Damğa

скачать книгу бесплатно


İllər keçdikcə xəlfə Kamiyabın həyat və qəlbimdəki yerini Mahmud əfəndi tutmağa başlamışdı. Həlim, şirindil, fəqir bir adam idi. Hər bir insan üçün ən gözəl sifətlərin, yumşaqlıq və təvazökarlıq olduğu qənaətində idi. Bu sözləri tez-tez təkrar etməyi sevərdi: «Övladlarımın qətl edilmələrini qatil olmalarından üstün tutardım». Mahmud əfəndinin məni Müzəffərdən çox sevdiyini hiss edirdim. Qardaşım key, tənbəl, aciz bir uşaq idi. Bundan başqa lovğalığı, iddialılığı da var idi, yazıq Mahmud əfəndi ilə adətən lələ kimi rəftar edərdi.

Yanğından əvvəl Ağsarayda, sonra Fındıqlıqdakı evimizdə on dörd yaşınadək sevincsiz ömür sürdüm.

Atamın özündən bir-iki yaş kiçik bacısı vardı, Qaramürsəldə, ərindən qalma «Damlacıq» deyilən malikanəsində yaşayırdı. Xədicə bibim yaxında iki uşağı ilə dul qaldığı zaman atam gəlib İstanbulda yaşamağı ona təklif etmiş, lakin o, evini dağıtmağa razı olmamışdı.

Atam hər yay Müzəffərlə məni Damlacıq malikanəsində havamızı dəyişməyə göndərər, iki ay orada qalmağımıza icazə verərdi.

Mən Mahmud əfəndinin verdiyi hesab dərslərini Qaramürsələ getməyimizə neçə gün qaldığını hesablamaq üçün öyrənərdim, Müəllimimin özü də bunu hiss etmişdi. Dərs zamanı darıxdığımı, dəftərimi ağzıma tutaraq əsnədiyimi gördüyü zaman, məsələn, deyərdi: «Gəlin sizdən bir şey soruşum, İffət bəy, bu gün fevralın on ikisidir… İyunun əvvəlində Qaramürsələ gedəcəksiniz. Tapın görüm, gözləməli neçə gününüz qalıbdır?» Yaxud, «Baxaq, görək, ada nədir? Damlacığa gedən yoldakı dəyirmanın qarşısında suyun içindən çıxmış torpaqlar var a… yadınızdadırmı? Bax, onlara ada deyərlər. Bunların bir neçəsinə birlikdə isə…»

Qaramürsəl kəlməsi mənə sehrli bir söz kimi təsir edərdi. Bu adı eşidən kimi, elə bil, üzümə qurumuş zəmilərin ətri ilə dolu yay nəsimi toxunurdu.

Şəhərdəki mülkümüzdə çəkdiyim bir ilin əziyyətinin əvəzini kənd yerində bir ayda çıxardırdım. Xədicə bibim məni çox sevir, bütün dəcəlliklərimə göz yumurdu.

Xəlfə Kamiyab bir neçə gün məni hədər yerə özünə tabe etməyə çalışar, sonra bacarmayacağını başa düşüb əl çəkərdi.

Malikanədə mənimlə yaşıd olan dörd-beş kəndli uşağı var idi. Ətrafdakı bağlardan da bizə bir neçə uşaq qoşulardı. Onlardan adətən kiçik bir dəstə təşkil edərək, quş ovlamağa, malikanənin yanından axan çaydan balıq tutmağa gedərdim.

Qardaşım Müzəffər mənim ayaqyalın, başıaçıq əkinlərin içində əlləşdiyimi, xırmanda vələ mindiyimi, ağaclara dırmaşdığımı, kəndli uşaqları ilə savaşdığımı görüb hirslənər və məni qorxutmaq üçün deyərdi:

– Heç sənə yaraşar, belə uşaqlarla oynayasan? Sənin əvəzinə mən utanıram… Atama yazacağam.

Yazıq xəlfə Kamiyab Damlacıqda məndən nələr çəkdiyini danışmaqla qurtara bilməzdi. Başıma bir qəza gələ biləcəyindən qorxduğu üçün uzaqdan bizi güdər, dalımıza düşüb təngnəfəs halda təpələrə dırmaşar, yol kənarındakı kollarda əllərini cırmaq-cırmaq edər, üst-başı cırılardı. Bununla belə yəqin ki, dayəmin mənə dediyi qədər acığı tutmazdı, çünki şəhərdəki evimizdə tam bir il qalmağıma ən çox yanan o idi.

Havamı dəyişdikdən sonra İstanbula adətən tanınmaz halda qayıdardım. Sarışın adamların əksəriyyətinin dərisi kimi, mənim də zərif dərim günəşdən yanıb qaralar, qabıq verərdi.

Barmaqlarım qoz ləkəsindən qapqara, üzüm, əllərim, ayaqlarım qanqurla, yara ilə dolu olardı.

***

Malikanədən beş-on dəqiqəlik məsafədə, dərə kənarında, ətrafında qoz ağaclarının bürüdüyü bir xaraba dəyirman var idi. Bir rəvayət qoz ağaclarını uşaqların əlindən xilas edirdi. Deyirdilər guya dəyirmanın qarşısındakı qamışlıqda bir xəyal dolaşır. Axşam çağlarında oradan keçən yolçuları bataqlığa çəkir.

Mən yoldaşlarımla birlikdə həmişə o tərəflərdə gəzər, lakin dəyirmanın açıq bağçasından girməyə cəsarət eləməzdim.

Çox sevdiyim bu rəvayəti bibim mənə bir neçə dəfə danışmışdı.

…Vaxtilə qarşıdakı bu təpədə yerləşən Kəmərli kəndində hörükləri topuqlarına qədər uzanan bir gözəl qız varmış. Adaxlısı İsmayılı əsgərliyə aparıb Yəmənə göndəriblərmiş. Qız yetim imiş… yeməyə çörək belə tapmazmış… Çox gözəl olduğu üçün cavanlar onu dağlara qaçırtmaq istəyirmişlər… Kəndin ağsaqqalları yığışıb fikirləşmiş və qızı bu dəyirmanın sahibi olan Qafar ağaya verməyi münasib görmüşlər. Qız: «Mənim adaxlım var, bu qocaya ərə getmərəm», – deyə ağlamış… «Yəmənə gedənin geri qayıtdığını heç eşitmisənmi, qızım… o, çoxdan ölmüşdür», – demişlər, qızı ağlaya-ağlaya Qafar ağaya vermişlər.