Санатыма дуу, ааспыты…

скачать книгу бесплатно


– Я тебе не Улечка! О, сколько можно, а? Дурак! Меня зовут Ульзана-а… аа-аа… – аны кыыстара кыра о?олуу маккыраччы ытаата.

– Зана! Слышишь, успокойся! Иначе я вынуждена буду действительно прекратить этот базар! – ийэтэ куола?ын ?рдэттэ.

Кыыс а?ыннарыахтыы сы?сыйбытынан киниэхэ кэлэн саба т?стэ да, бу сырыыга то?о эрэ оннук айылаах ис киирбэхтик буолбакка, к?нт?р?к со?устук та?ыста бы?ыылаах. Онтуттан абарбыттыы кыыс иэ?эс-куо?ас охсуллаамахтаата. Дьахтар да о?отугар олус уулла-тохто ымманыйбата. К?т??тэ буолан эрэр уолга уордайбыт к?р??э ханан да суох, кыы?ын кэмэлдьититтэн хайа сах сылайбыттыы тутунна уонна нэ?иилэ тардына со?ус:

– Доченька, ну, хватит. Все невесты перед свадьбой находят повод, чтобы поплакаться. Толя завтра же отнесет это письмо по адресу. Это вас не касается же? Ну, все, успокойся, моя хорошая, – т??? да итиччэлээх сылаас тыллары (кини буолан сатаан эрдэ?э) бэрт ха?ыстык, тымныы со?устук эттэр, дьахтар санаатын ситтэ, тылын ылыннарда.

Уля, Ульзана, Зана диэн араастаан эриллэр-этиллэр таптал ааттардаах кыыс о?ото ?р буолбата, сибилигин аймаммытын мэлдьэспитинэн к?л?м аллайда. Ытыы-ытылла охсон, бэйэтэ да т?р?к?ттэн киэ? харахтарын чалбах курдугунан к?р?н, суунан-тараанан диэбит курдук, ыраастана о?уста. Инньэ гыммытыгар тупса?ай кырааскалаах кэрэчээн харахтара ?сс? тупсубукка дылы буолбуттар. Та?а?ын к?нн?рд?, батта?ын сахсатынна, к??кэгэр моонньун хо?кук гыннаран фататын кэннин диэки эстэ, ?рд?к т??стэрин эргин аатыгар эрэ онон-манан тэбэннэ, синньигэс биилин имэриннэ. Аны, омуна бэрт ээ, икки илиитинэн сара?ар бэйэлээх былаачыйатын тэллэ?ин ??р?йэхтик хомуна тарта, ?рд?к хобулуктаах, чупчугур тумустаах мааны т??пп?лэтигэр чэпчэкитик дугунан, бэрт тэбэнэттээхтик ?р? ыстана т?стэ, бэтиэхэлээх бэйэлээхтик ырым-тырым к?р?-к?р?, Толикка баран с?р?нн?. Уол бу да сырыыга маннык туттууттан-хаптыыттан то?о эрэ со?уйбата, оргууй а?ай кыы?ы биилиттэн харбаан ылан иннигэр туруорда уонна:

– Ульзана, эн миигин кырдьык таптыыгын дуо? – диэн ыйытта.

– Если честно, сама даже не знаю… – кыыс ?ч?гэйкээн бэйэлээх сэбэрэтэ сырдыы т?стэ, эмиэ ??ннээх ба?айытык харахтарын, кыламаннарынан оонньоон, сабыччы к?р?-к?р?, ?р? тэрбэтэн та?ааран, уос-тиис о?остон, моонньун куо?а?натан, к?ллэ-салла. – Но нет, не дождешься, дорогой, я тебя никуда не отпущу! Вот! Син биир таптыыр буолан с?б?лэннэ?им дии, или ты не просил моей руки, а?

– Просил?! Руки?! – уол со?уйбута буолла да?аны, сонно кистэннэ, устунан сонньуйда.

Ити икки ардыгар:

– Чэйи? эрэ, эдэрдэр, ханна?ытый? Массыына бэлэм. Оттон э?иги барарга бэлэм?ит дуо? – диэбитинэн кураанах бакаал тутуурдаах а?амсыйбыт ки?и к????к?чч?йэн киирэн кэллэ.

– Ух ты, моя ласточка, ну-ка, повернись к папе! Ульзана, ты краше всех, впрочем как всегда, – Томмот Савельевич на?аа астыммыт ки?и бы?ыытынан, икки илиитин саратан, кыы?ын кэлэн сыллаата-уураата.

Бэрт сыыдам туттунуулаах-хаптыныылаах ки?и суонугар букатын мэ?эйдэппэт. Имигэс-имигэстик эргичи?нии охсор, тыастаах со?устук а?ылыырын быы?ыгар балачча эбиллибит мо?о?о илибирээн ылар. К?т??т уол диэки бу ки?и хара?ын кырыытынан да к?рб?т?. Толя эмиэ а?а кылына буолан эрэр тойонтон эйэргэ?иини кэтэспэтэ, са?ата суох кыыстаах а?а м??м?кэйдэ?эллэрин к?р?н эрэ турда…

Сыбаайба сылаалаах этэ. Дьокуускай куорат саамай киинигэр турар улахан ресторан бу сырыыга ба?ас, дьэ, кырдьык, киэптэппитэ бы?ыылаах. Мааны бэйэлээхтик киэргэммит киэ? сааланы ыы-быччары ыалдьыт мустубутун Толя то?о эрэ аты?ыраабыта. Дьон быы?ыгар нэ?иилэ а?ыйах билэр ки?итин ыраахтан к?р?н то?хох гынан дорооболоспута. Хара?ын далыгар балта кыыс то?о эрэ быра?ыллыбатыттан сэрэхэдийэ бы?ыытыйбыта уонна куруук кытыы сири кы?анан тутуспуттуу, бу киэ?ээ??и эйгэттэн халты со?ус, хайдах эрэ тэйиччи сылдьар ийэлээх а?атын муодар?ыы к?рб?тэ. Ити то?отун уол бэйэтэ эрэ билэрэ. Кини ийэлээх а?атын иннигэр и?игэр олус диэн буруйдаммыттыы санаммыта…

Тыл этээччи тойоттор, кинилэри хартыына курдук арыаллааччы хотуттар у?уннук да э?эрдэлээн эккэлэспиттэрэ. Дь??л?н-дьаабытын арааран ?йд?? сатаабыт да ки?и бу к??гээ??э, ньамала?ыыга чуо маннык эбит диэн этиини-тыыныыны иилэ хабан ?йд??р?гэр уустук курдуга. Ки?и тугу да сатаан доло?ойугар тиэрпэтин хатылаан да биэрдилэр. Тара?ай буолара чуга?аабыт, чолбодуйбут кытаанах харахтаах тамада тулуйбакка тиэтэтиитэ, устунан кыйахана сы?ыыта да лаппа итийбит-кутуйбут э?эрдэлээччилэри тохтоппото?о.

?ксэ ??р?? ?р?г?йд??х тыллара, саа?ыламматах нууччалыы-сахалыы омуннаах со?ус тойук барыта Ульзана?а уонна кини т?р?пп?ттэригэр ананна. Кыы?ы хайгыыртан быыс булбатах дьон булгуччу уура?ар сокуоннаахтарыттан Толя да сал?а бы?ыытыйда. Бакаал тутуурдаах ыалдьыттар бэлэхтэрин, ба?аам ?л?гэр бакыаттаах ?птэрин кэлэ-кэлэ, кэтит остуолу н????лээн, тардыллыбыт а?ы то?о к?т??хт?? тарбачы?ан, кыыс нарын илиитигэр куду анньаллар. Зана-Заночка ону барытын ата?ын анныгар кумаа?ы суумка?а уга олорор. Ол тухары к?нн?? сырдык мичээрэ кини сирэйигэр кыра да т?гэ??э уостубат. Сотору-сотору кыыс ата?ын иминэн били суумканы бигээн к?р?р т?б?ктээх, онтон эмиэ да сандаарыс гына т??ээт, Толя?а эргиллэн чап-чараастык лы?кыныыр:

– Толик, свадебнай путешествиебытыгар туттуохтаах долларбыт суумкабытын толороору гынна дии. ?сс? биэрдэхтэринэ, эн сиэпкэр угуом, с?п дуо? Онтон кэнники ылыам буолла?а дии, – ки?и эрэ таптыахтык эйэргээн, араастаан кылап-халап к?р?н, минньигэс-минньигэстик мускулла?наан, Заночка барахсан эппитин толортороо ини.

Туораттан к?р??чч?лэр таптал уотугар умайан баран билигин да умулла, уоскуйа илик кэрэчээн кыы?ы манньыйа одуулууллар. Дьол диэн ити буолла?а дии саныыллар. К?т??т уол чахчы дуоспуруннаах дииллэрэ кырдьык бы?ыылаах, солуута суох са?арбыта да и?иллибэт, биирдэ ал?ас м?ч?к гынан ылбакка, араа?а, са?а аймахтарын, олор сибээстэрин и?игэр «бу?ара» олордо?о диэн дьон бы?алыы тойонноон кэбистилэр.

Ити тухары Толя атыны саныы олорбута. Киниэхэ с?б? суох эйгэ?э к??с ?тт?нэн буолбакка, бэйэтин к???л?нэн киирдэ?э. Киирдэ?э да диэн, киирэн биэрдэ?э эбээт. Ульзананы билбитэ ?с сыл буолла бадахтаах. Ха?ан эрэ, ханнатын ?йд??б?т, биир быстах хампаанньа?а билсибиттэрэ. Кини ха?ан да бу кыы?ы сэ?ээрбэтэ ээ. Олус атаа?ын, ону аа?ан кыратык акаары со?устук бы?ыыланарын сонньуйа к?р?р?.

Дьэ, быстахха былдьатыы диэн Толя ту?угар то?уйан туран тосхойоохтообута. Сура?а, уол а?ата Ульзана ийэтиниин урут бырайыактыыр институкка бииргэ ?лэлээбиттэрэ ???. Биирдэ ол ?л?? т?бэлтэлээх, ал?ас биллэн, и?иллэн ааспыттаах.

Былырыын этэ. Розалия Аманатовна, кэм да т?бэ?иэх быатыгар диэ, тобус-толору суумкалары туппутунан, куттаммыт тугут о?отун курдук к?рб?т?нэн, халтараа??а охтумаары нэ?иилэ чирэстэ?эн и?эрин к?р?н, уол дьиэтигэр тиэрдибитэ.

Ааны Зана аспыта. Куолутунан омуннуран-т?л?нн?рэн, чыычаах курдук чыбыгыраан, аара к?рс? биэрбит «аанньалы» – Толяны, маамата барахса??а к??стээх илиитин ууммут дьи?нээх «джентльмены» уруйдаан-айхаллаан саала?а а?ара охсубута. Чэйдии олорон кэпсэтиигэ уруккуттан ??лээннээхтэр о?олоро буолаллара биллибитэ. Толя а?атын Розалия Аманатовна олус хай?аабыта, элбэ?и да элбэ?и кэпсээбитэ. «Дьи?нээх сахалыы ?йд??х, букатын президент буолар ки?и этэ» диэн ?сс? омуннурбута. Онтон уолу ыйытала?ан, токкооло?он, Толя да ??рэ?эр ой-бото бэрдин истэн сэ?ээрбитэ, харахтара дьиктитик оонньоон ылбыттара.

Онуоха ыал а?ата Томмот Савельевич дьо?уннана-дьо?уннана к?хс?н этиппитэ, ол-бу политика, уларыйыы, харчы-хамнас ту?унан кэпсэтии та?аарда?а буолан, а?аардастыы куолулаабыта. Онтуттан бэйэтэ да астыммыта, утарыла?ааччыларын лаппа сабырыйбыт курдук и?игэр санаммыта бы?ыылаа?а.

Толя бу ыалга уонна сылдьыбата?а, Заночканы да сэ?ээрэн ыйыталаспата?а. Ону баара, быстахха былдьатыы? кыл т?гэнэ ээ… Эмиэ биир киэ?э, кулуупка сынньала? кэнниттэн хантан кэлбитэ биллибэккэ эрэ, Заночка баар буолан хаалбыт этэ. Киэ?эни бы?а ??к??лээн, эккирээн сылайбыт уолаттар кыратык эбиммит утахтарыттан илистэ бы?ыытыйбыттара, утуйар аакка барбыттара. Ким ханна олорбутунан, дьыбаа??а, кириэ?илэ?э, остуолга охтубуттара. Толя киэ?эни бы?а хамсаабакка олорбут кириэ?илэтиттэн сы?арыйбата?а, оннук нухарыйбыта.

Ол эрээри сарсыарда кини дьиэлээх табаары?ын дьонун мааны оронугар Заночка батта?ын быы?ыгар у?укта биэрбитэ. Дьалкы?нас т?б? тугу да тобулбата?а, туох буолбутун букатын кыайан ?йд??б?т???. Б?ттэхпит ол. Ды? курдук т?б?т?н и?игэр аатыгар эрэ баар дуу, суох дуу, толкуйа туран хаалбыт, ки?и ту?аммат буолбут мэйиитэ чабыр?айынан тахсыах айылаа?а:

– Толюш, Толик, мин эн этиигэр с?б?лэнэбин. Эйиэхэ кэргэн буолабын. Айа, т??н? бы?а к?рд?ст?? дии, так что прими мое согласие… Хотя, понимаешь, мы уже муж и жена, раз спим в одной постели, да, милый? – Зана чуораанныы лы?кынаабыта, к?м?скэтиэх курдук к?р?тэлээбитэ уолу харааччы булкуйан кэбиспитэ.

Ити аата туохпутуй? Хайдах-хайда?ый? Т??л ини, до?оор? Пахай, суох, ба?арбата?ы? да и?ин илэтин билинэргэ тиийэ?ин. Зана-Ульзана кини аттыгар илэ сытара. Муус ма?ан сыгынньах т??стэрин, с?р??кэтэр бы?ыыта эбитэ дуу, хара солко бырастыынанан сабыта охсо-охсо, чахчы соругун сиппит кыыстыы, кыратык да кыбыстан ымыттыбакка, тиэрэ т??эн сыппыта. ?сс? ??рэр дуу, ??рэтэр дуу икки ардынан:

– Толя, би?иги Дьокуускайга олоруохпут суо?а, с?п? Я бы хотела в Москве или вообще… где-нибудь подальше еще… Эн устроишься в престижную компанию, ?лэлиэ?. А я куплю себе машинку экстра-класса и… буду светской львицей. Или же… хотя вариантов много. Толя, а, Толя? Тугу толкуйдуугунуй, а? Вроде городскойгун эрээри, то?о на?аа деребаскыный?! – Зана эмиэ атаах, абыла?наах куола?ынан уолу сэ?ийэтиттэн ылан бэйэтигэр эргилиннэри тарпыта.

– Ульзана, уоскуй. Приземлись. То, что случилось, если оно и было… не по моей вине и воле. Я тебя знать не хочу. Уймись, а? Бара тур, я тебе никто, тем более не жених, понятно? – ата?астаммыт, туохха эрэ муокаска балыллыбыт абаккатыгар уол куоска курдук эриллэ?нэс, онтугар с?п т?бэ?эр ньаа?ынас кыы?ы куруубайдык киэр анньыбыта.

Анараа??ыта хара?ын уута бэлэмэ да бэрт, тута ытаан барбыта, сып-сап хомунаат, та?ырдьа тилигир гыммыта. Толя б?л??н туох буолбутун уолаттарыттан ыйытан да ту?аммата?а, ким да, тугу да билбэккэ хаалбыт. Ээ, дьэ, буолла?а, ити аата Зана кыыс «за ночь» тугу-тугу бы?аарбытын бэйэтэ билэн эрдэ?э…

Биир киэ?э дьоно кэри-куру кэпсэтиигэ куорат мааны ыалын со?отох кыы?ын албыннаабытын, ата?астаабытын этэн а?арбыттара. Кэргэн ылбат т?гэнигэр инники дьыл?атын туора сотуом диэн кыыс таайа ки?и сааммытын, кинилэргэ кэлэ сылдьыбытын кэпсээтилэр. Толя со?уйан тылыттан маппыта. Баччаа??а диэри ханна кэлэрин-барарын, кимниин билсэрин-к?рс?р?н ийэлээх а?атыгар кэпсээбэт бэйэтэ били тусовка кэнниттэн саарбах т??н?н кырдьыгынан ууран биэрбитэ.

– Ол аата тугуй, соруйан о?орууга маарынныыр, – а?ата илиитин нэлэ?нэппитэ, ийэтэ санаа?а т?сп?тэ.

– Би?иги туохпутугар ымсыыран мааны кыыс санаатын эйиэхэ уурда?ай, ба?ар, кырдьык таптаабыта буолаарай? Сы?ыаннаах буоллаххытына… – ийэтэ саба?алыырын уол с?б?лээбэтэ?э.

– Ийээ, би?иги икки ардыбытыгар туох да сы?ыан суо?а эбээт. Туохха эрэ т?бэстим, ?сс? сааныылаах буола-буола…

Инньэ гынан, кыы?ы к?рс?н сирэй кэпсэтэргэ сананан Толя биир киэ?э Заналаахха тиийбитэ. Чыбыгырыы ыллаабыт кыыс о?ото, киирэн и?эр уолга моонньугар иилистэ т??ээт, туох да буолбата?ын курдук и?ирдьэ дэллэриппитэ.

– Мамочка, папочка, а вот и он, мой жених Толя! – диэбитигэр саала?а телевизор к?р? олорор мааны дьон туран кэлбиттэрэ.

Тардына со?ус дорооболо?оотторун кытта, Зана аны уолу бэйэтин хо?угар дэллэриппитэ. Кип-киэ?, сып-сырдык хос ортотугар с??нэ улахан ма?ан сабыылаах орон мин а?ай бу баарбын диэбиттии киэптээн а?ай турара. Тула хас да кириэ?илэ?э сымна?ас сыттыктар к??дэл курдук быра?ыллыбыттар. Олорго с??рэн тиийэн лах гына олоро т??ээт, синньигэс илиилэрин далла?натан, кыыс уолу бэйэтигэр ы?ыра олорбута.

– Зана, мин ки?илии кэпсэтээри кэллим. Мин эйигин кэргэн ылыах буолбата?ым, оннук кэпсэтии суо?а…

– Тыый, Толя, тугун бэрдэй, оттон «чыычаах» дии-дии ким миигин уураабытай-сыллаабытай, ?сс? «таптыыбын» диэбитэй?! – Зана харахтара кэ?ээбиттэрэ, икки уо?а тэллэйэн, ытаары мэрбэ?нээбитэ.

– Суох, ол эйигин эппэтэх буолуохтаахпын…

– Эн уонна мин эрэ баарбыт ол т??н, Толя! Атын ким да суо?а буолбат дуо? Неужели эн миигинниин утуйбуккун мэлдьэ?ээри гына?ын?!

– Суох, мэлдьэспэппин эрээри… мин утуйбатах буолуохтаахпын… – уол булкулла сыспыта, сатала суох кэпсэтии тахсан эрэрин сэрэйбитэ.

– Заночка, доченька, тебе вредно нервничать, – диэбитинэн, туох да то?суура да, ыйытыыта да суох Розалия Аманатовна мичээрдээбитинэн субу устан киирбитэ. Сиэдэрэй сибэкки ойуулаах ма?ан солко халаата тэлээрбитинэн кыы?ыгар тиийбитэ. К?б?с-к?н? кыргыылаах кылгас батта?а или??и дойду кырасаабыссатын санатарын бэркэ билинэр бы?ыылаах, онуоха с?п т?бэ?эрдик туттан-хаптан кыы?ын имигэстик куу?ан ылбыта:

– Толя, будь мужчиной, потерпи маленькие капризы своей невесты. Она ведь в «марьяжном интересе», – диэбитэ уонна эмиэ кубус-кураана?ынан мичээрдээн ылбыта. – Хотя, ты уже доказал, что ты настоящий мужчина и уже преуспел в интимном плане… что весьма похвально. Зана, Толя?а этти? дуо, что ресторан заказан?

– Суо-ох, кини миигин таптаабат, маама! – Зана «чыычаах» ытыы олорбута.

– Толя, я буду конкретна. ?ск?т?н Зана аата алдьанна?ына, кэргэнэ суох т?р??т???нэ, тебе не видать ни учебы, ни карьеры, ни жизни. Повсюду наши связи, ни одна душа тебя не подпустит хоть к какой-то работе. ?лэтэ суох хайдах ки?и буолуо?уй, тоойуом? Раз ситуацию решила ваша юная кровь, придется породниться с вами и воспитывать своих внуков. ?йд??т??? – Розалия Аманатовна, тимир-тамыр этээт, уол диэки кытаанахтык к?рб?тэ.

Итиннэ туох ?йд?мм?т? баарый? Акаары да буолан абыранар ээ. Араа?а, ол т??н, Ульзана барахсанныын утуйа оонньоон, оло?ун тиэрэ эргиппит со?отох кини, бэйэтэ. Кэргэн ылар ту?унан ха?ан да оройдоппот бэйэтэ, дьэ, т?бэстэ?э.

Аанчык, оо, Аанчык, эрэйдээхпин даа… Чахчы ата?астаммыт, хата, Аанчык буолла. Олус сэмэй, килбик, ыраас санаалаах, чараас дуу?алаах кыыс эбээт.

Хайдах бу бала?ыанньатын киниэхэ этиэй?! Толя Аанчыкка убаммыта оччото, кинилиин куруук чэпчэки, холку буолааччы. Олус таптыыбын диэ?ин, эмиэ да омуннаах, уохтаах буолбатахха дылы… К?нн?р?, на?аа исти?ник сана?ар буолан, бэйэ-бэйэлэригэр ??рэнэн хаалбыт курдуктар. Аанчык ха?ан да кинини туохха да к?т?рээбэт, м???тт?бэт. Уол барда?ына барар, кэллэ?инэ кэлэр. Кулуупка бардым диэтэ?инэ, биирдэ буойсубутун, сыттаах кэллэ?инэ, с?б?лээбэтэ?ин биллэрбэтэх Аанчык эмиэ да Толя бэйэтин ийэтин санатара. Кинини курдаттыы таайарын, к?р??т да тута ?йд??р?н билэр буолан, ардыгар Толя онуоха эрэнэн, ситэри эппэккэ, кыратык тумнан, албыннаан, быстах сырыыта да ханна барыай. Онтуката ити Ульзана?а улдьаарарга тиэртэ?э…

Хайыах ба?айыный? Куорат сиргэ кыахтаахпын дэнэр ки?иэхэ сибээс барыны бы?аарар буолбута сонун ????. ?ст?йб?т дьон, аймахтаспатах абалаахтар, эппиттэрин толорторо ??рэммиттэр, санааларын хоту салаллыбатахха, арааска да тиийиэхтэрэ. Оччо?о? Ааты алдьаппыт, мааны кыы?ы «мо?уоктаабыт» акаарыны ким харыстыай? Дьи? и?игэр, аа?ыстахха, хата кинини муокастаатахтара эбээт… Ону ол дииллэрэ биллибэт. ??рэ?ин ситэри б?тэрбэтэ?инэ б?ттэ?э. Архитектор идэтэ хонтуора аайы к?ст?бэтэ эмиэ ?йд?н?р. Атын сиргэ ханна к?рэниэй? Саарбах. Ол аата, ыт сиэтин, Ульзананы, итиччэ ба?алаах кырасаабыссаны ойох ылан эрдин, о?олоннун да?аны дии санаата. Онтон… кыыс бэйэтэ да Толяны ?р тулуйар ????, арахсаа ини. Толяны билбэ-эт, кини таптаабат дьахтарыгар на?аа сы?аланыа суо?а, оччо?о кыыс т?ргэнник бэйэтэ да салгыа, арахсабын диэн айманыа. Оччотугар Толя туох да буруйа суох хаалыа, инники оло?ун (кини ирээтэ диэн баар ини, до?оор?!) о?остуо… Оттон Аанчык? Киниэхэ, т??? да кыбы?ыннар, буруйданнар, олус эрэнэ саныыр, барытын ?йд??… Толя мэлдьи к?м?л????, ханна да быра?ан кэби?иэ суо?а…

– ?йд?н?-?р, – чочумча буолаат, санаатыгар аралдьыйан олорон, са?а аллайбытын уол ?йд??б?кк? да хаалла.

– Чэ, бэрт. Айдаан б?ттэ. Барыта дьэ?кэ. Толя, дьо??ун кытта сарсын киэ?э кэлээри?, к??тэбит, – Розалия Аманатовна эргичис гынна, солконон суугунаан тахсан барда.

– Ульзана, то?о миэхэ кэргэн тахсыаххын ба?ара?ыный? – Толя уларыйан хаалбыт куола?ынан ыйытта.

– Как это то?о? – кыыс мэндээриччи к?рд?. Хайыы-?йэ уоскуйбут бы?ыынан итинник туруору ыйытыыттан со?уйбут к?р??нэннэ. – Оттон… хотя бы, чтобы выехать за пределы? Допустим, в Лондон хочу… онно кэргэнэ суох кыргыттарга виза биэрбэттэр буолбат дуо? А мне нужна языковая стажировка, хотя бы… на год, на два и более…

«Тууй-сиэ, дьэ, чахчы да акаары бы?ыылаах» диэн уол кэлэйдэ да?аны…

Ыал буолуу араастаах. Онон Толя ту?угар бур-бур буруо та?аарар бэрээдэк бэйэтэ салаллыбыта. Биир эрэ ситэ ?йд?мм?т курдуга, бэйэ дьыл?атыгар бэйэ орооспото хайдах эбитэй? Бы?ата, бу бала?ыанньа?а бэринэн кэбиспит уол барытыгар дьонунан салай-тарыыга с?б?лэ?эн испитэ. Ол и?ин ити Ульзана дьонунуун урууластылар, силистээх-мутуктаах сибээскэ силим курдук сы?ыннылар бы?ыылаах. Кылаабынайа, ким да кими да чыычылаабат. Таптал уота кинини таарыйбат. Ба?ар, Зананы дэ??э ?р? салаан аа?ара буолуо да…

Уол с?рэ?ин т?гэ?эр ханна эрэ ыраах Аанчык баар. Ону санаата?ына, т???э ыарыылаахтык хам тутарын и?ин хара к????нэн ахтыбат буола сатыыр. Кыыс иннигэр буруйдаах, чахчы албын эрэли иитиэхтээн, тулаайах эрэйдээ?и ту?аммыт сидьи? эн диэтэхтэринэ, с?б?лэ?иэх кэри?нээх.

Ба?ар-ба?арыма, Зана куруук кини аттыгар. Ол бэйэлээ?ин биирдэ эмэ халты к?рд? да, мааны кыыс кэтэ?эр Аанчык к?рс?? м?сс??нэ к?ст?н аа?ар. Иннигэр турар куорат хартыыната кыыстан букатын атын. Холку бэйэлээх, номо?он сирэйдээх, уурбут-туппут курдук та?аалаах, олус нарын туттуулаах. Ол сып-сылаа?ынан илгийэр мэтириэт у?аабат, элэкис гынан аа?ар. Тапталым диэ?ин, Аанчык киниэхэ на?аа чугас до?ору, бэйэ ки?итин санатар. Эбэтэр итинник буолуохтаа?а эбитэ дуу…

Толя куттас ки?и бы?ыылаах. То?о эрэ ирэ-хоро «о?ортообут дьыалаларын» ки?илии дьа?айбата. Олортон саамай хомолтолоо?о – Аанчыкка бэйэтэ бара сылдьан кэпсэппэтэ?э. Дьулайбыта оччо. Кинилиин арахсар санаата суох, аты??а аралдьыйбакка сылдьан Зананы ойох ылабын диэн хайдах бы?аарыахтаах этэй? Баарынан кэпсиэн… бастаан кыбыстыбыта. Аанчыгы «к?м???м, чыычаа?ым» дии сылдьан атын кыыстыын хоонньостум дииригэр хайдах да кыа?а тиийиэ суох курдуга. Ол и?ин и?ийбитэ, туох буолан и?иэн кэм к?рд?р?? диэн найыламмыта. Эппитэ да буоллар, ким итэ?эйиэй, барыта да наар аанньа буолбута буолбаат? Ол и?ин Марыына баабыска кинини ирдээн кэлэ сылдьыбытыгар да туолкалаа?ы тугу да булан бы?аарбата?а. Онтон ити бэ?э?ээ эмээхсин Аанчык суругун биэрбитэ. Уолу буруйдуур, хомуруйар биир да тыл суо?а. Олоххун о?о?ун, мин туспар долгуйума, барыта этэ??э буолуо диэн, ким эрэ кикпитин курдук, олус холкутук с?бэлээн, с?б?лэспитин биллэрэрдии, судургутук суруйбут этэ. Ханан да аат да, араспаанньа да суох, ким кимиэхэ тугу ту?аайбыта, суругу ыыппыта ?йд?мм?т?. Ол да и?ин, к?рд?р?н туран дуолу туттарарга, сымыйалыырга бэрт т?р??т буолбута. Аанчыкка айдаан тахсыан сэрэйбит курдук сэрэхтээх суругу ыыппытыгар махтана санаабытыттан бэйэтэ да бэрки?ээбитэ, «дьаабыланан, аны туос сымыйаччы буоларым итэ?эс эбит» диэн и?игэр бэйэтин бэйэтэ м???тт?б?тэ.

Ульзанатыныын туох оло?у олоруон билбэт, кырдьыга, билэ да сатаабат. Бу кыыс и?э истээ?ин син сэрэйэрэ ээ. Аймахтары кытта билси?иигэ, к?р?дь??с ба?айы, кыыс «олоххо бы?аарыныылаа?ын, дьа?аллаа?ын» бэлиэтээн кэпсээбиттэрэ. Дьэ, ким билэр, дьа?ала диэхтээн туга кэлбит ???, оттон бы?аарыныыта диэн эппитин толорторо ??рэммит хаппырыыс, атаах диэтэххэ, оруннаах буолуо дии саныыр Толя. Т?р??б?т?гэр Ульяна диэн с?рэхтээбиттэрин улаатарыгар абаа?ы к?р?н, пааспарын ыларыгар Ульзана диэн уларыттарбыт. Инньэ гынан докумуона барыта Ульзана аатыгар толоруллубут. Тыа?а баар аймахтара эрэ, эбэтэ-э?этэ буоланнар «Уля, Уула» диэн ы?ырдахтарына, тымтан тырыттар да, хайыай, т?р??б?т аата этэ буолла?а. Ону улахан туох эрэ дьо?ун сити?иитин курдук кэпсииллэриттэн Толя «?ык» гыммыттаах.