Трэцяя нядзеля сакавіка

Сабакі бегалі побач, кружылі недалёка ад гаспадара ў чаканні яго наступнага кроку. Яны непрыкметна касавурылі вокам у яго бок, шукалі адказу, меркавалі, куды і калі пойдзе Максім. Гаспадар нядоўга разважаў над выбарам: вярнуцца дадому той жа лясной дарогай, якая прывяла яго сюды, ці ж, перайсці поле і апынуцца на пясочна-гравійнай дарозе, а па ёй ужо выйсці да вёскі. Мужчына абраў другі варыянт. Ён паклікаў да сябе сабак і адважным крокам ступіў на ўзараную зямлю.

Цёмна-карычневая мяккая паверхня пуставала. Увосень тут прайшліся плугам, таму поле хутка прагравалася вясновым яркім сонцам, сталі прабівацца стрункі пырніка. «На такую глебу можна ўжо сеяць авёс», – падумаў Максім Фёдаравіч і спакойна пакрочыў прама да цвёрдай дарогі. Мяккая зямля хавала ўсю таўшчыню цёмнай падэшвы. За Максімам цягнуліся роўныя сляды ад галёшаў. Ногі амаль не грузлі. Пахла рыхласцю. Прайшоўшы палову поля, мужчына знайшоў свежыя і даўнія сцежкі дзікіх свіней. На сырой глебе захоўваліся сляды ад шматлікіх капытоў, можна было з упэўненасцю сказаць, што вялікі статак пераходзіў поле, таптаўся тут некалькі разоў. Па адным і тым жа шляху бегалі звяры, змяняючы адзін лес на другі. Вузкая пракладзеная сцежка віляла, месцамі шырылася. Па малюнку было бачна, як маленькія сляды капытцаў адбягалі ад галоўнай дарожкі і вярталіся назад да яе ж, робячы невялікае паўкола. Мабыць, з дазволам больш дарослых дзікоў, маладыя свінкі шукалі не толькі пражытка, але і спазнанняў. Не адыходзячы ад статка занадта далёка, карычневыя дзікі-аднагодкі адчувалі сябе свабодна і самастойна. Можна было лёгка ўявіць, як яны бегалі, рыліся і пазіралі па баках.

Сабакі хутка абнюхалі свежыя сляды дзікіх жывёл і першымі перайшлі поле, выбеглі на галоўную дарогу. Бім і Яша цяпер нікуды не спяшаліся, тапталіся на адным месцы, глядзелі на гаспадара, чакалі яго прыходу. Павольна, ужо стомленымі крокамі, няспешна набліжаўся да сваіх жывёл Максім. І як толькі ён падступіў да травяністага краю, пакідаючы друзлае поле, то сабакі хутка спусціліся ўніз, у кювет. Жывёлы прайшліся па прахалоднай вадзе, якая рассыпалася вялікімі плямамі ўздоўж дарогі. Абыходзячы самотную невялікую лужыну, што абрасла маладымі асінамі і атачыла сябе рэдкай высахлай асакой, Максім Фёдаравіч сустрэў сваіх гадаванцаў. Лапы сабак убеглі ў ваду, разварушылі лужыну, якая маляўніча адлюстроўвала нябёсы. За імгненне вада пакрылася хвалямі, забягалі белыя блікі святла. Разляцеліся празрыстыя пырскі па баках.

Махаючы сякеркай, адсякаючы галінкі насупраць твару, Максім без праблем прайшоў па бязводнай часткі, паміж тонкімі асінамі. Шэрыя маладыя дрэвы, як антэны, выцягнуліся ў неба. Мужчына ўзлез на цвёрдую, ямістую дарогу, якая злучала сабой вёску Пратасы і вёску Чорныя Брады. Менавіта па гэтым пясчана-гравіным шляху перавозілі дровы. Таксама, хвалістая як змяя, дарога, ад Пратасоў вяла да кар'еру, дзе летам можна было выкупнуцца. Вяла яна і да чыгункі, цягнік штодня курсіраваў у горад і з горада.

Максім успомніў, як дарога хутка змяняецца пасля працяглага дажджу: становіцца разбітай, бруднай, з’яўляецца на ёй шмат вялікіх вязкіх лужын, якіх ніяк не аб'ехаць.

На старой дарозе не было ні душы, ні машын. Адсюль было добра відаць, як тырчалі з-за ўзвышша светлыя дахі дамоў, як паднялося высока сонца. Максім Фёдаравіч перавёў дыханне. Ён зірнуў на чорную канаву, на разрослы цёмны кавалак лесу, што маўчаў ля дарогі. І толькі пасля гэтага пакрочыў у вёску. Яшчэ кіламетр шляху і ён будзе ў Пратасах. Пра гэта казаў дарожны сіні знак з белай лічбай «1».

Сабакі хадзілі ўздоўж і папярок дарогі, па-ранейшаму бегалі па лужынах і палях, што з'явіліся ўжо з двух бакоў гравійкі. Мужчына не збочваў, ішоў толькі наперад, пакінуўшы лясное раздолле ззаду. Ён усё часцей стаў падумваць пра адпачынак, які павінен адбыцца як раз пасля смачнага абеду. Перад сыходам, жонка Люба казала Максіму, што на абед прыгатуе дранікі. Мужчына спяшаўся, прынамсі, яму так здавалася. Ён ішоў без прыпынкаў, а няспынныя ціхія спевы маленькіх птушак і лёгкае гулянне вецера, надавалі яму сілы.

Вось і адкрылася вёска, з узвышша паказаліся цагляныя белыя дамы і іх шэрыя дахі, драўляныя платы і вузкія вокны. Частка вуліцы з'явілася наперадзе. Раней, справа ад дарогі, быў сад, зараз жа ад яго амаль нічога не засталося. Толькі шэраг садовых дрэў уздоўж вуліцы Бухтуева, да павароту, а за ім яшчэ невялікая група яблынь. Большую частку старога саду, які мінулым летам даў шмат садавіны – зрэзалі. Пні выкарчавалі, тэрыторыю ўзаралі. Упершыню, сёлета, на месцы яблынь і груш, будзе расці збожжавая культура. З левага боку дарогі, па якой ішоў Максім, у асяроддзі лясных дрэў і кустоў стаяў адзінокі двухпавярховы будынак з белай цэглы. Як самотнік, ён адасоблена сумаваў, нібы наўмысна аддаліў сябе ад вёскі. Чатырнаццаць гадоў таму, у тым будынку яшчэ вучыліся дзеці, а цяпер будынак школы стаў архітэктурным помнікам для жыхароў вёскі Пратасы. Зараз школа выглядае пашкоджанай і трохі разабранай. Ні даху, ні зашклёных вокнаў. З вонкавага боку толькі белыя сцены, а ўнутры пустата і пыл мінулага.

Сённяшні дзень быў не гарачым. Максім Фёдаравіч ужо дайшоў да дарожнага знака «Пратасы» і тут жа яго ногі адчулі роўную асфальтавую дарогу. Мужчына крыху прайшоўся наперад па галоўнай вуліцы, да скрыжавання. Яго правялі маладыя дрэвы, а затым Максім павярнуў направа на вуліцу Бухтуева, якая ляжала літарай «Г». Сабакі пабеглі прама, не павярнулі за гаспадаром. Таму, Максіму Фёдаравічу прыйшлося зменшыць крок і голасам вярнуць сабак да сябе. Жывёлы ахвотна вярнуліся, падбеглі да яго, а затым зноў апынуліся наперадзе гаспадара. Бім і Яша прадчувалі, што хутка апынуцца на прывязі, бо вяртанне ў вёску надавала такія пачуцці, прыводзіла да дому. Сабакі спяшаліся абнюхаць як мага больш вуглоў, платоў, дрэў і кустоў.

Ад скрыжавання, ад галоўнай дарогі, па вуліцы Бухтуева і да яе рэзкага павароту – людзей не было. Толькі стаяў адзін легкавы шэры аўтамабіль, ды сіні трактар. Брахалі ў дварах чужыя сабакі, амаль у кожным падворку адчувалася зайздрасць да Максімавых гадаванцаў, што яшчэ вольна бегалі пры дарозе. Мужчына павярнуў налева па вуліцы, справа з'явіўся той самы кавалачак саду, які пашкадавалі знішчаць. Наперадзе адкрылася астатняя доўгая частка вуліцы, апошні кавалак шляху. А пры канцы Максіма чакала жонка Люба, якая ўжо смажыла цёртую бульбу на патэльні, прадчуваючы хуткае вяртанне мужа.

Па ўсёй вуліцы, злева ад Максіма цягнуліся дамы, а справа стаялі дрэвы. Пасля заканчэння яблыневага саду з'явіліся шырокія ліпы, высокія бярозы і іншыя не садовыя дрэвы. Каля трох дарослых елак, якія пры жыцці пасадзіў Валодзя, насупраць свайго дома, грэбліся і хаваліся пад пухнатымі галінкамі куры. На вуліцу выйшаў высокі хлопец Сяргей. Ён сустрэў Максім Фёдаравіча, які якраз у гэты час праходзіў побач. Пасля вітання, завялася кароткая размова:

– Сабакі не з'ядуць маіх курэй? – з усмешкай, пытаўся круглатвары Сяргей.

– Не. Не хвалюйся. Яны не хапаюць курэй, – адказаў Максім Фёдаравіч і паглядзеў на свайго чорнага сабаку Яшу, які круціўся недалёка ад трох елак-сясцёр.

Мужчына паклікаў сабаку да сябе і развітаўся з хлопцам.

Пасля, адышоўшы ад дома Сяргея і пакінуўшы ззаду цагляны дом Валодзі, Максім Фёдаравіч пачуў стук малаткоў і людскія размовы. Пара мужчын працавала на даху хлява, слала новы шыфер пасля пажару.

Злева, дом за домам, як мінакі, праплывалі цагляныя падобныя будынкі. Патрапаная за трыццацігадовае жыццё асфальтавая дарога, прывяла Максіма дадому. У гэты ж час з веранды выйшла яго жонка Люба і, пачуўшы шамаценне сабак за каляровым плотам, яна адчыніла тонкую жалезную веснічку, упусціла Біма і Яшу. Жанчына трымала ў руцэ сіні таз набіты вільготным чыстым адзеннем. Яна сустрэла мужа і добрым голасам сказала:

– Пара ўжо абедаць.

Максім стомлена зірнуў на яе, спакойна пагадзіўся і, пастаяўшы некалькі секунд перад домам, мужчына зачыніў за сабой жалезную веснічку, павёў сабак да прывязі. А Люба паспешліва накіравалася развешваць вымытыя рэчы.

Па двары палахліва разбягаліся ў розныя бакі дамашнія птушкі, якія з асцярожнасцю пазіралі на сабак. Бім і Яша махалі хвастамі, павольна падыходзілі да ланцуга. Яны адчувалі, што прагулка завяршылася і самі падбеглі кожны да сваёй будцы. Жывёлы разумелі, што гаспадар яшчэ не раз адпусціць іх пагуляць, што яны неўзабаве зноў пойдуць з ім у новы шлях: магчыма новай дарогай, магчыма старымі сцежкамі.

Максім прычапіў сабак, адышоў ад іх. Ён не спяшаючыся вярнуў сякерку пад навес з сухімі дровамі, абгледзіў гаспадарку і па бетоннай дарожцы стомлена накіраваўся ў дом. Хацелася паесці, адпачыць, паляжаць на ложку.

У доме пахла толькі што прыгатаваным абедам. Па кухні ўжо хадзіла Люба. Яна паставіла на стол талерку з гарачымі дранікамі, кавалак сметанковага масла, да ўсяго падала смятану і відэлец.

Надышоў той час, калі Максіму Фёдаравічу трэба было пераапрануцца, вымыць рукі, сесці за стол і расказаць жонцы пра свой нядоўгі, але прыгожы, шпацыр. А затым, лежачы на ложку, адпачыць пры цьмяным цёплым святле сонца.