
Полная версия:
Fateh Sultan Mehmed
Osmanlılar dəniz döyüşlərində özlərini qurudakı qədər rahat və güclü hiss eləmirdilər. Bu səbəbdən o zamanlar belə bir məşhur söz də yaranmışdı: «Tanrı qurunun hökmdarlığını türklərə, dənizlərin hökmdarlığını isə kafirlərə verib». Lakin vaxt gələcəkdi ki, «Qanuni» ləqəbli Osmanlı sultanı Süleyman nəinki quruda, «Barbarossa» (italyan dilindən tərcümədə «qırmızı saqqal» deməkdir) ləqəbli Xeyrəddin paşa13 sayəsində Aralıq dənizində belə hökm edəcəkdi…
Hələliksə, II Mehmed belə bir ağıllı, cəsur, məharətli donanma başçısından məhrum idi və bu gənc sultanı narahat edir, düşündürürdü. O bilirdi ki, Osmanlının ən önəmli əskiklərindən biri dəniz müharibələrində təcrübəsizliyidir. Əslində Baltaoğluna son anda mərhəmət göstərməsinin bir səbəbi də bu idi. Bütün məsuliyyəti sadəcə «Kapitanı-dərya»nın üzərinə yükləmək nə qədər doğrudur?
Lakin bir həqiqət də dəyişməz olaraq qalırdı: Konstantinopol üzərinə müdafiəsi zəif təşkil olunmuş Haliç istiqamətindən hücuma keçmək ən doğru yol idi. Buna görə də öncə onu ələ keçirmək lazım idi. Osmanlı donanmasının qarşısını dəniz tərəfdən zəncirlər və xristian gəmiləri kəsdiyindən Haliçə ancaq qurudan girmək mümkündü. Bəs bunu necə etməli?
Çox götür-qoydan sonra II Mehmed dünya tarixinin ən ağlasığmaz qərarlarından birinə imza atdı: hərbi gəmilərindən bir qismini quru yolla Haliçə keçirmək fikrinə düşdü! Özü də arada nə az, nə çox, düz dörd kilometr yarımlıq məsafə olduğu halda! Lakin gənc sultanın niyyəti qəti idi. O, çoxsaylı döyüşçünü bu dörd kilometr yarımlıq məsafəni təmizləmək üçün səfərbər etdi. Saysız-hesabsız əsgər ərazidəki çala-çuxurları doldurdular, ağacları kəsdilər. Ardınca kəsilmiş ağacları bir-birinə möhkəm bağlayıb şpal şəklində düzdülər və genuyalılardan alınmış yağlar vasitəsilə sürüşkən hala gətirdilər. Yeri gəlmişkən, Konstantinopolun fəthi zamanı genuyalılar gah bizanslılara, gah osmanlılara kömək edirdilər.
Daha sonra gəmiləri quruda yeritməyə – atlara, öküzlərə qoşub həmin şpalların üzəri ilə Pera təpələrinə qədər çəkməyə başladılar. Ardınca yetmiş iki ədəd iki kürəkli gəmi bir neçə böyük gəmidən ibarət donanmanı həmin yüksəklikdən aşağı endirdilər. Şahidlərin sonralar yazdığına görə, gəmilər sanki dənizdəymiş kimi hərəkət edirdilər.
Qala divarlarının üstündəki bizanslılar heyrət içində idilər: onlar gözlərinə inana bilmir, qarşılarındakı mənzərəni təəccüb və çarəsizlik içində izləyirdilər!
Artıq qala divarlarının ən zəif yerləri osmanlıların aramsız atəşi altındaydı. Bizanslılar vəziyyətdən çıxış yolunu rəqib donanmasına od vurmaqda gördülər. İtalyan kadırğalarından birinin kapitanı Giakomo Koko könüllü olaraq komandanlığı öz üzərinə götürdü. Aprelin 28-də səhər tezdən iki gəmi yun və pambıqla yükləndi. Bununla yanaşı, içərisində barıt və digər partlayıcı, eləcə də alışqan maddələr olan üç kiçik gəmi limandan ayrıldı. Koko digər gəmiləri gözləmədən hücuma keçdi. Bir neçə dəqiqədən sonra qulaqbatırıcı gurultu qopdu. Giakomonun kadırğasına mərmi düşmüşdü. O, təxminən min döyüşçüylə bərabər sularda qərq oldu. Digər kadırğa da zədələndi, ancaq batmadı. Bu vaxt osmanlılar əks-hücuma keçib iki xristian gəmisini əsir almağa çalışdılar. Döyüş iki saat çəkdi. Xristianlar səksən əsgər və bir gəmi, osmanlılar isə kiçik bir gəmi itirdilər.
Bizanslıların türk donanmasına od vurmaq planı acınacaqlı nəticələnmişdi. Bu daxili mübahisələrə gətirib çıxardı. Fiaskoya görə məsuliyyəti genuyalılarla venesiyalılar bir-birinin üstünə atırdılar. Axırda az qala əlbəyaxa oldular. XI Konstantinin səbri daraldı və dedi: «Bəsdir! Başımıza gələnlər az deyilmiş kimi, bir də siz öz aranızda qırğına çıxmayın!»
Bu zaman artıq Haliçə daxil olmağı bacarmış gənc sultan qazandığı uğurun davamını gətirmək üçün dayanmadan çalışırdı. O, Konstantinopolun mühasirəsini tamamlamaq məqsədilə indiki Balat ilə Kasımpaşa istiqamətləri arasında körpü qurdurdu. Bu körpü gəmilər və taxta çəlləklər bir-birinə birləşdirilərək qurulmuşdu. Uzunluğu 500, eni isə 4,5 metr idi. Üstündən beş atlı yanaşı keçə bilirdi. Məqsəd Haliç limanı vasitəsilə qarşı sahillər arasında əlaqəni gücləndirməkdi.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
1
Sədr-əzəm – Osmanlı dövləti dönəmində padşahın adından dövlət işlərini idarə edən ən yüksək dərəcəli şəxsə verilən siyasi ünvan; baş vəzir
2
Kardinal – katolik kilsəsində Roma papasından sonra ən yüksək dini rütbə
3
Voyevoda – hərbi bölük. Burada ardıcıllıqla serb, macar və rumın voyevodaları nəzərdə tutulur.
4
Yeniçəri – Osmanlıların ələ keçirdiyi ərazilərdə əsir götürülən 8-18 yaşlı xristian əsilli oğlan uşaqlarından yetişdirilən xüsusi döyüşçü
5
Orxan Çələbi – Osmanlı padşahı I Mehmedin (1389-1421) böyük qardaşıdır. Bacısı Sultan Fatma xanımla birlikdə Bizansa girov göndərilmişdilər. Bizans imperiyası Orxan Çələbini tez-tez Anadoluya göndərərək üsyan qaldırmaq istəyirdi. Buna son qoymaq üçün Osmanlı dövləti Bizansa xərac verməyi boynuna götürməli olmuşdu
6
İstanbul boğazı – Tarixi adı Bosfor boğazıdır. Qara dənizlə Mərmərə dənizini əlaqələndirən su bu keçidi, eyni zamanda İstanbul şəhərini Avropa tərəfi və Asiya tərəfi (Anadolu tərəfi) olmaqla iki hissəyə ayırır.
7
Renosans ( və ya İntibah) dövrü – XIV əsrin əvvəlində İtaliyada əsası qoyulmuş, XVI əsrdə öz zirvə nöqtəsinə çatmış intellektual və mədəni çiçəklənmə dövrü
8
Gözəlcəhisar – indiki adı ilə «Anadolu hisarı (hasarı – red.)». Vaxtilə, 1395-ci ildə I İldırım Bəyazid də orada qala inşa etdirmişdi. II Mehmedin qala tikdirdiyi yerdə isə qədim yunan mifologiyasının məşhur tanrıçalarından biri Hermesin məbədi vardı.
9
Aya Sofya – İstanbulda yerləşən, 532–537-ci illərdə Bizans imperatoru Justinianos tərəfindən inşa edilən məbəd. 537–1204-cü illərdə yunan ortodoks kilsəsi, 1204–1261-ci illərdə katolik kilsəsi, 1261-1453-cü illərdə yunan pravoslav kilsəsi, 1453–1934-cü illərdə məscid, 1934–2020-ci illərdə muzey kimi fəaliyyət göstərib. 2020-ci ilin iyulundan yenə də məscid statusu verilib.
10
Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq ölçü vahidi
11
Azap – Osmanlı ordusunda piyada əsgər. Azap dəstələri daha çox evlənməmiş, subay gənclərdən könüllülük prinsipilə təşkil edilirdi.
12
Kapitanı-Dərya – Osmanlı dövlətində donanma başçılarına verilən ad
13
Xeyrəddin Paşa – Osmanlı tarixinin ən məşhur dənizçilərindən biri və donanma başçısı və Osmanlı dövlətinin paşa rütbəsi almış ilk dəniz komandanıdır.
Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
Полная версия книги
Всего 10 форматов