скачать книгу бесплатно
Бозлы җилкәннәр / Ледяные паруса
Рәмис Аймәт
Шагыйрь Рәмис Аймәтнең бу китабына Яшәү һәм Үлем аша үлемсезлек фәлсәфәсенә тоташа торган үтә дә нечкә лирик шигырьләре тупланды. Сагышлы моңга төреп, замана кырыслыгын буйсындыра алган Шигъриятнең һәр ачышы укучыда зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз.
Рәмис Аймәт
Бозлы җилкәннәр
I
Дөнья базарында халкымның тик
Ялтырыйдыр алтын-көмешләре.
Ә мин йөрим милләт бакчасында
Татып аның ачы җимешләрен…
Күзгә күренмәгән Нокта
Имәнепләр багам, алда мине
Әллә нәрсә, белмим, көтә кебек.
Бик ерак та сыман, якын да ул –
Серле Нокта…
җанны өтә кебек.
Шушы Нокта мине торган саен
Ымсындырып тарта үзенә гел.
Үзем куркам, үзем атлыйм һаман –
Әллә нигә җаным тыныч түгел.
Ничек исән калгандыр ул Нокта?
Ничек кенә кибеп сулмагандыр?
Җаннар кыеп йөргән адәмнәргә
Ничекләр ул мишень булмагандыр?
Әллә минем карашларым гына
Барып җитәме соң ул Ноктага?
Юкса бәхет күлмәген дә киеп
Тумадым бит фани бу дөньяга.
Барыбер мин барып җитәрмен күк
Ул Ноктага, иртәдерме, соңмы.
Җанны телгәләгән серле Нокта
Җанкаемнан күчкән изге чыңмы?..
…Тик булмасын иде соңлап кына
Тапкан Ноктам гомеремнең соңы…
Туган телем
Туган телем –
күк җанына ашкан,
Мәгърур таулар теле син.
Үз хокукын хаклап яулар чапкан
Изге даулар теле син.
Үксез далаларда өнсез калган
Чал балбаллар теле син.
Утлар-сулар кичеп исән калган
Ак бабамнар теле син.
Сүнәм дигәндә дә сүрелмәгән
Изге ялкын теле син.
Шанлы дәверләрнең шаһы булган
Газиз халкым теле син.
Гарешләрдән дога булып иңгән
Адәм, Һава теле син.
Җанга, канга иман булып сеңгән
Шифа, дәва теле син.
И туган телем!..
«Ятлар салган юлдан бармадым мин…»
Ятлар салган юлдан бармадым мин,
Юлсыз юлдан һәрчак атладым.
Күкләремә багып, эчтән генә
Һаман изге сүрә ятладым.
Адашканда, тимерказык йолдыз
Юл күрсәтте миңа төннәрен.
Юлдаш булды бары тулган Аем,
Читләткәндә хәтта тиңнәрем.
Ялгыз бүре кебек уладым мин,
Өмет йолдызыма юл тотып.
Ач булсам да, ятлар өлешенә
Ташланмадым.
Һәрчак ут йотып
Дәвам иттем изге юлымны мин,
Сүрелсә дә рухым, көчләрем.
Нинди гаҗәп: һәрчак өннәремдә
Юш килделәр минем төшләрем.
Җан дусларга түгел, ак кәгазьгә
Серләремне чишеп бушандым.
Булды инде, булды… Кайчакларда
Ала каргага да ышандым.
Булды инде… Ант-вәгъдәләр биреп,
Торалмаган чаклар сүземдә.
Үтергәнче кытыклаган чаклар
Шүрәленең хәтта үзен дә.
«Иблис коткысы»на бирелеп тә,
Үз кыйбламны ләкин җуймадым.
Язмадым мин юлдан, кирәк чакта
Тормыш сәхнәсендә уйнадым.
Нигә читләтергә? Барыбыз да
Коябыз ла бер үк инешкә.
Ә сез, барсагыз да шома юлдан,
Соңарырсыз кебек финишка…
Тукай карашы
Ул карашта… ил җанына сыенып,
Төннәр буе көзге җилләр елый.
Ул карашта… зеңләп тартылган күк
Бер мөкатдәс моңлы сазның кылы.
Рәнҗү, кайтмаган үч…
ул карашта
Төбәлгәнме әллә утлы уктай?
Карашыннан яраланган дошман –
Дуэльләргә чакырмаган Тукай.
Кырыс хакыйкате заманнарның,
Намус, вөҗдан, тормыш чынлыгы да –
Гомер буе яшен булып яши
Карашларның серле тынлыгында.
Өзелергә торган өмидләр дә
Ялгана күк, бакса ул карашлар.
Күзләремә гүя Тукай түгел,
Бага сыман нурлы ай-кояшлар.
Бу карашның тирән чоңгылына
Көтмәгәндә китеп югаламын.
Шигырь утым сүнсә, ярты төндә
Тукай карашыннан ут аламын.
…Ул карашның офыклары буйлап
Сузылгандыр юлы татарымның.
Дәшә сыман күзләр: «Газиз халкым,
Мең бәладән сине коткарырмын!»
Карурманнар үтеп чыккан халкым
Нидер көтә сыңар кош юлыннан.
Тик ул менә чыгар микән кичеп
Тукай карашының ешлыгыннан?!
Ишетелә Тукай ютәле
«Эчем, тышым… злоба белән тулды. Бөтен көтепханәләрне, матбагаларны вә газеталарны ябып бетерсәләр, бу көннән яңа киемнәремне җыртып ташлап, яланаяк чыгып йөгерәчәкмен. Күз алдым караңгыланды…»
Г. Тукайның С. Рәмиевкә язган хатыннан
1911, 4 март. Казан
Тотса мәскәүләр якаң…
Г. Тукай
Күпме сулар акты, җилләр исте
Син киткәннән бирле җиһанда.
Нинди генә шомлы гарасатлар
Кагылмады килеп бу җанга?!
Син киткәннән бирле, бу татарым
Ничә тапкыр йоклап уянды.
Офыгында сихри мираж күреп,
Бер сабыйдай шашып куанды.
Һәм… офыклар «көлеп» чигенгәндә,
«Тотам!» диеп, күпме абынды.
Якты хыялларын иңнәренә
Иске чикмән итеп ябынды.
Күкләрендә Ае сүнеп, халкым
Кереп барган чакта шом-төнгә,
Кар өстеннән яланаяк килеш
Йөгермәде чыгып беркем дә.
Йөгермәде… Тук елмаеп, бар да
Үз юрганын тартты үзенә.
Аларга ни? Тукай түгел, хәтта
Ак төшсә дә дөнья күзенә.
Ә син булсаң, йөгерәчәк идең,
Эчкә йотып рәнҗү, үпкәңне.
Күкрәк читлегеңә кыса-кыса,
Серәгәгә[1 - Серәгә (диал.) – ятьмә.] калган үпкәңне.
Үрел дә бер гасыр аръягыннан,
Күзәт әле безнең хәятны.
Аңлый алсаң, бары син аңларсың
Күтәрәмгә калган халәтне.
…Гасыр буе әнә Кисекбаштай
Тәгәри дә татар, тәгәри.
Яши шулай… Кылган гамәлләре
