Hekayələr

Bu qüvvənin nəticəsi idi ki, budaqlarım və çoxlu yarpaqlarım olmuşdu.

Son günlər Sahibəli ilə Polad yanıma çox az-az gəlirdilər. Yəqin ki, ataları ilə biçinə və yaxud da xırmana gedirdilər. Nəhayət, bir gün mənə baş çəkməyə gəldilər. Ağaclarını dibimə basdırıb məni ona sarıdılar. Deyəsən, elə həmin gün də Poladla Sahibəli bir-biri ilə pıçıldaşdılar:

− Sahibəli!

− Hə, de!

− Deyirəm, birdən bu bağban basdırdığımız ağacı tapar, ha?

− Tapsa nə olar ki? − deyə Sahibəli cavab verdi.

Polad heç nə demədi. Sahibəli yenə sözünə davam etdi:

− Tapsa da, bir qələt eləyə bilməz. Ağacı özümüz əkib-becərmişik, meyvəsi də özümüzünküdür.

Fikrə getmiş Polad dilləndi:

− Torpaq ki bizim deyil?!

− Yenə də heç bir qələt edə bilməz. Torpaq onu əkənindir. Ağac əkdiyimiz bu bir tikə yer bizimkidir.

Polad cürətləndi:

− Əlbəttə, öz malımızdır. Əgər bir qələt eləyərsə, bütün bağa od vurarıq!

Sahibəli yumruğunu Günəşdən yanmış açıq sinəsinə vurdu:

− Özüm ölüm, − dedi − qoymaram heç canına isti keçsin… Od vurub qaçarıq.

İnanın ki, əgər həmin gün Polad və Sahibəli dibimə paya basdırmasaydılar, gecə qırılacaqdım. Bərk külək qalxdı. Ağacların budaqlarını və yarpaqlarını bir-birinə qatdı. Sübh tezdən gördüm ki, badam ağacının bir neçə budağı qırılıb.

Günlər bir-birinin ardınca ötürdü. Mən bütün qüvvəmlə şaftalı böyüdür, Günəşə sarı tuturdum ki, yanaqlarını qızartsın. İsti ətinə-qanına işləsin. Qızım canımı möhkəm sorurdu. Bundan bəzən ağrısam da, incimirdim. Axı artıq mən özüm də ana idim, göyçək qızım vardı…

Sahibəli ilə Poladın başı mənə qarışdığından başqa ağacları unutmuşdular. Mən özümü onların malı hesab edirdim. Yetişdikdən sonra şaftalımı ancaq onlar dərib yeməliydilər. Necə ki bir zaman onlar mənim özümü yemişdilər.

Payızın əvvəllərində bir gün Polad təkcə və qəmgin halda yanıma gəldi. İlk dəfə idi ki, onu yalqız görürdüm. Polad mənə su verdi, sonra üzünü mənə və şaftalıma tutub ahəstə-ahəstə dedi:

− Şaftalı ağacım! Mənim qəşəng şaftalım! Bilirsiniz nə olub? Heç bilirsiniz bu gün niyə təkəm? Görürəm ki, bilmirsiniz. Sahibəlini ilan çaldı, öldü!.. Muncuq nənə bütün gecəni onun başının üstünü kəsdirib oturdu. Onun da əlindən bir iş gəlmədi. Dediyi bütün dərmanları Sahibəlinin atası ilə birlikdə gedib çöldən, dağdan, dərədən yığıb gətirdik. Sağalmadı ki, sağalmadı. Eh, yazıq Sahibəli!.. Axı niyə məni tək qoyub getdin?!

Polad xeyli ağladı. Nəhayət, yenə dilləndi:

− Bir neçə gün əvvəl nahar çağı çöldən qayıdanda təpənin başında rastlaşdıq. Keçənilki kimi sənin dibində basdırmaq üçün yenə də ilan tutmaq istədik. Fikirləşdik ki, bu sənə yeni qüvvə verər. İlanlar dərəsinə düşdük. Elə bil onlar yoxa çıxmışdılar. Dərənin yaxınlığındakı qayalıqlarda, daşlıqlarda dolaşdıq. Onların daşlar arasında yuvaları var. Canlarına isti təsir edən kimi yuvadan çıxırlar. Bizim qonşuların, elə Sahibəlinin xalası oğlunun da torpaqları ilanlar dərəsindədir. Burada həmişə ilanların fışqırıq səsi eşidilir. Sahibəli ilə mən dağın ətəyində daşların arasına nəzər salır, çubuqlarımızı deşiklərə uzadırdıq ki, sənə kök ilan tapaq. Şalvardan başqa əynimizdə heç nə yox idi. Günəşin hərarəti kürəklərimizi elə qızdırmışdı ki, yumurta qoysaydın, bişərdi. Bu daşın üstündən o biri daşın üstünə hoppanırdıq. Birdən Sahibəlinin ayağı sürüşdü, arxası üstə yıxıldı. Elə bu an onun tükürpədici çığırtısı bütün dərəyə yayıldı. Sahibəli ilanın çənbər qurub dayandığı daşın üstünə yıxılmışdı. Sahibəli bir də çığırıb dərəyə yuvarlandı. Mən ilana fürsət verməyib başına bir zərbə endirdim. Sonra qarnını, başını ağaca doladım.

Sahibəli huşsuz halda uzanıb qalmışdı, səs-səmiri çıxmırdı. Əlindəki ağac harasa düşmüşdü. İlanın çaldığı yer qızarmışdı. İlan onun ayağını və ya qolunu sancmış olsaydı, nə edəcəyimi bilərdim. Amma elə yerindən çalmışdı ki, çarə etməkdə aciz idim. Naçar qalıb Sahibəlini dalıma aldım və kəndə gətirdim. Muncuq nənə qəbiristanlıqda anama demişdi ki, Sahibəlini onun yanına tez çatdırsaydılar, ölməzdi. Axı mən onu necə çatdıra bilərdim? Şaftalı ağacı, sən də hamıdan yaxşı bilirsən ki, Sahibəli məndən nə qədər canlı idi…

Polad yenə də ağlamağa başladı. Sahibəli ilə Poladı necə çox istədiyimi indi hiss etdim. Sahibəlini bir daha görə bilməyəcəyimi yəqin edəndə az qaldım sarsılam, yarpaqlarımı töküb həmişəlik quruyam.

Polad bir xeyli ağladı, sonra:

− Mən daha kənddə qala bilmərəm, − dedi, − hara gedirəmsə, Sahibəli gəlib gözlərimin önündə durur, qüssələnəcəyəm. Dağa gedəndə də, keçimi otaranda da, itlərin başını sığallayanda da, çöldə uşaqlarla çəyirtkə tutanda da, ot biçəndə də, damların üstünə çıxanda da Sahibəli gözlərim önündə canlanır. Elə bil həmişə "Polad!" − deyə məni səsləyir. Şaftalı ağacı, mən bu səslərə dözə bilmirəm. İstəyirəm şəhərə − dayımın yanına gedim. Daha kənddə qala bilmirəm. Şaftalı ağacı, mən getdim… Qoy şaftalın da özünə qalsın!

Elə ki gördüm Polad durub getməyə hazırlaşır, şaftalımı onun qarşısına saldım. O, şaftalımı götürüb qoxuladı; toz-torpağını sildi, başdan-ayağa süzüb ovuclarında əzizlədikdən sonra yerə qoyub getdi…

Bildim ki, dostu Sahibəlidən ayrı yeməyə ürəyi gəlmir.

O biri il yaxşı boy atmışdım. Gövdəmin hər tərəfində çoxlu budaq və yarpaqlar bitmişdi. İyirmi-otuzacan gül açmışdım. Artıq bağın hər tərəfini görə bilirdim. Bir gün bağban mənim baş qaldırdığımı gördü. Sevincindən bilmirdi nə etsin. Rəngimdən, yarpaqlarımdan və güllərimdən hansı toxumdan olduğumu bildi; heç bir zəhmət çəkmədən bağında yaxşı bir şaftalı ağacı bitmişdi.

Belə nanəcib bir bağbanın əlinə düşdüyüm üçün çox narahat idim; çünki o, pulgir, nankor bir zalıma nökərçilik edirdi, pul xatirinə kəndin camaatını özünə düşmən etmişdi.

Şaftalılarımın kimə qismət olacağını bildikdə özümdən acığım gəldi. Məni Polad ilə Sahibəli əkib böyütmüşdü, şaftalını da onlar yeməli idilər. Ağlıma, ürəyimə, bütün varlığıma hakim olan bu fikirlərdən sonra başladım meyvələrimi tökməyə. Bağban o zaman xəbər tutdu ki, artıq bir dənə də şaftalım qalmamışdı. O elə bildi ki, yerim pisdir. Buna görə də bu sözləri mənə eşitdirdi:

− Gələn il yerini dəyişəcəyəm. Yaxşı su içərsən, iri və gözəl şaftalılar gətirərsən.

Üzümüzə gələn ilin yazında rişələrimi ayıltdıqda gördüm ki, onlardan bəziləri tamam quruyub, bəziləri isə kəsilib. Əlbəttə, sağlam rişələrim də çox idi, onları rütubətli torpağın köksünə uzatmağa başladım. Sonra yeni rişələr əmələ gətirib ətrafa yaydım. Bu zaman ayılmaq, yarpaq və gül açmaq fikrinə düşdüm və ana oldum.

O vaxtdan indiyəcən ömrümdən neçə il keçdiyini bilmirəm. Ancaq bağban mənim şaftalılarımdan bircə dənə də olsun nübar edə bilməyib, bundan sonra da eləyə bilməyəcək. İstəyir qorxutsun, ya da doğrayıb yandırsın. Ona boyun əyməyəcəyəm.

Yay, 1968-ci il.

24 SAAT YUXUDA VƏ AYIQLIQDA

"Əziz oxucu!

"24 saat yuxuda və ayıqlıqda" hekayəsini məşğuliyyət üçün yazmamışam. Ona görə yazmışam ki, sən dünyanın hər yerində yaşayan öz balaca dostlarını yaxşı tanıyasan və onların dərdlərinin çarəsi haqda fikirləşəsən…"

Tehranda başıma gələnlərin hamısını yazsam, bir neçə kitab olar və oxucunu yora bilər. Ona görə də ancaq 24 saat ərzində gördüklərimdən bəhs edirəm. Sözümə başlamazdan əvvəl deməliyəm ki, axı necə oldu atamla Tehrana gəldik?

Bir neçə il idi atam işsiz idi. Anamı, bacı və qardaşlarımı şəhərimizdə qoyub Tehrana gəldik. Şəhərlilərimizdən, tanışlarımızdan bir neçəsi bizdən öncə gəlib özlərinə iş tapmışdılar; məsələn, biri buz satırdı, bir başqası köhnə pal-paltar, birisi portağal alveri ilə məşğul idi… Atam da bir əl arabası tapıb ayaqüstü alver eləməyə başladı: göyərti, kartof, xiyar və bu kimi şeylər alıb-satmaqla başımızı dolandırırdıq. Atamın qazancının cüzi hissəsini özümüz yeyir, qalanını anama göndərirdik. Mən hərdənbir atamla bəzi pula gedər şeylər tapmaq üçün oyan-buyana ayaq döyür, hərdənbir də xiyabanlarda avaralanıb axşam atamın yanına qayıdırdım. Bəzən də saqqız və ya Hafizin kitabını satırdım.

İndi əsl mətləbə keçək.

Bir axşam mən, Qasım, biletsatan Zivərin oğlu və Əhmədhüseyn − dörd nəfər bankın pilləkənində oturub qumar oynamaq üçün yer tapmaq haqda fikirləşirdik. Bu zaman bir az əvvəl elə həmin pilləkəndəcə rastlaşdığımız iki nəfər gəlib yanımızda oturdu. Onların ikisi də bizdən böyük idi. Biri taygöz idi, o birinin şalvarının yırtığından çirkli dizi görünürdü. Üst-başı bizimkindən də pis idi. Amma ayağına təptəzə qara ayaqqabı geymişdi. Əvvəl dördümüz də onun ayaqqabılarına, sonra da bir-birimizə baxdıq. Bu baxışla bir-birimizə çatdırmaq istəyirdik ki, uşaqlar, ayıq olun, deyəsən, ayaqqabı oğrusuna rast gəlmişik. O, fikrimizdən keçənləri dərhal oxudu:

− Nə olub, − dedi, − ayaqqabı görməmisiniz?

Yoldaşı onu məzəmmət elədi:

− Baş qoşma, Mahmud. Görmürsən nə gündədirlər? Yazıqlar ömürlərində belə ayaqqabı görüblər ki?

Mahmud:

− Mənə bax də! − dedi, − yazıqların yalın ayaqlarını görə-görə hələ bir soruşuram da ki, ayaqqabı görməmisiniz?

Taygöz yoldaşına eyhamla dedi:

− Hamının atası sənin kimi "varlı" deyil ki, uşağına təzə ayaqqabı alsın…

Hər ikisi bir-birinə baxıb hırıldadı.

Dördümüz də duruxmuşduq. Əhmədhüseyn biletsatan Zivərin oğluna, Qasım onlara, sonra da hər üçü dönüb mənə baxdı. Bu o deməkdi ki: "Neyləyək? Dava salaq, yoxsa elə qoyaq hır-hır gülüb bizi ələ salsınlar?"

Mən ucadan Mahmuda dedim:

− Sən oğrusan! Sən bu ayaqqabıları oğurlamısan!

Bunu eşidən kimi hər ikisi pıqqıldadı. Taygöz əlini Mahmudun kürəyinə vurdu:

− Sənə demədim, Mahmud?.. Ha-ha-ha! Sənə demədim? Hi-hi-hi!..

Xiyabanın yanına düzülmüş rəngbərəng şəxsi minik maşınları elə bil qarşımıza divar çəkmişdi. Qənşərimdəki qırmızı maşın getdikdən sonra xiyabanı görməyimə yer açıldı. Taksilər, şəxsi maşınlar və avtobuslar xiyabanı tutmuşdu. Mənə elə gəlirdi ki, Tehran dünyanın ən qaynar şəhəri, bu xiyaban isə onun ən qaynar nöqtəsidir. Gülməkdən qəşş edən taygöz və onun yoldaşı Mahmud məni lap hövsələdən çıxarmışdılar. Allahımdan idi ki, davamız düşsün, yeri düşdü-düşmədi, yenicə öyrəndiyim söyüşü işlədim. Öz-özümə deyirdim ki, kaş Mahmud mənim qulağımın dibindən vuraydı, mən də əsəbiləşib ona deyəydim: "Mənə əl qaldırırsan? Bu saat durub bıçağı yortaram qarnına!"

Yanımda oturmuş Mahmudun yaxasından tutub bu məqsədlə soruşdum:

− Əgər sən oğru deyilsənsə, de görüm, ayaqqabıları sənə kim alıb?

Yalnız bundan sonra gülüş səsləri kəsildi. Mahmud əlimi itələyib dedi:

− Yerində otur, bala! Nə danışdığını bilirsən?!

Taygöz tez araya girib dalaşmağa mane oldu.

− Mahmud, − dedi, − baş qoşma. Gecənin bu vaxtında dalaşmağın mənası yoxdur. Kefimizi pozmayaq.

Dördümüz də dalaşmaq fikrində idik. Amma Mahmudla taygöz, doğrudan da, zarafat edib gülmək istəyirdilər.

Mahmud barışdırıcı bir əhvali-ruhiyyə ilə söhbətə yekun vurdu:

− Daaş, bizim bu gün dalaşmağa hövsələmiz yoxdur. Əgər dalaşmaq istəyirsinizsə, qoy qalsın sabah axşama.

Taygöz onun sözünə qüvvət verdi:

− Bu gecə biz deyib-gülmək istəyirik.

Mən də:

− Qoy siz deyən olsun! − dedim.

Bu zaman bir sərnişin maşını gəlib yaxınlığımızda dayandı. Maşından bir kişi, cavan bir qadın, oğlan uşağı və bir tula düşdü. Bizim Əhmədhüseyn boyda olan oğlan qısa şalvar geymişdi. Ayağında ikirəngli, üstüaçıq yay ayaqqabısı vardı. Saçını yağlamışdı. Bir əlində ağ çeşmək tutmuşdu. O biri əli ilə də atasının qolundan yapışmışdı. Tulanın zəncirindən yapışmış xanım gəlib yanımızdan keçəndə ətir qoxusu bizi məst elədi. Qasım yerdən götürdüyü çınqılı oğlanın peysərinə vurdu. Oğlan geriyə döndü, bizə baxıb dedi:

− Avaralar!..

Əhmədhüseyn onun sözünü cavabsız qoymayıb acıqlı-acıqlı dedi:

− Rədd ol, anasının oğlu!..

Mən fürsət tapıb:

− Gəlib vuraram səni! − dedim.

Hamımız gülüşdük. Atası oğlunun əlindən dartıb bizdən bir az aralıdakı mehmanxanaya daxil oldu. Yenə bütün gözlər Mahmudun təzə ayaqqabılarına zilləndi.

Mahmud dostcasına dedi:

− Ayaqqabı mənə o qədər də lazım deyil, istəyirsiniz, verim sizə? − O, üzünü Əhmədhüseynə tutdu: − Balaca, gəl ayaqqabıları çıxart və öz ayağına gey.

Mahmudun ayaqlarına şübhəli-şübhəli baxan Əhmədhüseyn yerindən tərpənmədi.

Mahmud:

− Nə baxırsan? − dedi, − təzə ayaqqabı istəmirsən? Gəl götür də!

Bu sözlərdən ürəklənən Əhmədhüseyn yerindən qalxdı, ayaqqabıları çıxarmaq üçün Mahmudun qabağında yerə çökdü. Üçümüz də bir söz deməyib ona baxırdıq. Əhmədhüseyn Mahmudun ayağından yapışıb bərk dartdı. Əlləri sürüşüb arxası üstə səkiyə yıxıldı. Mahmudla taygöz elə güldülər ki, dedim, qarınları bu saat partlayacaq. Əhmədhüseynin əlləri qapqara olmuşdu. Taygöz əlini Mahmudun kürəyinə vuraraq elə hey deyirdi:

− Mahmud, sənə demədim? Ha-ha-ha?.. Sənə demədim? Hi-hi-hi!..

Mahmudun ayaqlarında Əhmədhüseynin barmaqlarının yeri görünürdü. Aldandığımızı indi anladıq. Amma hoqqabazların gülüşləri bizə də sirayət elədi. Biz də başladıq gülməyə. Səkiyə sərilmiş Əhmədhüseyn də yerindən qalxıb bir qədər bizə baxdı. O da başladı gülməyə. Əyilib diqqətlə Mahmudun ayaqlarına baxdım. Ayaqqabı harada idi? Ayaqlar məharətlə elə rənglənmişdi ki, elə bil ayağına təzə, qara ayaqqabı geymişdi…

Mahmud oyun oynamağı təklif etdi. Mənim dördcə qranım* vardı. Qasım pulunun qədərini demədi. O iki nəfər dostun da beş qranı vardı. Əhmədhüseynin isə bir dinarı da yox idi. Bizdən bir az aşağıda bağlı mağazanın işığında oturduq. Oyuna Zivərin oğlu başladı. Sonra növbə Qasımın idi. O, Zivərin oğlundan bir qran aldı. Mahmud isə Qasımdan iki qran udduqda sevindi:

− Bərəkət! Deyəsən, bəxtimiz gətirib!

Oyunu beləcə davam etdirirdik. Bu ara yanımızdan səliqə ilə geyinmiş iki gənc ötdü. Əhmədhüseyn onlara sarı qaçıb yalvarmağa başladı:

− Bircə qran!.. Ağa, xahiş edirəm, bircə qran ver!

Cavanlardan biri onu kənara itələdi. Ancaq Əhmədhüseyn yenə də qaçıb yolu kəsdi və yalvardı:

− Ağa, bircə qran ki bir şey deyil. İltimas edirəm, bircə qran ver. Sən Allah, bir qran ver!

Bu zaman cavanlardan biri götürüb onu qarnı üstə tulladı. O, səkini xiyabandan ayıran dəmir hasardan asılı qaldı. Çırpınıb arxın qırağına düşdü. Ona tərəf gələn bir oğlanla iki qızı görcək qalxıb qızların birinə sarı qaçdı və yalvarmağa başladı:

− Xanım, səni and verirəm Allaha, bir qran ver! Acam! Bir qran ki bir şey deyil! Xanım, sən Allah, əsirgəmə!

Qız əvvəl məhəl qoymadı. Sonra Əhmədhüseynin əl çəkmədiyini görüb əl çantasından pul çıxardı və onun ovcuna qoydu. Əhmədhüseyn sevinə-sevinə yanımıza qayıtdı:

− Mən də oynayıram, − dedi.

Qasım soruşdu:

− Pulun var?

O, ovcunu açıb iki qranlığı göstərdi.

Qasım soruşdu:

− Yenə dilənçilik elədin? − Qalxıb onu döymək istədi. Mahmud onun əlini tutub qalxmağa qoymadı. Əhmədhüseyn sakitcə özünə yer eləyib oturdu.

Mən ayağa qalxdım:

− Dilənçilərlə oynamaq istəmirəm, − dedim.

Bu zaman Mahmud da:

− Aşıq atdıq, bəsdir, − dedi, − gəlin divaravurdu oynayaq.

Qasım mənə:

− Lətif, − dedi, − oyuna pəl vurma. − Sonra dönüb hamımızdan soruşdu: − Kim aşıq oynayır?

Taygöz dilləndi:

− Özün özünlə oyna, biz divaravurdu oynayırıq.

Zivərin oğlu Qasımı göstərərək:

− Bununla aşıq atmağın xeyri yoxdur, − dedi, − elə şeş-beşdir ki, atır. Gəlin pulatdı oynayaq.

Əhmədhüseyn soruşdu:

− Oynayaq?

Mahmud dedi:

− Yox, divaravurdu oynayaq…

Xiyaban adamsız idi. Üzbəüzdəki dükanlardan çoxu bağlanmışdı. Oyuna başlamaq üçün arxın qırağında durub hərəmiz divara sarı bir qranlıq atdıq. Biz qranlıqları divarın dibindən hələ yığışdırmamış birdən Əhmədhüseyn qışqırdı:

− Polis!

Polis lap üç addımlığımızda idi. Mən, Əhmədhüseyn və taygöz qaçıb aradan çıxdıq. Mahmudla Zivərin oğlu da dalımızca qaçdılar. Qasım divarın dibindəki pulları yığışdırmaq istəyəndə polis özünü yetirdi. Qasıma bir zərbə endirdi. O da aldığı zərbədən fəryad çəkib qaçmağa üz qoydu. Polis onun arxasınca çığırdı:

− Qumarbaz avaralar!.. Məgər ev-eşiyiniz, ata-ananız yoxdur? − və pulları yığışdırıb getdi.

Meydanı ötüb-keçəndən sonra gördüm ki, tək qalmışam. Xiyabanın o tayındakı çilovkabab dükanı da bağlanmışdı. Deməli, atamın yanına qayıtmaq vaxtı keçmişdi. Küçə və xiyabanlardan keçərkən öz-özümə deyirdim: "İndi artıq atam yatmış olar. Kaş yatmayıb məni gözləyəydi. Bəs oyuncaq dükanı necə? Yəqin, o da bağlanıb. Gecənin bu vaxtında kimin hövsələsi çatar ki, oyuncaq alsın? Yəqin, mənim dəvəmi də vitrindən götürüb içəri aparıblar. Kaş onunla danışa biləydim. Yəqin, dünənki qərarımızı da unutmayıb. Çünki özü söz vermişdi ki, məni belinə mindirib Tehranı gəzdirəcək. Hələ əlavə etmişdi ki, dəvə ilə səyahət etməyin ayrı ləzzəti var". Mən xəyal aləmində ikən qulağımın dibində tükürpədici səs ucaldı. Dedim, işim bitdi. Özümə gələndə gördüm ki, xiyabanın ortasında bir minik maşını dayanıb. Mənə heç nə olmamışdı, ancaq ovcumun içi ağrıyırdı. Ovuşdurmağa başladım. Elə bu zaman bir nəfər maşından başını çıxarıb ucadan bağırdı:

− Heykəl kimi nə dayanmısan? Rədd ol yolumdan!

Özümə gələndə gördüm sükanın arxasında bəzək-düzəkli qoca bir qadın oturub. Yanındakı yekə it başını çıxarıb ətrafı süzür. Fikirləşdim ki, bir daş götürüb maşının şüşəsini sındırmasam, hirsim soyumayacaq. Lakin fikrimdən daşındım. Qoca qadın bir neçə dəfə siqnal verib qışqırdı:

− Karsan? Yoldan rədd ol!

Yanımızdan bir neçə maşın ötüb-keçdi. Qoca qadın bir də başını çıxarıb qışqırmaq istəyəndə üzünə tüpürüb götürüldüm. Bağlı bir dükanın səkisində oturdum. Ürəyim döyünürdü.

Dükanın içərisində işıq yanır, dəmir qapının deşiklərindən içəri görünürdü. Cürbəcür ayaqqabılar səliqə ilə düzülmüşdü. Atam bir dəfə demişdi ki, ongünlük qazancımıza bu ayaqqabılardan bir cüt ala bilmərik. Kürəyimi qapıya söykəyib ayaqlarımı uzatdım. Ovcumun içi yenə də ağrıyır, ürəyim üzülürdü. Yadıma düşdü ki, çörək yeməmişəm. Öz-özümə dedim:

− Bu gecə də ac yatıram. Kaş atam mənim üçün bir şey saxlamış olaydı…

Birdən dəvənin məni gəzdirməyə çıxaracağı yadıma düşdü. Yerimdən dik qalxıb yola düşdüm. Oyuncaq dükanı bağlanmışdı. Lakin qapının dalından səs eşidilirdi. Qəfəslərdəki ağ dəvə balaları səs salıb deyirdilər:

− Xiyabana çıxsan, biz də səninlə gələrik, yaxşımı?

Dəvəm ilə bir-iki kəlmə danışmaq üçün nə qədər çığırdımsa, eşitmədi. Əlacsız qalıb qapıya bir-iki təpik ilişdirdim ki, bəlkə, başqaları sakitləşə, dəvəm məni eşidə. Bu zaman kimsə qulağımdan tutub dedi:

− Ay uşaq, dəli olubsan? Gecənin bu vaxtı burada nə gəzirsən? Gedib yatsana!

Dayanmaq vaxtı deyildi. Polis nəfərinin əlindən qurtarıb aradan çıxdım… Atamın yanına çatanda xiyabanlar tamam adamsızlaşmışdı. Hərdən taksi maşınları gəlib-keçirdi. Atam əl arabasının üstündə yatmışdı. Mən də orada yatmalı olsaydım, atamı oyatmalı, ayaqlarını bir yana çəkməsini xahiş eləməli idim. Üstündə bir neçə adam yatmış arabalar da vardı. Quru torpaq üstündə yatanlar da az deyildi. Mən öz əl arabamızın yanında uzanıb yuxuya getdim.

"Cirik! Cirik! Cirik!

− Ey Lətif, haradasan? Lətif, niyə cavab vermirsən? Niyə gəlmirsən, gedək gəzək!

Cirik! Cirik! Cirik!

− Lətifcan, səsimi eşitmirsən? Mən dəvəyəm, səni gəzməyə aparmağa gəlmişəm. Gəl belimə min, gedək.

Dəvə eyvanın altına çatan kimi yataqdan durub atıldım və düz onun belinə düşdüm. Gülə-gülə dəvəyə dedim:

− Niyə hay salırsan, mən ki sənin belindəyəm?

Dəvə sevindi. Saqqızdan bir tikə mənə verdi, bir tikə də öz ağzına qoyub yola düzəldi. Azacıq getmişdik ki, dedi:

− Ağız qarmonunu da gətirmişəm, al çal, qulaq asaq.

Mən qarmonu alıb çalmağa başladım. Dəvə də bəzən iri və kiçik zınqırovları ilə mənim qarmonuma ahəng tuturdu.

Birdən başını mənə sarı çevirib soruşdu:

− Lətif, axşam yeməyi yemisən?

− Pulum olmadığından yeməmişəm.

− Elə isə əvvəlcə gedək yemək yeyək.

Bu zaman ağ dovşan yaxınlaşıb:

− Dəvəcan, − dedi, − axşam yeməyini yaylaqda yeyəcəyik; siz gedin, mən də gedib o birilərə xəbər verim ki, oraya gəlsinlər.

Dovşan gəmirdiyi sarıkökü arxa atıb hoppana-hoppana bizdən uzaqlaşdı. Dəvə məndən soruşdu:

− Bilirsən, malikanə nə deməkdir?

− Məncə, yaylaq deməkdir.

− Yox, canım, malikanə milyonçuların ab-havası gözəl yerlərdə qurduqları imarətdir, cah-calaldır ki, kefləri istəyəndə gedib orada istirahət eləsinlər, kef çəksinlər. Malikanələrdə evlərdən fərqli olaraq böyük hovuzlar, fəvvarələr, güllü-çiçəkli bağ-bağçalar da olur. Malikanə sahibləri xidmət üçün bir dəstə aşpaz, bağban və nökər də saxlayır. Bəzi milyonçuların başqa xarici ölkələrdə − Fransada, İsveçrədə malikanələri var. İndi biz sərinləmək üçün Tehranın şimalındakı malikanələrdən birinə gedirik.

Dəvə bu sözləri deyib elə bil quş idi, qanadlandı, havaya qalxdı… Bizdən aşağıda təmiz, qəşəng evlər görünürdü. Mənə elə gəlirdi ki, kinoya baxıram. Nəhayət, dəvədən soruşdum:

− Biz şəhərdən uzaqlaşmışıq?

− Yox, sən niyə bu fikrə düşdün?

− Çünki bu tərəflərin havası çox təmizdir. Evlərin hamısı böyükdür, əzəmətlidir.

− Sən haqlısan. − Dəvə güldü: − Tehran bir-birindən fərqli iki hissədən ibarətdir − cənub və şimal. Cənub hissə − tüstülü, tozlu-torpaqlı, zibillidir. Şimal hissə − tərtəmizdir, gözəldir. Köhnə avtobusların hamısı cənubda işləyir, kərpic kürələri də orada yerləşir. Küçə və xiyabanların çoxuna asfalt döşənməyib. Şimaldan gələn çirkli və iyli-qoxulu su arxları buraya axır. Bir sözlə, cənub − yoxsul və ac insanların, şimal isə əyanların, varlıların yaşadığı rayondur. Sən heç Həsirabadda, Naziabadda və Hacı Əbdülhəmid xiyabanındakı onmərtəbəli mərmər binaları görmüsən? Bu hündür binaların aşağı mərtəbələrindəki mağaza sahiblərinin müştəriləri elə adamlardır ki, onların lüks sərnişin maşınları, neçə min tümən qiyməti olan itləri var.

Mən dedim:

− Cənub tərəfdə belə şeylərə rast gəlmək mümkün deyil. Orada heç kəsin minik maşını yoxdur. Amma çoxlu əl arabaları vardır. Adamlar yeraltı daxmalarda yaşayırlar.

Acından az qala ürəyim gedirdi. Bizdən aşağıda əlvan çıraqlı sərin, təravətli və gül-çiçəyə bürünmüş böyük bir bağ görünürdü. Bağın ortasında qəşəng bir imarət, onun yanında gömgöy suyu olan hovuz yerləşirdi. Hovuzda qırmızı balıqlar üzürdü, qırağında qoyulmuş masaların üstünə löyün-löyün yeməklər düzülmüşdü. Ətri adamı məst edirdi.

Dəvə dedi:

− Axşam yeməyi hazırdır. Aşağıya enmək olar.

− Bəs bağın sahibi haradadır? − soruşdum.

Dəvə:

− Onun fikrini çəkmə. Zirzəmidə əl-qolu bağlı uzanıb qalıb, − dedi.

Dəvə hovuzun qırağında astaca yerə çökdü. Mən atılıb yerə düşən kimi ağ dovşan əlimdən tutdu, masaların birinin arxasında oturduq. Bir azdan qonaqların başı açıldı, gəlhagəl başlandı. Gəlinciklərin bir dəstəsi minik maşınlarında, bir dəstəsi də təyyarə və helikopterlərdə gəldi. Uzunqulaq şıllaq ata-ata, tısbağalar dəvə balalarının quyruğunda sallana-sallana, meymunlar mayallaq aşa-aşa, dovşanlar qaça-qaça gəlib çıxdılar. Qəribə qonaqlıq idi. Növ-növ yeməklər vardı. Qızardılmış hindtoyuqlarına, cücələrə, əmlik kababına, plov və xuruşlara, heç vaxt görmədiyim başqa yeməklərə baxanda ağzımın suyu axırdı. Meyvə də ki nə qədər desən. Dəvə hovuzun o başında dayanaraq hamını sakitləşdirib dedi:

− Kiçikdən böyüyə qədər hamınız xoş gəlib səfa gətiribsiniz! Amma bilirsiniz, belə bir xərc çəkilmiş qonaqlığı kimin xatirinə eləmişik?

Uzunqulaq səsləndi:

− Lətifin xatirinə. İstədik ki, o da ömründə, heç olmasa, bir dəfə yaxşı çörək yesin və arzusu ürəyində qalmasın!

Pulemyotatan xoruz:

− Lətif gəlib bizə o qədər tamaşa edib ki, hamımız onu sevirik, − dedi.

Pələng söhbətə qarışdı:

− Əlbəttə, o istəyir ki, biz onun olaq. Biz də elə onunku olmaq istəyirik.

Aslan:

− Doğrudur, − dedi, − varlı uşaqları bizdən çox tez doyurlar. Çünki ataları hər gün yeni oyuncaqlar alır. Onlar da bizimlə bir-iki dəfə oynadıqdan sonra doyur və bizi bir qırağa atırlar.

Mən söhbətə qarışdım:

− Sizlərdən hər hansınız mənim olsanız, söz verirəm ki, heç vaxt sizinlə oynamaqdan doymaram. Sizi tək qoymaz, hər vaxt sizinlə oynayaram.

Oyuncaqlar bir səslə:

− Bilirik. Biz səni çox yaxşı tanıyırıq, − dedilər, − amma təəssüf ki, biz səninki ola bilmərik. Çünki bizi çox baha satırlar.

Oyuncaqlardan biri:

− Məncə, sənin atanın biraylıq gəliri belə bizlərdən birini almağa çatmaz, − dedi.

Dəvə bir daha hamını sakitləşdirdi:

− Mətləb üstünə qayıdaq, − dedi. − Sizin dediklərinizin hamısı doğrudur. Ancaq biz bugünkü qonaqlığı çox mühüm bir şeyin xatirinə düzəltmişik. Siz isə ona toxunmadınız.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.