Altın Âşıkları

Bu düşüncelerimizi yalnız siyasi olarak algılamamalı. Siyasi, dinî, edebî, ahlaki hep böyledir. Bu manevi hususlar o kadar nazik şeylerdir ki asıl işin başlangıcında hataya düşmemenin yolunu temin etmek gerekir. Yoksa hataya bir kere düştükten sonra artık o hatayı düzeltme imkânı uzaklaştıkça uzaklaşır.

***

Vitri cinayetinin Paris halkı üzerinde bir dereceye kadar pek büyük bir etki bırakmasına “Lesorak işi” denilen diğer bir olayın sebep olduğunu ortaya koymuştuk. Şu tarihî levhamızda asıl bu işi biraz izah etmeye lüzum vardır. Hatta “biraz” değil başlı başına bir roman denemesine sebep olan asıl bu vakayı izah etmek gerekir ki Fransa’nın o zamanki acayip hâlini tasvir için bundan daha güzel bir zemin bulunamaz.

Yine şu Vitri cinayetinin gerçekleştiği yıl olan 1796 miladi senesinde ve söz konusu cinayetin gerçekleşmesinden birkaç hafta evvel Paris’ten Lion’a giden postacı hemen Paris’ten çıkar çıkmaz altı cani askerin hücumuna maruz kalmıştır. Postacı cesur bir adam olduğundan gerek hayatını ve gerek muhafazasına memur olduğu postayı müdafaa için pek çok yararlık göstermişse de altı cani askere karşı koymak mümkün olmadığından biçareyi idam etmişler ve arabada mevcut olan on dört bin frank nakit dışında yedi milyon franklık paraya da el koymuşlardır ki bu nakit paranın altın sikkeyle kıymeti ancak on yedi, on sekiz bin frank tutabilirdi. Zira bu karışıklık ve kargaşa esnasında Fransız parasının kıymeti o kadar fazladır ki Napolyon Bonapart’ın bilmem kaç yüz bin frankla bir çift çizme satın aldığı ve bilmem hangi zatın böyle büyük bir miktar karşılığında yalnız bir krep yemiş olduğu meşhurdur.

Bir tarafta gizli bulunan iki kadın, bu cinayetin meydana geliş şeklini görmüş olduklarından katillerin eşkâlleri hakkında verdikleri etraflı malumat üzerine Koriyol, Bernard ve Richard adında üç kişi tevkif olunmuştur. Diğerleri de araştırılmaktayken kasabanın küçük memurlarından olan Lesorak ve Gisno namındaki arkadaşı, iş icabı polis nezaretine geldikleri bir gün bahsi geçen iki muhbir kadın da orada bulunarak bu Lesorak ile Gisno’nun da katillerden olduğunu sorgu hâkimine beyan etmeleri ve tanıkların önceden vermiş oldukları eşkâl ve delilleri tekrar ihtar etmeleri üzerine iki zanlı tutuklanmıştır.

Bu Lesorak, 1763 senesinde Due’de doğarak Ovronya Alayı’nda askerî hizmetini gayet namuslu bir şekilde ifa ettikten sonra memleketine dönmüş ve kasabanın küçük memuriyetlerinden birisini elde etmiştir. Ancak kendisi senelik on sekiz bin frank gelire sahip ve epeyce zengin bir adam olmasıyla beraber çocuklarının talim ve terbiyesine yakından nezaret için sonradan Paris’e yerleşmiş. Herif kendisine isnat olunan müthiş cinayeti bittabi üzerine almayacağı gibi serveti bu derecede bulunan bir adamın, altı caniye isabet etmesi lazım gelen nihayet beş bin franklık gasp için böyle bir cinayetin tehlikesini göze aldıramayacağı dahi ortaya konulmuşsa da kadınların Lesorak’ı görmeden önce eşkâl ve alametleri hakkında vermiş oldukları haberler bu adamın şekline o kadar uygun görülmekte ve Lesorak’ı gördükten sonra dahi kadınların bu adamın mutlaka katillerden birisi olduğu hakkındaki şehadetleri o kadar ısrarlı bir şekilde meydana gelmekteymiş ki Lesorak’ın beraatini ispat için ortaya konulan delillerin hiçbirisi adli heyeti ikna edememiş. İki kadın, Gisno’nun da katillerden birisi olduğuna dair ısrarda bulunmuşlarsa da o, postacının öldürüldüğü gece başka bir yerde bulunduğunu ispat edebilmiş. Bunun üzerine Lesorak da cinayetin olduğu gün iki dostuyla bir yerde yemek yediklerini ve hatta o gün Garde Nationale karakollarının birisinde nöbet bekleme hizmetinin kendisinin olduğunu söyleyerek bu iki dost ile Garde Nationale’nin yoklamacısı da şahitlik etmişse de Lesorak hakkında evvelce haber verilen alametifarikalara kadar, kadınların ifadeleri o kadar kuvvetliymiş ki bu şahitlikler sorgu hâkimlerine pek inandırıcı gelmemiş.

Nihayet Lesorak’ın iyi hâline şahitlik için kendi memleketinin ahalisinin itibar ettiği seksen adamın, masraf ve yolculuğun zahmetlerine katlanarak Paris’e kadar gelmesi üzerine bu adamın beraat etme ihtimali bazı hatırlara gelmiş idiyse de olacağa bakmalı ki postacı cinayetinin meydana geldiği gün Lesorak, Palais Royal kuyumcularına bir çift küpe götürüp bir gümüş kaşıkla değiştirmiş olduğunu hatırlatarak cinayetin işlendiği yerde bulunmadığını ispat için mahkemeye durumunu bildirmiştir. Mahkeme ise Lesorak’ın haber verdiği kuyumcuları çağırıp, bunların defterleri üzerinde incelemelere girişmiştir. Gerçi bunların defterlerinde buna dair bazı işaretler görülmüşse de birisinin tarihi yanlış konulduğu, diğerinin çizilip düzeltilmiş olduğu görülünce bu durum da bir sahtekârlığa yorumlanarak mahkeme huzurunda kabule layık görülmemiştir.

Mahkemeyi Lesorak aleyhinde en ziyade ikna eden delil, bir kırık mahmuz olmuş ki bunu cinayetin meydana geldiği yere yakın bir yerde bularak mahkemeye götürmüşler. Şahit ve muhbir kadınlar, bu kırık mahmuzu da gelmeden evvel mahkemeye bildirmişler. Mahmuz mahkemeye gelince kadınlar onu gördükleri anda tanımış, birisi Lesorak’ın yüzüne karşı:

“Senin bu mahmuzun kırılmıştı da onu bağlamak için benden biraz iplik istememiş miydin? Ben de vermemiş miydim? Meğer güzelce bağlayamadığın için yine düşmüş!” demişti.

Mahkemenin kanaat kaynağı olan diğer bir delil de birkaç kişinin, “Cinayet meydana geldikten üç gün sonra biz Lesorak’ı, zan altında olan Koriyol ve Bernard ile baş başa yemek yerken gördük.” diye ettikleri şahitlik olmuştu.

Zira Lesorak, o zamana kadar bu herifleri tanımadığını ısrarla belirttiği gibi bu şahitlik üzerine şu iddiasında ısrar etmişti.

İşte Vitri cinayetinin halk üzerinde oluşturduğu etkide ortada böyle bir “Lesorak işi” bulunmasının dahi büyük bir dahli olmuştur.

Muhakeme neticesinde zan altında olanlardan Gisno ile Bruer’in beraatine; Richard’ın, sadece katillere at tedarik etmiş olduğu için hapsine; Lesorak, Koriyol ve Bernard’ın ise idamlarına hükmedilmiştir. İşin başlangıcından ta siyaset meydanına çıkarıldığı güne kadar Lesorak suçsuz ve masum olduğunu iddiadan geri durmamıştır. Tam sonuç hükmü uygulamaya konulacağı sırada Koriyol insafa gelerek:

“Mahkemeye beyan edecek bazı sırlarım var. Bu muhakeme ve hükümde mahkemeyi müthiş bir hatadan kurtaracağım!” deyince hepsinin cezalarının infaz edilmesi ertelenmiş ve mevzu tekrar mahkemeye sevk edilmişti. Koriyol, orada olanları ihbar eden ve şahitlik eden kadınların haber verdikleri cinayetin ortağı Lesorak değil, gerçekte aynı eşkâle sahip Döbusak namında birisi olduğunu beyan etmişse de mahkemeye yine kanaat gelmemiş. Koriyol, artık hayatından ümidini kestiğinden, ailesine Lesorak tarafından çokça para verileceği vaadiyle şu itirafın satın alındığı fikrine kapılmışlar. Evvelce verilen karar hükmü uygulamaya konularak Koriyol, Bernard ve Lesorak’ın başını kesmişler.

Bir de aradan pek az bir zaman geçtikten sonra Koriyol’un haber verdiği Döbusak da tutuklanmaz mı? Gerçekten Lesorak’a tamamıyla benzeyen bir adam olduğu görülmez mi? Hatta muhbir ve şahit kadınlar da onu gördüklerinde:

“Evet! Gerçekte asıl gördüğümüz katil buydu. Diğerinin buna tamamen benzemesi bizi de hataya düşürmüş!” diye özürler dilemeye başlamışlarsa da iş işten geçmiştir. Biçare, masum Lesorak’ın kesilen başını bir daha yerine yapıştırmanın mümkün olamayacağı açıkça ortadadır.

***

Adli mahkemelerce yapılan bu gibi müthiş hatalar Avrupa’da az değildir. Ama Fransa tarihinin bu devri için misal aldığımız şu olay sadece bir hata olmasıyla misal almaya değer değildir. Bakınız asıl gariplikler hangi noktalardadır.

Bu kargaşa ve karışıklık devrinde Fransa’yı bölünmeye götüren siyasi grupların birbirlerine karşı kin ve düşmanlıkları o kadar çoktu ki hâkimlerin, ileri gelenlerin ve hükûmet reislerinin bile tarafsızlıklarına hiçbir kesimin güveni kalmamıştı. Böyle önemli bir davada, zanlıların lehinde ve hatta icabına göre aleyhinde bile söylenen sözlerin düşmanlıktan yoksun olabileceklerine güvenilmeyip hangi taraf her ne söylerse söylesin, diğer taraf onu mutlaka düzenbazlığa, hilekârlığa yorardı. Kıyas eksikliğinden dolayı o zaman bu Lesorak işi tıpkı şimdiki Dreyfus işine benzemişti. Hatta Koriyol’un itirafı da meydana konulunca zaten bu meselenin o zamana kadar ortaya çıkmış olan ehemmiyeti üzerine pek çok kimse bu muhakemenin her hâlükârda iadesini talep etmiştir. Ancak cinayet ve temyiz mahkemelerinden geçip tasdik dahi edilmiş olmasıyla davayı geri çevirme konusunda yürürlükteki kanunların müsaadesi yoktu.

Bunun için olağanüstü bir girişimle hükûmet başkanlığı tarafından, o zamanın parlamentosu hükmünde olan Beş Yüzler Meclisine bir rapor gönderilerek davanın ne olursa olsun iade olunmasına lüzum gösterilmekle meclisin bir kısmı bu lüzumu desteklerken diğer kısmı red için şimdiki Dreyfus meselesinin iade-i muhakemesi gürültülerinden ziyade şamatalarla dünyanın beynini yormuşlardı. Nihayet dava evraklarının yeniden incelenmesi sonucunda bir komisyon oluşturulmasına karar verilmiştir. Ancak evvelce cinayet davasında temyiz üyesini Lesorak aleyhine ikna eden sebepler ile adamcağızın beraatini iddia edenlerin meydana koydukları deliller bu komisyonda karşılaştırılınca komisyon üyeleri dahi Lesorak’ın suçluluğuna ve bu hâlde mahkeme hükümlerinin yerine getirilmesinin gereğine karar vermişlerdir.

O zamanlar idama mahkûm olanlar yalnız başlarını kaybetmekle kalmaz, bütün mal ve mülkleri de ellerinden alınırdı. Bu durum da o zulüm zamanlarının tuhaflıklarındandı. Dava sonucunun icrasından sonra Lesorak’ın malı mülkü de elinden alındığından çoluk çocuğu bir katilin ve idama mahkûm edilmiş bir adamın evladı olmalarından dolayı bütün halkın nefretine maruz kaldıkları gibi, dilenme derecesinde bir sefalete sürüklenmişlerdi. Hata meydana çıkıp da Lesorak’ın boş yere harcandığı resmen ispat edilmesi üzerine biçarenin el konulan malları mirasçılarına iade olunmuş ve ondan sonra bunların katilzade kabul addolunmamaları hakkında dahi bir karar verilmişse de hata sonucu ve zulmen kesilen bir baş yerine konulamamıştır.

İşte “Lesorak işi” diye adli mahkemeler tarihinde pek mühim bir husus teşkil etmiş olan olay, bundan ibarettir. Lakin “cause cellebre” yani “meşhur davalar” koleksiyonunu teşkil eden adli meseleler yalnız bu Lesorak işinden ibaret değildir. Bu iş bizim Vitri cinayetiyle aynı tarihlerde meydana gelmesi nedeniyle ve söz konusu cinayet meselesine hiç olmazsa insanların nazarlarındaki tesirinden dolayı olsun bir ilgi uyandırmış olduğu için biz bunu şu kadarcık açıklamayla ortaya koyduk. Yoksa meşhur davalar içinde o kadar garip ve acayipleri vardır ki her biri başlı başına birer roman olmaya fazlasıyla yeter. İş yalnız bu salahiyetten ibaret kalmamıştır. Onların birçoğu ya aynen romanlara girmiş yahut cinayet romanı yazanlara ilham kaynağı olmuştur.

***

Vitri Şatosu’nda meydana gelen cinayetin faillerinden hiçbir iz bulunamayınca bu suçu cinayet şebekelerinden hangilerine isnat edebilmekte halkın şaşıp kaldığını bundan önce anlatmıştık. Şimdi Fransa’da Dreyfus ve sair misallerini vesile ederek hakikatteyse kendi menfaatleri ve hususi gayeleri için şamata çıkaranların yaygaralarının ne kadar anlamsız olduğunu göstermek, yani tarafsız ve hakkı konuşan sıfatıyla hareket etmiş olmak için şu gerçeği kabul etmeliyiz ki Fransa’daki bugünkü güvenilirlik, o zamanlar hayal ve hatırdan bile geçmezdi. Bu mukayese yalnız Fransa’ya tatbik edilmeye değer değildir. Dünyanın hangi tarafına tatbik edilse bu gerçek apaçık ortaya çıkar ki emniyet ve toplumun rahatlığı konusunda seksen, yüz, yüz elli sene önceki genel durum, bugünkü asayişle asla kıyaslanamaz. Köroğlu’nun Çamlıbel’de eşkıyalık yapması gibi kanunsuzluklar şimdi hakikaten hiçbir memlekette hayal bile edilemez. Bu meselede de bir kıyas olmak üzere yine Fransa’yı örnek olarak ele alalım. Çünkü hikâyemiz esasen orayla alakalıdır.

O zamanlar Fransa’da Chauffeur’ler denilen eşkıyalar bir dereceye kadar diğer çetelerden iyi sayılırdı. Çünkü eşkıyalık faaliyetlerini yalnız alışılmış suçlara hasretmiş bir hırsız zümresiydi. Ancak ne yaman bir zümre ki Fransa’nın doğu tarafındaki eyaletlerini kasıp kavurdukları gibi, ta Paris şehri kapılarının dibine kadar eşkıyalıklarını yaymışlardı. Rivayete göre bunların büyük şehir ve kasabalarda sözü geçen muhbirleri, koruyucuları, yani ortakları bulunduğu için emniyetçe bir takip kararı alındığında hemen haberleri olurmuş. Böylece o takibin yapılacağı yerlerde eserlerini bile göstermemekte tedbirlerini alırlarmış. Hatta Vitri cinayetinin bu Chauffeur’ler zümresinin işi olabileceği, birçok kimsenin aklına yatmıştı. Ancak Paris emniyetine imzasız yahut sahte isim ve imzalarla gönderilen birçok mektupta Vitri cinayetinin bu Chauffeur’ler zümresine dayandırılması yanlıştır.

“Emniyeti temin ederiz ki bu iş bizim işimiz değildir. Mösyö Du Petit Val’in bir dirhemine bile el uzatılmamış olması bu işin bizim tarafımızdan yapılmadığını ispata kâfidir. Çünkü biz bir cinayet icra edecek olursak mutlaka hırsızlık durumunu kolaylaştırmak için o cinayeti işleriz. Boş yere insan kanına girmeyiz. Bu ihtarımız, gerçek canilerin zabıtayı aldatmamaları içindir.” yolunda güvence verildiğinden Chauffeur’ler hakkındaki zan derhâl kuvvetten düşmüştür.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Fransız İhtilali hükûmetinin beşler heyeti dönemi.