Müqəvva

скачать книгу бесплатно


Həmin gün Lenka şəhərboyu gəzərək “Yatmış oğlan” heykəlinə, qovaq meşəliyinə qədər gəlmişdi. Oğlan daşın üzərində kürəyi üstündə uzanıb, əlini düz açaraq, ayaqlarını diz hissədən yüngülcə qatlamış, boynunu sola əymişdi. O, daim kefsiz görünürdü, amma bu dəfə Lenkanın gözünə kövrəlmiş göründü. Bəlkə, buludlar yerə daha yaxın olduğundandı, ya da Lenkanın qəlbindəki narahatlığı duymuşdu. Sadəcə Lenka özünü tənha və gərəksiz hiss etdi, dərhal bu şəhərdən çıxıb getmək istədi.

Nikolay Nikolayeviç ətrafında baş verənlərdən xəbərsiz öz sevimli işiylə məşğul idi. O, kətil üstündə dayanıb yumşaq tüklü fırça ilə rəsmlər üzərindəki gözəgörünməz tozu asta-asta silirdi. Bu iş o qədər ürəyinə yatırdı ki, hətta zümzümə də edirdi. Elə buna görə də Lenka otağa girəndə onun necə həyəcanlı olduğunu, yaxasının taybatay açıldığını, dodaqlarını bərk sıxdığını və gözlərində titrəyən ümidsizliyi görmədi. Lenka birnəfəsə çantasındakı kitab-dəftərləri səliqəsiz çıxarıb, ətrafda gözünə dəyən əşyalarını çantasına doldurmağa başladı.

– Sakit! Sakit!.. Dəli! – Nikolay Nikolayeviç fırçanı Rayevskinin qızılı epoletinə toxunduraraq dedi, – Ondansa ətrafına bax! Gör səni necə gözəlliklər əhatə edir. Bu şəkillərin yüzdən çox yaşı var, ancaq ildən-ilə daha da gözəlləşirlər.

Lenka babasına əhəmiyyət verməyərək sürətlə əşyalarını yığmağa davam etdi.

– Lenka, sən axmaq olmasan da, bütün bunlardan başın çıxmır. Nikolay Nikolayeviç qəmgin halda başını yellədi, – Hə nədir, fil kimi ayaqlarını yerə döyəcləyirsən, döşəmədən toz qalxır.

– Mənə yol pulu ver! – deyən, – Lenka tələsik çantasının ağzını bağlamağa başladı.

– Uzağa gedəcəksən? – deyən, – Nikolay Nikolayeviç bu dəfə fırçanı generalın çoxsaylı medallarının üzərinə toxundurdu.

– Mən gedirəm.

– Bəs niyə belə tələsik? – o gülümsündü və üzü bir anlıq gəncləşdi. – Nədir, batan gəmini tərk edirsən?

– Bu gün Dimka Somovanın ad günüdür, – Lenka çarəsizcə dilləndi.

– Səni dəvət etməyiblər deyə çıxıb getmək istəyirsən? Ciddi insan deyilsən, Lenka. Tələsirsən. Boş şeyə görə narahat olursan. General Rayevskidən nümunə götür.

– Baba, xahiş edirəm, bilet üçün pul ver, – Lenka təəssüflə babasının sözünü kəsdi.

– Əgər sirr deyilsə, de görüm, hara gedirsən? – Nikolay Nikolayeviç ilk dəfə Lenkaya ciddi nəzərlərlə baxdı.

– Valideynlərimin yanına, – Lenka cavab verdi.

Çantanın ağzı yenidən açılmışdı ki, Lenka onu qəzəblə bağladı.

– Valideynlərinin yanına? – Bu an Nikolay Nikolayeviç öz şəkillərini tamamilə unutdu və kətildən düşüb, – Heç ağlına da gətirmə!.. – Barmağı ilə onu hədələdi, – Gör bir nə düşünürsən! Yəni mən… burdan? Heç vaxt! Eşidirsən, heç vaxt!

– Sən mənə lazım deyilsən! – Lenka çığırdı, – Mən özüm gedəcəm! Təkcə!

– Səni kim buraxacaq? Necə də sərbəstdir!.. Onlar səni gətiriblər, onlar da aparsınlar, – Nikolay Nikolayeviç şəkillərə gözucu baxıb asta səslə dedi, – Başa düş, mən yalnız bunlara görə sağam, – Əlini Lenkaya uzatdı, – Çantanı mənə ver.

Lenka geri çəkilib stolun kənarında dayanaraq:

– Pul ver! – dedi.

– Heç yerə! Eşidirsən? Heç yerə getməyəcəksən! – Nikolay Nikolayeviç cavab verdi, – Bu axmaqlığı da unudaq.

– Pul ver! – Lenka dəli kimi çığırdı, – Bax, yoxsa… Nəyisə oğurlayıb satacam.

– Bizim evdən?.. – Nikolay Nikolayeviç güldü.

Babasının gülüşü Lenkanın xətrinə dəydi. Çarəsizcə ətrafa boylanıb vəziyyətdən çıxış yolu axtarırdı ki, qəfildən qışqırdı:

– Mən sənin şəklini oğurlayacam! – Çantasını kənara atıb ona yaxın asılmış şəkillərdən birini çıxartmağa çalışdı.

– Şəkili? – Nikolay Nikolayeviç qəfildən onun üstünə yeridi və elə sərt sillə vurdu ki, Lenka otağın digər küncünə yıxıldı. Özü isə dəhşət içində geri çəkildi.

Lenka çantasını da götürüb qapıya tərəf yüyürdü. Nikolay Nikolayeviç cəld tərpənib onu qapının kandarında yaxaladı. Lenka onun barmağını dişləyərək əlindən çıxıb qaçdı.

– Nə olursa-olsun, sənə pul verməyəcəm! – paltosunu götürüb arxasınca qışqırdı. – Verməyəcəm! Lenka, dayan! Dəliyə bax! – və əlini paltonun qoluna salmağa fürsət tapmamış sürətlə onun arxasınca evdən çıxdı.

Dördüncü hissə

Bu vaxt əhvalı yüksək olan altıncı sinif şagirdi Valka, axşam ona veriləcək utancverici “Dəri soyan” ləqəbindən bixəbər çaykənarı ilə gedirdi. Bayramsayağı geyinmiş, təmiz köynək və qalstuk taxmışdı. Əlində it üçün nəzərdə tutulan boyunluq kəndirini fırladırdı, çəkməsinin içindəsə yayda turistlərin küçəyə atdığı boş konserva qutuları saxlayırdı. Onları kol-kos arasında gizlənən quşlara, toyuqlara və ya payız günəşinin şuası ilə oynayan pişiklərə vururdu. Əgər hədəfinə dəyirdisə, onda öz xüsusi dəqiqliyinə sevinir, özü ilə qürur duyurdu.

Valka iki oğlanın başı görünən palıd ağacına çatanda dayandı.

– Ey, bədbəxt məxluqlar, orda nə edirsiz? – Valka sərt şəkildə soruşdu.

– Biz, heç nə… – uşaqlar qorxaraq cavab verdilər, – Yanğın söndürən oynayırıq.

– Çıxın! – Valka əlindəki kəndiri rezin çəkməsinin kənarına XIX əsrin Amerika plantatoru kimi vurub qəzəblə dedi. Halbuki, tarix adlı elmdən heç də başı çıxmırdı, – Cəld yarpaqları yığıb oyuğa doldurun! Tez olun! Hərəkət edin!

Uşaqlar bir şey başa düşməyib onun dediyi kimi yarpaqları götürüb ağacdakı oyuğa doldurdular. Elə ki, oyuq doldu, Valka kibriti yandırıb oyuğa, yarpaqların üstünə atdı.

– Sən nə etdin? – çaşbaş qalan uşaqlar alovu söndürməyə çalışdılar. Ancaq Valka hər ikisini bərk tutub alovun güclənməsini gözlədi. Uşaqlarsa bacardıqları qədər çırpınır, qışqırıb ağlayırdılar. Valka onları buraxıb ucadan:

– Hə irəli! Yanğın söndürənlər, yanğın var!.. – deyib ordan uzaqlaşdı. Geridə həyəcanla qışqıran uşaqları qoyub, sevinc içində yoluna davam etdi.

Valka Dimka Somovun ad gününə getmək üçün öz həmyaşıdlarıyla görüşə tələsirdi. Elə uzaqdan “Tüklü”ylə “Kürən”i sahildə bardaş oturan gördü. Qaçaraq onlara çatıb, yanlarında oturub soruşdu:

– Hə, acgözlər! Yemək istəyirsiz? – gülümsünüb əlavə etdi, – Elə mən də. Somovun tortu haqqında düşünəndə ağzım sulanır.

– Mənsə südlə balı düşünəndə… – Tüklü xəyala dalaraq əlavə etdi, – Bu il cökənin çiçəyi uzun müddət qaldı – balı dadlıdır.

– Mənim anam heç nə vermədi… – Valka ah çəkdi, – Deyir özün qonaq gedirsən, yemək aparmağa nə gərək var.

– Çoxbilmiş anan var, – Tüklü dedi.

– Çoxbilmiş olmağına çoxbilmişdi, ancaq taleyindən qatar keçib… – Valka dedi, – Nə evi var, nə eşiyi. Bax, Somovun bəxti gətirib, köynəkdə doğulub. Həm valideynləri pul verir, həm yaraşıqlıdır, həm də başı əla işləyir. Bəzən çənəsini “təmizləmək” istəyirəm.

– Paxıllığın tutur, Valka? – Tüklü soruşdu.

– Sənin yox? – Valka bic-bic güldü, – Bəs nə. Bütün insanlar paxıllıqdan partlayırlar. Sadəcə bəziləri bunu dilə gətirir, bəziləri isə paxıl olmadıqlarını deyib yalan danışırlar.

– Mən niyə paxıllıq edim ki? – Tüklü təəccübləndi, – Valka, meşədə yaşamaq daha yaxşıdır. Ürəyin istəyən vaxt inək buynuzu əyərsən.

– Nə olsun ki? – Valka yerə tüpürdü, – Güc pul deyil. Onunla yağ ala bilməzsən.

Qəfildən Tüklü bir əli ilə Valkanın boğazından tutub möhkəm sıxdı.

– Burax! – Valka inildədi.

– Kürən, insanda ən vacib olan nədir? – Tüklü soruşdu.

– Güc! – deyən Kürən düşüncələrdən ayıldı.

– Valka isə ona hörmət etmir, – Tüklü dedi, – Deyir, insanda ən vacib şey paxıllıqdır.

– Burax! – Valka yenə inildədi, – Gücə hörmət edirəm. Hörmət edirəm! Burax! Boğursan!..

Tüklü əlini boşaldıb Valkanı buraxdı. O da hər ehtimala qarşı ön tərəfdən qorunmaq üçün kənara sıçradı.

– Bal hərisi! – boynunu sildi, – Əsl traktor gücüdür. Yox, atan.. – qəzəblə nələrsə demək istəyirdi ki, qəfil fikrindən döndü.

– Atama toxunma! – hədələyici tərzdə dedi, – Atam hansısa alçaqlar tərəfindən dəlik-deşik edilib.

– Baxın, Şmakova gəlir! – Kürən dedi, – Çıxış edir.

Tüklüylə Valka dönüb ona baxan kimi valeh oldular.

Şmakovanın yanında Popov olsa da, hər kəs Şmakovaya baxırdı. O yerimirdi, sanki bulud kimi uçurdu. Şmakovanın əynində yeni ağ don, saçlarında ağ lent, ayaqlarında yeni ağ ayaqqabı olduğundan Popov onun yanında yöndəmsiz və çirkin görünürdü. Havaya uyğun olmasa da, Şmakova gözəlliyi ilə ətrafa işıq saçırdı.

– Hə, Şmakova, yaratmısan! – Valka heyranlıqla dedi, – Bu ayaqqabılarla səni qucaqda daşımaq lazımdır.