скачать книгу бесплатно
?i Robinzon Kruzo heyr?tin? jimon iy?n ??y mac?ron
Daniel Defo
300 sore ki, inqilis? ?nivist D.Defo «Robizon Kruzo..» roman sinniku b? sikir? nibi? ?handon h?m? h?d?yon oq?ted?, ?voni ?o??s karded?. Q?ysti g?zo b?pest insoni linq niqiniy? s?rku?d? visti h?st sor coyli-coylin? mand? insoni humanist?ti, pandin?ti, inson?ti pen? fay?d? q?tey bo ?handon?n omuteyro vey moly?tin? mijonin. «Robinzon Kruzo..» b? tolis? zivoni peqordoniy? bi? imin? romane. H?mon? vaxtiku d?vard? 85 sor?d? h?m tolis? x?lqi status?d?, h?m?n x?lqi tale?d? vey d?qes?tiyon bi?n. De pey?qordoni dast?rizi, stil oq?t? ??mi, roman de latin? qrafika ono? bi? is?tn? tolis? zivoni ?lifba ri?? formada edast? bi?. Kitob h?m Rusiyada jiy? tolis?zivon? ?handon, x?rem?von?ti fakulton?d? hand?k?son iy?n zivoni otirinonro n?z?r?d? q?t? bi?.
Daniel Defo
?i Robinzon Kruzo heyr?tin? jimon iy?n ??y mac?ron
V?s?
?e Inqilt?r? nomdar? ?nivist Daniel Defo tob? penc sa qil? nivist?y mu?llife. Mande 300 sor b? nav ??y b? g?l?m s? im ??e Robinzon Kruzo ?o?in? mac?ron? romani sixani dirist? m?n?d? dinyo ?d?biyoti tarix?d? mislis ni. Bes?doyn? kino vaxtonkus q?t? tob? imrujn? b? im romani s?pe Amerik?, Avropa, Asiy? kesv?ron?d? x?yl?ki b?dii film k?s?sone. ?s?r b? sivil? dinyo zivonon vote b?be ki, h?mm?y peqordoniy? bi?. Im t?rcum? siyahi XX-n? sasori 20–30-min? soron?d? ?e k?mmuniston d?vuniy? ?Lenini milliy? siyas?ti?, ?B? r?g-ris? oqardemon? siyas?ti? s?kist?d? h?tta tob? ? vaxti ist?n nivist?yis nibi?, b? ?and qil? kamko? s?vet? x?lqon zivonon hisob h?niy?n q?ncin be. H?mon? zivonon?d? qil?yniy?n tolis? zivone. S?vet? d?vl?ti c?mi 10 sor d?vom kard? milliy?-m?d?niy? siyas?ti intibahi vaxt?d? de ?. R.Mahmudovi t?rcum?,de Z.?hm?dzad? redaktor?ti, iy?n de I.Abdullayevi m?suliy?ti 1935-n? sori ?Robinzon Kruzo? Boku?d? ?apo bese. ?? vaxtiku 85 sor d?vard?. B?v?d??n, b?n?y is?tn?, tolis? zivoni ?lifba ?e latin? nivistemoni s?pe on? bi?be. Mande ki, is?ti tolis? ?lifba ?i ? vaxti qil?ku q?d?y f?rg dod?. Im toj? n?sr?d? h?mon? h?rf? f?rgon, ?lb?tt?, b? n?z?r s? bi?n. B? t?rcum?voni n? stili, n??n m?tn?d? b? ??y s??in kard? sixanon g?l?m d?no? bi?ni, g?yzi 3–4 qil? sixani. Ki, bo imrujn? ?handi d?r?sey saxt nibeyro, ?von de co tolis? ekvivalent? sixanon ?v?z kard? bi?n. ?ve, im toj? n?sr h?m yoliku b? ruk bo h?m? ?handon cobeyis mumkun nibi? qil?y hande b?be, h?m?n de tolis? ?d?biy? t?rcum? tarixi, de tolis? zivoni ist?ni ovci tarixi gal bi? bo otironon qil?y moly?tin? baxs?ye. Dinyo ?d?biyoti lesion?d? bi? ?Robinzon Kruzo? tolisi?d? bo t?krar n?sri hozo kard?s? b? ??m? gurbin? zivon?zin? alimon-b? Allahverdi Bayrami iy?n b? Rasim Heyd?rovi do? moly?tin? m?sl?h?tonro sepas voted?mon. Romani imin? n?sri b? ?rs? besey?d? z?hm?t ?k?s? ?. R.Mahmudovi, Z.?hm?dzad?, I.Abdullayevi s?r?fin? nomon tolis? x?lqi qen? vir?d? he? vaxt benib?se.
Cabbar ?li, otirin? tarix?von
Diana Montqomeri, otirin? zivon?zin.
I f?sil. ?i Robinzoni xiyzon iy?n ?i ist? k?ykuson ??y tile
?imi d?d? mini ?i m?hk?m? qil?y davl?tmand? ko?k? karde fik?d?be. ?mo mi diyo?d? s?yoh?t kardem ve pid?, h?mis? vaxt bi bar?d? fik kard?bim.?imi d?d? ?imi im fiki b?s? d?qiniiy?be. Ruyi minis b?st? utog hele karde qil?y rikin? hol?d?s vote:
– Mi isti fiko d?vard?yon zind?m. Ti ist? k?o tile pid?, im qil?y be agl? koy. Ti ?i fikiku b?pe das peq?tiy. ?q?m b? ?imi sixanon qus bidos ?i k?yku b? benton benisos, b?v?d? az bivotono qil?y ?ok? d?d? b?bem; ne, ?q?m b?mi qus nidos b?n?y tile b? axm?g? fik d?sos, b?sti s? vey? f?lok?ton omeyo xotoc?m bibi!…
?v dimi sixan kardey?d? ??y s?do larze-larze host?-host? im sixanonis ?lov? karde:
– Ti imi b?s? d?qiniy?ninis ki, ti ??m? iql? t?k? avlodis. Ist? n?n? holi b?n?z? bu?… ?v b?sti cobe d?vom nib?ne harde.
Mi, ?v sixan kardey?d? be ixtiyor ??y ??sonku dimis?s em? ??s? ason vind?bim. ?y minis ?an? bivotos pid?se iy?n bo cimi s?ad?tiyo kulsiyed?be. Bi?imi qoros?n ??y vot? sixanon b?mis ve t??sir karde. I k?r?n h?ni ?i diyo s?yoh?ti bar?d? fik nikardem b? g?ror s?y.
G?ror doe hoson be. ?nc?x ?? g?rori piyo mande mumkun nibe. ?an ruji b?pest? im ?ok? g?ror ist? navkon?ni mehk?m?ti d?mande qin karde. Oxo ??yku hi? ?s?ri nimande. Dist? d?d? sohb?t kardeku di haft? b?pest? ?i k?yku tile fik ojn?n mini noroh?t kard?be. Oxo b? g?tiy? g?ror om?ym. Qil?ymi ?ok? vaxti p?ydo karde ist? n?n?m b? it?r?f okirniy b?yim vote:
– ?imi h?yd? sinnim hese, h?ni bo m?hk?m? ko?k? beyo cimi vaxt d?vard?. B?votemon ki, b? qil?y v?kili katib bim; nab?na zind?m ki, ve vaxt b?y gollog karde nim?n?, b? diy?ro? m?ml?k?ton til?ninim. Miku b? dinyo n?ve qil?y yol? h?v?s hese. Im h?v?si ist? s?o bekarde nim?n?. B? har gollogiy?n d?sim ?y b? s? bekardeyo s?brim nib?be. Xahis kard?m ?imi d?d?ku bomono izin bis?n?n, bid? bahasti i k?r? diyo?d? s?yoh?t karde t?crub? bik?m. Bakam im s?yoh?t hi? b??imi xos nom?y. B?v?d? b?st? k? ob?qardem, ?i s?yoh?ti fiki ist? s?o beb?kardem, h?ni i k?r?n ?i k?yku b? k?no se fik d?nim?si. ?okis ime ki, ?imi d?d? bi koy rozi bibu, joqo nibu bo tileyo m?cbur b?bem.
?imi n?n? ?an? bivotos rikn?yn be iy?n:
– Dist? d?d? ?bi? sohb?ti b?pest? toj?d?n isti bi fik d?se t??ccub kard?m-votise. – ?y ki, tiku ?i fikiku qarde t?l?bis kard?be. Is?t ki, ti ist?ni pid? t?l?f bik?y,hejo, bi sahat se b?nes. ?nc?x ?y bizin ki, n? mi, n??n isti d?d? bo s?yoh?t kardeyo ro nib?domon.
?imi n?n? ?imi saxanonis bo ?imi d?d?s q?py?be. Mi imim peso zin?y. ?imi d?d?n ?imi fiki d?qes beku ve g?mqin b?be b?cimi n?n?s vot?yb?n ki:
– ?v ist? m?ml?k?t?d? xosbaxt ?zini be; ?q?m b? s?yoh?t beso b? dinyo om?k?son sof b?db?xton?d? b?nine. Ne, az bimi rozi be nim?n?.
?i ?hvolotiku itk? b?pest? bomono qil?y minosib? firs?t eqini Qil?ymi dus hesbe. ?v ist? d?d? q?miy?d? b? London s?nin iy?n oqard?ninbe. Dist? b? ico b? s?yoh?t beses iy?n q?miy?d? ?imi be pul ses izohis karde. Min?n ist? d?d?-n?n?ku be izn,-qil?y bex?yr? ruj?d? – b?st? dusi q?mi penistim b? London b? ro d?qinim.
II f?sil. Diyo?d? imin? g?ziy?. B? Gvineya s?yoh?t
??m? q?mi ?i Gambergo h?l? bes?nibe ki, b? qil?y sidd?tin? voy, b? vahim?yn? l?pon di?o be. Mi ist? umr?d? b? diyo bes?nibim. B???y qoros?n ?imi hol d?mande x?rob be.
?mo vo se-se sidd?t kard?be har t?r?fi barz? l?pon ?hot? kard?bin.
Har qil?y toj? om? l?pon ?m?ni ebardes ??s kard? bed?be iy?n hak?n?y q?mi b? diyo bin niste t?ki ?iy?d? joqo zind?bim ki, h?ni i k?r?n b? dim benib?si. ?q?m s?g mandim, b?k? ist? d?d? toniku oqard?ym, ist? ??mi umr?d? h?ni i k?r?n b? q?mi peniste, b? diyo s?yoh?t karde fik d?niseyo h?zo k?ronim g?s?mim harde.
Im m??neyn? h?m?n ?ok? fikon ?an? ki, l?p? d?vomis karde mikus das nik?s?y. ?mo vo sokit be-be, l?pon hite-hite min?n d?mandim b? diyo pemujiye. ?mo c?mi ruji dorozi (?unki h?l? ?i s? b? qiy omeku r?x?nibim). Sanqov?s?y h?vos okarde, l?p? niste, ?i h?si ?trof?d? itk?n av? nibe h?si niste; qil?y sokit? ?ok? s?v eqini. ??y maskin?n joqo d?varde.
?i h?si rusni jiyo sokit? diyo, ist? umr?d?m nivind? m?nz?ron ?ks kard?be.
S?vi h?m? de sin? hanim d?vordiniy. ?i dil b?y?ndi qinekum hi? ?s?r-?lom?t nimande. ?imi kef?n om?be. Mi h?l? zin? sidd?tin? iy?n be ?mon? l?p? of?y? ?i diyo bi r?y sokitbes iy?n b? joqo ?ok? m?nz?r? ses heyron mand?bim. Bi vaxt?d? mini dist? b? s?yoh?t bekard? dus ?imi toniku om?y dasis ?imi dusis?s y?y:
– Ha, h?l? bivot bin?mom ?i zin?ni q?d? voy b?pest? ist?ni ?okn? hiss kard?s? M?rc b?q?tem ki, ti tars?s. B?st? qiy biq?t!-votise.
– Q?d? vo? ?c?b q?d? vo be. Mi bi cur vahim?yn? l?p?m b?st? yodim vard?nibe.
– L?p?? Ay s?fe, joqo zind?s im l?p?y? H?l? im komvir?y, im ?i?e ki! im hi?? koy! Mehk?m? yol? q?mimon bibu b? joqo l?pon hi? ?hmiyy?t nib?domon. Duze ti ?i diyo s?yoh?ti vind?ni, ?mo ojn?n tarse m?nes ni. ?okis ime ki, bis?mon puns[1 - Curi tind? s?robe.] hozi bik?mon, l?p? ist? yodo bek?mon. I k?r? h?l? diy?k? bini h?vo ?okn? ?oke.
Simon punsimon hozi karde, mi iy?n pesom?me, b? kef om?ym, har sey ist? yodom bekarde. H?vo sokit be-be d?mandim ?i l?p? mini ebardeku nitarse. T?hluk?yn? vaxton?d? hard? g?s?mon, do? v??donim h?m? ?i yodo bese.
??m? s?f? s?smin? ruji b? Yarmuti liman om?ymon. H?vo ?okbe. ?nc?x ?i firtin? b?pest? ?bi? vo b? ??m? dimi t?r?f qineku de suru?ti b? roy d?vom karde mane bed?be. ?i Yarmuti liman?d? lob?rimon egande tos? h?vo okarde haft-h?st ruj ??s kardeyo m?cbur bimon. Bi midd?t?d? b? liman vey? q?miyon om?yn. ?mo an? b? di d?niqineyo ov ros bey?d? (m?dd? r?mon?d?) b? ru ?zinimon d?se. ?nc?x vo h?l? zus? be. Penc ruj d?vard? nibe h?nis?n b?rk karde; lob?r iy?n ?i lob?ri jiyonimon mehk?m beku matroson bo qil?y t?hluk? s? nidoeyo ?min bin. ?mo ??y maskin? mast? r?b?d?ku voy h?niy?n b?rkis karde iy?n itk? d?nivarde ki, qil?y vohim?yn? tufoni s?s doy. Is?t vohim? iy?n h?y?con ?i matroson dim?d? hande ?biy. Mi, b? kapitani k?yut ?an k?r? d?sim-besim, b? ko?kon qineyo sey?d? ?imi toniku d?vardey?d?, de nim? s?do: «t?l?f bimon, t?l?f bimon!» votes m?s?me. ?i peyo?n ??m? matroson?d? qil?y, nav?d? b???m? nezi ?bi? ?i q?mi ese x?b?s doy. Diql? co q?miyon?n ist? lob?rison sindiniy?be b? diyo s?bin. ?voni ?iy ??s kard?be. L?p? ??von doronis arist?be.
S?vi nimoni b?jiye, b? jin? ambon diy?kardeyo es? qil?y matros de qil?y f?lok?tin? x?b? b?pe pese. D?mande zikk? ye, ?i ambo de ovi purbe x?b?s doy. ?i hodis? duz be x?b? zineyo vigand? qil?y coqil? votise ki, ?i q?mi dil?d? tos? ?o anqist ov hese.
B?v?d? kapitan:
– H?m? b? tulunba! Ov b? dast b?pe sodo? bibu!-votise, hikmis karde.
Tos? im sixanon m?se ?imi dil b?n?y biy? biriy?be. B?mi joqo omed?be ki, mard?m; berd?m b?pesto qinim. Matroson minison ros karde b? koy kom?q kardeson t?l?b karde. Co ?or?s ni, min?n d?von b? i co, b? ?i tulumba pes besim dist? zu d?mandim ovi bekirne. Bi vaxt?d? ?i vo nad? mande nizineson zin? kali q?d? bo? q?miyon ist? lob?ronison peq?te b? diyo d?ro d?qinin. ??m? toniku d?vardey?d? ?voni x?b?do kardeyo bo top gande kapitani ?mris doy. Ob? topon qull? s?don m?s?y ?i hi? seku b? s? d?niqinem qoros jogom zin?y ki, q?mi vilo be. B?vay tarsi ist?ku sim. Hi? k?si b?mis fik nibe. B? cimi s? ?i? ome b? hi? k?si n?z? nibe. ?imi mardeson qimon karde ??von?d? i k?si ?imi linqonkus q?te b? i t?r?fis okirniy ?imi ?v?z?d? b? tulumba s? bese.
Tos? d?larze nub?s?tin bo ovi bekirneyo d?mandim kom?q karde. ?mo ov ha d?g?s? ziyod ojn?n ziyod bed?be. ?q?m l?p? bihito?n ??m? q?mi ese oskore. Bo ??m? xilos beyo hi? itk?n umi nibe. ?i limano b? hi? vir? se n?zinimon. Kapitani topis doy gande b? kom?q hele karde?d?s d?vom harde.
Oxo, nez?d? ?bi? qil?y q?mi ist? lotk?s b? ov egande, b???m? kom?q vigandes curu?t karde. ?i lotk? d?qarde ya?n l?pon?d? eses diy?nikard?y, ?v dist? zu b???m? f?r?f omed?be. Ist? yimoni ?i co k?son roxne ro?d? b? t?hluk? so?d? bi od?mon oxon? d?r?c?d? kulsiyeson diy?nikard?y, t??ssuf ki, b? lodk? peniste zind?nibimon. ?unki ?v, b???m? q?mi nezi ome zind?nibe. Oxo?d? ??m? matroson b?vonkuson jiy? sodoy; k?d?ri kulsiy? b?pest? ?i jiy? tikson q?te zin?y. ?m? ?von?mon okirniy b?st? q?mi nezimon varde, ?m? h?m? b???y dil? d?simon. Ponz? d?g? n?biy ki, ?i q?miyo besimon, ?v de ovi purbe. ??m? ??si v?d? b? diyo ese.
Av?r ?k?son dist? zu lotk? b? k?no rosneyo kulsiyed?bin. ?m? k?no?d? qil?y yol? od?m? dasi vinde zind?bimon. H?m? tiled?bin, givr?g bed?bin, ?m? b? k?no nez om? vaxt?d? bo kom?q kardeyo hozi bed?bin.
?mo ?m? bo k?noyo ?an? bivotos qon omed?bimon. Kali qon? z?hm?ton b?pest? b? hisk besimon, piyod? b? Yarmut simon. ?yo ?m?nison ?ok g?bul karde. ?i s?hri ?hli ?m?nison b?st? k?on d??v?t karde. Taciron iy?n ?i q?mi soybon ?m?ni tos? London barde bekarde g?d?r?d? b?m?nison pul qird? karde b?m?son doy.
III f?sil. ?i Robinzoni ?sir?ti. Tiles. B? Br?zilya s?yoh?t
Mi London?d? hejo ?i sift? rujiku b? qil?y ?ok? c?miyy?t eqine s?ad?ti nayil bim. B? vaxton?d? im hol b?n?y mi ist? roy d?qijovniy? civonon kam gism?t ?biy.
Az, nez? vaxt?d? ?i Afrika sahiliku d?vard?, is?t?n ?yo bo seyo hozi ?bi? de qil?y q?mi?i osno bim. ?y ?imis xosis om?be. ?imi b? s?yoh?t ?bi? oruzus zin? b?pest? dist? bardeyo t?klifis karde, jogos vote:
– Im bosm?no de hi?i duzb?be. Sim? dimi b?n?y qil?y dusi b? ico bahardeyon. ?q?m dist? bo mol peq?te imkonon hese, bo ticor?tiyo b?v?c om? c?mi m?nf??tin? molon?d? dist? peg?t?n… Gil?y t?crub? bik?n, bakam sim? b?xti varde.
Im q?mi?i qil?y nomusin? duz? od?m beyo ??y t?klifim g?bul karde. B? ro besey?d? dist? bo hire-h?vateyo qil?y sivik? boymi peq?te. V?hsiy? viron?d? b? ?ok? pul ?si ?il funt sterlingi cur?-b?-cur? qusovon iy?n co ?iyonim s?y. Im ?il funt sterlingim b?st? k? m?ktub nivistey?d? dist? gomon vosit? qird?mkard?be.Joqo m?hlum, ?von ?imi d?d? iy?n ?imi n?n?son bi s?ft?n?ni t?s?bbusiyom b?mi de kam? puli bo kom?q kardeyo rozison kard?be.
?imi im dimin? s?f?m vote b?be ki, cimi c?mi mac?rons? lap miv?ff?giyy?tin be. Im miv?ff?giyy?t iy?n ?i s?f? z?mon?d? mini de q?mi koon osno ?k? ?imi dus b? kapitani garzixo bim. B?y, ist? zin?y b?mi omute, b?min?n b?y qus egande l?z?t dod?be. Oxon? sixan im k?r?ni s?yoh?t minis f?g?t q?mi?i ne, taciris?n karde. Dist? peg?t? molonim de penc qirvank? gizil? xok?m d?qes karde. B? London oqardey?d? ?imi kam?ymi b? se sa funt sterlingim h?vate.
De jogo?n ist?ni ?imi b?pest? qil?y tacir hisob karde ?zinim. ?mo ?imi b?xtiku ?imi dus kapitan ves d?nik?s?y ki, nox?s qini marde. H?ni dimin? s?yoh?ti dist? givv? kard?nin bim.
?i Inqilt?r?o de h?mon? q?mi b? ro besim. Im s?yoh?t b? qil?y insoni s? ome zin? de qil?y yol? f?lok?ti t?mom be.
Gil?y ?ok? mast?y?d? h?vo host?-host? rusin bed?be. B? Kanarya c?zir? t?r?f b? ro d?qiniy? ??m? q?mi berd?m de Mavritani (Fas) diyo guldur? q?mi poy?be (t??gib kard?be). ?y ist? q?mi vokironis okard?be, b???m? dum omed?be. ??yku diy?robe umi ?m?n?n ist? ??mi vokironimon okarde. ?mo gulduron ?m?nison pestbir karde iy?n be s?k-subh? b? ?an sahat b???m? q?mi r?ses vindey?d? ?m?n?n b? dave d?mandimon hozi be. B?m?ku donz? qil?, ?mo desmenonku h?jd? qil? top hesbe. Se sahat d?vard?nibe b? ?ost? kam mand?be ki, ?von om?yn b?m? r?s?yn. ?mo b? q?mi b?pe ?i pestiku nez b?voyn s?hvison karde ?i ??p? q?mi t?r?fo nez om?yn. ?mo ?i firs?tikumon isifod? karde, b?vonimon ?i h?st topi ot?simon okarde. ?imi n?tic?ku ?von itk? b?pes mandin. ?mo b???m? okar- d? ot?si nav navko top, peso?n tos? di sa tifanq? ot?sison okarde. Dimiy?n ??von tos? di sa k?s beson m?hlum be. ??m?niyon ?i q?mi k?miku niyonbe qoros ?i desmeni ot?siku z?r?rison s?nibe.
De jogo?n gulduron nub?s?tin b? hicum, ?m?n?n nub?s?tin bo midofi? kardeyo hozibimon. ?mo bi s?fn?ni hicum?d? de xisusiy? girm?gon b? ?i q?mi k?mi nezi om?yn, tos? sest k?s guldur b? dil? purbin. Imon ??m? i sor?yn? azug? d?mandin vilo karde. ?m?n?n de ot?si, de niz? iy?n de das? bomb? ??von nad? mandimon di k?r? ?vonimon b?biye bekarde. ?mo ??m? q?mi h?ni bo sinov kardeyo b?v?c nomes, ??m? se k?s h?mron?d? marde iy?n haft k?s?n b? yar? qine ?m?nison bo t?slim beyo m?cbur karde.
Gulduron ?m?nison b? ?i Fasi limanon?d? qil?y ?sirison barde. ?imi f?lok?ti, d?hs?ti ?imi fik kard?ys? kam be. ?imi c?mi h?mronison b? ?i m?ml?k?ti dil? b? must?bid? sultani s?rayison barde. ?mo mi civon, h?mon? vaxt?d? cald ist?n?n m?hor?tin beykum ?i gulduron q?mi kapitani ist? tonikus b?n?y gulis oq?te. ?imi d?d?:-«Ruyi b?be, tini k?si isti eqiniy? b?loku roxniy? dilsandi nib?do»,-vot? sixanonis h?rf-b?-h?rf b? ?imi yod d?qineku tel-teli d?mandim b?me. F?g?t heyhat! Im ?imi d?vordiney?d? ?bi? ?zobon ranqis p?r? qil?y sogn?sbe.
?? diyo gulduron q?miy?d? ?bi? ?imi toj? ?g? ?i c?nob kapitani toniku mandekum ist? bi s?f?d? mini dist? b? ico bardes umi kard?bim. Az ??y r?-di Ispanya ya?n ?i Porteqizi davey? q?miyon qil?y t?r?fo q?t? beyos iy?n b?v?d? bost? ozod beyo ?min bim. ?mo c?mi umiyonim b? t?y bese. ?unki ?imi ?g? ist? imin? s?f?d? minis k?yku noy ?i k?y kon vindes dasparde. ?i s?f?o oqard? b?pest?n minis b? q?mi kesiq ?k?s vigande.
?i rujiku b? yali tile fik d?qinim. G?yzi bimi hi? fikimi nibe. ?mo tile ve ??tin be. ?imi ?sir eqiniy? h?mron dil?d? i k?s?n bibu inqilis nibe ki, ist? im sirri b?yo okarde ehtibor bik?m, ?y?n dist? bo tileyo rozi bik?m. De joqo di sor dasim ?i tileku siy?y.
?nc?x di sor d?vard? b?pest? bomono tile imkon of?y?be. Im jogobe. ?imi ?g? h?mis? haft?d? i ya?n di k?r? de q?mi lotkon diyo k?non?d? bo moy q?teyo sed?be. H?mis? dist? b? ico mini iy?n ?i Ksuri nom?d? ?bi? isi? qil?y hird?ni bard?be. ?m? av?r k?sed?bimon ?an? zumon hesbe kulsiyed?bimon. Mini moy q?tey?d? mahir vindeku, ?v kali k?r? ?m?ni hay ??y nomusin? piy?merd? gomi n?zar?ti yiyo bo moy q?teyo ?vgandiy.
I k?r? ?imi ?g? di k?sis de lotk? n?veyo gon?gis hele kard?be. ?v bo h?mon? n?veyo hozi kard? vey? azug?s i ruj navko b? lotk?s doy qird? karde.
Mi har sem ?okn? daspard?sbe, y?qom duz karde. ??y maskin? mast? r?b?d? b? qil?y t?miz sist? bark?z d?sim d?mandim gon?gon ??s karde. Berd?m ?imi ?g? yali om?y, ?y gon?gon koson be qoros im ruj nomeson x?b?s doy. Peso?n b???m? se k?si-b?mi, b? Ksuri, b? ?r?bi-bo moy q?te seyo ?mris karde.
– ?imi duson,-votise-bo sanqon? hardeyo ??m? k?ykun, b???y qoros?n tos? moy q?te duz b? k? b?vardeyon.
Hoqo h?min iyo ?imi tile h?x?d? ?bi? fikon toj?d?n d?mande rosbe. Is?t ?sli q?mi miku be. Tos? ?imi ?g? se bo hozi beyo d?qinim,-?lb?td? im hozi?ti bo moy q?teyo nibe, bo tileyobe. Rose b? kom t?r?f se zind?nibim, ?mo ?i ?sir?tiku r?xeyo b? har t?r?fi bed? bibu s?ninbim.
?i har seys? b? nav de ?rzogi ehtiyotin be qoros ?r?bi b? s? d?gandeyo:
– ?i ?g?ku be izn ??y nuni hardeyo ixtiyorimon ni,-votime.
– Ha, rose,-votise iy?n b? bark?z qil?y yol? s?v?d? suxari iy?n se qul? ovis varde.
Mi ?i ?g? ??xir? yesiqon b?ke bes zind?bim. ?r?b bo azug?yo sey?d? b?r?y c?mi sisonim varde, navko bo ?g?yo b? isgaf noy t?ki duzim kard?be. G?yzi bimon qil?y penco h?st qirvank?yn? de qil?y mum? po? tog? k?l?f, t?v?, misor, ??kusim?n peq?te. Sift?d? imon h?m?, xisus?n peso?n s?m tumo kard? mum, ?an? bivotos b???m? koyis kom?q karde. B? ?r?bi iql?n k?l?k om?ym. Soy? dil? od?m ?imi im hil?s?n bov? karde. ??y nom Ismail be. ?nc?x h?m? ?y Mevla hele ?k?yn.
– Mevla, bark?z?d? ?i ?g? silohis hese. Itk? borut, se?m? p?ydo bikos bev?c nib?be. Bakam bo pateyo i-di qil? kiy?mon y?y. ?i ?g? q?miy?d? se?m? iy?n borut bes zind?m,-votime.
– ?ok b?vardem,-votise iy?n dil?s de se?m?, boruti pur ?bi? diql? yol? sumk?s varde. Borut h?st qirvank? nim ?biy. Se?m?n s?s qirvank? ?biy. ?y qull?s?n vard?be. Imonimon h?m? bark?z?d? vir?b?vir? karde.
G?yzi bimi ?i ?g? k?yut?d? ?bi? yesiqon qil?y?d? vaxt?d? ziyod? mand? ??xiri t?yli kardey?d? qil?y yol? sis?d?n itk? borut p?ydobe.
De joqo bo royo lozim ?bi? c?mi ehtiyoton hozi kard? b?pest?, de moy siko karde b?hon? ?i limano besimon.
Tilovimon sodoy ?an?mon ??skarde hi?imi q?te nizin?y (?unki moy b? tilov omey?d?n zine-zine okirned?nibim). B? ?r?bi:
– ??m? ko x?robe! ?q?m joqo t?yl? das b? k? oqard?mon ?i?on nib?voten. Boy itk?n b? nigili bis?mon,-votime.
?r?b ?imi hiyl?ku hi? subh?ysi nikard?y rozi be iy?n vakironis okarde. Min?n sukani idor? kardeyo besim. Bark?z i mil s? b?pest?, mi joqo bizin bo moy q?teyo dorozb?m ??y k?miku doroz bim, peso?n sukanim b? Ksurim doy b? bark?zi tiki t?r?f sim. B? ?r?bi nez om?ym ??y dusi piyo b? nav b? sey diy?karde t?ki qil?ymi hol s?y. ??y miyonom q?te rosim karde b? diyom sodoy. ??y b? ov ese b? dim beses i be, ?unki b?n?y pu be. ?y tos? dinyo b? s? dimi ses b?st? sixan doy, ?y b? bark?z bekirneyos lov? karde.Joqo?n r?-r? sinov hard?be ki, ??m? ar?d? ?bi? m?saf? b? ??s qiniy? d?r?c?d? b? kam bed?be. Vo nibeku barkaz?n host?-host? sed?be. ??y b?r?y b?m? r?ses hissim karde, bo k?yut til?ym, tifanqim peq?te b?yim nison doy:
– B?ti bev?ci kardem pid?ni, tin?n mini roh?t vad?, ?ok sinov hard?s, diyo?n ?oke. Tos? k?no bivotono sinov harde ?iy ni, ?okis ime ki, b?pes oqard; b?v?d? mi b?ti nim?qiniy?; ?ks-t?gdir?d? i k?r?m b? barkzi t?r?f sinov b?hos; qull? duz b?sti s? b?jem. ?unki har?i bed? bibu mi ozod bem g?t kard?,-votime.
?v, b? hiski t?r?f peqard?y. ?minim ki, ?v ?ok? sinov ?h? be qoros ?ziyy?t nib?k?se b? sahil beb?se.
H?lb?tt? mi piy? ?r?bi dist? peq?te civoni b? diyo ?zinim sodoy. ?mo b? piy ehtibor karde n?biy. ?v x?yli diy?ro b?be, ist? dimim b? Ksuri t?r?f q?te, votime:
– ?q?m dimi duz bivotos, tini qil?y ?ok? od?m b?kardem; bost? duziy?tiyo?n b? M?h?mm?d peg?mb?ri b?pe g?s?m b?h?y. ?q?m joqo nibu tiniy?n b? diyo sob?dom. ?v sof b? ?imi ??si dil? d?mande diy?karde sir?y iy?n b?mi xain nibeyo, b? har vir?y dimi seyos g?s?m harde.
– Tos? ?r?b ?i ??so qin be vokironim okarde b? diyo dil?m ro karde. ?mo toyki darsiye vaxt?d? bark?zim b? gibl? t?r?f qordiniy ?i sahiliku vey?n diy?ro nibe qoros ?i h?si-pem? cih?tim q?te. B? s?rin? vo qine diy? nikard?y l?p? hi? nibe. ?an? bivotos de qil?y ?ok? suru?ti seykumon maskin? ruji sahat se?d?, sift? k?r? bibu sahil ?iy?y sadi penco mil b? gibl? t?r?f simon, Fas iy?n ?i M?rak?si hukum?ti z?mino ?i Afrika davl?tmandon vironku diy?ro bemon hisim karde.
?mo b? nez om? sahil?d?mon t?mom?n od?mon yid?bin. ?mo ?i ?r?bonku joqo tars?bim ki, nub?s?tin b? ??von das d?niqineyo qil?y musaid? voykum istifod? karde, penc ruj nimandim lob?rim sonodoy, b? k?no benisim b? ro d?qinim. Penc ruji b?pest? ?i gibl? vo d?mande qine. Mi h?ni ??m? dumoys? omeku tarsed?nibim, b? k?no nez om?ym, ?i ru q?v?d? ?bi? qil?y q?d? liman?d? bo lob?r sodoym g?ror doy. Im ru kom ru bes, ?i kom viro iy?n kom t?r?fo, ?i kom x?lgi z?mino omes dair hi? m?hlumatimi b? das nizn?y varde. Sahild? inson vind?nibim. Vindey?n oruzu kard?nibim. ?nc?x ?imi piy? se sin? ov be.
Sanqov?s?yni b? ru d?simon; h?vo toyki bey?d? b? k?no beb?semon ?vr? b?n?vemon ??vr? koy omutemon b? g?ror s?y. H?vo toyki b?-nib?y, ?i sahilo joqo d?hs?tin? s?don, joqo d?hs?tin? zikkon, v?hsiy? h?yvonon zuzemon m?s?y ki, kam mande ki, ?i f?gir? hird?ni dil bit?ki. ?y b?mi tos? mast? obe b? k?no beniseyo d?mande lov? karde. Min?n:
?ok, Ksuri ??s b?kamon. ?mo b? ruj?n ?yo ?i sir iy?n ?slanis? h?niy?n tarsis ?bi? b? insonon ros ome ehtimol?n hesey,-votime. ?v sir?y:
– ?m? de tifanqi hicum b?kamon, ?voni b?tilvonemon,-votise.
Mi ??y im dil so?tim vinde, nipiy?me ?v ?i kefo bi qino ?i ?g?ku mand? ??xir?d?m bimi i g?d?him doy. B? ?slis diy? bikos ??y m?sl?h?t bem?ne nibe qoros mi b???y vot?yim qus egande. Sanqomon lob?r gande niyo bimon. Niyobe votd?m, ?unki i d?gig?n bibu joqo nihitimon. ?i lob?r gandeku di-se sahat b?pest? sahil?d? muxt?lif? cins?d? ?bi?, ?an? bivotos yol? h?yvonimon vinde (b? yoli h?yvon mi hi? vir?yd?m vind?nibe). ?von b? sahili nez om?yn b?ru d?sin d?mandin de iy?ndi ov?d? h?n?k karde.Joqo ?id? ki, de joqo ist? b?d?nison piy?be s?rin bik?n. Bi vaxt?d? ?von joqo zik-zik kard?bin ki, mi hi? ist? umr?d?m joqo s?donim m?s?nibe.
Ksuri ?an? bivotos tars?be. ?q?m rosis bivotim az?n b? dard?d?bim. ?i vahim?yn? h?yvonon qil?y b???m? bark?zi t?r?f sinov hardes vindey?d? h?niy?n ve tars?ymon. ?m? ?y vinde n?znimon, ?mo ov?d? viniy? fiss?s doy qur-qur kardekus ?an? bivotos vahim?yn? yol? h?yvon beys t?xminimon kard?be. B?bol? Ksuri ?vis qil?y yol? ?slan zin?be (bakam?nhejo ?slanbu) b?mis vote:
– Lob?ri peg?t?mon ?igino bis?mon!
– Ne Ksuri,-votime,-lob?ri pem?g?t?mon k?son t?mom?n ok?mon h?niy?n b? diyo bis?mon, b?v?d? ?yo ome nib?nen.
Im sixanonim h?l? oroxniy? nibe ki, nom?hlum? h?yvoni b? b?rk?z r?se i hiy? dorozi mandes vindime. B?st? qiy q?td?m ki, ist?nim itk? qin kard?be. ?nc?x ha ?oko bibu ojn?n b? k?yut d?sim ?okn? ki, tifanqim peq?te ot?sim doy. H?yvon b?pes oqard?y b? sahili t?r?f sinovis harde. ?i tifanqi s?doku sahil?d? ros ?bi? v?hsiy? s?don b? s? d?gande mumkun ni. Joqo ?id? ki, ?imr?y h?yvonon ist? umr?d? tifanq? s?doson m?s?ni. Iyo sanqone b? hisk beseyo fik kardey?n joqo lozim ni. B? ruj bese curu?t karde mumkun b?bebu? Imi ?m? ist?n?n zind?nibimon. B? v?hsiy? insonon das d?qine, p?l?nq iy?n b? siri p?nc? d?se kam? tars nibe.
?mo ?okn? bed?-bibu iyo ya?n co vir?d? ??m? b? sahil besemon lozime, ?unki i til? sin? ovimon mand?nibe. Ksuri, ?q?m ?y va bidom ?i t?nisk? t?r?fo sinov bakarde b? k?no beb?se ov p?ydo b?karde, votise. Mi ojn?n ?nc?x ?y se piyes x?b? sey?d?, b??imi qoros ist? ?b?diy? s?dag?ti niso?d? qil?y c?vobis doy:
– ?q?m ?yo v?hsiy? inson bibu mini baharden, ?mo ti s?lom?t b?mandes.
– Is?t ki jogoy, Ksuri,-votime,-b?v?d? dik?s?n bis?mon, ?q?m b? v?hsiy? insonon ros bo?mon ?voni b?kistemon, b?v?d? n? tini baharden, n??n mini!
Mi b?yim suxari de ??xrim doy. Peso?n ist? bark?zim ?i f?hl?k? jiyo nimand? qil?y d?r?c?d? b? sahili nezim barde, dist?nimon diql? tifanq iy?n diql? ov? qul?mon peq?te ist?nimon b? ov sodoy. B? sahil b? t?nisk? t?r?f d?mandimon sinov harde.
Mi ?i ru jin? t?r?fo ?i v?hsiyon de lotkon hicum kardekuson tars?ym, ?i sahiliku diy?ro be, ist? bark?zi ?i ??so qin nikardem pid?be. ?mo Ksuri qil?y nez? vir?d? ?i sahiliku i mili m?saf?d? ov? vir?s p?ydo kardeku ov? qulonis peq?te ?yo se berd?m ??y das?d? ov? gabon b??imi t?r?f tiles vindime. ??y v?hsiyon s?mand?bun? ?i v?hsiy? h?yvononku tars?bu? Bo mudafi? kardeyo til?ym. Nez omey?d?, ??y dusiku ?i sey ehast? bem vinde. M?hlum be ki, b???m? h?vuson ?mand? qil?y h?yvonis kist?be. ?nc?x im ??m? h?vuson ranq?d? nibe, linqonis?n ve diroz be. ?i joqo qil?y miv?ff?giyy?tku ?m? ha dik?son?n so bimon. ?i j? h?yvoni qujd?n ?an? bivotos l?z?tin bese. ?mo sof b???m? ve so be s?b?b ?i Ksuri sin? ov p?ydo kardes be.
Gulonimon pur karde, ?i h?vusi qujd?d?n qil?ymoni gon?glig duz karde. Peso?n iyo ?i hi? qil? insoni ?s?r-?lom?ti nivindimone bo seyo hozibimon.
?i ru q?viku bes? b?pest?n, ?an k?r?yi bo sin? oviyo b? hisk besimon. I k?r? mast? r?b?d? ?i qil?y yol? barz? vini nav?d? ist?ni muhafiz? kardeyo lob?rimon egande, ?i ovi rosbe ??s kard?bimon. Berd?m ??sonis ?imis? fiz ?vind? Ksuri d?mande hos?-hos? joqo vote:
Diy?bik?n, bi t?p?d? qil?y ?okn? yol? h?yvone hit?. ?v, is?t, b?rk hit?. ?an? ki, ?v peb?ni ?igino se lozime.
Mi b???y nison do? t?r?f diy?kardey?d? h?gig?td?n qil?ymi d?hs?tin? h?yvon vinde. ?v, ?an? bivotos qil?y yol? sirribe. Ist?n?n b? sahili nezi ?bi? ?i qil?y t?p? sogon?d? hit?be.
– Gus egand Ksuri,-votime, b? k?no besi iy?n ?y siko bik?.
?v tars?y:
– Mi ?y bikistim? ?v ki mini b?jiye-b?jiye eb?barde.
Mi h?ni hi? sixani nivot?y b?y s?do nikardem dasparde; peso?n ist? tifanqonimon h?m?m peq?te (se qil?y tifanqimon hesbe). Lap b? yol? qil?y lul? ?i qull? ?v?z?d? di po? silf lozim ?bi? g?d?r?d? se?m? iy?n borutim ekarde. ?mo b? dimin? yol? qull?, b? semin?n penc qil? q?d? qullonim noy. De imin? v?hsiy? h?yvonim b? nison q?te gandime. Mi ??y s?m b? nison q?t?be, ?mo ?v, dist? penc?s ist? ?on?s edo?be, joqo qil?y hol?d? hit?be ki, qull? ??y zinos? b?pe qine ??y ast?s ariste. Dist? s?doyi b? sahat pebe, ojn?n b?z?min qini; peso ojn?n pebe d?mande tile.
?v, ist? umr?d?m nim?s? de qil?y s?do d?mande burr? doy b? sahili dorozi tile. B???y s? jem nizneyku itk? bev?c bim. I d?g? d?nivarde de dimin? tifanqi b? til? h?yvonim ot?s doy. Bi s?f? ist? piy? vir?kum j?be. ?y, hi? s?doy nikard?y b? z?min qini d?mande con doy. Bim?d? Ksuri b? curu?t om?y, b? sahil beseyo iznis piy?y.
– ?ok, bisi,-votime. B? ov eqini; i das?d?s tifanq q?t?be, de i dasi b? sahili t?r?f sinovis harde. B? z?min doroz ?bi? h?yvoni r?s?y tifanqi lul?s b? ??y qusis d?gande iy?n gandise ??y n?f?sis biriy.
B? joqo qil?y h?yvoni g?l?b? karde h?lb?tt? qil?y ?ok? ko be. ?mo ??y qujd hard?nin nibe qoros ?i se atim boruti b? h?d?r seyo h?yf-dog k?sed?bimon. ?mo Ksuri ?okn? bed?-bibu ??yku istifod? kardes pid?be. B? bark?z oqard? b?pest? mikus t?v? piy?y.
