скачать книгу бесплатно
Кельтеминар фар?анги ибтидоии ?индуаврупо?
Андрей Тихомиров
Фар?анги бостоншиносии кельтеминар? давраи неолит (охири ?азорсолаи 4-3 то милод дар ?ануби Арал, аз р?и ма?аллаи А?олинишини Кельтеминар номгузор? шудааст, ном э?тимолан аз рустани ?адимаи даре е к?ли гидроним, баъдтар канал дар Узбекистон (?аро?алпо?ия) пайдо шудааст. Ба назар мерасад, ки ин яке аз фар?анг?ои ибтидоии бостоншиносии ?индуаврупо? мебошад, ки дар ?аламрави Урали ?ануб? дар Ба истило? Кишвари ша?р?о рушди минбаъда гирифтааст.
Андрей Тихомиров
Кельтеминар фар?анги ибтидоии ?индуаврупо?
Ин фар?анг бо ?африети экспедитсияи бостоншиносии Хоразм та?ти ро?барии бостоншиноси ш?рав? С.П. Толстов дар сол?ои 1939-1940 ва 1950 муайян карда шуд. 18 мавзеи истодани даврони неолит? ва бирин?? кушода шуд. Мавзеи му?имтарини ин фар?анг ?анбас-Калаи no 4 мебошад, ки дар 1,5 км ?анубтар аз ?алъа ?ойгир аст. Дар ин ?о бо?имонда?ои манзили калони замин? (24 х 17 метри мураббаъ) пайдо шудаанд, ки аз сутун?ои ч?б? ва балка?о сохта шуда, бо боми канории конус? п?шонида шудаанд. Хонаи исти?омат?, ки та?рибан 100 нафарро дар бар мегирифт, макони зисти ?амоати матриархалии авлод? буд, ки аъзои он бо шикор ва мо?идор? маш?ул буданд. Дар маркази манзил як очаи калони "му?аддас" маркази динии хона, дар канори он оча?ои зиеди р?згор ?ойгир буданд. Асбоб?ои микролитоиди кремний?, ки аз р?и намуд ба асбоб?ои неолитии Урал ва Сибир наздик мебошанд, ма?сулоти устухон, керамикаи мудаввар, бо штамп ва штрих?о оро дода шудаанд е бо ранги сурх ранг карда шудаанд. Аз ?ама бештар зарф?ои ладьевид? хос мебошанд. Аз ?аво?ирот-овезон ва ?аво?ирот аз садаф?о. Ин тава??уфго? ба 3 ибтидои ?азорсолаи 2 то милод тааллу? дорад. ?алъа ба асри 4 то милод асри 1 Мелод? тааллу? дорад, яъне ба замони дертар. ?аламрави ?алъаро девори баланди хишти хом бо 2 ?атор бойница?о бо чоркун?а (185 х 16 метри мураббаъ) и?ота мекунад. К?чаи рост, ки аз дарвоза о?оз меефт, ша?ракро ба 2 ?исм та?сим мекард; ?ар кадоми он?о як ма?аллаи исти?оматии яклухт буданд, ки дар он гур??и хешовандони ало?аманд зиндаг? мекарданд. Дар охири к?ча маъбади ?амоат? хонаи оташ ?ойгир буд. Дар ша?р дона?ои ?алладона ва устухон?ои ?айвонот пайдо шудаанд, ки аз маш?улияти а?ол? бо кишоварз? ва чорводор? ша?одат меди?анд; тири бирин?ии секаф?, керамика, ?айкалча?ои терракота, ороишоти бирин??, буриши.
Ма?алла?ои фар?анги келтеминар? аз якчанд хона?ои калони замин? иборат буданд, ки дар на?ша овал буданд, ки аз сутун?ои ч?б? ва балка?о сохта шуда буданд; боми шакли конус? бо камыш п?шонида шуда буд. Дар маркази хона як очаи калон бо оташи хом?шнашаванда ?ойгир буд, ки на?ши маъбади ?амоати матриархалии авлодро и?ро мекард. Хона?ои зиеди р?згор дар канори манзил ?ойгир буданд. Маш?улияти асосии келтеминар?о мо?идор? ва шикор, баъдтар чорводор? буд. Инвентаризатсияи кремний? он?оро скребк?о, реза?о, с?рохи?о, скобел?о, сар?ои якхелаи тире дар бар мегирад. ?амчунин, сар?ои устухони силиндрии тире ва асбоб?ои устухон? бо замима?ои кремний истифода мешуданд. Керамика бе доираи гандумбоз? сохта мешуд. Зарф?ои мудаввар ва бо ороиши штампшуда ва штрих? оро дода шудаанд, ки ба шакли ?ал?а ?ойгир шудаанд. Дар байни зарф?ои керамик? зарф?ои ладьевид? тава????и махсус доранд. Аз ороиш?о ма?тоб?ои аз раковина?ои шакли силиндр? ва овеза?ои санг ва раковина хос мебошанд. Таъсири ин фар?анги бостоншинос? аз Узбой то К???ои Балхон ва то к???ои Урал дароз мешуд.
Дар шумораи таърих?: Аланд-Аркаим: мероси ?адимаи Урали ?ануб?. Вазорати фар?анг, робита?ои ?амъият? Ва хори?ии вилояти Оренбург, фонди Хайриявии Аркаим, муаллифони матн: Т.С. Малютина, Г. Б. Зданович, акс?о, расм?о, на?ша?о: аз бойгонии Мамн?ъго?и Аркаим, инчунин Т. С. Малютина, Г. Б. Зданович, Д. Г. Зданович, Е. А. Анферова, Му?аррир Д. Г. Зданович, Оренбург, 2013, са?. 18-19, навишта Шудааст: "?ар Як Ша?раки Муста?камшуда, Ба назар Мерасад, аз ?ониби сокинони Он ?амчун" Маркази афсонавии ?а?он "Баррас? Карда Мешуд. Ин ша?рак ?амчун дар ну?таи ме?вари амудии кай?он? ?ойгиршуда тасаввур карда мешуд ва фазои атрофро ?амо?анг мекард. Хусусият?ои татби?и ин идея аз хусусияти манзараи ?ойгиршуда вобаста буданд. Дар ма?ал?о лав?а?ои гил ва зарф?ои на тан?о бо ороиш, балки бо аломат?ои изи хатти навтаъсис низ пайдо шудаанд. Ба доираи ?адимият?ои аркаим? як ?атор бозефт?ои а?иби пластикаи хурди сангини зооморф? ва антропоморф? дохил мешаванд, ки са?ифаи нав дар таърихи санъати ?адимаи Авруосие мебошанд. Тасаввуроти одамони даврони бирин?? дар бораи мо?ияти инсон дар маросими дафни аркаим хеле равшан ифода ефтааст. Инсон дар ин ?о на тан?о мав?уди ?исмон? ва р??он? аст, балки ба назар мерасад, ки ? низ якчанд ?он дошт. Ла?заи марз? дар та?дири пас аз марги р?? (?он?о) вайроншавии бофта?ои мулоими бадан буд (пан? сол, мувофи?и Авеста). Пас аз ин, моддаи мусбати р?? ба Кишвари Ниегон к?чонида шуд (он дар ?ануб буд), ва дар ?абр тан?о як "?они ?абр" – и торик бо?? монд, ки бо устухон?о ало?аманд буд. Пас аз ин, одамон ба ?абри ?абр ворид мешуданд (э?тимол, занон ин корро мекарданд), устухон?ои мурдагонро ?атман вайрон мекарданд, баъзе чиз?оро мегирифтанд (шояд тан?о баъзе "?он?ои хол?"-и чиз?оро мегирифтанд). Дар оянда дар ?абристон?о маросими хотирав? баргузор нашуд".
Дар ?ануби "Кишвари ша?р?о" ма?з ?аламрави фар?анги келтеминар? хо?ад буд, ки ?аблан пайдо шуда буд. Ра?ами 5 дар славянони ?адим низ "му?аддас" буд. Параскева-?умъа (аз Юнон? ????????? [paraskev?] ?умъа) ?адимтарин худои занона дар славянони шар??. Парастиши Параскева-?умъа ?амчун худои модар, ?омии кишоварз?, ?осилхез?, саломат? дар славянони шар?? ва пас аз ?абули масе?ият ?амчун дини расм? васеъ па?н шуда буд. Калисои масе??, дар му?оиса Бо Параскева-?умъа ?амчун "модари ?ама чиз", Параскева-деваро ба ?атори "му?аддасони" масе?? дохил кард. Худое, ки ибтидои занонаро дар табиат та?ассум мекард, дар хал??ои дигар низ ву?уд дошт: дар хет?о (?индуаврупои?о) Ма (му?оиса кунед калимаи русии мама, олмон? Mama, фаронсав? maman, англис? mamma), дар армани?о Анаит?о, дар парод?ои Осиеи Хурд, ки аз он?о ибодати ? ба юнони?о ва руми?о ворид шудааст, Кибела. Тавре ки баъзе апологет?ои масе?? бовар? доштанд, Одам буд офарида шудааст р?зи ?умъа 1 март, ин давраи "аз офариниши ?а?он" буд, ки дар империяи Шар?ии Рим (Византия) дар асри 6 ва Дар Руссия пас аз ?абули масе?ият истифода мешуд. Рош-гашана (соли нави я?уд?) дар аввали сентябр расман дар Руссия (1492 1700 гг.) низ амал мекард! Ин ?одиса пас аз он рух дод, ки Дар соли 7000 "Аз офариниши ?а?он" Исои Масе? (1492 дар Замони Иван III) ба ву?уд наомад. Ва Масе?ро чунон интизор буданд, ки чизе намесохтанд ва кишт намекарданд, интизор Буданд, Ки Исо мурофиаи да?шатноки худро бар ?ама баргузор мекунад ва ба ?ама ?укм мебарорад, алахусус дар бораи "?удратмандони ин ?а?он", ки он?о то ч? андоза беайб ?астанд. Мутаассифона, ин тавр нашуд. Дар Замони Петри I ?ашни соли Навро ба 1 январ гузарониданд ва солшумории "Рождество Христова" (1700) – ро ?ор? карданд, аммо аллакай дар он ва?т та?вими к??наи юлиан?, ба монанди кишвар?ои протестант? (дар кишвар?ои католик? аллакай аз соли 1582). та?вими григориан? амал мекард), ки тан?о дар замони ?укумати ш?рав? дар соли 1918 бо та?вими григориан? иваз карда шуд, аммо калисои православии Рус то ?ол онро истифода мебарад. Дафни мурдагон ба дафни зороастризм, яке аз дин?ои ?адимие, ки дар ?аламрави Урали ?ануб? пайдо шудааст, монанд аст. Ибодати зороастризм дуо?о ва формула?ои ?одугар?, ки ?урбон? мекунанд, дар байни дуо?ои дигар ба оташ ва об муро?иат мекунад. Ибодати оташ а?амияти махсус дошт. Дар маъбад?ои зороастриен (аз ?умла дар маъбад?ои парс?ои Муосири Бомбей) ягон тасвири худоен ву?уд надорад. Имондорон оташи оташгирифтаро дар ?урбонго? парастиш мекунанд. Даромадан ба маъбад барои бегонагон манъ аст. Азбаски ?асад нопок ?исобида мешавад, бо ламс кардани ?асад оташро ифлос кардан манъ аст. Бо ин ламс набояд та??ир кард инчунин олами му?аддас-замин, ?аво ва об. Аз ин р?, зардуштиен ?асади мурдаро ба ?айвоноти ва?ш? ва паррандагон меди?анд. Ин одатан дар ?ои махсус ?удошуда (дакма, е манораи хом?ш?) ан?ом дода мешавад. Устухон?ои фур? бурдашуда ?амъ оварда шуда, ба анбор?ои махсуси оссуария табдил дода мешуданд.
