скачать книгу бесплатно
Скандинавия мифологиясе
Финн Олафссон
Бу китап сезне Скандинавия халкы мифологиясе бел?н таныштырыр. Ул зир?к карт Один, батыр Тор, аны? албасты Гримтурсеннар бел?н бетм?с к?р?ше, х?йл?к?р Локи ??м башка кызыклы персонажлар турында с?йл?п кит?р.
Финн Олафссон
Скандинавия мифологиясе
Д?ньяны? барлыкка кил?е
Башта берни д? булмаган: ?ир д?, к?к й?зе д?, ком да, салкын дулкыннар да. Бары тик бер зур кара Гиннунгагап диг?н упкын гына булган. Аннан т?ньякка таба томаннар иле Нифльхейм, ? к?ньякка таба – ут иле Муспельхейм урнашкан булган. Тыныч, якты ??м эссе булган Муспельхеймда, шундый эссе ки, анда бу ил балаларыннан – ут албастыларыннан башка, беркем д? тора алмаган. Нифльхеймда, киресенч?, м??гелек суыклык ??м кара?гылык ?стенлек итк?н.
Мен? томаннар иленд? Гергельмир чишм?се б?реп чыккан. Унике к?чле ташкын, Эливагар, аннан ?з башлангычын алып, Гиннунгагап упкынына юн?леп, к?ньякка таба агып т?шк?н. Томаннар илене? к?чле суыгы бу ташкыннар суын бозга ?йл?ндерг?н, л?кин Гергельмир чыганагы туктамыйча агып торган. Зур боз кис?кл?ре ?с? торган ??м Муспельхеймга ?аман якынлаша барган. Ни?аять, боз ут илен? шундый якынлашкан ки, шулвакыт эри башлаган. Муспельхеймнан чыккан очкыннар, боз бел?н кушылып, анда тереклек уяткан. Шуннан со? Гиннунгагапны? чиксез бозлы ки?лекл?р упкыныннан кин?т бик зур сын барлыкка килг?н. Ул да булса албасты Имир, д?ньяда т??ге тере зат п?йда булган.
Шул ук к?нне Имирны? сул кулы астында малай бел?н кыз, ? аны? аякларыннан алты башлы албасты Трудгельмир барлыкка килг?н. Шулай итеп албастылар н?селен?, аларны барлыкка китерг?н боз ??м ялкын кебек аяусыз ??м м?керле Гримтурсеннарга нигез салынган.
Албастылар бел?н бер ?к вакытта эрег?н боздан бик зур Аудумбла диг?н сыер барлыкка килг?н. Анын ?илененн?н, Имирга ??м аны? балаларына азык бир? торган, д?рт с?тле елга ага башлаган. Яшел утлавыклар ?ле булмаган, шу?а к?р? Аудумбла, зур тозлы боз кис?кл?рен ялап, к?т?д? й?рг?н. Беренче к?нне? ахырында шул боз кис?кл?рене? берсе ?стенд? ч?чл?р, икенче к?нне – бер баш, ?ченче к?нг? боз кис?генн?н ку?тле албасты Бури барлыкка килг?н. Аны? улы Бер ?зен? хатын итеп Бесланы алган, ??м ул а?а ?ч ул: Один, Вили ??м Ве аллаларын тудырган.
Бу аллаларга алар яши торган д?нья ошамаган, аяусыз Имирны? хакимлеген? д? алар т?з? алмаган. Алар беренче албастыга каршы т?шк?нн?р ??м озак, каты к?р?шт?н со? аны ??лак итк?нн?р.
Имир шундый зур булган ки, анын яраларыннан чыккан канында башка албастылар баткан, х?тта сыер Аудумбла да. Бары тик Имирны? оныкларыны? берсе – албасты Бергельмир гына к?йм? т?зеп, ?зене? хатыны бел?н котылган.
Х?зер инде беркем д? аллаларга д?ньяны ?зл?ренч? оештырырга комачауламаган. Алар, Имир г??д?сенн?н яссы т?г?р?к формасында ?ир ясап, аны албастыны? каныннан барлыкка килг?н зур ди?гезне? уртасына урнаштырганнар. ?ирне аллалар “Мидгард” (“урта ил”) дип атаганнар. Шуннан со? туганнар Имирны? баш с?ягенн?н – к?к й?зе, с?якл?ренн?н – таулар, ч?чл?ренн?н – агачлар, тешл?ренн?н – ташлар, ? баш миенн?н – болытлар ясаганнар. К?к й?зене? ??р д?рт почмагын м?гез формасына т?реп, аллалар ??рберсен? бер ?ил урнаштырганнар: т?ньягына – Нордри, к?ньягына – Судри, к?нбатышына – Вестри, ??м к?нчыгышына – Аустри. Муспельхеймнан чыккан очкыннардан йолдызлар ясап, аллалар, аларны к?к й?зен биз?? ?чен, шунда урнаштырганнар. Йолдызларны? бер ?лешен алар х?р?к?тл?нм??ч?н итеп калдырганнар, калганнырын, вакытны белеп торыр ?чен, т?г?р?к буенча урнаштырганнар.
Д?ньяны барлыкка китерг?нн?н со?, Один ??м абыйлары а?а ?ан иял?ре урнаштырырга уйлаганнар. Бервакыт ди?гезне? яр буенда алар ике агач: корычагач ??м зирек тапканнар. Аллалар аларны кисеп, корычагачтан – ир-ат, зирект?н хатын-кыз ясаганнар. Один аларга ?ан кертк?н, Вили –ихтыяр, акыл ??м омтылыш, Ве кеше кыяф?те бирг?н. Шулай итеп беренче кешел?р барлыкка килг?н. Ир-атны? исеме – Аск, хатын-кызныкы Эмбла булган.
Аллалар албастылар турында да онытмаган. Ди?гез артында, Мидгардтан к?нбатышка таба алар Йотунхейм илен булдырганнар ??м аны Бергельмир бел?н аны? н?селен? бирг?нн?р.
Вакытлар ?тк?н, аллалар тагын да к?б?йг?н. Туганнарны? ?лк?не Одинны? к?п балалары туган. Алар ?зл?рен? ?ирд?н биект? ил т?зег?нн?р ??м а?а Асгард дип исем бирг?нн?р, ? ?зл?рен – Аслар дип атаганнар.
Мундильфери ??м аны? балалары
Беренче кешел?рне? тормышы к??елсез булган. Б?тен д?ньяда м??гелек т?н хакимлек итк?н, ??м бары тик тонык, ?емелд?п торган йолдызлар яктысы гына кара?гылыкны бераз тараткан. Кояш ??м ай ?ле булмаган, ? алардан башка кырларда ч?ч?лекл?р яшелл?нм?г?н, бакчаларда агачлар ч?ч?к атмаган. Шулвакыт, ?ирне яктырту ?чен, Один абыйлары бел?н Муспельхеймнан ут алып, аннан кояш ??м ай ясаганнар. ?ичшиксез, алар туганнар тарафыннан кайчан да булса ясалган и? яхшы ??м и? матур ?исемн?р булып чыккан. Аллалар ?зл?рене? хезм?т ?имешл?ре бел?н бик кан?гать булган, л?кин кем кояш бел?н айны ?ава буенча й?ртер мик?н, дип ?ич т? уйлап таба алмаганнар.
Шул ук вакытта ?ирд? Мундильфери диг?н бер ад?м яш?г?н, ??м аны? булган ди искит?рлек кызы бел?н малае. Мундильфери алар бел?н бик горурланган. Аллаларны? нинди матур ?исемн?р ясаганын белг?ч, кызына – Суль, дим?к “кояш”, ? улына Мани (“ай”) дип исем бирг?н.
“Барысы да белсенн?р, х?тта аллалар да минем балаларымнан г?з?лр?к ?йбер ясый алмаслар” – дип уйлаган Мундильфери т?к?бберл?неп. Озакламый бу да а?а аз кебек тоелган. Якын бер авылда бик матур бер егет яш?г?н. Аны? й?зе шундый матур булган, ?йтерсе? и? якты йолдыз ялтыраган т?сле. Шу?а да аны? исеме Глен (“ялтырау”) булган. Мундильфери моны? турында белеп, аны ?з кызына ?йл?ндерм?кче булган: аларны? балалары тагын да матуррак булсын, ??м башка барлык кешел?р аларга табынсын ?чен. Т?к?бберне? нияте аллаларга билгеле булган. ??м ул кызын кия?г? бир?се к?нне аны? алдында кин?т Один п?йда булган.
– Син бик горур, Мундильфери, х?тта аллаларга ти? булырга телисе?, – диг?н ул. Син кешел?рне? безг? т?гел, ? сине? балалары?а ??м аларны? балаларына баш иг?нен телисе?. Шуны? ?чен без си?а ??за бирерг? булдык. Моннан со? Суль ??м Мани, к?кт? ай бел?н кояшны й?ртеп, ?зл?ре кешел?рг? хезм?т ит?рл?р. Шунда барысы да аларны? матурлыгы аллалар ясаган ?йберл?рд?н ?стен тора мик?нен к?рерл?р.
Кайгыдан та?га калган Мундильфери берни д? ?йт? алмаган. Один, Суль бел?н Манины алып, алар бел?н к?кк? к?т?релг?н. Анда аллалар Сульны ике ак ат бел?н ?игелг?н зур арбага утыртканнар. Шуны? алгы урынына кояш беркетеп куелган булган, ??м Сульга к?не буе к?к буенча й?рерг?, кичк? ген? туктарга дип боерык бирг?нн?р. ? Мани айны й?ртерг? тиеш булган. Шуннан бирле Мани бел?н Суль кешел?рг? турылыклы хезм?т ит?л?р, ?ирне к?ндез ??м кич яктырталар. Басуларда икм?кл?р ?лгер?, бакчаларда ?имешл?р пеш?. Элек кара?гылыкны? х?кем с?рг?нен ??м бу ?йберл?рне? булмаган чакларны х?зер инде беркем д? х?терл?ми.
Эльфлар ??м гномнар
К?кт? кояш балкый башлаганнан со?, ?ирд?ге тормыш к??еллер?к була башлаган. Кешел?р тыныч кына кырда эшл?г?н, барысы да кан?гать булган, беркемне? д? башкалардан данлыклырак яки баерак буласы килм?г?н. Шул чакларда аллалар, Асгардны калдырып, еш кына д?нья буйлап с?ях?т итк?нн?р. Алар кешел?рне ?ир казырга ??м аннан руда алырга ?йр?тк?нн?р. Шулай ук аларга тимерче сандалы, ч?кеч, кел?шч? ясап бирг?нн?р. Алар ярд?менд? инде башка эш кораллары да барлыкка килг?н. Ул чакта сугышлар да, урлашулар да булмаган. Тауларда к?п итеп алтын казып чыгара торган булганнар, ?мма аны ?ыеп тупламаганнар, ? савыт-саба ??м башка кир?к-яраклар ясаганнар. Шу?а к?р? ул чор “алтын гасыр” дип аталган.
Бервакыт Один, Вили ??м Ве, ?ирд? тимер рудасы эзл?п казынганда, анда суалчаннар тапкан. Бу шыксыз тереклек иял?рен? карап, аллалар уйга калалар:
– Н?рс? эшлибез без болар бел?н, туганнар? – дип с?з кузгаткан Ве. Без б?тен д?ньяга халык утырттык. Бу суалчаннар беркемг? д? кир?к т?гел. Б?лки аларны юк ит?рг?дер?
– Син ялгышасын, – дип каршы кил? Один. Без ?ир ?сте турында гына кайгырттык, ? асты турында оныттык. ?йд?гез алардан кечкен? кешел?р-гномнар яис? кара эльфлар ясыйбыз ??м аларга ?ир асты патшалыгы бир?без. Ул патшалык Свартальфхейм яис? “Кара эльфлар иле” дип аталыр.
– ?г?р анда яш?? аларны туйдырса, ??м алар ?ск?, кояшка ??м яктылыкка чыгарга тел?с?? – ди Вили.
– Курыкма, энек?ш, – ди Один. Мин шулай эшлим: кояш нурлары аларны ташка ?верелдер?ч?к. Шулай итеп аларга гел ?ир астында гына яш?рг? туры кил?ч?к.
– Мин сине? бел?н риза, – диг?н Ве. ?мма без ?ир асты турында гына т?гел, ?ава турында да оныттык. ?йд?гез кайбер суалчаннарны – кара эльфларга яис? гномнарга, ? башкаларын – якты эльфларга ?йл?ндер?без ??м аларны ?авага, ?ир бел?н Асгард арасына, Льесальфхеймга (“Якты эльфлар иле”) урнаштырабыз.
Калган аллалар моны? бел?н килеш?. Шулай итеп д?ньяда эльфлар ??м гномнар ??м ике я?а ил: Свартальфхейм бел?н Льесальфхейм барлыкка кил?л?р.
Кара эльфлар яис? гномнар озакламый бик оста куллы ?ан иял?рен? ?йл?н?л?р. Асылташларны ??м металларны алардан да оста эшк?рт?че булмагандыр. Х?тта аллалар да бу м?сь?л? буенча аларга м?р???гать итк?н.
Гномнар ?ир астында эшл?с?, бу вакытта эльфлар ?ирне? ?стенд? хезм?т итк?н. Алар и? матур ??м хуш исле ч?ч?кл?р ?стерерг? ?йр?нг?нн?р. Шуннан бирле ел саен ?ирне тагын да ямьлер?к ??м матуррак булсын ?чен бизил?р.
Норналар
Кайгы-борчусыз, б?хетле итеп торган кешел?р алтын гасырда. Л?кин бу озакка сузылмаган. Бервакыт к?нчыгыштан, албастылар иленн?н Мидгардка ?ч хатын килг?н. Берсе аны? карт булган, Урд (?тк?н) исемле, икенчесе урта яшьт? булган, Верданди (Х?зерге), ?ченчесе бик яшь булган, ул да булса Скульд (Кил?ч?к). Бу ?ч хатыннар к?р?з?че, тылсымчы норналар булган. Аларда д?нья, кешел?р, х?тта аллалар язмышын билгел?? с?л?те булган.
– Озакламый алтынга, ?и?ел табышка омтылу кешел?рне? й?р?ген? ?теп кер?ч?к, ??м алтын гасыр т?мам булачак, – диг?н ?лк?н норна.
– Кешел?р алтын ?чен бер-берсен ?тер?ч?к ??м алдыячак. Алтын ?зене? ялтыравы бел?н к?п данлыклы батырларны? к?зен томалыячак ??м алар шуны? ?чен сугышта ??лак булачак, – диг?н уртанчысы.
– ?йе, барысы да сез ?йтк?нч? булачак, – дип раслаган кече норна. Л?кин вакыт ?т? бел?н алтын ?зене? хакимлеген югалтачак, ??м кешел?р я?адан б?хетле булачак, – дип ?ст?г?н.
– Алтынга омтылу кешел?рне ген? т?гел, аллаларны да буйсындырачак. Алар да кан т?г?ч?к ??м антларын бозачак, – дип кабат ?лк?н норна с?з кузгаткан.
– Албастылар аллалар бел?н сугыш башлыячак. Бу сугыш к?п еллар д?вам ит?ч?к, аллалар бел?н албастыларны? ??лак булуы бел?н т?мамланачак, – диг?н уртанчысы.
– ?йе, сез ?йтк?нч? булачак, л?кин б?тен аллалар да ?лмияч?к. Аларны? балалары ??м ?инаять кылмаганнары ис?н калачак, ??м иске д?нья бетеп, я?асы барлыкка килг?ч, алар аны? бел?н идар? ит?ч?к, – дип каршы т?шк?н кече норна.
Шуннан со? д?ньяда барысы да норналар юраганча була башлаган. Тора бара кешел?р й?р?ген? комсызлык ?теп керг?н. К?бесе тыныч хезм?тне калдырып, кулларына кылыч, с??гел?р алып, бер-берсен? сугышта каршы чыккан. ? сугышлар бел?н берг? д?ньяга мохта?лык ??м ?инаятьл?р килг?н. К?кт? кояш шулай ук балкып торган, л?кин х?зер инде беркем д? элеккеч? б?хетле булмаган. Норналарны? башка ?йтк?н с?зе д? чынга ашкан: аллалар ??м албастылар арасында каты к?р?ш башланган. Асгардны яулый алмыйча, Гримтурсеннар яис? албастылар б?тен ачуын кешел?р ?стен? яудырган. Имирны? боздан ??м уттан туган токымнарына б?тен табигать к?чл?ре буйсынган. Албастылар ?ирг? салкын, корылык, ?ил-давыл ?иб?рг?н, бозлар яудырган, кар ишелм?л?ре т?шерг?н. Шуны? с?б?пле к?п кен? авыллар юкка чыккан. Мидгардны саклар ?чен аллалар аны биек таулар бел?н уратып алган. Л?кин албастылар еш кына алар аша ?теп кер? торган булган. Д?ньяны ??лак ит?р ?чен, Гримтурсеннар кояш бел?н айга Скель ??м Гети диг?н ике зур б?ре ?иб?рг?нн?р. Шуннан бирле Скель – кояш, ? Гети ай артыннан чаба торган булган. ??м Суль бел?н Мани алардан тау артына качып й?рерг? м??б?р булган. Асларны? берсенн?н ген? курка торган булган албастылар. Ул да булса, Тор, к?к к?кр?? ??м яшен алласы.
Асгард ??м Аслар
Болытлар ?стенд?, бик биект?, шундый биект? ки, х?тта и? ?ткен к?зле кеше к?р? алмаслык ?ирд? Асгард диг?н матур ил бар. Н?зек, ?мма чыдам Бифрёст диг?н к?пер – кешел?р аны салават к?пере дип й?рт? – Асгардны ?ир бел?н тоташтыра. Бифрёст буенча сузылган кызыл тасма – м??ге с?нми торган учак. Аллалар ?чен зыянсыз, л?кин а?а кагылган башка ?ан иясен шундук ??лак ит? ала бу к?пер.
Асгард уртасында зур Игдрасиль корычагачыны? оч башы к?рен?. Аны? ботаклары б?тен д?ньяга сузылган, ? тамырлары – Нифльхеймда, Йотунхеймда ??м Мидгардта. Шул тамырлар астыннан искиткеч чишм?л?р б?реп чыккан. Беренчесе, Гергельмир, Нифльхеймда урнашкан, икенчесе Йотунхеймда ага. Ул акыллылык чыганагы. Явыз албасты Мимир аны? суларын саклап тора ??м беркемг? д? аннан эч?рг? р?хс?т итми. Шу?а к?р? бу чыганакны Мимир чыганагы дип т? й?рт?л?р.
?ченче чишм?, Урд, Мидгардта ага. Ул шундый ?т? к?ренм?ле ??м чиста, анда юынган ??р кеше кар кебек ак була. Кич бел?н Урд ?стенн?н томан булып баллы чык к?т?рел?. Ул ?ирд?ге б?тен ч?ч?кл?рне б?рки, аннары аны бал кортлары ?ыеп, шуннан бал ясыйлар.
Урд чишм?л?ре янында зир?к норналар яши. Монда аларны? зинн?тле сарае урнашкан, шунда алар кешел?рне? язмышын туган к?ненн?н алып ?лемен? кад?р билгелил?р.
Игдрасиль агачыны? оч башы Лерад дип атала. Анда бик зур б?ркет утыра, ? ботаклары буенча алга-артка шук тиен Ротатёск сикереп й?ри. Лерад янында, Асгардны? и? ?ске урынында, д?ньяны? х?кемдары ??м аллаларны? и? ?лк?не Одинны? т?хете тора. Т?хетенн?н ул Асгардта, Мидгардта, х?тта ерак Йотунхеймда булган б?тен ?йберне к?реп тора.
Один – Асларны? атасы ??м алар арасында и? акыллысы. Кайчандыр, яшь вакытта, ул, Мимирга килеп, аннан чишм? суын эч?рг? р?хс?т сораган.
– Берни д? бушлай бирелми, бигр?к т? акыл, – диг?н албасты. – ?йт ?ле, мин синн?н алмашка ни алырмын?
– Ни телисе?, – диг?н Один. – Ми?а берни д? кызганыч т?гел, ч?нки акыллылык б?тен н?рс?д?н д? кыймм?тр?к.
– Алайса ми?а у? к?зе?не бир, – диг?н Мимир.
Один бераз уйланган ??м ?йтк?н:
– Ярый, Мимир, мин риза. Акыллы бер к?з бел?н д? ике к?зле наданнан яхшырак к?р?, – диг?н.
Шуннан бирле Одинны? бер сул к?зе ген? калган, шулай да ул акыллылык чишм?сене? суын эчк?ч, х?зер д?ньяда аны? ?чен бернинди сер д? юк.
Одинны? ?илк?л?ренд? ике козгын утыра: Гугин ??м Мумин; ? аны? аяклары янында Гери ??м Фреки б?рел?ре ята. Гугин ??м Мумин к?н саен ?ир буйлап очып, ? Гери бел?н Фреки ??р т?н аны ?йл?неп чыгалар ??м ху?асына б?тен к?рг?н ??м ишетк?н ?йберне с?йлил?р.
Одинны? башында – канатлы алтын башлык, у? кулында аны? Гунгнир диг?н с??ге. Ул беркайчан да читк? очмый ??м атылган ?йберг? ??рчак барып тия. Одинны? сигез аяклы соры айгыры Слейпнир, ?ир буйлап кына т?гел, х?тта ?авада да чаба ала. Д?нья х?кемдары атка атланып еш кына ?ирг? кил?, яис? кешел?рг? к?ренмич?, аларны? сугышларында катнашып, лаеклыларга ?и??рг? булыша.
Один ??я? й?рерг? д? ярата. Ярлы мосафир кыяф?тенд?, иске ки? кырыйлы эшл?п?д? ??м шундый ук иске з??г?р плащта, ул д?нья буйлап й?ри. ?г?р бер?рсе, кунакчыллык кагыйд?л?рен онытып, а?а ярд?м итм?с?, яман к?рер.
Одинны? сарае, Вальгалла, Асгардта и? матуры ??м зурысы. Анда 540 зур зал бар, шунда сугышта ??лак булган батыр сугышчылар тора. Монда алар Сэримнир диг?н зур кабан ду?гызы итен ашыйлар. Аны к?н саен чалалар ??м пешер?л?р, ? ул икенче к?нг? шундый ук булып я?адан терел?. Монда сугышчылар шулай Гейдрун к???сене? ку?тле с?тен эч?л?р. Аны? с?те барлык Асларга да ?ит?.
Бары Асларны? ?лк?не Один гына ашамыйча тора ала: ул бары тик бал гына эч?.
Одиннан башка Асгардта тагын унике алла тора.
Беренчесе Одинны? ?лк?н улы Тор, к?чле ?ир?н сакаллы ба?адир. Ул атасы шикелле зир?к т?гел, л?кин б?тен д?ньяда к?ч буенча а?а ти? кеше юк. Тор – ?ир али??се Йордны? улы. Ул игенче-крестьяннарны? яклаучысы ??м аларны? ?йл?рен, басуларын явыз албастылар Гримтурсеннардан саклый. Кешел?р юкка гына ?йтми, Тор булмаса, албастыл?р б?тен д?ньяны юк ит?рл?р иде, дип.
К?к к?кр?? ??м яшен алласы зур ??м авыр, ??м аны бер ат та к?т?р? алмый. Шу?а к?р? ул я ??я?, яис? к?к буенча тимер бел?н тышланган арбасында й?ри. Аны? арбасы Тангиост ??м Тангризнир исемле ике к??? бел?н ?игелг?н. Алар ?илд?н д?, х?тта Одинны? сигез аяклы айгырыннан да тизр?к ху?асын ди?гезл?р, урманнар ??м таулар аша ?илдертеп баралар.
Торны? тылсымлы билбавы бар. Ул аны? к?чен ике тапкырга арттыра. Шулай ук аны? авыр Мйольнир диг?н зур тимер ч?кече бар. Бу ч?кеч и? калын ??м каты кыяларны челп?р?м? вата ала.
Тор Асгардта сир?к була. Ул к?нн?р ??м т?нн?р буе к?нчыгышта албастылар бел?н сугыша. ?мма Асларга куркыныч янаганда, алар Торны? исемен ?йт? бел?н, ул шундук аларга ярд?мг? кил?.
Торны? Бальдр исемле энесе бар. Ул Один ??м Фригг исемле али??не? улы. Ул шундый матур ??м чиста к??елле, х?тта балкып тора. Бальдр – яз алласы ??м Аслар арасында и? м?рх?м?тлесе. Аны? кил?е бел?н ?ирд? тереклек уяна, ??м б?тен н?рс? яктырак ??м матуррак була.
Сугыш алласы Тюр, д?нья х?кемдары ??м ди?гез албастысы Гимир апасыны? улы, Асларны? ?ченчесе ??м и? батыры. Ул бер куллы, ч?нки у? кулын аллаларны куркыныч албастыдан коткару с?б?пле югалта. Л?кин бу Тюрга оста сугышчы булырга комачауламый.
Хеймдалль – аны шулай ук Зир?к Ас дип й?рт?л?р – Бифрёст к?перене? ышанычлы сакчысы. Ул к?ндез д?, кич т? й?з километр ераклыкка к?р? ??м басуда чир?м, сарыкта йон ?ск?нен ишет? ала. Зир?к Ас кошлардан азрак йоклый ??м йокысы кошларныкы кебек сак. Аны? тешл?ре чиста алтыннан, ? билбавыннан тавышы б?тен илг? ишетел? торган алтын быргы салынып тора.
Браги – шагыйрьл?р ??м скальдлар алласы. Башка беркем д? аны? кебек шигырьл?р ??м ?ырлар и?ат ит? алмый. Шагыйрь булырга тел??чел?р аны? ярд?мен сорарга тиеш.
Ход, яис? сукыр Ас, Тюр, Хеймдалль ??м Браги кебек ?к Одинны? улы. Ул бик к?чле ??м беркайчан да Асгардтан китми, ?зене? йортыннан да сир?к чыга.
Видар диг?н алланы С?зсез Ас дип й?рт?л?р, ч?нки ул, акыллы ??м батыр булуга карамастан, к?п с?йл?шерг? яратмый. Ул Один ??м албасты хатын Гридны? улы, ??м Тор шикелле диярлек к?чле.
Вали корал бел?н эш ит? буенча алдынгылардан ??м сугышларда Тюрдан калышмый, ?мма ул начар ки??шче ??м бик акыллы т?гел.
Торны? ?ги малае Улль – уктан и? яхшы атучы санала. Аны? уклары цельг?, ул ничек кен? ерак ??м кечкен? булмасын, ?ичшиксез барып тия. Улль шулай ук и? оста ча?гыда й?р?че. Аннан бу осталыкка кешел?р д? ?йр?нг?н.
Алла Нйодр – Ас т?гел. Ул Ваннар н?селенн?н. Ул ди?гезд? й?р?чел?рг? химая ит?, ??м а?а ?илл?р, ди?гезл?р буйсынган. Нйодр Аслардан и? бае, ??м башка Ваннар кебек ?к, бик м?рх?м?тле.
Аны? улы Фрейр, ??й алласы, матурлык буенча Бальдрдан калышмый, ??м атасы кебек ?к ки? к??елле. Фрейр кешел?рг? мул у?ышлар алып кил?. Ул сугышлар ??м талашлар яратмый ??м ?ирд? кешел?р арасында тынычлыкны саклый.
Аллаларны? со?гысы, х?йл?к?рлек алласы Локи, Ас та, Ван да т?гел. Ул албастылар н?селенн?н, ?мма Аслар к?пт?н инде аны? акылы ??м х?йл?к?рлеге аркасында а?а Асгардта яш?рг? р?хс?т итк?н. Локи озын буйлы, батыр ??м матур, л?кин явыз ??м м?керле. ?зене? шаяртулары бел?н ул Асларны еш кына куркыныч астына куя, л?кин тапкырлыгы бел?н аларны коткара да. Х?йл?к?рлек алласыннан яманны да, яхшыны да к?рерг? була, шу?а к?р? беркем д? а?а ышана алмый.
Асгардта яш??че али??л?р патшабик?сен? килг?нд?, ул да булса Одинны? хатыны Фригг. Ул д?нья х?кемдары шикелле ?к акыллы, л?кин беркайчан да ?зене? н?рс? белг?нен ?йтми. ?зене? ире кебек ул да ?ирг? т?ш? ??м, икенче т?рле киенеп, кешел?рне? кайгы-борчуларына игътибар итеп, алар арасында й?ри.
Нйодрны? кызы ??м Фрейрны? апасы, м?х?бб?т али??се Фрейя – аны шулай ук, Ваннар н?селенн?н булу с?б?пле, Ванадис дип т? й?рт?л?р – Асгардта Фриггтан со? беренче али??. Матурлык буенча а?а ти? кеше беркайда да юк. Ул шундый ки? к??елле – ??рберсене? кайгысын уртаклаша. Фрейяны? лачын каурыйларыннан эшл?нг?н киеме бар. Аны киеп ул болытлар ?стенн?н очып й?ри. Шулай ук аны? Бризингамен диг?н искиткеч матур муенсасы бар. ? елаганда аны? к?зл?ренн?н алтын яшьл?р тама.
Брагины? хатыны назлы Идун – м??гелек яшьлек али??се. Ул тыйнак ??м тыныч, л?кин аннан башка Аслар ис?н булмаслар иде инде. Идунны? м??гелек яшьлек алмалары тутырылган к?рзине бар. Ул аллаларны шул алмалар бел?н сыйлый. Бу к?рзин тылсымлы: ул беркайчан да бушамый, ч?нки алма алу бел?н, анда шундук я?асы барлыкка кил?.
Али?? Эйр – табиблар химаячесе. Ул барлык авыруларны ??м яраларны д?валый.
Торны? ?нисе Йорд – ?ир, хатыны Сиф – у?дырыш али??се. Матурлыгы бел?н Сиф Фрейядан калышмый, ? аныкы шикелле ч?чл?р д?нья?а беркемд? д? юк.
Али?? Лефн – ?йл?неш?чел?рне? химаячесе. Син исемле али?? кешел?рне? йортларын караклардан саклый, ? Сйофн кешел?р тату яш?р ?чен тырыша.
Хакыйкать али??се Вар кешел?рне? антларын ты?лый ??м язып бара, ? Фулла, Сага, Глин ??м Гна али??л?ре Фригг али??сен? хезм?т к?рс?т?л?р ??м йомышларын ?тил?р.
Аллалар ??м али??л?рд?н башка, Асгардта г?з?л сугышчы-кызлар яис? валькириял?р тора. Аларны? ?йд?п баручысы – али?? Фрейя. Валькириял?р к?ренмич? ген? ??рбер сугышта катнашалар, аллалар ?и?? бирг?н кешел?рг? отарга булышалар. Сугышта ??лак булганнарны Вальгаллага алып китеп, аларга табын алдында хезм?т к?рс?т?л?р.
Асгард мен? шулай оештырылган. Аслар турында м?гъл?мат алганнан со?, аларны? искиткеч эшл?ре, Торны? батырлыклары, Локины? м?керлекл?ре ??м башкалар турында укып китик.
Локины? балалары
Бервакыт, Аслар бел?н албастылар сугышына кад?р, Локи, д?нья буйлап с?ях?т итк?нд?, Йотунхеймга барып керг?н. ??м анда Ангрбода исемле хатын-кыз албасты бел?н ?ч ел торган. Бу вакыт эченд? ул а?а ?ч бала тудырган: Хель исемле кыз, елан Йормундгад ??м б?ре баласы Фенрир. Асгардка кайткач, Локи албастыдар иленд? булганын беркемг? д? с?йл?ми. ?мма бар н?рс?д?н д? х?б?рдар Один, Локи балалары турында белеп, Урд чыганагына к?р?з?че норналардан ки??ш сорарга кит?.
– Карагыз, карагыз, зир?к Один ?зе ?к безг? килг?н! ?мма ул безд?н начар х?б?рл?р ишет?ч?к, – аны к?р? бел?н ?лк?н норна с?з кузгата.
– Безд?н ишетк?н х?б?р аны? тынычлыгын бозачак, – дип ?сти уртанчы норна.
– ?йе, ул безг? Локи ??м Ангрбода балалары турында ишетерг? килг?н, – дип раслый норналарны? кечесе.
– ?г?р минем ни ?чен килг?немне бел?сез ик?н, мин тел?г?н сорауга ?авап бирегез алайса, – ди Один.
– Без си?а ?авап бирербез, – ди Урд. Л?кин син безне? с?зл?ребезне ишетм?с?? яхшырак булыр. Локины? балалары аллаларга к?п михн?тл?р алып килер.
– Аларны? икесе си?а ??м сине? ?лк?н улы?а ?лем китерер, ? ?ченчесе сезд?н со? патшалык ит?ч?к, ??м аны? патшалыгы кара?гылык ??м ?лем патшалыгы булачак, – дип ?сти Верданди.
– ?йе, б?ре – сине, ? елан Торны ?тер?ч?к, л?кин алар ?зл?ре д? ?л?ч?к, ? ?ченчесене? патшалык ит?е кыска булачак: тереклек ?лемн?н ?стен чыгачак, ? яктылык – кара?гылыктан, – ди Скульд.
Кайгылы ??м борчулы булып кайта Один Асгардка. Монда ул б?тен аллаларны ?ыеп, аларга норналар ?йтк?нен с?йли, ? Торны Локины? балалары артыннан Йотунхеймга ?иб?р?. Аслар Одинны х?веф бел?н ты?лыйлар, ?мма Тор ?зене? арбасында Хель, Йормундгад ??м Фенрирны алып килг?ч, тагын да куркалар.
?ле яшь кен? Хель ?зене? олы ?нисенн?н ике башка зур булган инде. Аны? битене? ??м г??д?сене? сул ягы кызыл т?ст?, ? у? ягы – кап-кара, ?йтерсе? м??гелек т?н илене? йолдызсыз к?ге. Елан Йормундгад, Ангрбоданы? икенче кызы, ?ле ?сеп ?лгерм?г?н – озынлыгы илле адымнан да к?п т?гел – ?мма аны? авызыннан агу саркып тора, ? аны? салкын ачык яшел к?зл?ре аяусыз явызлык бел?н ялтырап тора. Апалары бел?н чагыштырганда, аларны? энек?ше Фенрир зарарсыз к?рен? иде. Буе аны? б?ренеке кебек, ягымлы ??м шаян ул аллаларга ошый, ??м алар аны ?зл?рен? карата куркынычсыз дип саный.
Один, ?зене? т?хетенд? утырган килеш, игътибар бел?н б?тенесен карап чыга.
– Ты?ла ?ле, Хель, – ди ул. Син шундый зур ??м к?чле, без си?а патшалык ит?рг? бер ил бирербез. Ул ил ?ир астында тир?нд?, х?тта Свартальфхейм астында. Анда ?лг?нн?рне?, безне? бел?н Вальгаллада яш?рг? лаек булмаганнарны? ?аннары тора. Шунда бар ??м башка беркайчан да ?ир й?зенд? к?ренм?.
– Мин риза, – ди Хель, башын иеп.
– Син, Йормундгад, – д?вам ит? Один, – д?нья ди?гезене? т?бенд? торырсы?. Анда сине? ?чен к?п урын ??м азык булыр.
– Мин риза, – ди Йормундгад, б?терелеп.
