Кистээмэ эн намчы тапталгын

Киһи бэйэтин эрэлин күүһүрдэригэр туох эрэ аһылыга наада. Туораттан көмө. Дьон барыта сиилиир кэриэтэ көрө сырыттаҕына, эрэлиҥ уостан иһэр курдук. Мин санаам түспүтүн кимиэхэ да биллэрбэт баҕаттан уруккум курдук харса суох саҥарар-иҥэрэр курдугум да, быһата, син биир уларыйбыт этим. Ким да миэхэ, уруккум курдук “ок, уол бэрдэ булан сатаабыккын”, “маладьыас!”, “бэркэ оҥорбуккун” диир киһи суоҕа элбэх күчүмэҕэйдэри үөскэтэрэ.

Бүтэһик хорсун быһаарыныым – хоһоонунан суруйбут кыыска хоруйдаабытым. Хоруйдуом дуо, туох баар кыһалҕабын чэпчэтэ таарыйа диэбиттии, чэ-чэ, чиэһинэйдик эттэххэ, ытамньыйар санааларбын үллэстэрдии сурук суруйан бэлэмнээбитим.

Өлүөскэни өр хаайан, хаһан да хоруйдаабатах бэйэм, бастакытын уонна бүтэһигин бу чуор соҕотох суругу суруйбуппун, кини төһө да дьоллоох буолан миигин умнубутун иһин, биэрэн кулу диэн көрдөспүтүм. Киһим да миигиттэн төһө да сылайдар, бүтэһиктээхтик диэн сөбүлэспитэ.

Хоруй сурук оннук төннүбэтэҕэ. Сити курдук бастакы куурус дуома бүппүтэ, барыта сир саарбах, үдүк-бадык сыһыаннаһыылар. Хата үөрэхпэр нуучча уола Олег түһэн биэрбэтэҕэ. Кэлин кинилиин онно-манна баран-кэлэн, ордук чугастыы бодоруспуппут. Санаабар, сахалартан тэйэн эрэр курдугум, ол саҕа таҥнарыы суох.

Төрөппүттэрим төһө да мин атын үөрэххэ үөрэнэ сылдьарбын сэрэйдэллэр, субуоннаатахтарын аайы: “Бэркэ үөрэнэ сылдьабын… кэпсиир соло суох… бүттүбүт чэ…” – диэн куотунан иһэрим. Сайын дойдубар төннүөхпүн баҕарбатаҕым. Куоракка, били бииһирэ сыспыт куораттааҕы доҕорбор көһүөхпүн Олег Мииринэйгэ ыҥырбыта, бииргэ баран үлэлээн кэлиэх диэн тыл бырахпыта.

Бу бүгүн бараары сырыттахпына “Ачыкыны” көрсө биэрдим. Шураны. Шура син уларыйбыт курдуга, утуйан хаалбыт саҥарар манерата быдан уларыйан, арыый доҕуһуоллатан диэбиккэ дылы, интонациялаахтык саҥарара. Мин эмиэ бэйэмсэх, бүтүн аан дойдуну абааһы көрбүт киһи “эмиэ үөҕээри кэллэ дуу” дии санаабытым, сурук ыыттылар диэн тиксэрээччинэн кэлбит эбит. Мин хомуна-тэринэ сылдьар буолан арыйан да көрбөтүм, уонна да, буолбут бүппүтүн кэннэ диэн кыһамматаҕым. Шура киһилии кэпсэтэ сатаабыта, солом суох, “быраһаай” да диэбэтэҕим, тугу да саҥарбакка туора хаампытым.

Көтөөрү аэропорка олорон сурукпун санаан, ааҕарга соруннум.

“Эн суруккун туппутум. Бастаан туох диэн хоруйдуохпун билбэт этим, син биир да эн мин буоларбын биллэххинэ, сүүрэн кэлэн киһини өссө күүскэ долгутан, ууга уокка түһэриэҥ дуу. Миигин билэ сатаабыккар үөрбүтүм даҕаны.

Чэ, ол хааллын. Эн суруккар эрэнэр киһим букатын суох буолла диэбиккин. Ити сымыйа. Эн бэйэҥ дьон эрэлиттэн таҕыстыҥ. Албыны-түөкэйи өрө туттуҥ. Мин эйигин итинник эрэ буолуо дии санаабатаҕым. Онно эбии өссө миигин булкуйаҥҥын.

Сэрэйдиҥ ини, мин Зоябын. Эйигин бастакы мунньах күнүттэн сөбүлүү көрбүтүм. Ол эрээри эн курдук уол миигинньик кыыһы хантан көрүөй диэн түүннэри сыттыкпын эрэ илитэр курдугум.

Эйиэхэ анаан суруйбут хоһооннорбун, күлүү-элэк гыммыт курдук хаһыакка таһааран иһэргиттэн ончу кыһыйарым, кыыһырарым да, оҕолор сэргии ааҕалларын иһин аахайбат буолан барбытым. Эйигин бэйэтин өйдөөрөй, өйдөнөөрөй диэн да син биир хоһуйан ыыта турарым.

Мин эйигин таптыыбын. Таптыыр этим. Билигин эн эмискэччи Мииринэйгэ бардым диэн туран кэлбиккин. Бараҕын буоллаҕа. Санна бырастыы дииргин күүтэр этэ. Инесса да уоскуйан, эйигин аһыныахча кэпсиирэ. Улахан сыыһаны оҥоро иликкинэ киһилии Санналыын уонна Инессалыын эйэлэс. Оннооҕор Шура былыргыны былыт саппыта диэн кыһаллыбат.

Оттон мин… Мин салгыы үөрэнэр санаам суох. Эһиил үөрэнэ да кэллэххинэ, мин суох буолуоҕум. Тоҕотун эппэппин, билэ сатаама.

Быраһаай…”.

Бу суругу ааҕа олорон харахпыттан уу тахсыбытын бэйэм да билбэккэ хаалбытым.

Оо, Зоя! Хайдах сэрэйбэтэхпиний, хайдах өйдөөбөтөхпүнүй? Билигин кэлэн ааспыт ааста, сүппүт сүттэ. Зояны санаан кэллим ээ, бу олорон, чахчы даҕаны мэлдьи кини аттыбар баар буола сылдьыбыт эбит дии, бу хаһыат оҥорорбутугар аттыбар олоро сатыыра, тамадалыыр кэммитигэр, онтон иккиэйэх кистэлэҥнэнэн, кини сүрэҕэр таптал төлөн уотун умаппыппыт… Чаҕылыччы умайар хара-харахтара, ыгыылаах-долгутуулаах истиҥ кэрэ саҥата, арыычча да уларыйа быһыытыйар кыбыстыбыт хамсаныылара – Зоя мэлдьи итинник дьүһүннээх, көрүҥнээх дуу диирим, мин эрэ аттыбар тосту уларыйаахтыыр эбит дии.

Оо, арай… арай эрдэ сэрэйбитим буоллар, таптыам этэ дуо, эйигин? Хоһоонноргунан умсугуйа-умсугуйа, астына ааҕан, оннооҕор Шураны кууһан ыламмын “ытамньыйыма, сэгэттэйиэм…” диэхпин баҕарарым. Арай эрдэ билбитим буоллар, дьиҥнээх кыыстаах уол курдук сылдьыа этибит дуо?

Дьэ билбэтим, эмиэ төбөбүн туолуо суох фантазиялар кыайаллар… Киһи олоҕун хос төнүннэрбэт. Киһи олоҕо – уус-уран айымньы буолбатах. Миигин таптыыр эбит диэн ол аэропорка олороммун, барытын быраҕан кэбиһэн баран, уопсайбар сүүрэн тиийбэтэҕим. Зояны булан “бырастыы гынарыгар” хоолдьуктаах бэйэм хоҥкуйан туран көрдөспөтөҕүм.

Мииринэйгэ тиийбитим. Онно атын олох саҕаламмыта: саҥа доҕоттор, саҥа эйгэ, саҥа хорсун быһаарыныылар. Ол эмиэ бэйэтэ туспа номох. Аҕыйах ый иһигэр уопсайга кыстаабыт кэмнэрбин умнарга дылы этим, ол иһин иккис сылын төннөн кэлэн, өр үөрэммэтэҕим, Мииринэйгэ көһөргө тиэтэйбитим.

Ол түмүгэ – бу хочуолунайга баара-суоҕа хачыгаар идэтин баһылаан үлэлии-хамсыы сырыттаҕым. Тылым-өһүм сытыыта туохха да туһалаабата, бэйэм да иитиим билиҥҥи олоххо сөп түбэспэтин курдук. Сатамматаххына ончу сатаммат эбиккин.

Холобур, Мииринэйгэ да өр түптээн үөрэммэтэҕим. Бастакы үлэбэр эмиэ. Үксүн биир биричиинэнэн – дьону кытта сатаспаппыттан. Билигин, биир боростуой үлэҕэ да өр үлэлиэ суох курдукпун – сатаспакка эмиэ уурайбытым баар буолуо ээ… Инесса сөпкө да мин кэскилбин быһаарбыт – “горбатого только могила исправит”…

Бассаап

Биичэ убайын үлэлиир маҕаһыыныгар кыралаан харчы өлөрүөҕүттэн устудьуоннуур олоҕо биллэ тубуста. Кини убайын биир эмит күн охранатыгар солбуйан ылар. Тугу гыныа баарай, кинигэ ааҕардаах, сурунардаах буоллаҕына, экран иннигэр видеокамера устарын маныы-маныы үөрэҕин толорор.

Хата ол оннугар били "Джинса"-ҕа сөбүлүү көрбүт стрич ыстаанын ылынна, иккитэ быыс булан 3D киинэҕэ сырытта, кэм устудьуон доҕотторун кытта хаалсыбакка кафеларынан кэрийэр кыахтанна.

Аны билигин барыта ситиэҕин төлөппүөнэ "мас". Онтон санаата түспэт, үгүс үөлээннээхтэрэ мас төлөппүөннээхтэр, ким да ону сиилээбэт. Ол эрээри ити үчүгэй андроид төлөппүөннээхтэр барыны бары билбит буолаллара, интернети хасыһаллара хайыыллара, үөрэххэ аһара туһалаах тэрил быһыылаах. Аны кыргыттар уолаттары кытта билсэр, уолаттар кыргыттары кытта эрийсэр эбиттэр, туох эрэ батсаап диэн программанан. "Бассаапка суруйбуттара дии…" диэтэхтэринэ Биичэ мас төлөппүөнүн санаан кэлэн санаата түһэр. Убайы хайыталаһан түөрт-биэс күн солбуйдахха, били "Телмарка" сылдьан сөбүлүү көрбүт төлөппүөнүн ылыныа ээ! «Галакси» диэн этэ. Иннигэр-кэннигэр камералаах, биир камерата вспышкалаах, онто 8 мегапиксель хаачыстыбалаах (мегапиксель диэн тугун билбэтэр даҕаны, мас төлөппүөн камерата 1,2 мегапикселлаах, ол аата 8 диэн өссө ончу үчүгэй диэн сабаҕалаабыта), 5,25 дюймнаах экраннаах, чэ, ол сыыппараны улаханнык өйгө тутар наадата суох, Николай Валуев ытыһын саҕа диэтэххэ өйдөнөр, уонна бары-бары функциялара, программалара барыта баар төлөппүөн. Аны туран сыаналааҕынан кууруһугар баар оҕолорун төлөппүөннэриттэн барыларыттан ордоро буолуо.

Суох, эһиги үчүгэмсийээри, барыларыттан ордон киһиргии түһээри ити төлөппүөҥҥэ ымсыырбыта буолуо диэмэҥ, Биичэ уруккуттан материалист буолбатах. Өс хоһоон этэринии, кэччэгэй иккитэ төлүүр, онон чэпчэкини ылан сотору-сотору төлөппүөнү уларытыахтааҕар биирдэ сыаналааҕы ылан баран болдьоҕо бүтүөр диэри сылдьыллыахтаах. Бииргэ үөрэнэр доҕоро кыра сыанаҕа туттуллубуту атыылыы сатаабыта да, уол тута аккаастаммыта, хас илиигэ сылдьыбыта биллибэт, өссө куһаҕан дьыалаҕа эриллибит буоллаҕына көҥүлэ, ол иһин да Биичэ курдары маҕаһыынтан атыылаһар ордугун билэр. Икки сыллааҕыта, бэйэтэ нэһилиэгэр баар эрдэҕинэ, аҕата киһи куоракка кэлэ сылдьан харчытын харыһыйан табаарыс кытайдартан чэпчэки сыанаҕа бензопила ылан турардаах. Чэпчэкитэ, тута-хаба сылдьыахха үчүгэй чөкө тэрил этэ. Үөрэ-көтө сааһыары саһаанныы тахсыбыттара ээ. Кумааҕыга суруллубутун курдук инструкциятын барытын толорон үлэлэппиттэрэ. Бырылаан тыаһа кыратыын, сэбиэскэй "Дружба" буолуо дуо, эстэрэ да дөгөм. Бастакы маһын арыы быһаҕа арыынан ньалҕарыйарын курдук батары киирбитэ, иккиһигэр кыратык буксуйбута, үсүһүгэр кэлэн ончу да аккаас биэрбитэ. Сытыылаан-нарылаан эмиэ үстэ батары түстүлэр, ол кэннэ аны эстибэт буолла, эһэ сатаан стартерын ибили тардыалаан харыардан кэбиспиттэрэ. Бүттэхпит ол. Муннуларын анныларыгар ботугуруу-ботугуруу сэбиэскэй "Дружбаларыгар" төннүбүттэрэ. Онтукаларын төһө да сөбүлээбэтэллэр, хаппырыыстаан көрдүн эрэ, аҕыйах мүнүүтэ иһигэр бүтүн бэйэтин ыһа охсон хос таҥаллар этэ.

Ол иһин да Биичэ чэпчэки сыаналаах тэрил эрэйи көрдөрөрүн билэн, "Телмарка" баар сыаналаах «Галаксины» ылбыта. "Мас" төлөппүөнүн "уонна баҕас туһата суоххун" диэн киэр илгибэтэҕэ, таҥара сэрэҕи сөбүлүүр, баҕар, бу үчүгэй төлөппүөнэ аккаас биэрэр түгэнигэр туһалыа диэн ууруммута. Сэбиэскэй "Дружбатын" курдук.

Бастаан утаа ылбыт кэмигэр хап-хара бриллиант тэҥэ кылабачыйар хара өҥнөөх төлөппүөнүн хараҕын харатын курдук харыстаабыта. Харыстыыра эрэ, уонна эбии хайдах хасыһыан билбэт да этэ. Доҕотторугар көрдөрүөҕүттэн ыла, кинини кыралаан үөрэтэн барбыттара. Төһөтүн үчүгэй да төлөппүөнүн иһин уу кыһыл оҕо курдук өйө-санаата кураанах буолар эбит бу тэриллэрэ, ол иһин программаттан программа киллэртэрэн сайыннаран иһиэхтээх эбиккин. Биичэ, уу кыһыл оҕо улааттаҕына бастаан оонньуурун курдук, оонньуу үлүгэрин киллэртэрэн оонньуунан үлүһүйбүтэ. Үөрэҕэр да мөлтүү сыспыта. Кэбис эбит диэн, ол дьыалатын бырахпыта. Ийэтэ эмиэ Бразилия сериалларынан "ыалдьа" сылдьыбытын аһара бэркэ билэр, ол иһин кэлин дьиэлэригэр тэлэбииһэри тымныы хоско көһөрөн, биирдэ эмэтэ сонун көрөр буолбуттара.

Бассаабы төһө да бастаан киллэртэрдэр, хайдах туттуоҕун билбэт буолан кыһаллыбакка сылдьыбыта. Онтон суруктан сурук билэр дьонуттан киирэн барбытыгар утаппыт ууну омурдубуттуу улугура умса түспүтэ. Дьоно аах дойдутуттан хаартыска ыыталлара көрүөххэ астыгын, бэйэтэ сылдьар курдук сананара, нэһилиэгин группатыгар киирэн, дойдутун сонунун – күннээҕи ыаһаҕын барытын билэ олороро. Аны группалары кэрийии саҕаламмыта. Группаттан группаҕа киирэн, билэр-билбэт дьонун кытта кэпсэтэн, уолбут дьэ күнүн-ыйын онно барыыр этэ. Бултуурун сөбүлүүр бэйэтэ "Байанай" группата, түбэлтэлэри сэргиир бэйэтэ "Хараҥа хос" группата, эппитим курдук, нэһилиэгин киэнэ, аймахтара, кылааһынньыктара, устудьуон доҕотторо бары тус-туспа группаҕа үмүөрүһэннэр күн аайы кэпсэтэллэрэ элбэҕин. Уолбут аттыгар олорор доҕотторун кытта кыайан да айах аллайан кэпсэтэр кыаҕа суох туруктаммыта, соло булла да төлөппүөнүгэр бүк түһэн ыйытыктарга, тойдорго-майдарга хоруйдаары суруйан тахсара.

Бассаапка да сыһыан үөскүүр эбит. "Хараҥа хос" группатыгар биир "Oksi" диэн ааттаах, суруйарыттан сэрэйдэххэ, кыыс, уолбут санаатын табардыы хоруйдаһара, биир эмит кэпсэтии тиэмэтигэр сөпсөспүт кинилэр эрэ буолар курдуктара. Ый курдук ол Окси диэн кыыстыын биир группаҕа олохсуйан олорон, кыра кыралаан кэпсэтэн, билсиһэн барбыттара. Билсиһиэхтэрэ дуо, ис киирбэх, били үйэлэрин тухары бэйэ-бэйэлэрин билэр доҕордуулар курдук суруйсаллара. Онтон, эрэбилгэ киирбит диэн буолуо, Окси Биичэни атын группаҕа ыҥырбыта. "Дьиктилэр-дьиибэлэр" диэн. Окси бэйэтэ администратор буолан сир үрдүгэр баар интэриэһинэй түбэлтэлэри мунньан-хомуйан ыыталыыра. Уолбут хас биирдии Окси ыыппыт кэпсээнигэр "смайлик" туруоран иһэрэ, анаалыыстыыра, кириитикэлиирэ, быһаарсаллара. Группаҕа баар 98 киһи Оксилаах Биичэ күн аайы тугу ырытыһалларын ааҕар эрэ курдуктара:

Окси: – Били куоска ноутбукка бэчээттээбит диэн наһаа дии…

Биичэ: – Онтон алҕаска ноутбукка үрдүгэр сүүрүккэлээбитэ сурук буолан тахсан хааллаҕа дии.

Атын нүөмэр: – Тугу этэҕитий?

Окси: – Ээ, суох, Витёкка эттим…

Атын нүөмэр: – Ону личкалаһар кыаххыт суох дуо?

Биичэ: – Өйдөөбөт буоллаххына, кыттыһыма ээ, Окси, таһааран кэбис эрэ, түбэлтэни да аахпакка эрэ…

Окси удалил (а) Атын нүөмэр.

Кэлин, бэйэлэрин сыыһаларын өйдөөн, күннээҕи ыаһахтарын, ким тугу сиэбитин, хайдах туруктааҕын, тугу гыныахтаахтарын ордубут 97 группа дьоно бары билэ олорботторун курдук аҥаардас бэйэлэрэ суруйсар буолбуттара. Ол тухары уол да, кыыс да өттүттэн улаханнык чугасыһар, билсиһэр санаалара суоҕа. Уолбут да симик, сэмэй буолан, кыыс күннээҕи статуһун эрэ маныыра, аны туран Окси бэйэтин хаартыскатын туруордаҕына даҕаны, хаартыскатын Пикассо уруһуйун курдук оҥорон, бэйэлээх бэйэтин киһи билбэт курдук оҥорон кэбиһэрэ. Уолбут да кыбыстан, сирэйин оннугар "Байанай" группаттан хачайдаан ылбыт аарыма кырдьаҕас хартыынатын сыбаабыта.

Арай биирдэ Биичэ, хорсун санааламмычча, бу курдук кэпсэппитэ:

Биичэ: – Эйигин кытта кэпсэппитим ыраатта дии.

Окси: – Нуу…

Биичэ: – Илэ бэйэҕинэн көрүөхпүн баҕарар эбиппин.

Окси: – Мм…

Биичэ: – Көрсөбүт дуо?

Окси: – Хаһан эмит…

Биичэ: – Тоҕо?

Окси: – Туохха ыксаатыҥ?

Биичэ: – Ээ, суох… оччоҕо хаартыскаҕын ыытыый…

Окси: – Кэлин.

Биичэ: – Тоҕо?

Окси: – Ону көрөн тугу гыныаххын баҕараҕын? "Страшная такая" буоллахпына, кэпсэппэппин диигин дуо?

Биичэ – Эс, суох! Билбэтим, алҕаска ыйыттым. Эйигин, хараҕа суох дүлэй бэйэҕин аҥаардас өйдөһөрбүтүн да иһин сөбүлүү көрүөм этэ.

Окси: – Аһаа… Хараҕа суох буолан баран бу бассааптыы олоробун.

Биичэ: – Оонньоон эттим. Оччоҕуна инникитин көрсөр эрэл баар дуо?

Окси: – Майгыгыттан көрүөхпүт…

Чэ, ити курдук биир күн Биичэ сыһыанын чугаһата сатаабыта да, салгыы бэйэтэ туох эмит диэтэҕинэ сыһыаны ордук буортулуом диэн ити тиэмэҕэ чугаһаабатаҕа.

Күн-ый ааһан испитэ, бүппэт бассаап кэпсэлэ "Төлкө" арамааны куоһарбыта… Сессия бүтэн, кыһыҥҥы сынньалаҥ саҕаланан, устудьуон доҕоттор дойдуларыгар тэскилиир күннэрэ тирээбиттэрэ. Биичэ эмиэ кыната кууран, такси сакаастаабыта.

Өлүү болдьохтоох диэбиккэ дылы, Окси эмиэ, төһө да атын улуустан сырыттар, суоллара биир федеральнай трасса эбит, Биичэ сакаастаабыт такситыгар түбэһэ биэрэн айанныыр чиэскэ тиксибит.

Биичэ массыынаҕа киирэн, кэнники сидиэнньэҕэ, кимиэхэ да киирэр-тахсар дьоҥҥо мэһэйдээбэккэ ырыа истэ-истэ бассааптаары түгэҕин булан олоруммута. Массыына туоллар туолан испитэ. Окси, дьиҥнээх аата Ксения, Өксүүнньэ, бүтэһик киирбитэ. Хомойуох иһин, сидиэнньэтэ таҥнары олорон айанныыра эрэ ордон хаалбыт. Онто суох уһун айаны сүгүн тулуйбат кыыс, таҥнары айаннаатаҕына, били айаҕынан тахсара өссө өтөн кэлээччи. Инники миэстэлэргэ саастаах дьахталлар олороллоро, кинилэрдиин миэстэ атастаһыан саараабыта. Арай, аһыллардаах түннүк аттыгар, түгэх муннук сидиэнньэҕэ биир уол наушнигынан кулгааҕын бүөлэнэн төлөппүөнү хаһа олорор. Дьахталларынан көрдөһөн уолу ыҥыртарбыта:

– Баһаалыста, миэстэбитин атастаһабыт дуо, мин таҥнары айаннаатахпына куһаҕан буолабын, – диэтэ Өксүүнньэ.

– Тоҕо? Мин бастакы булан олоруммутум дии, – диэтэ Бииктэр.

– Эдэр уолгун дии, бу саастаах чүөчэлэр эмиэ таҥнары айанныылларын сөбүлээбэттэрэ буолуо, – Өксүүнньэ өссө да көрдөһөр.

– Иннигинэн тобуктаан олор ээ, мин миэстэбиттэн туораабаппын, – Бииктэр билэр, бу кыыһы мааҕыын такси суоппара чугас улууска түһүөхтээх диэбитэ, кылгас айаны тулуйа түһүө буоллаҕа диэн аахайбат.

– Наһаа ынырыккын дии! – Өксүүнньэ харааһынна, ама да буолтун иһин, билиҥҥи үйэҕэ джентельменнэр сүппүттэрэ сүрүн.

Кэпсэтиилэригэр саастаах дьахталлар кыттыстылар, дьэ эдэр уол эрээри, кыыс аймаҕы харыһыйыах баҕайыта диэн уолу хото олордулар. Уол онно эрэ кыһаллыбат, наушнигын төттөрү иилинэн, ырыа музыкатыгар дөйөн бассааптыы олордо.

Биичэ: – Биһиги хоҥнон эрэбиит…

Окси: – Мин эмиэ. Саҥа олордум. Куһаҕан да таксии!

Биичэ: – Биһиэнэ эмиэ. Олорбутум чаас буолла, куораты кэрийэн пассажирдары хомуйа сырыттахпыт үһү!

Окси: – Хаһан эрэ дьиэбэр тиийэбин.

Биичэ: – Миэхэ сотору сибээс сүтүө, сибээскэ таҕыстахпына биллиэм, үчүгэйдик айаннаа, чыычаах!

Окси: – Эн эмиэ, поке…

Өксүүнньэҕэ сол да ким да туораан биэрбэтэҕэ, ол иһин суоппар, ардыгар киһитэ элбээтэҕинэ, кэннигэр ааһар проходка уурар олбохтоох сылдьар, онтукайын кэнниттэн хостоон, кыыска оҥорон олордубута. Кэннигэр кэтэҕэ суох да буоллар, киһи син иннинэн олорон айанныыр олбоҕо.

Аара суолга массыына тохтообутугар уолбут кыра наадатыгар тахсан киириэҕин баҕарда. Ааныгар тиийиэҕин били кыыс мэһэйдээн олорор:

– Баһаалыста, туоруоххут дуо?

– Суох ини, – диэтэ Өксүүнньэ, иэстэһэр санаата киирэн.

– Мин тахсыахпын наада, ыксаатым.

– Мин булан олоруммут олбоҕум. Тоҕо туораан биэриэхпиний?

– Ииктээри ыксаатым буолбат дуо?! – Бииктэр кыыһырда.

– Уһун айаҥҥа ыксыыр киһи подгузниктаах сылдьыахтаах. Мин бу айахпынан тахсарын иһин куһаҕан бакыаттаахпын, – Өксүүнньэ күлүү гынан бүтэр санаата суох.

– Туох ньаҕай кыыскыный?!– уолбут ончу ордоотоон туран кэллэ, кыыһы саҕаҕыттан хаба тардан ылан инники сидиэнньэ диэки илтэ, уонна бэрт ыксалынан таһырдьа ойдо.

Чүөчэлэр да, Өксүүнньэ да өр күлсэ олордулар. Кэһэттилэр.

Уол туох да саҥата суох кэннигэр барда. Санаатыгар, итинник кыыһы хаһан да көрсүө суоҕун саанан, көрсөр да күнүгэр, аахайыа суоҕун тымтыктана олордо. Кыыс эмиэ соруйан уолу тобулута көрөн ылбыта, көрсөр күннээх буолуохпут диэбиттии, кэһэтиэҕим диэбиттии.

Сити курдук айаннаан кыыс дойдутугар кэлбитэ. Уол салгыы айаннаабыта. Оксилаах Биичэ бассаапка бэйэ-бэйэлэрин ахтыһа-ахтыһа суруйсаллара, Өксүүнньэлээх Бииктэр бу баар олохпутугар күтүр өстөөхтөр буолбуттара.

Оо, аныгы олох! Дьэ дьиктигин!

Гамма

Кинини бэрт эдэр эрдэхпинэ көрсүбүтүм… Билигин ол көрсүһүү улахан суолтаны оонньообот курдук, мин өйүм-санаам эрэ будулуйбут туманын быыһыгар туох эрэ астыгы, кэрэни, остуоруйалыы оҕотук тапталы санатар. Гамма…

Дьикти ааттаах кыыс Гамма мин олоҕум биир кэрчигэр бэрт интэриэһинэйдик киирэ сылдьыбыта… Оо, ол кэмнэри санатыһабыт да, чэ, тапталым тиийбэтэх иэйиитин иһийэн олорон истиҥ дуу…

Эдэрбин. Хараҕым дьиҥнээхтии, киһилии аһылла илик буолан, олоҕум тулата бэрт дьиибэтик, бэрт интэриэһинэйдик, сир-дойду миэхэ эрэ анаан үөскээбитин курдук көстөр кэмнэрэ этэ. Бэйэм да кыаҕым-сэниэм толору, энергия бөҕөтө, калейдоскоптуу олоҕум оргуйара – үөрэнэ охсорум, волейболлуу ыстанарым, библиотекаҕа кинигэ көрдөөһүнүгэр, итини ааһан теннистии, доҕорбор сылдьан ырыа устан, сериаллары үрдүнэн-аннынан көрөн, барыны-бары да гынар курдугум. Тугу гыммыппын бука өйдөөбөккө да хааллыгыт, мин бэйэм да онуоха өйдөбүл биэрбэккэ олохтон астынар эрэ курдук күн былаһын тухары түбүгүрэн тахсарым…

Арай биирдэ теннистии туран хараҕым биир ааһан иһэр кыыска хатана түспүтэ. Теннис остуола көрүдүөргэ турара, перерыв этэ, киһи бөҕөтө ааһара да, тоҕо эрэ ол кыыһы бэлиэтии көрбүппүттэн бэйэм да сөхпүтүм. "Оонньоон ис эрэ!" – диэн саҥа аралдьыппыкка дылы буолбута, мээчигим былыр үйэ көрүдүөр муннугун булан бөкүнүйэ сылдьара.

Тоҕо кинини эрэ бэлиэтии көрбүппүнүй, дьиибэ, кини мин да диэки көрбөтөҕө ээ, үөрбүт бэйэтэ дьүөгэтин кытта сиэттиһэн тугу эрэ быһаарса иһэллэрэ. Кинини көрүдүөр саҕаланыыта өйдөөн көрүөхпүттэн хараҕым далыттан сүтүөр диэри туохтан туймааран турбуппун быһаара сатаабытым.

Кыра уҥуохтаах, хатыҥыр, уһун сыҥаахтаах, сырдык эттээх-сииннээх, уһун суһуохтаах… Ким эрэ, ханнык эрэ доҕорум бэрт дөгөмнүк этэн кэбиспитэ ээ, бэйэм буоллаҕына суох. "Таба муоһуттан оҥоһуллубут ювелирнай оҥоһук курдук кыыс", – диэбитим мин. Эчи уранын, эчи синньигэһин, дьүһүнэ-бодото буолбатах, бэйэтэ туттара-хаптара чарааһын-нарынын… Ханнык остуоруйаҕа аахтым этэй, фарфоровай кыыс алдьанан хаалыам этэ диэн бэрт кутталынан атаҕын төбөтүнэн эрэ хаамар, дьэ ол, ол кыыска тэҥнии көрбүтүм, дьэ ол остуоруйаттан тиийэн кэлэн миэхэ көһүннэҕэ диэбиттии санааммын билсэргэ соруммутум.

Буоларын курдук, чугас уолаттартан ыйыталаһан саҕалыыбын: "Кимий ити?". Улахан болҕомто биэрбэккэлэр: "Гамма дии, былырыын үөрэнэ кэлбитэ". Баҕар, мин харахпын аалар быылтан ыраастыыр эрэ курдук санаабыттара буолуо, киһитэ мин хайдах чугаһыахпын оҥостунабын.

Гамма! Тугунан тыынаҕын, тугу интэриэһиргиигин, тугу сөбүлүүгүн, уолтан туох дьайыытын күүтэҕин? Соло булларбын эрэ кинини кэтииртэн-маныыртан бокуой булбаппын. Тугу гынарын күнтэн күн билэн иһэр курдукпун да, сол сылдьан алҕаска харах харахха көрсөн ыллахпытына, дууһабар уот умайан күөдьүйэн ылара, кытара-кытара куотар аакка барарым.

Хас күн буолбута буолуой, мин харахпын киниэхэ уурбуппун сэрэйбит этэ. Сэрэйбэккэ, кэннин хайыста эрэ мин мэлдьи биитэр саһа соҕус, биитэр тиэрэ туттан турарым кэннэ…

Биирдэ оннук кэтээн кэриэтэ саһан турдахпына илэ бэйэтинэн тиийэн кэлбитэ уонна: "Көрүүй, баһаалыста, миэхэ көмөлөһүөҥ дуо?" – диэн туох эрэ таһаҕаһын уопсайыгар диэри иттэрбитэ. Ол баран иһэн дьэ билсибиппит ээ. Арахсарбыт саҕана халлааҥҥа көтүөх киһини дуу, кыбыстан тимириэҕин сир кытаанаҕыттан иҥнэн кыаллыбакка турар киһиэхэ дуу быһаарбыта: "Дьэ бэрт, мантан инньэ билсэр буолуохпут, туох эмит наада буоллаҕына, эн да миэхэ биллээр, көмөлөһүөм турдаҕа…" – диэн бэрт аанньал этэрин кэриэтэ эппитин кулгааҕым истэн хаалбыта.

Уонна ол кэнниттэн сүгүн-саҕын сылдьыаҥ дуо, сүрэҕим күөрчэх курдук ытыгынан ытыллыбыта, дагдалыы үллүбүтэ-үлүһүйбүтэ – күн аайы, күҥҥэ хаста даҕаны Гамманы эрэ көрсөр, Гамманы эрэ кытта кэпсэтэр баҕаттан ону-маны сылтах була-була чугаһаатаҕым үһү. Бу санаатахха, наһаа да күлүүлээхпин эбит ээ, сөбүлүү көрөрүм ол-бу арааска тиэрдэр да эбит. Гамма да күлэрэ эрэ буолуо, тугу саныырбын, иэйиибин чиэһинэйдик эппэккэ кини тула өрө күүрүллэ ону-маны саҥарарбыттан…

Доҕордоспуппут. Доҕордоһуу диир буоллахха. Мэлдьи үөрэ-көтө сылдьар, олоҕу ыраас дьэҥкир өттүттэн көрөр, сыаналыыр кыыһы наһаа да сөбүлээбитим. Кини аттыгар сырыттахха, тулалыыр эйгэм мэктиэтигэр сырдыыра, кустуктуу араас өҥүнэн оонньуура. Араас өҥ уонна тыас гамматынан…

Күн аайы мин киниэхэ тиийэрим, күммүт онтон саҕаланара. Биһиги иккиэн дорооболоһон баран, үөрэххэ ыстанарбыт. Доҕотторбут да бэлиэтии көрөн барбыттара. "Бу дьон… туох эрэ, туох эрэ … баар!" диэтэхтэринэ, бииргэ да сылдьаммыт, тус-туспа даҕаны: "Эс! Доҕордууларбыт эрэ", – дэһэрбит. Ол эрээри киһитэ мин сүрэҕим кистэлэҥин сымыйанан ырбайар мөссүөммэр саһыарарым. Хаһан тапталбар билиниэхпин оҥорон көрөрүм. Бииргэ сылдьарбыт, күүлэйдиирбит өссө элбээбитэ, доҕоттордорбут кыттыспыттара. Кимнээх эрэ биһигиннээҕэр түргэнник билсиһэннэр, тапталларыгар билинэн дьолломмуттара, биһиги эрэ… Туох эрэ тиийбэт этэ. Эттэххэ сатанар.

Үҥкүү киэһэтэ, бытаан музыка. Бары куотар кэриэтэ дьигиһитэн үҥкүүлүү сылдьыбыт дьон түөрт эркин тула тарҕаһыахча хаамтылар. Онтон иккилии, кыыстаах уол пааралар тахсан үҥкүүлээн барбыттара. Мин да туора туттан турар санаам суоҕа, Гамманы тиийэн ыҥырдым. Кып-кыра уҥуохтаах кыыс моойбуттан сөрөнөн, турар бэйэтэ санныбар сигэнэн үҥкүүлээбиппит. Ол да түгэҥҥэ күлэрин-үөрэрин мэлдьи илдьэ сылдьар кыыс, моойбуттан кууһан ылан, атаҕын көтөҕөн баран хачыалланар, хайыыр, быһата бэрт дьээбэлээхтик үҥкүүлүүрбүт. Мин хачыаллыан баҕарар кыыһы сэрэниин-сэрэнэн кууһаммын эргичиҥнээн барабын, мэйиибит эргийиэр диэри тохтообоппун. Дьэ онтон уоскуйан истэхпитинэ түгэн тутаммын уураабыппыттан бэйэм да соһуйбутум. Бастаан Гамма "туохпутуй ити?" диэбиттии соһуйбут хараҕынан көрбүтэ. Мин: "Эйигин ууруохпун баҕарабын", – диэн ботугураан эппитим. Гамма хос уоһа уунан, мичээрдиир хараҕынан көрөн кэбиспитэ…

Бу аата "сылдьабыт" диэн сыһыаҥҥа киирбиппит. Астыгыан, бэйэ-бэйэни көрсөр, бэйэ-бэйэни бүөбэйдэһэр, биир төбөтөөҕөр икки төбө ордугун дьэ бу курдук сыһыаҥҥа ордук күүскэ билэр эбиккин. Сири-дойдуну урут бэйэҕинэн кэрийэ сылдьаҥҥын тугу да бэлиэтии, ордугурҕуу көрбөт бэйэҥ, сиэттиһэ, кыыспынаан күүлэйдии сылдьан барытыгар иҥнэн, барыта бэрт дьиибэтик, атыннык көстөннөр соһуталлара. Оннук да эбит, кини көрөрүн мин көрбөт этим, мин көрөрбүн кини аахайбатах буолара… Биһиги дьоллоох этибит.

Кэлин, биһигини биир киһи курдук көрөр буолбуттара. Ханна Гамма, онно мин. Эбэтэр миэхэ аадырыстаатахтарына, Гамма эмиэ онно сыһыаннаах. Ол эрээри үөрэнэр дьон быһыытынан, эбэтэр мин акаарыбар, ыал буолан бур-бур буруо таһаарынар туһунан толкуй да суоҕа. Санаабар, мэлдьи бу курдук дьоллоохтук сылдьыахпыт буолуо, доҕотторбут быыстарыгар, кинилэрдиин бииргэ…

Суох, биһиги дьолбутун ымсыырбыттара, биһиги дьолбутун алдьаппыттара, былдьаабыттара. Миигиттэн. Бэйэм буруйум онно да элбэҕэ этэ диэн билигин кэлэн саныыбын, ол эрэн билигин даҕаны иккиэммититтэн тутулуктаах этэ диэн быһаарабын. Доҕорум баара. Андрей. Мэлдьи да ымсыырар курдуга, аһара да силинэн силбиэтэммэтэр, "эһиги дьоллооххутун көрө-көрө киһи астынар" диирэ хатыланааччы. Биһиги мэлдьи да туспа барбат эбиппит, оннук айылаах, этэргэ дылы, актыбыыс, общественник буоламмыт дуу, иллэҥ кэммитин барытын доҕотторбутун кытта бииргэ атаарарбыт. Киинэ буоллун киинэнэн, шашлыктыы, көннөрү да күүлэй тэбэ… Сырыы аайы сыллаһар-уураһар уххаммыт да уоскуйбута, мин Гамманы доҕоттордорбут быыстарыгар, бэйэтин да санааларын быыстарыгар да сүтэрэн эрэрбин сэрэйбитим. Мин этэрбин улахаҥҥа уурбат буолбута, көҥдөйдүү истэр курдуга, аахайбат этэ. "Туох буоллуҥ, Гамма?" – диэн хаайан тураммын хараҕын тобулуччу көрөрүм да, Гамма буруйдаах оҕо хараҕа куотарын курдук туора-маара сүүрэккэлиирэ, уонна "туох да буолбатым, эн дии, эн тугу кэбилэнэҕин?" диирэ. Ис киирбэхтик, умсугутуулаахтык да уураһарбыт суох курдуга. Туораттан көрдөххө, мин туох да төрүөтэ суох күнүүлүүр эрэ эбиппин, күнүүлүүр санаабар, ордук сыһыаммытын буортулуур курдугум.