скачать книгу бесплатно
Бацькi жывуць у прыстойнай хацiне, маюць невялiкi yчастак зямлi. Па прыездзе, Толя рэдка заганяy машыну y бацькоyскi двор. Яму прасцей было пакiнуць яе каля хаты, на невялiкай стаянцы, чым адкрываць i зачыняць браму.
Прыпаркаваyшы аyтамабiль, Толя пайшоy па тратуары, па шляху ён сустрэy незнаёмца, якi бурчаy i праклiнаy надвор'е. Здаецца, яму было залiшне непрыемнае гэтае надвор'е або проста не выдаyся дзень. Сам жа Толя не згаджаyся з яго прамовамi. Ля самай дзверы, Толя перагнаy яго i павярнуy направа, зачынiy за сабой дзверы двара. Ён увайшоy у хату. Бацькi yбачылi радасны твар сына. Мацi кiнулася да яго i абняла, бацька пацiснуy руку.
Пасля таго, як яны разам сабралiся y гасцiнай, Толя пачаy апавяшчаць сваiм бацькам пра сваё жыццё.
Толя быy з мамай заyсёды шчыры. І y гэтую гадзiну ён гаварыy па нагодзе кахання i аб сумесных планах на жыццё з Кацяй, звяртаючыся больш да яе, чым да бацькi. Ён нiбы выхваляyся перад iмi, што неyзабаве стане мужам i бацькам. Ярка i выразна маляваy iм сваю будучыню з дзiцём.
Таццяна Андрэеyна сядзела моyчкi, папраyляла сваю кароткую стрыжку цёмных валасоy i iранiчна глядзела на сына. Яна чула y яго словах легкадумнасць, цярплiва назiрала, з якой iскрай казаy Толя. Яна yсмiхалася, надаючы свайму твару схаванае расчараванне i незадаволенасць да таго, што адбываецца. Мама вельмi хацела спынiць усё гэта, жадала выказацца, перабiць прамову сына, але яна шкадавала сына i не дазваляла сабе yмяшацца. А вось бацька Толi, Пётр Васiльевiч, быy надзвычай добрым i вясёлым, ён падзяляy захопленую радасць сына. Пётр Васiльевiч мяккi, слабахарактарны чалавек, якi не меy цвёрдага словы y сям'i. Ён зрэдку мог запярэчыць сваёй жонцы. Пётр Васiльевiч прыхiльнiк спакою, ён пазбягаy любых узнiклых сварак.
Як толькi сын выгаварыyся, Таццяна Андрэеyна yзялася за яго.
– Ах, Божа мой, што ж яна з табой зрабiла? – нядобра yсмiхаючыся, калыхая галавою, пачала яна.
Толя змянiyся y твары, паглядзеy на маму y здзiyленнi.
– Ты пра што, мам? Я хутка ажанюся, мамуль! І y мяне будзе сын цi дачка! – захоплена казаy Толя.
На секунду кiнуy погляд на бацьку, а той бязвыхадна паглядзеy на яго.
Таццяна Андрэеyна здрыганулася, для яе гэта было yдарам, чуць пра вяселле i пра дзiця.
– Як жа яна цябе змянiла… І што далей? Вы ж яшчэ дзецi! Няyжо ты не разумееш, што цяжарнасць, гэта падстава на ёй ажанiцца!? Яна гуляе табою, тваiмi пачуццямi! Гэтая твая Каця…хiтрушчая! Я ведаю такiх як яна, карыслiвых людзей. Госпадзi, навошта ж нам усё гэта? Навошта ж так…
– А я думаy, ты парадуешся за мяне. – сказаy сын ледзь гучным словам.
Яго вочы пацiшэлi, у iх паступова выпараyся yвесь запал да шчасця.
– І праyда, што тут такога, сын ажэнiцца…можа парадуемся за яго. – цiха прамовiy бацька.
Пётр Васiльевiч устаy i хутка накiраваyся далей ад погляду жонкi, хаваючыся ад яе супярэчнасцяy.
– Ну вось, па крайняй меры тата за мяне рады! – сказаy Толя.
Таццяна Андрэеyна змоyкла i кiнула спалоханы погляд на мужа, як бы просячы падтрымкi да сабе, але той, таропка працягваy крочыць у бок дзвярэй, павярнуyшыся спiной да жонкi. Яна была раздражнёная yчынкам мужа i старалася не паказваць гэтае пачуццё пры сыне.
– Ну на самай справе?! Так, сынок, ты шчаслiвы зараз…але я не магу спакойна радавацца за цябе, адчуваю сэрцам, што Каця не тая выдатная дзяyчынка, якой яна здаецца! – падхапiлася i больш цвёрда сказала Таццяна Андрэеyна.
Ледзь пазней, Таццяна Андрэеyна падумала: “А што ж людзi скажуць?..”
– Я спадзявалася, што не так хутка прыйдзе гэты час! – сказала звонкiм голасам мацi Толi. – Так, зразумела, ты павiнен ажанiцца.
Яна хацела сказаць iнакш, але наводзiць сварку з сынам яна не хацела. Яна i так аддалiлася ад яго, а пайсцi супраць сына y гэты раз было б не занадта разумна. Магчыма, калi б не цяжарнасць Кацi, усё склалася б па-iншаму.
Таццяна Андрэеyна была занадта yсхваляваная, яна з нянавiсцю ставiлася да Кацi, але y гэты раз ёй давялося сабраць усю нянавiсць у кулак i трымаць пры сабе, не праяyляць яе пры сыне. Яна вельмi моцна любiла яго i часам больш, чым ён таго заслугоyваy. Толя шмат разоy iшоy насуперак мацi. Таму замест таго, каб мець добрую прафесiю, на яе думку, якую iмкнулася даць Таццяна Андрэеyна сыну, ён працуе y дэпо слесарам. Не жадаючы добра вучыцца y мiнулым, як бы бацькi не выхоyвалi яго.
Толя чакаy, што мама будзе казаць нешта непрыемнае пра Кацю, супярэчыць яму, але ён быy уражаны, як нечакана хутка яна змянiлася i падтрымала яго жаданне ажанiцца.
Пару гадзiн Толя правёy у бацькоyскай хаце. За вакном па-ранейшаму iшоy дождж. Толя зiрнуy на гадзiннiк, трэба было yжо сыходзiць. Бацькi правялi свайго адзiнага сына да парога. Толя стаy няспешна сыходзiць да машыны. Таццяна Андрэеyна незадаволена пазiрала яму y след. Яна нахмурыла бровы, пасля зiрнула на мужа, потым моyчкi павярнулася i сышла з парогу.
Толя выйшаy з хаты y глыбокiм роздуме. Ён адчуваy сябе не так лёгка, як заходзiy. У словах мамы хавалася нешта нядобрае. Але галоyнае для яго было тое, што яна яго падтрымала i з вялiкай упэyненасцю яна дакладна будзе на свяце.
Прыйшоyшы дадому, у кватэру, Толя не хаваy сваёй усмешкi. Каця сустрэла яго каля парога, яна вельмi хвалявалася, яе тэмперамент быy мяккiм i няyстойлiвым да перажыванняy. Каця тут жа паспяшалася дапамагчы зняць мокрую куртку з Толi i з хвалюючым страхам пацiкавiлася.
– Ну як усё прайшло?
– Зразумела добра! Нiякiх пагроз i расчараванняy. – адказаy ён. – Дарэчы, мама сказала мне, што я абавязаны ажанiцца. Неяк так сказала…
– Ты не памылiyся? – перапынiла яго Каця i зiрнула прама яму y вочы.
– Ну-ну, каханая, вядома, гэта праyда. – адказаy ён.
– Раскажы падрабязней.
Каця сумнявалася, што сустрэча прайшла гладка i без выхадак Таццяны Андрэеyны. Толя распавядаy роyна тое, што хацела б пачуць ад яго Каця. Ён размахваy рукамi паказваючы yсе дзеяннi i знаходжанне той размовы. Ён пазбягаy толькi таго, з якiм тонам i выразам казала яму мама.
Каця yяyляла гэта yсё y розуме. Па яе выгляду, можна было зразумець, што для яе гэта было важна. Яна круцiла аловак у руках i задавала занадта шмат пытанняy, пакуль не супакоiлася.
Днi да вяселля былi часам вясёлымi, але больш нервовымi i клапатлiвымi. У такiх выпадках, як цяжарнасць, роспiс маладых пераносiлася на раннiя лiкi.
Назапашаныя грошы i бацькоyская дапамога, трацiлася на падрыхтоyку важнага дня. Кацiны i Толiны бацькi падзялiлiся сваiмi грашыма на вясельнае застолле.
"Няyжо яна толькi для гэтага створаная?" – падлiчваючы yсе расходы, думала Таццяна Андрэеyна. Яна нервавалася i пастаянна была не задаволеная. Яна разумела, калi б не дзiця, нiякага б вяселля яна не дапусцiла. Што яна магла цяпер зрабiць!? У злосцi суцяшаць сябе тым, што яе сын сёння шчаслiвы.
Гэта ранiца прыносiла па-сапраyднаму iншы настрой маладым. Яны адчувалi душэyнае хваляванне. Іх лёс змяняyся. Іх вяселле мяняла iх самiх.
Наступiy момант, калi Каця з'явiлася y вясельнай сукенцы. Толя yбачыy перад сабой прынцэсу. Погляд яго свяцiyся гледзячы на яе.
– Ты чароyная! – сказаy ён.
Каця цудоyна глядзелася y белай сукенцы, яна была абаяльная.
Толя быy мяккi i спакойны, чорны касцюм на iм сядзеy выдатна.
Галавакружна, з хвалюючай радасцю, праходзiy гэты дзень. Гасцей сабралася няшмат, многiя з якiх прыйшлi прыемна правесцi час. Таццяна Андрэеyна таксама не магла прапусцiць такi дзень, яна была на вяселлi з мужам. Яна аплацiла нейкую частку вяселля, гэта была адна з прычын яе прысутнасцi тут. У момант вiншаванняy, Таццяна Андрэеyна прыцiснулася да сына, яна баялася адпускаць яго. Яна выдатна прыкiдвалася, шчаслiва прамаyляла шмат пахвальных слоy i пажаданняy. Яна не хацела выглядаць недарэчна i крывадушна y вачах гасцей. Пётр Васiльевiч з пазiтывам глядзеy на сына i нявестку, ён быy шчаслiвы, таксама, як i бацькi нявесты.
Апынуyшыся дома, Толя з Кацяй адчулi стомленасць усiх гэтых святочных гадзiн. Яны нiбы палонныя, бяз сiл, павалiлiся на ложак. Яны ляжалi на спiне i трымалiся за рукi, бесклапотна глядзелi yверх.
– Цяпер ты мая! – горача прашаптаy Толя.
– Праyда? – ледзь чутна сказала Каця.
– Цяпер ты мая жонка… – ласкава сказаy муж.
Каця павярнула галаву да мужа. З апошнiх сiлаy яна yсмiхнулася, вочы яе былi поyныя згоды.
Час iшоy, жывот Кацi рос. Толя yсё часцей наведваy маму. Кожны раз, калi ён да яе прыходзiy, яна пыталася: цi шчаслiвы ён цяпер i як да яго ставiцца Каця. Паступова адказы Толi раслi, i Таццяна Андрэеyна yсё больш унушала, i падлiвала алей у раздражнёныя ноткi сына.
Першыя месяцы, муж i жонка цудоyна пырхалi. Але пазней, Толю стамляла i не давала спакою вялiкая адказнасць, якая ляжа на яго плечы. На яго думку, Каця занадта часта yяyляла yсякiя прычыны для крыyд i супярэчак да яго. Каця стала раздражняльная i няyрымслiвая. Толя нiбы не быy гатовы да таго, што стане бацькам, што неyзабаве y доме з'явiцца маленькае дзiця. Толя стаy усё больш давяраць словам мацi i выклiкаць у сабе, што не хоча цяпер гэтай цяжарнасцi. Менавiта y гэты момант, ён яшчэ прагнуy бесклапотнага жыцця з каханай, а цяпер яму трэба будзе змянiць сваё жыццё. Паступова Толя нiбы аддаляyся ад Кацi i яе цяжарнасцi, ён пераставаy надаваць ёй увагi. Адчувалася, як ён з раздражненнем ухiляyся ад сваiх абавязкаy, агрызаyся y адказ на задаючыя пытаннi жонкi, з нагоды яго паводзiн. Памiж iмi yжо не было таго цудоyнага часу, дзiyнымi i жудаснымi станавiлiся iх адносiны. Непаразуменнi пачасцiлiся.
Мацi Толi, як i раней, была супраць Кацi. Цяпер жа, на фоне гэтага, яна часта прыдумляла гадасцi i падбухторвала свайго сына супраць яго жонкi. Яна была незадаволеная тым, што Толя робiць усё для жонкi i будучага дзiцяцi, а Каця, на яе думку, карыстаецца yсiм гэтым не па каханнi i занадта шмат немагчымага патрабуе ад яе сына. Усё выглядала не так, але для Таццяны Андрэеyны не складала працы прыдумляць пра Кацю гнюсныя плёткi.
Каця мучылася, сумныя думкi лезлi y яе галаву, яна баялася прадчуваць, што ж будзе далей.
У самым пачатку сакавiка, у чацвер, Каця нарадзiла дачку Насценьку. Маленькi цуд засланяy усё дрэннае, што атачала Кацю y гэты дзень.
“О божа, якая ж яна цудоyная!” – узiраючыся y румяны твар дачкi, падумала Каця. Яе рукi не дрыжалi, у ёй не было нiякай нясмеласцi, калi яна yпершыню yзяла Насценьку на рукi.
"Анёлачак мой!" – працягвала захапляцца малышкай мама.
З блiскучай радасцю, Каця патэлефанавала Толе i паведамiла аб нараджэннi дачкi. Яна апiсвала яму свае пачуццi, стан дзiцяцi, яго рост i вагу. Толя не зусiм захапляyся яе словамi, але y глыбiнi яго душы было настойлiвае пачуццё добрай навiны. Цяпер жа, трохi зноy разгарэлiся iх адносiны, узмацнiлiся iх пачуццi y момант размовы. Толя адчуy у сабе пачуццi бацькi.
Неyзабаве, Толя паведамiy аб дачце сваiм бацькам. Вядома, Таццяна Андрэеyна i казаць не хацела пра гэта, прыпамiнаючы, кiм яна лiчыць Кацю. Яна выслухала сына, горка yсмiхаючыся гэтай навiне y адказ.
Толя паведамiy сваiм сябрам, што ён стаy татам. Усё больш ганарыyся сабой i пачаy аднаyляць добрае стаyленне з Кацяй.
Сёння y Толi трэцi раз раздаyся тэлефонны званок ад мамы. Таццяна Андрэеyна жадала зноy пачуць голас сына.
– Так, мам?! – пачаy размову ён.
– Госпадзе! Што ж гэта y вас з Кацяй там адбываецца!
– Ты аб чым? – перабiy Толя, ён глыбока захваляваyся.
– Ты паслухай, толькi паслухай мяне…памятаеш цётку Валю, якая працуе y радзiльнi? Дык вось. Я патэлефанавала ёй, каб яна даведалася як там мая yнучка. – казала яна задыхаючымся голасам. – Яна yсё даведалася! І я павiнна табе сказаць… Каця ад цябе схавала, што твая дачка ня здаровая! Яна нарадзiла цябе хворага дзiцяцi!
– Не, не! Што ты такое кажаш?! Калi б было нешта з дачкой, Каця б мне пра гэта сказала.
– Ты yпэyнены!? – усяляла няyпэyненасць мама сыну. – Варта табе такое паведамляць?! Вядома ж, яна пабаялася табе такое казаць. Цi шмат Каця табе кажа, можа нешта яшчэ яна хавае? Можа i дзiця не ад цябе? Ты спытай яе!
Толя yзяyся рукой за галаву. Ён iмгненна раззлаваyся i не жадаючы нiчога высвятляць хутка паверыy мамчыным словам.
– Няyжо гэта так!? – у слых, задаy сабе пытанне Толя.
– Твая дачка не здаровая. – паyтарала мацi Толi. – Жонка не змагла нарадзiць табе здаровага дзiцяцi!
– Не вiнаваць ва yсiм Кацю! – злуючыся на хваробу, адказаy ён.
Таццяна Андрэеyна выдавала гукi плачуць у слухаyку тэлефона.
– Што ж… мне шкада, сынок. – загаварыла зноy яна.
Толя зусiм згубiyся i не мог сказаць слова. Ён павольна кiнуy слухаyку. Ён стаяy у вар'яцтве ад нечаканасцi.
Каця па-ранейшаму знаходзiлася y радзiльнi, яна чакала, калi ж прыедзе да яе муж. Пад вокнамi было чуваць, як часта крычалi бацькi, кожны раз яна падбягала да вакна i шукала Толю. А яго yсё не было. Пасля яна зусiм страцiла надзею i не падыходзiла больш да вакна. Датэлефанавацца да мужа было yжо немагчыма, голас усё паyтараy, абанент не даступны.
“Каця, а дзе твой? Чаму да цябе муж не прыязджае?” – гэтыя пытаннi ад iншых мам, якiя знаходзiлiся з ёй у адной палаце, стамлялi яе. І ад таго y яе кружылася галава i сумавала сэрца. У яе галаве круцiлiся yсялякiя дзiвацкiя думкi. Яна нават успамiнала, як Толя казаy не раз, што Каця яму надакучыла. Але гледзячы на сваю дачку, яна адчувала сябе не адзiнокай. Яна мела пачуццi любовi да яе.
Амаль тыдзень, Каця правяла y радзiльнi. Яна знаходзiлася y змешаных пачуццях, не разумела i не ведала, што ж чакае яе далей.
У дзень выпiскi Каця спадзявалася, што за ёй прыедзе Толя i забярэ яе з дачкой. Але пасля частых званкоy мужу, на якiя ён не адказваy, яна перастала спадзявацца на гэта. Яна yзяла ахiнутую малую на рукi, мiж тым трымала пакет з рэчамi i выйшла з будынку. На парозе, Каця yбачыла, як сустракаюць iншых мам мужы i iх бацькi. Яна хутка прамчалася, абышоyшы iх. Здрыгануyшыся ад жалю да сябе, яна yгледзелася наперад, у яе быy план на гэты конт…
“Ты маё выратаванне.” – сказала пра сябе Каця, паглядзеyшы на дачку.
З ёй Каця адчувала сябе моцнай i смелай. Ёй патрэбна толькi цвёрдасць, каб перажыць гэтыя хвiлiны.
На Кацiна няшчасце, яе адзiнай сяброyкi Светы, не было y горадзе yжо пару дзён. Разлiчваць даводзiцца толькi на сябе.
Ішоy дробны дождж, пад дрэвамi заставаyся ляжаць снег. Насупраць радзiльнага дому была невялiкая стаянка. Праз галiны шэрых дрэy Каця разгледзела жоyты аyтамабiль. Таксi стаяла непадалёк. Каця паспешлiва пакiнула сваё месца, iдучы y бок стаянкi.
Каця пераклала спячую дачку на адну руку, другой жа пастукала y шкло дзвярэй. Кiроyца кiнуy свой тэлефон на суседняе сядзенне. Ён хутка павярнуyся, за дзвярыма стаяла дзяyчына з грудным дзiцём, ён паспяшаyся выйсцi з аyтамабiля i дапамагчы ёй. Высокi, тонкi, бялявы хлопец устаy перад ёй. Ён адкрыy заднiя дзверы аyтамабiля i дапамог ёй з рэчамi. Калi Каця yжо знаходзiлася y таксi, хлопец зачынiy за ёй дзверы i сеy за руль.
– Вулiца Маёра, дзесяць. – шэптам назвала адрас кiроyцу Каця.
Па шляху, прастадушны кiроyца таксi не раз кiдаy погляд у люстэрка задняга выгляду. Ён нiяк не мог зразумець, як можна пакiнуць такую прывабную дзяyчыну з дзiцём адну y такi дзень? Чаму ж у яе няма патрэбнага, надзейнага чалавека, чаму яна едзе з радзiльнi адна? У люстэрку адбiваyся смутак i y той жа час сабранасць Кацi.
– О, у вас дзяyчынка. Вiншую! – убачыyшы адценнi ружовага y захутаным адзеннi, ён цiха вымавiy, баючыся пабудзiць дзiця.
– Дзякуй. – адказала Каця.
– Як назвалi дзяyчынку?
– Анастасiя. Насця. – у адказ пачуy ён.
– Прыгожае iмя.
Размова перапынiлася, таксi прыехала, даставiла Кацю да патрэбнага адрасу. Апошнiх грошай хапiла даехаць да пад'езду.
– Ну вось мы i прыехалi. – сказаy таксiст. – Пастойце, я дапамагу вам!
Спяшаючыся дапамагчы Кацi, кiроyца мiтусiyся. Ён выйшаy з машыны, адчынiy дзверы i дапамог спакойна выйсцi Кацi.
– Дзякуй. – падзякавала яго яна.
Каця хацела yжо сыходзiць, як кiроyца загаварыy.
– Прабачце.
Каця павярнулася.
– Мяне завуць Мiша. Вось мая вiзiтоyка, калi нешта спатрэбiцца тэлефануйце. – хлопец смела паклаy вiзiтоyку Кацi y правую кiшэню.
Каця мiла yсмiхнулася i злёгку кiyнула галавой. Пасля павярнулася y бок дзвярэй пад'езда i сышла. Яна не магла стаяць у такое надвор'е з дзiцём на вулiцы i працягваць размову з iм. Хлопец пару секунд стаяy i глядзеy, як сыходзiць Каця.
– Давайце я дапамагу вам, падтрымаю дзверы пад'езда. – ласкава прамовiy Мiхаiл, падбегшы да Кацi.
– Так, дзякуй. – адказала яна.
Бескарыслiва дапамагаy хлопец.
