan qurtuldu.
– Hansi ?zabindan?
– T?klikd?n. Bi?ar?nin kims?si yox idi.
Abbas ?r?yin? ??km?s agirligi yox etm?k ???n toyxanaya yollandi.
Ayis? barmaqlarinin ucunda d?hlizd?n ?z otagina ke?di. B?d?nn?ma g?zg?n?n qabaginda oturub ?z?n? tamasa etm?y? basladi. Sinixmis sif?ti, k?lg?l?nmis g?zl?ri, d?n d?sm?s sa?lari onun ?hvalini bir az da korladi. ?vv?lki g?z?lliyind?n birc? uzun kirpikl?rl? d?vr?l?nmis iri qara g?zl?ri qalmisdi. Amma bu g?zl?rd? d? ?vv?lki parilti, h?yat esqi yox idi. «Qocaliram», – dey? fikirl?sdi. Alninda ?m?l? g?l?c?k iki qirisin yeri ?z?n? g?st?rirdi. Kitab skafinin siyirm?sind?n albomunu ?ixarib s?kill?r? tamasa etm?y? basladi. «Aman Allah, g?r nec? d?yismis?m? Dogrudanmi s?kild?n baxan o g?z?l qiz m?n idim?» D?n?b yenid?n g?zg?y? baxdi. Oradan baxan ?ksini s?kli il? m?qayis? etdi. Bundan ?r?yi sixildi. Albomu yerin? qoymaq ist?yirdi ki, arasindan Abbasin s?kli d?sd?. H?r d?f? saatlarla bu s?kill? d?rdl?s?n, sonra ?p?b yerin? qoyan Ayis? bu d?f? ona ?t?ri, g?z?n?n ucuyla baxib s?kli albomun arasina qoydu.
Bayaqki g?r?s g?zl?ri ?n?nd?n getmirdi. Son d?b? uygun geyinmis boylu-buxunlu, yarasiqli Abbasin yaninda nec? acinacaqli g?r?nd?y?n? t?s?vv?r ed?nd? x?cal?t ??kdi. Bird?n daxilind?n qalxan bir hiss ?syan etdi: «Niy? x?cal?t ??kirs?n? S?nin kimi qizlari g?z? yolda qoyan oglanlar x?cal?t ??ksinl?r. O oglanlar ki, valideynl?rin? sahib ?ixmirlar, o oglanlar ki, sevgil?rin? sadiq qalmirlar… S?n basini uca tut, Ayis?. Qardaslarinin ?v?zin? ata-anana ogulluq edirs?n».
Ayis? qapqara qaralmis ?ll?rin? indi q?rurla baxdi. «Bu, z?hm?td?n qaralmis ?ll?rdir. Yoxsa Abbasin agappaq, yupyumsaq ?ll?ri kimi? Dogru deyibl?r ki, ag g?n agardar, qara g?n qaraldar. M?nim kimi qizlarin qara g?nd?n qaralmaginin, evd? qalib qarimaginin n? ?h?miyy?ti var ki… T?ki onlar agca xanimlarla ag g?n g?rs?nl?r». Aci-aci g?ld?.
Ayaga qalxib g?zg?n?n qabaginda firlandi. Diqq?tl? ?z?n? baxdi. Paltar ?ynind? torba kimi qalirdi. Ariqlayib d?md?z olmus sin?sin? baxib hirsl?ndi. T?z?likc? g?r?sd?y? sinif yoldasi Mirvari yadina d?sd?. M?kt?bd? ?n ciliz, ?n ?irkin qiz idi. Onuncunu qurtaran kimi qonsu rayona ?r? getmisdi. O vaxtdan onu g?rm?misdi. Bir h?ft? ?vv?l k?ndd? rastlasanda Ayis? heyr?td?n yerind?c? donub qalmisdi. ?vv?lki Mirvarid?n ?s?r-?lam?t qalmamisdi. O, ?t?-qana dolmus, g?z?ll?smisdi. Analiq s?ad?ti, ail? xosb?xtliyi ?z-g?z?nd?n oxunurdu.
– ?lm?s, ?r? getm?k s?n? n? yaman d?s?b? – dey? Ayis? ?z?n? saxlaya bilm?misdi.
– Eh, Ayis?, Allah insaf versin cavanlara, hamisi k?ndd?nk?s?kd?n qa?aq d?s?b… ?z evi, ail?si olmaq ayri seydi. Allah qism?tini yetirsin! – demisdi Mirvari.
G?zg?n?n qabagindan ??kilib yatagina uzandi. N? ed?c?k, nec? yasayacaq, kim ???n yasayacaq bundan sonra? Bu da sevgisinin ona g?tirdiyi yolun sonu…
Bird?n ata-anasi g?lib g?zl?ri ?n?nd? canlandi. Sualindan utandi. «B?s bunlar? M?n ail? qursaydim, bu zavallilara kim baxacaqdi?» Qocalib ?ld?n d?sm?s bu iki ?ziz adamini bir g?n itir? bil?c?yini fikirl?sib d?hs?t? g?ldi, d?rd divar arasinda t?k-t?nha qalacagindan qorxdu. Inn?n bel? qardaslarindan n? M?mm?dsah, n? d? ?lisah s?h?rd?n k?nd? qayitmayacaq. O, bu evd? yalquzaq kimi ?m?r s?rm?y? m?hkum olacaq…
Ayis?nin havasi ?atmadi. P?nc?r?ni taybatay a?ib qabaginda dayandi. Amma bu hali ke?m?di. Ona n? olmusdu? B?lk? olan-qalan q?tiyy?tini Abbas ?lind?n almisdi? B?lk? bu, ilk m?h?bb?tin ?zabi idi? Yox, m?h?bb?td?n, sevgid?n ona aci nisgild?n basqa bir xatir? qalmamisdi. ?r?yini darixdiran, onun b?t?n olan-qalan s?brini ?lind?n alan basqa sey idi. Sevill? Dilb?ri xatirladi. Sevil yasidi idi, Dilb?r is? onlardan iki yas b?y?k idi. Onlar da Ayis? kimi ail? qura bilm?misdil?r. T?kc? onlar deyildi. K?ndd? yasi otuzu ?tm?s yeddi subay qiz vardi. H?min qizlari birc?-birc? g?zl?ri ?n?nd? canlandirdi. O qizlarin xosb?xt olmamalari, ail? qura bilm?m?l?ri fikri ona rahatliq g?tirm?di. N?d?ns? t?s?lli tapdigi vaxtlar arxada qaldi. Indi o, ayri adam idi. ?midsiz, m?nasiz, sevgisiz ?m?r s?r?n bir zavalli idi. Artiq o, aldadilmis, heysiyy?ti tapdanmis, t?nhaliga m?hkum edilmis, qarimis bir qizdi. P?rinin taleyini yasayanlardandi.
«K?ndd? yeddi P?ri var», – dey? Ayis? fikirl?sdi v? bu fikird?n d?hs?t? g?lib, yenid?n g?zg?n?n ?n?n? ke?di. Diqq?tl? tamasa ed?nd? ona el? g?ldi ki, g?zg?d?n baxan P?ridi, d?nyada ?n ?ox qorxdugu, xatir?sind?n bel? ??kindiyi, ehtiyat etdiyi P?ri. Usaqliqdan P?ri onun yaddasinda t?klik, soyuqluq, yalqizliq r?mzi kimi qalmisdi. Onun ?z-g?z?nd?n, g?rk?mind?n, h?tta s?sind?n soyuqluq yagirdi. Indi P?rinin halina daha ?ox acidi. Onun t?kliyin? s?b?b olanlari qinadi ?r?yind?. ?z?n? acigi tutdu: «O yaziga niy? nifr?t edirdim? Onu duymaq ???n onun halina d?sm?kmi lazim idi?»
Ayis? ?z?n? qocalmis, ?ld?n-ayaqdan d?sm?s v?ziyy?td? t?s?vv?r?nd? canlandirdi. Bu halda ?z?n? P?rid?n basqa he? k?s? oxsada bilm?di. Alninda d?rin qirislar, ?z?nd? yad bir ifad? olan qoca Ayis? P?rinin soyuq baxislari il? g?zg?d?n ona baxirdi. O, Abbasin b?y?rtk?nlikd? Ayis?ni ?pd?y? g?n onlara baxdigi kimi baxirdi g?zg?d?n. P?ri kimi kirpikl?rini qirpmadan, bigan?lik v? t??ss?f qarismis q?rib? bir ifad? il? baxirdi. Bu baxis Ayis?nin b?d?nin? ?s?tm? saldi. O, var g?c? il? g?zg?y? yumruq ilisdirdi.
Anasi qonsu otaqdan s?s? g?l?nd? Ayis?nin ?ilik-?ilik olmus g?zg?n?n qabaginda oturub, ?lind?n d?s?m?y? axan qana fikir verm?d?n harasa, nam?lum bir n?qt?y? baxdigini g?rd?… «T?r?k?m?»nin oynaq s?dalari gec?nin s?ssizliyind? daha aydin esidilirdi.
…S?h?risi Ayis? h?y?tl?rind?n topladigi g?ll?rl? q?biristanliga – P?rinin m?zarini ziyar?t? getdi. Orada kimins? oldugu uzaqdan g?z?n? d?ydi. Yaxinlasanda Abbasin vaxtil? s?b?bini bilm?d?n nifr?t etdikl?ri P?rinin m?zar dasini sildiyini g?rd?… Bu ziyar?t s?b?bsiz nifr?tin bagislanmasi ???n idimi, yoxsa birinin m?hkum etdiyi, o birinin m?hkum olundugu bir h?yat tarix??sinin aci bir sonlugunun qa?ilmaz n?tic?sin? baxmaq ist?yi idimi? Kim bilir…
OGURLUQ
Yas?m?nin bihusedici ?tri d?rd t?r?fi b?r?m?sd?. Yaz axsaminin k?n?l oxsayan, ?r?yin ?n inc? tell?rini titr?d?n s?rin mehi yas?m?n agacinin budaqlarini yell?ndirir, onun yarpaqlarina, ?i??k qomlarina sigal ??kir, ?trini ?trafa yayirdi.
Mehriban yas?m?n agacinin bu q?d?r ?i??k a?digini g?rm?misdi. B?lk? d? ne?? il idi ki, Fatma xalanin yas?m?nl?rini g?rm?rd? dey? ona bel? g?lirdi. O, bu g?ll?rin h?sr?tini ?ox ??kmisdi… Evl?rin? g?l?n kimi tez Fatma xalanin evinin qarsisina, yas?m?n agacinin k?lg?sin? g?lmisdi.
?i??k salximlarinin sayi-hesabi yox idi. Onlar o q?d?r g?z?l, o q?d?r t?rav?tli idil?r ki, Mehriban g?zl?rini ?i??kl?rd?n ayira bilmirdi. Yas?m?nl?ri qoxlamaqdan doymurdu. Son ill?r yaz g?lib yas?m?nl?r a?anda o, Bakida yolunu tez-tez bazardan salar, b?y?k bir yas?m?n d?st?si alib ev? g?tir?rdi. Lakin onlarin ?tri rayondakina b?nz?mirdi. ?z?n? s?z vermisdi ki, bu il yas?m?n ?i??kl?y?nd? m?tl?q rayona ged?c?k, doyunca onlari qoxlayacaq…
O, g?z?n? a?andan qonsulari Fatma xalanin h?y?tind?ki yas?m?n agacini bel? g?rm?sd?: eyni h?nd?rl?kd?, eyni yarasiqda. S?liq? il? r?ngl?nmis h?nd?r taxta hasarin arxasindan g?r?n?n ?st? ?i??k salximlari il? dolu yas?m?n agaci h?mis? h?r k?sin diqq?tini c?lb ed?rdi. ??p?rd?n k???y? sallanan bu salximlar ?t?b-ke??nl?ri ?z g?z?lliyi il? heyran ed?rdi. Mehriban he? yerd?, he? zaman bel? iri l???kl?ri olan yas?m?n ?i??kl?ri g?rm?misdi.
Fatma xalanin bagi ?sl m?c?z? idi. Bu qadinin ?i??kl?r? olan sevgisi he? n? il? m?qayis? oluna bilm?zdi. ?ri ?oxdan v?fat etmis, ?vladi olmamis Fatma xala h?r ?i??kl?, h?r yarpaqla usaq kimi danisar, onlara n?vazis g?st?r?r, qulluq ed?rdi. Il on iki ay ?lind?n bel, dirmiq d?sm?zdi. Bu bagda Mehribanin tanidigi, el?c? d? ?mr?nd? ilk d?f? g?rd?y? o q?d?r g?l bitirdi ki, onlara heyran olmamaq m?mk?n deyildi.
G?z?llik asiqi olan Fatma xala simicliyi il? d? ad-san qazanmisdi. O, he? vaxt he? k?s? ?i??k toxumu, g?l sitili verm?zdi. Yazda budayib atdigi g?l budaqlarini bel? kims?y? qiymazdi, «G?l verm?k m?n? d?sm?r», – dey?rdi. ?slind? is? d?s?b-d?sm?m?yin onun ???n el? bir ?h?miyy?ti yox idi. O, g?ll?rini basqalarina qisqanirdi. ?ll?ri il? yaratdigi bu qeyri-adi g?z?lliyin basqa yerd? t?krar olunmasini ist?mirdi. G?l-?i??yin bol vaxtinda bel? birc? ?i??yi kims?y? pulsuz verm?zdi. S?h?rl?r ad?ti ?zr? d?rdiyi g?l-?i??kl?ri s?liq? il? b?y?k z?nbil? yigib bazara satmaga aparardi. Bazarda onun g?l? nec? ustaliqla satdigini g?r?nd? Mehriban d?s?n?rdi:
«G?r?s?n, bu q?d?r pul onun n?yin? g?r?kdir?»
Mehriban m?kt?b? ged?nd? d?, m?kt?bd?n qayidanda da ad?ti ?zr? Fatma xalanin h?y?ti qarsisinda ayaq saxlayib, ??p?rin arxasindan buradaki g?z?llikl?ri seyr ed?rdi. H?r d?f? d? bagin tusuna ?atanda m?kt?bd? onunla paralel sinifd? oxuyan qonsulari Ilhami ?z qapilarinin agzindaki skamyada oturmus g?r?rdi. B?st?boy, qarasin olduguna g?r? hami onu Kismis ?agirardi. Qis-yay Kismisi burda g?rm?y? ad?t ed?n Mehriban t?sad?f?n onu skamyalarinda g?rm?y?nd? t??cc?bl?n?rdi. Sanki Fatma xalanin baginin ?i??kl?rinin kesiyini ??kirdi Kismis. O, ?z?n? el? aparirdi ki, guya Mehriban onu q?tiyy?n maraqlandirmir. Qiz k???d? g?r?n?n kimi, ?z?n? g?rm?zliy? vuraraq ya mahni z?mz?m? ed?r, ya da fit ?alardi. Lakin Kismisl? ?zb??z evd? yasayan Sara Mehribana x?b?r vermisdi ki, o, k???y? Mehribana g?r? ?ixir. Uzaqdan onu g?r?n kimi tez k???y? qa?ir, amma ?z?n? el? g?st?rir ki, el? bil ?oxdan orada oturub.
Bu x?b?rd?n sonra Kismisi g?r?nd? Mehribani g?lm?k tuturdu. Ciddi g?rk?m alib sanki n? bar?d?s? fikirl?s?n bu oglanin yasindan b?y?k g?r?nm?k arzusu onun n?z?rind?n yayinmirdi. Fatma xalagilin ??p?rin? yaxinlasanda, n?d?ns? Mehriban ?z?n? kinolardaki kimi t?s?vv?r ed?rdi. Budur, g?z?l bir musiqi ?alinir, Mehriban mahni oxuya-oxuya bagda dolasir, h?r agacdan bir ?i??k d?rib qoxlayir. G?z?l bir oglan da onunla duet oxuya-oxuya ?i??kl?rd?n ??l?ng h?r?b Mehribanin basina taxir. Bu g?z?l oglan da, t?bii ki, F?rid olardi. Az qala sinifl?rind?ki b?t?n qizlarin bir k?n?ld?n min k?n?l? asiq olduqlari F?rid.
O il Mehriban s?kkizinci sinifd? oxuyurdu. Fatma xalanin yas?m?n agaci sanki h?mis?kind?n g?z?l, h?mis?kind?n bol a?misdi, onlarin ?tri b?t?n k???ni b?r?m?sd?. ?i??k salximlari arasinda yasil yarpaqlar g?r?nm?z olmusdu. Mehriban onlara baxdiqca baxmaq ist?yir, tamasasindan doymurdu.
Bir d?f? m?kt?bd?n qayidanda q?rib? bir ?hvalat bas verdi.
– Salam, Mehriban!
S?s? t?r?f d?n?nd?, iki-?? addimliginda dayanib utancaq baxislarla, ??kin?-??kin? onu s?z?n Kismisi g?rd?. Ilk d?f? idi ki, Mehriban onun s?sini bel? yaxindan esidirdi.
– Salam, – Mehriban t??cc?bl? cavab verdi. Birinci d?f? idi ki, Kismis onunla danisirdi. Qonsuluqda yasadiqlari, bir m?kt?bd? oxuduqlari uzun ill?r ?rzind? ilk d?f? ?z-?z? dayanib k?lm? k?sirdil?r.
– Axsam s?n? s?z dey?c?y?m, birc? d?qiq?liy? bayira ?ixarsanmi? – Kismis onun g?zl?rinin i?in? baxmaqdan qorxurmus kimi tez-tez kirpikl?rini qirpirdi. Bu v?ziyy?td? yaman g?lm?li g?r?n?rd?. O, cavab g?zl?m?d?n: – M?n bel? fit ?alacagam, – deyib b?lb?l c?h-c?hin? b?nz?r s?sl?r ?ixardi. Mehriban sual verm?y?, n? is? sorusmaga macal tapmamis, oglan bir g?z qirpiminda ?z h?y?tl?rin? girdi. Bu, el? tez, el? ani bas verdi ki, Mehribanin t??cc?bl?nm?kd?n basqa ?ar?si qalmadi.
«G?r?s?n, Kismis m?n? n? dey?c?k?» – dey? yolboyu fikirl?sdi, amma aglina he? n? g?lm?di. M?kt?b? ?atanda Kismis d?, onun dediyi s?zl?r d? yadindan ?ixdi.
Gec? yarisi p?nc?r?sinin altindan b?lb?l c?h-c?hi esid?nd? Mehriban yerind?n dik atildi. Aglina ilk g?l?n Kismisin s?h?r ona dediyi s?zl?r oldu. «Bu da s?z dem?y? vaxt tapdi da», – dey? ?r?yind? ona acigi tutdu. Evd?kil?rin duyuq d?s?c?yind?n qorxub, ?vv?lc? yerind?n t?rp?nm?k ist?m?di. Amma qus c?h-c?hi bir d? t?krar olunanda ehmallica qapini a?ib otaqdan ?ixmaqdan basqa ?ar?si qalmadi.
H?y?t? d?s?b, ??l qapisini a?anda Mehriban g?zl?rin? inanmadi: Kismis bir qucaq yas?m?nl? k???d? dayanmisdi. B?y?k ?i??k d?st?sinin arxasindan Kismisin basi g?c-b?la il? g?r?n?rd?. Mehribani g?lm?k tutdu. Amma tez ?z?n? ?l? alib bunlari haradan d?rdiyini, niy? gec?nin bu vaxti g?tirdiyini sorusmaq ist?yirdi ki, Kismis yas?m?nl?ri ona verib, bir g?z qirpiminda qaranliqda g?zd?n itdi. Bu, el? tez, el? ani bas verdi ki, b?y?k ?i??k d?st?si il? qaranliqda t?k qalan Mehriban ?z?n? itirib n? ed?c?yini bilm?di.
?ox sevdiyi yas?m?nl?r bu d?f? ona sevinc yox, qorxu qarisiq m?yusluq g?tirdi. Indi bu q?d?r g?l? neyl?sin? Ev? aparsa, ondan sorusmazlarmi ki, gec? yarisi g?ll?ri ona kim verib, n? m?nasib?tl? verib? Atasinin s?rt ?z? g?zl?ri qarsisinda canlandi. O, bils? ki, qizina gec? vaxti kims? g?l bagislayir, Allah bilir, onu nec? c?zalandirar.
Mehriban h?y?td?n ehmalca baga ke?di. Evd?kil?rin duyuq d?s? bil?c?yi qorxusu onun qaranliq qorxusunu ?st?l?misdi. G?ll?ri gizl?tm?s?, evd? tufan qopardi. H?y?ti axtarib bir vedr? tapdi. Onu su il? doldurub, g?ll?ri i?in? yigdi, kims? g?rm?sin dey? qaragat kollarinin dalinda gizl?tdi. Sonra is? ayaqlarinin ucunda ehtiyatla i??ri girib yatagina uzandi. Xeyli vaxt g?zl?rin? yuxu getm?di. ?r?yinin d?y?nt?s? onu yatmaga qoymurdu. Yas?m?n salximlari arxasinda g?r?nm?z olan Kismisin g?lm?li sif?ti t?krar-t?krar onun g?zl?ri qarsisinda canlanirdi. Heyf ki, bu g?ll?ri g?tir?n F?rid deyildi. ?g?r onlari F?rid g?tirmis olsaydi, bu d?nyada Mehribandan xosb?xt adam olmazdi. Bu fikirl?rl? yalniz s?h?r? yaxin yuxuya getdi.
S?bh tezd?n yerind?n qalxib m?kt?b? hazirlasdi. N? q?d?r ki, ata-anasinin basi mal-qaraya qarismisdi, evd?n tez ?ixmaq lazim idi.
Xidm?t?il?rd?n basqa m?kt?b? h?l? he? k?s g?lm?misdi. Onlar d?hlizin yuxari t?r?find?ki otaqlari silib-s?p?r?rd?l?r. Mehriban sinif otaginin qapisini a?ib sakitc? i??ri girdi. ?z?yl? g?tirdiyi yas?m?nl?ri yalniz indi doyunca qoxladi. Gec? evd?kil?rin g?r? bil?c?yind?n ehtiyat edib onlari qoxlaya da bilm?misdi. S?h?r havasindan daha da t?rav?tl?nmis ?i??kl?rin ?tri otaga yayildi.
Onun he? zaman bu q?d?r yas?m?ni olmamisdi. D?s?n?nd? ki, bir saatdan v? ya bir g?nd?n sonra onlarin hamisi solacaq, g?ll?rin yarim?iq ?m?rl?rin? heyfi g?ldi. O, h?r partanin ?st?n? bir yas?m?n, F?ridin partasina is? iki d?n? qoydu: «Biri m?nim, biri F?ridin».
Mehriban d?hlizd? kims?nin olmadigina ?min olanda sinif otagindan ?ixdi, yaxsi ki, he? kiml? rastlasmadi. O, yalniz z?ng ?alinanda qayitdi. Otaqda bir s?s-k?y vardi ki… Hami bir-birin? d?ymisdi.
– G?r?s?n, bu g?ll?ri bura kim qoyub? – dey? usaqlar bir-birind?n sorusurdu. Mehriban he? n?d?n x?b?ri yoxmus kimi onlara qosuldu.
– Bu n? tapmacadi, kimdi bizi bu q?d?r sev?n? – dey? h?r sey? x?susi maraq g?st?r?n S?nub?r dill?ndi. O g?n m?kt?bd? h?r k?s bu sinfin yas?m?n? b?l?nm?sind?n danisdi…
D?rsd?n sonra m?kt?bd?n ev? qayidanda Mehriban Fatma xalanin qapisi agzinda q?l?b?lik oldugunu g?r?b onlara yaxinlasdi. Anasi da, qonsular da onlarin arasinda idi. Fatma xalanin qargis s?si ?trafi g?t?rm?sd?:
– S?ni g?r?m ?ll?rin qurusun! S?ni g?r?m ciy?rin yansin! S?ni g?r?m…
– N? olub, ana? – dey? Mehriban x?b?r aldi.
– Kismis gec? Fatmanin yas?m?nl?rini yolusdurub.
– Kismis? – Mehriban qulaqlarina inanmirmis kimi heyr?tl? sorusdu. – Fatma xala n?d?n bildi ki, bunu Kismis el?yib?
– Bir yas?m?n ilisib Kismisgilin ??p?rind? qalibmis. Bir d? ki, Kismis ?z? d? boynuna alib. Haminin yaninda deyib ki, Fatma xala kimi x?sis? bu da azdir.
Mehriban yas?m?nl?rin haradan d?rildiyini yalniz indi anladi. Q?rib?dir, d?n?nd?n b?ri bu, onun aglina g?lm?misdi. H?y?can v? qorxu i?ind? oldugundan bu sual onu d?s?nd?rm?misdi. Indi is? anasindan bunlari esid?nd? qeyri-ixtiyari p?rt oldu. D?n?nd?n b?ri ke?irdiyi h?y?cani bir az da artdi.
«Bird?n kims? bils?ydi ki, bu g?ll?r m?n? g?r? yolunub, n? cavab ver?rdim?» – dey? ?z?nd?n biixtiyar titr?di. «Eybi yox, Kismis, baxaq g?r?k bu ogurluga n? ad ver?c?ks?n», – dey? ?r?yind? s?yl?ndi.
Ert?si g?n s?h?r m?kt?b? ged?nd? Kismis h?mis?ki kimi evl?rinin qarsisindaki skamyada oturub g?l?ms?r g?zl?rl? ona baxirdi. Mehriban ona ?atanda:
– S?nin bel? isl?rin d? varmis, h?? Q?hr?mana bax! – dey? aciqli-aciqli dill?ndi. – Bilm?k ist?yirs?ns?, ?zg? bagindan ogurlanan g?ll?r m?n? lazim deyil. G?r?k d?n?n onlari s?nd?n almayaydim. S?n ogrusan! Esidirs?nmi, ogru! – Bunlari birn?f?s? dey?n Mehriban hirsini soyutduguna m?mnun oldu.
Kismisin g?zl?rind?ki g?l?s birc? anda yox oldu. O, x?cal?tind?n v? p?rtliyind?n p?rt?b he? n? dey? bilm?di. Pesmanliq qarismis incik baxislarla onu s?zd?. Sonra evl?rinin darvazasina sari gedib i??ri girdi, qapini arxasinca bagladi. Yalniz bundan sonra Mehriban s?zl?rinin n? q?d?r aci, ittihaminin n? q?d?r agir s?sl?ndiyinin f?rqin? vardi. Ancaq gec idi, ox yayindan atilmisdi.
H?min hadis?d?n sonra Kismis d?yisdi, tamam basqa c?r oldu. O, Mehribandan qa?irdi, qizi g?r?nd? ?z?n? g?rm?zliy? vurur, ya da tez yolunu d?yisir, basqa s?mt? d?n?rd?. Mehriban s?h?rl?r onu bir daha skamyalarinda oturmus g?rm?di, baxislarini ?z?rind? hiss etm?di. Kismisi h?r g?n evl?rinin qabaginda g?rm?y? el? ad?t etmisdi ki, indi onu g?rm?m?k Mehribana h?m q?rib?, h?m d? agir g?lirdi. G?nl?r ke?dikc? ona aydin oldu ki, Kismisin x?trin? d?yib, ?z? d? el? d?yib ki, bundan sonra neyn?s? d? k?nl?n? ?l? ala bilm?y?c?k. O, Kismisin ?r?yini yaralamis, heysiyy?tin? toxunmusdu. S?n dem?, Kismis onun d?s?nd?y?nd?n d? ciddi v? h?ssas adam imis. Bunu d?s?nd?kc? Mehriban ?z-?z?nd?n utanir, dediyi s?zl?r? g?r? x?cal?t ??kirdi.
Iki il sonra onlar orta m?kt?bi basa vurdular. Mehriban Bakida Pedaqoji Instituta q?bul olundu, Kismis is? Odessada D?niz?ilik M?kt?bin? girdi.
O vaxtdan d?z bes il ke?irdi. Bu m?dd?t ?rzind? Mehriban ilk d?f? idi ki, yas?m?n ?i??kl?y?nd? dogma rayonda olurdu. H?r sey bes il ?vv?l nec? idis?, indi d? el?c? idi. Amma bu, zahir?n bel? idi, ?slind? h?r sey d?yismisdi. Indi basqa usaqlar ?z usaqliq d?vr?n? yasayirdilar. Bir vaxtlar onlarin ?td?kl?ri yollardan ke?ir, oynadiqlari oyunlarla baslarini qatir, ?z qaygisiz h?yatlarini yasayirdilar. Mehribanin tay-tuslari ?oxdan usaqliq adli sirin d?nyadan ayrilmisdilar. Ke?mis ill?rd?n yadigar qalan birc? Fatma xalanin yas?m?nl?ri idi.
Fatma xalanin h?y?tind?n boylanan yas?m?n salximlari bu d?f? onun ?r?yini q?ss? il? doldururdu. Onlarin z?rif ?tri q?lbind? ke?mis xatir?l?ri oyadirdi. M?kt?b yoldaslari ???n ?ox darixmisdi, onlardan ?tr? lap burnunun ucu g?yn?yirdi. Bu xatir?l?r i?ind?, s?zs?z ki, qucaginda ?z?nd?n b?y?k yas?m?n d?st?si tutmus Kismis d? vardi. O, daha tez-tez g?zl?ri qarsisinda canlanirdi. Bir m?h?ll?d? yasadiqlari ne?? ill?r ?rzind? onlar ikic? d?f? ?z-?z? dayanmisdilar. Daha dogrusu, Kismis ona c?mi-c?ml?tani bir c?ml? demisdi. Sonra is? Mehriban Kismisin x?trin? d?ymisdi, h?m d? yaman d?ymisdi. Oglanin g?zl?ri yadindan ?ixmirdi: incik, p?risan, k?sk?n g?zl?ri. ?t?n bu bes il ?rzind?, kim bilir, ne?? d?f? Kismisin o p?rt hali g?zl?ri ?n?nd? canlanmisdi. H?r d?f? d? ?z-?z?n? etiraf etmisdi ki, g?nah isl?dib, Kismisin ?r?yin? b?rk toxunub, onun q?lbini qirib. «Kas Kismisd?n ?zr ist?y?ydim, gec d? olsa ?zrxahliq ed?ydim…»
Mehriban qaranliq d?s?n? kimi evl?rinin qarsisindaki skamyada oturdu. Yenic? ev? qayitmisdi ki, k???d? b?lb?l c?h-c?hin? oxsayan fit s?si esidildi. Qulaqlarina inanmadi. ?r?yi h?y?canla d?y?nd?. «Bu, Kismisdir!» – dey? sevincl? fikrind?n ke?di. Bir an sonra fit s?si t?krar olunanda he? bir s?bh?si qalmadi. Bir g?z qirpiminda bayira ?ixdi: lakin kims? yox idi. Bird?n qonsu tind?n pi?ilti s?si esidildi. Tez h?y?t? d?s?b, ??p?rin arxasinda gizl?ndi. Bir azdan qol-qola g?l?n iki qaralti onlarin qapilarina ?atdi.
– Yas?m?nl?r hardandir? – qiz sorusdu.
– Fatma xalanin bagini yolusdurmusam. – Bunu dey?n oglan Kismis idi. Onun s?sini o saat tanidi.
– Qorxmadin?
– Yox, t?cr?b?m var. M?kt?bd? oxuyanda bir d?f? bu bagi qar?t el?mis?m. Bir qizdan ?tr?.
– Qisqaniram ha! Bir d? bel? seyl?r dem?, – qizin s?si titr?di.
