Kopenhagen trilogiyası

Qerdanın balaca, sevimli oğlu var. Və o, valideynləri işdə olduqda fəxrlə küçə boyu yuxarı-aşağı gəzişir.

Onun yalnız 17 yaşı var və bir qız uşağı olması üçün gərək on səkkiz yaşında olsun. Onu xoşlamırlar, çünki o, hadisələrin onun üçün uğursuz olduğunu, nəticədə küçələrin ona təklif etdiyi mərhəmət hissini qəbul etməyə məcbur olduğu etiraf etmir. Olqanın anasının onun körpəsi üçün yığdığı bir səbət uşaq paltarını götürməyib rədd etdiyində hamının ona qəzəbi tutmuşdu. Və budur, taleyi belədir ki, yaşı ötsə də, hələ də valideynlərinin himayəsində qalması ilə barışır. – “Əgər onun yerinə sən olsaydın”, – anam deyir, – “səni çoxdan atmışdılar.” Ah, mən öz körpəmi kaş bir dəfə qucağımda tuta bilərdim! Onu dəstəkləyib qayğısına qalardım, hər bir problemi bu və ya başqa cür həll edərdim. Bircə oralara gəlib çata biləydim.

Gecə vaxtı yatağıma girdiyimdə xəyal qururam: yaraşıqlı, dostcanlı, cavan bir oğlanla qarşılaşıram və ondan nəzakətli ifadələrlə xahiş edirəm ki, mənimçün nəsə etsin. Ona deyirəm ki, çox istəyirəm övladım olsun, xahiş edirəm, bu sahədə mənə yardım etsin. O razılaşır və mən dişlərimi bir-birinə sıxıb gözlərimi yumuram, guya ki, bu mənim yox, bir başqasının başına gəlir. Sonradan onu bir daha görmək istəmirəm. Amma belə cavan oğlanı bizim kvartalda, ya küçəmizdə tapmaq olmazdı və mən şeit albomuma birini daha yazıram ki, indi o bufetin ən aşağı siyirtməsindədir:

Balaca bir kəpənək uçduUcalara, mavi çalarlı səmaya.O, bütün sağlam düşüncəyə, mənəviyyataMəhəl qoymadan uçur.Yaz gününün şövqündən sərxoş olub,Əsən qanadlarını nizamsız çalaraqGünəşin qızılı şüaları altında doğulubBu dünyaya atılıb.Və solğun çəhrayı alma ağacı çiçəklənibYenicə gözəlliyə bürünüb.Və kiçik kəpənəkÖz nişanlısını orada tapıb.Və solğun çiçəklər solurVə kəpənək onların üzərindən uçur.Ah, çox sağ olun kiçik çiçəklər,Siz mənə məmnunluqla sevməyi öyrətdiniz.

XVII BÖLÜM

Atam bizi dövlət kilsəsinə aparanda nənəm hələ heç qəbirdə soyumamışdı. Bu ifadə anama məxsusdur. Nənəmin qəbri yoxdur. Onun külü Bispebyerq krematoriyasındadır və həmin axmaq güldan qarşısında dayanıb baxarkən heç nə hiss etmirəm. Amma anam istədiyi üçün ora tez-tez gedirəm. Hər dəfə biz orada olanda anam ağlayır və o, “sən niyə ağlamırsan?” soruşanda özümü günahkar hiss edirəm. – “Sən niyə ağlamırsan? Axı dəfn mərasimində ağlamışdın.” İndi ki, Edvin bizi tərk edib, məktəbdə, küçədə olmadığım bütün vaxtlarda anamın yanındayam. Onunla həmçinin Folkets Hüsdə də rəqsdə olmuşam, amma onunla bərabər rəqs etmək əyləncəli deyildi, çünki mən ondan bir baş hündür idim və onunla müqayisədə özümü çox böyük və yöndəmsiz hiss edirdim. O, başqa bir centlmenlə rəqs etdiyi əsnada bir cavan oğlan mənə yaxınlaşıb rəqsə dəvət etdi. Belə bir şey daha öncə heç baş verməmişdi və mən yox deməyə hazırlaşırdım, çünki anamın kefi yaxşı olanda mənə öz qonaq otağımızda öyrətdiyi bir-iki hərəkətdən başqa ümumiyyətlə necə rəqs edildiyini bilmirdim. Amma cavan oğlan artıq əlini belimə qoymuşdu və o, yaxşı rəqs etdiyindən mən də elə etdim. O, tamamilə sakit idi və sadəcə nəsə demək xətrinə ondan nə iş gördüyünü soruşdum. – “Kuryer komandasındayam”, – qısaca dedi. Mənə elə gəldi onun işinin “müalicə” etmək olduğunu düşündüm, qərara gəldim ki, o həkimdir. Bu “sabit, bacarıqlı fəhlə” olmaqdan fərqli bir şey idi. Ola bilərdi, bütün axşam mənimlə rəqs edərdi, ola da bilərdi ki, artıq bir azca mənə vurulmuşdu. Ürəyim daha sürətlə döyünməyə başladı, bir qədər, azca ona söykəndim. – “Gecədir, artıq oğrular iş başındadır”, – o, musiqinin ahəngi ilə qulağıma oxudu. Qəfildən musiqi dayandı, o, gəlib anamın yanında oturdu, key-key təzim etdi və həmişəlik yox oldu. – “O, yaraşıqlı idi”, – anam dedi, – “kaş geri dönərdi.” Çiynimi çəkib dedim ki, kuryer komandasında çalışır. – “Oh, aman Allahım”, – anam güldü, – “o, sadəcə xəbər aparıb-gətirmə xidmətindədir.”

Biz dövlət kilsəsinin üzvü deyilik ona görə də mən mülki konfirmasiyaya gedirəm. Bu məni sinfimizdəki bütün keşiş yanına gedən digər qızlardan fərqli edir, amma vecimə deyil, çünki onlar kimi olmaq istəyimi çoxdan dəfn etmişəm. Onlar şənbə günləri növbəlilik prinsipi ilə bir-birlərini ziyarət edirlər. Viktor Kornelius radioda şənbə rəqsləri üçün ifalar edir. Oğlanlar da dəvət edilir və sinif yoldaşlarımın əksərinin davamlı bir yerdə olduqları sevgililəri var. Evdə radiomuz yoxdur və artıq qulaqcıqları taxıb qardaşımın məktəbdə düzəltdiyi geydirmə mahnılara qulaq asmaq ləzzət eləmir. Və hətta radiomuz olsa da, valideynlərim mənim üçün Şənbə konserti verməyə meylli olmazdı. Hazırda imtahanlar verirəm və qiymətlərimin pis və ya yaxşı olması heç vecimə deyil. Bəlkə də universitetə gedə bilmədiyim üçün məyus olmuşam. Sinfimizdəki qızlardan yalnız birinə icazə var. Onun adı İnqer Nörqarddır, o da mənim kimi arıq və uzundur. Oxumaqdan başqa gördüyü bir iş yoxdur və bütün fənlərdən A alır. Başqaları deyir ki, o məktəbdə qalıb kariyerasına davam etmək istəyir. Heç zaman onunla danışmamışam. Ən azından başqaları ilə nə qədər danışmışamsa, onunla da o qədər ünsiyyət saxlamışam. Hər şeyi içimdə saxlamağa məcburam və bəzən mənə elə gəlir ki, boğulmaq ərəfəsindəyəm. Minna və Rutla axşamlar İstedsqada küçəsində dolaşmağı dayandırmışam, çünki getdikcə oradakı söhbətlərimiz çevrilib olub yalnız kobud atmacalar və yersiz irişmələr! Getdikcə hissiyyatlı olan qəlb onları ritmik, zərif sətirlərə çevirməkdə acizdir. Mən anamla yeməyimiz, aşağıda yaşayan insanlar kimi adi şeylərdən danışıram. Edvin köçüb gedəndən sonra atam çox sakit biri olub və onun üçün mən sadəcə “yaxşı bir başlanğıc” etməli olan biriyəm. Bu ifadəni o, bütün dəhşətli hadisələri göz önünə gətirib işlədir. Bir gün qardaşımı ziyarət etdiyimdə, təəccübümə səbəb olaraq deyir ki, dostu Torvald mənimlə tanış olmaq istəyir. O, Torvalda mənim şeir yazdığımı deyib və indi məndən Torvaldın onları oxuması üçün icazə istəyirdi. Qorxu içində “yox” deyirəm. Amma sonra qardaşım deyir ki, Torvald “Social Demokraten” qəzetində bir redaktor tanıyır, əgər şeirlərim yaxşı olarsa, onları bəlkə də çap edə bilər. Qardaşım bu sözləri öskürə-öskürə deyir, çünki seluit lakla işləyir və onun qoxusuna dözə bilmir. Nəhayət ki, mən növbəti gün öz şeiriyyat kitabım ilə axşam onlara yaxınlaşacağıma söz verirəm. Onda Torvald şeirlərimə nəzər yetirə bilər. Torvald da həmçinin rəngsazdır, 18 yaşı var və nişanlı deyil. Sonuncunu öyrənib yoxlamışam, çünki artıq onun haqqında demək olar ki, bir kəlməsiz hər şeyi başa düşən cavan oğlan olaraq xəyallar qurmağa başlamışam.

Növbəti axşam şeiriyyat albomumu da qoltuğuma vurub yollanıram Baqerstrade küçəsinə. Gördüyüm insanlara səbatlı baxışlarla baxıram, çünki tezliklə tanınmış olacağam, o zaman onlar mənim ulduzlara yüksəliş yolunda mənimlə qarşılaşdıqları üçün fəxarət hissi duyacaqlar. Dəhşətli dərəcədə qorxuram ki, Torvald da uzun illər öncə Edvin etdiyi kimi şeirlərimə baxıb güləcək. Onu qardaşıma oxşar təsəvvür edirəm, bircə fərqlə: onun nazik bığı var. Mən Edvinin otağına daxil olduğumda Torvald qardaşımın yanında yatağın üzərində oturmuşdu. Ayağa qalxıb əlini uzadır. O balaca və möhkəmdir. Saçı sarışın və cod, üzü cizvələrlə doludur – bəziləri yetişib. Utancaq biri kimi görünür, dayanmadan əlini saçına çəkir və saçı havada biz-biz dayanır. Qorxu içində gözlərimi ona zilləmişəm çünki şeirlərimi ona göstərə biləcəyimi sanmıram. – “Bu mənim bacımdır”, – tam bir laqeydlik ədası ilə Edvin məni təqdim etdi. – “Lənətə gəlsin, o yaman gözəldir,” – Torvald belə deyib barmaqları ilə saçlarını qarışdırdı. Mənə görə belə söz deməsi onun tərəfdən nəzakət nümayişi idi və gülə-gülə otağın yeganə stulunda əyləşirəm. İnsanların xarici görünüşü gərək adamın başını gicəlləndirməsin və mənə görə, ola bilər, adam həqiqətən də məni gözəl bilib. Hər bir halda, o, bu sözləri deyən ilk şəxsdir. Kitabı çantamdan çıxardıram və bir müddət əlimdə saxlayıram. Çox qorxuram ki, birdən bu nüfuzlu insan mənim şeirlərimin pis olduğunu düşünər. Heç özüm də onların bir işə yaradığın-dan əmin deyiləm. – “Kitabı indi ona ver”, – qardaşım səbrsizliklə deyir və mən könülsüz şəkildə kitabı ona uzadıram. Kitabı vərəqləyir, qaşlarını çatıb orada yazılanları oxuyur, bu əsnada özümü sanki başqa qalaktikada mövcudammış kimi hiss edirəm. Mən qorxuram, təsirlənmişəm, həyəcanlıyam mənə elə gəlir kitab əsir və hazırda bədənimin hər an bir kəlmə pis sözdən, qaba rəftardan qopub tökülə bilən canlı bir hissəsidir. Torvald onu səssiz oxuyur, üzündə təbəssüm yoxdur. Nəhayət ki, kitabı bağlayır, solğun, mavi gözləri ilə heyran-heyran mənə baxır və empatik səs tonu ilə deyir: – Lənətə gələsən! Onlar doğrudan çox qəşəngdir. Torvaldın dili mənə Rutun danışığını xatırladır. O da demək olar ki, heç bir cümləsini söyüşlə bəzəyib-düzəməmiş ağzından çıxarda bilmir. Amma adamı bu kefiyyətinə görə gərək mühakimə etməyəsən və hazırda Torvald mənə həm yaraşıqlı, həm də ağıllı biri olaraq gəlirdi. – “Doğrudan da belə düşünürsən”, – mən xoşbəxtliklə xəbər aldım. – “Lənət sənə, hə!”, – o söyür, – “sən onları asanlıqla sata bilərsən”. Edvin izah edir ki, onun atası mətbəədə çalışır və bütün redaktorları tanıyır. – “Hə!”, – Torvald fəxarətlə dillənir, – “Allaha and içirəm ki, mən bu məsələni həll edərəm. Sadəcə icazə ver ki, kitabı evə aparım və onu atama göstərim.” – “Yox”, – mən cəld cavab verirəm və kitabı qucaqlayıram, – “Mən… Mən istəyirəm oraya özüm gedəm və kitabı da redaktora özüm göstərəm. Sadəcə onun harada yaşadığını mənə desən bəsdir.” – “Yaxşı”, – Torvald üzüyola dillənir, – “mən Edvinə deyəcəyəm, sonra o, sənə izah edər.”Yenidən kitabı məktəb çantamda qablaşdırıram və tələsik evə yola düşürəm. Xoşbəxtliyim haqqında xəyallar qura bilməm üçün yalnız olmaq istəyirəm. İndi konfirmasiya, böyümək, yadların arasına çıxmaq vecimə deyil. İndi sadəcə bir şeirimin qəzetdə çap olunmasının möhtəşəm perspektivindən başqa heç nə vecimə deyil.

Torvald və Edvin sözlərini tutdular və bir neçə gündən sonra əlimdə bir qeyd tutmuşdum: Bazar günü qəzeti “Social Demokraten” redaktor Broşman, Nörre Farimaqs küçəsi 49, Çərşənbə axşamı saat 2. Bazar günü paltarlarımı geyindim, anamın çəhrayı salfeti ilə yanaqlarımı silirəm, onu inandırıram ki, Olqanın uşağına baxmağa gedirəm, özüm isə Nörre Farimaqs küçəsinə yollanıram. Böyük binada redaktorun adı olan otağı tapıram, ehtiyatla qapını döyürəm. – “Gəlin”, – o biri tərəfdən səs gəlir. Ağ saqqalı yaşıl kişinin böyük, dağınıq masa arxasında oturduğu böyük bir ofisə daxil oluram. – “Otur”, – o nəzakətlə deyib əli ilə stulu göstərir. Otururam, utancaqlıq gəlib dəhşət mənə. – “Həə”, – o deyir, – “sən nə istəyirsən?” Bir kəlmə də olsun danışmaq iqtidarında olmadığımdan artıq kifayət qədər əzik-üzük görkəm almış kitabımı ona təqdim edirəm. – “Bu nədir?” – o, bir neçə səhifə vərəqləyir, bəzi şeirlərimi yarı ucadan oxuyur. Sonra eynəyinin üzərindən mənə baxır, – “Onlar çox həssasdır, elə deyilmi?”, – o təəccüblə soruşur. Qıpqırmızı qızarıb deyirəm: Yox, hamısı yox. Oxumağa davam edir: Yox, amma Allaha and olsun ki, həssas, şəhvətli şeirlərin ən yaxşıdır. Neçə yaşın var? – “On dörd.” – “Hmm”, – əlini saqqalında gəzdirir, – “bilirsən, mən yalnız uşaq üçün olan səhifələri redaktə edirəm. Biz bunu istifadə edə bilmərik. Get, bir neçə ildən sonra gəl.” Mənim zavallı kitabmı şappıltı ilə bağlayıb gülərək özümə qaytarır. – “Xudahafiz, əzizim.”, – o deyir. Necəsə birtəhər, sınmış ümidlərimlə bərabər özümü qapıdan çölə atıram. Yavaş-yavaş, keyiyib-uyuşmuş halda, şəhərin yaz fəslini – başqalarının yazını – qəbul etmiş, başqalarının sevincli hisslərinə bürünmüş, başqalarının xoşbəxtliyini tərənnüm etdirən şəhər boyu irəliləməyə başladım. Mən heç zaman xoşbəxt olmayacağam, mənim şeirlərim dəyərsizdir. Mən bacarıqlı, sabit gəliri, qocalanda sabit təqaüdü olan fəhlə ilə evlənəcəyəm. Həmin ölümcül məyusluqdan sonra növbəti şeirimi yazmaq üçün kifayət qədər vaxta ehtiyac duydum. Hərçənd yazdığım şeirlər heç kimin vecinə deyil, çünki şerlərim mənim qəmgin, darıxdırıcı ürəyimə su səpir.

XVIII BÖLÜM

Konfirmasiyam üçün hazırlıqlar ərəfəsində ən böyük sual “Böyük deşikli ayağın” dəvət edilib-edilməməsi idi. O, daha əvvəl bizi heç ziyarət etməmişdi və qəfildən içməyi tərgitmişdi. İndi isə əvvəl nə qədər pivə içirdisə, o qədər qazlı su içir. Anamla atam deyir ki, bu Rozalia xalam üçün böyük sevincdir. Amma o, xoşbəxt görünmür, çünki adamın sifəti qaraciyərinə görə sapsarı olub və açıq-aşkar görünür ki, çox ömrü qalmayıb. Ailə bunun da onun üstünlüyü olduğunu düşünür. İndi mənə icazə verirlər ki, onları ziyarət edim və artıq hansısa söhbətlər mənə ziyan vurar deyə, nələrdənsə məni kənar tutmurlar. Amma Karl əmim heç də dəyişməyib. Yenə də çürük cəmiyyət, bacarıqsız hökümət nazirləri haqqında masa arxasında deyinməyə davam edir. Fasilələrlə o, hər zaman olduğu kimi indi də ona kiçik etirazsız belə itaət edən Rozalia xalaya qısa, teleqrafik göstərişlər verir. Qazlı su içkiləri qarşısında qalanıb və bir insanın bu qədər çox maye istehlak edə bilməsi anlaşılmazdır. Valideynlərimin davranışı mənə qəribə gəlir. Kömür üçün zirzəmiyə endiyində sən adətən orada yatan, cır-cındır plaş parçalarına – bürünmüş bir sərxoşa ilişib yıxılırsan. Küçələrdə isə sərxoş yatanlar səhnəsi o qədər adiləşib ki, heç kimin vecinə deyil, heç olmasa onları çevirib bir sifətlərinə baxsınlar. Demək olar ki, hər axşam bir dəstə adam qapının ağzında dayanıb pivə, araq içirlər və bu zaman azyaşlı uşaqlar onlardan qorxur. Amma bütün uşaqlıq dövrümüz ərzində bizə Karl əmini görməyə icazə vermirdilər, hərçənd bu görüş Rozalia xalanı təsvirəgəlməz dərəcədə məmnun edə bilərdi. Anamla atam və Aqnete xala arasında uzun sürən müzakirələrdən sonra qərara alındı ki, onu da mənim konfirmasiyama çağırsınlar. Beləliklə dörd əmioğlumdan savayı bütün ailə orada olacaqdı, onlar üçün isə qonaq otağında sadəcə yer yox idi. Anam bu böyük olaydan dolayı yaxşı əhval-ruhiyyədədir. Və o deyir ki, mən nankoram, minnətdar ola bilmirəm, sanki bütün bu hazırlıqların mənə heç bir aidiyyatı yoxdur.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.