Loqo

скачать книгу бесплатно


IV

Bu səfərdə aşpaz Bets idi. O özünü poçt şöbəsində mister Tomas Bets adlandırırdı. Tez-tez ora məktub və pul baratı üçün gələr, amma ona heç vaxt heç kəs heç nə göndərməzdi. Kovboylar onu “hinduşka ləpiri Tom” adlandırırdılar, çünki dediyinə görə, guya Denverdə özü üçün məhz belə damğa qeyd etdiribmiş. Bu damğa hinduşka ləpiri şəklində imiş. Bets deyirdi ki, guya heç kəsə məlum olmayan şimal düzənliklərində otlayan saysız-hesabsız inək sürüləri və atların böyründə bu damğa varmış.

Betsə həmin bu ekspedisiyada şərik olmağı təklif edəndə istehza ilə demişdi ki, indi atların bir düjinini on iki dollara satırlar. Doğrudan da, həmin il at çox ucuz idi, buna görə də o, azacıq da olsa, maaş almağı üstün tuturdu.

Amma yorğa ayğırı bircə dəfə də görən heç kəs ona qarşı laqeyd qala bilməzdi. Hinduşka İzi də belə oldu. İndi o da həmin mustanqı ələ keçirmək xəyalına düşmüşdü, amma bilmirdi, buna necə nail olsun. Bir dəfə Bill Smit adlı bir nəfərə rast gəlmişdi. O, Nal Bill ləqəbi ilə daha çox məşhur idi, çünki damğası nal şəklində idi. Nal Bill ətlə çörəyi yeyib üstündən də dadsız-tamsız qəhvə içəndən sonra dedi:

– Bu gün həmin yorğa mustanqı gördüm, özü də o qədər yaxından gördüm ki, istəsəydim, lap quyruğunu hörə bilərdim.

– Bəs atıb vurmadın?

– Azca qalmışdı atım.

– Yox ha! Ona güllə atmaqdan özünü saxla, – deyə stolun o biri başında oturmuş “qoşa H” damğalı kovboy dilləndi, – Təzə ay doğmamış o ayğırın böyründə mənim damğam olacaq!

– Onda ləngimə, yoxsa ona damğa vurmaq istəyəndə böyründə “nöqtəli üçbucaq” damğası görərsən.

– Ona harda rast gəlmisən?

– Əhvalat belə oldu. At belində Ceyran bulağı yanından keçirdim. Bir də gördüm, qamışların arasında, qurumuş lilin üstündə nəsə uzanıb. Elə bildim, bizim sürüdən ayrılmış inəkdir. Yaxınlaşanda gördüm ki, bir at yanı üstə yerə sərilib. Külək ondan mənə sarı əsirdi, buna görə də lap yaxınlaşa bildim. Bir də nə gördüm? Bu həmin mustanqdır ki, kötük kimi ölüb qalıb! Amma ölü heyvan leşi kimi hələ şişməmişdi. Bir yarası olduğunu da görmədim. Özü də heç leş qoxusu vermirdi. Heç özüm də bilmirdim nə edim. Bir də gördüm ki, milçək qonmuş quyruğunu tərpətdi. Onda başa düşdüm ki, at yatıbmış. Tez kəməndimi çıxarıb həlqələdim, amma gördüm ki, kəndir bir neçə yerdən lap üzülüb. Tapqırım da bircə dənə idi. Fikirləşdim ki, atımın çəkisi min iki yüz girvənkədir. Buna görə də öz-özümə dedim: “Yox, sınmaq lazım deyil! Nahaq yerə tapqırım qırılar, yıxılıbkəllə-mayallaq olaram”. Qamçının sapını yəhərin qaşına vurdum, gərək görəydiniz mustanq neylədi! Yerindən sıçrayıb düz altı fut göyə hoppandı, sonra paravoz kimi fınxıra-fınxıra var gücü ilə çapıb düz Kaliforniyaya qaçdı. Yerişinə haram qatmayıbsa, yəqin, indiyə orda olar. Özü də yorğa yerişini bircə dəfə də dəyişmədi, yalan deyirəmsə, lap elə burdaca yerə girim!

Bu əhvalatı Bill heç də bu sayaq sadə danışmamışdı, çünki o danışanda tez-tez qəliz söyüşlər söyür, həm də dalbadal çeynəyir və udurdu, çünki yaman iştahı vardı, özü də ağzı yeməklə dolu olanda danışmaqdan heç utanmazdı. Hamı ona inandı, çünki Bill doğruçu adam şöhrəti qazanmışdı. Orada olanlardan bircə Hinduşka İzi heç nə demədi. Amma deyəsən, hamıdan artıq diqqətlə dinləyirdi, çünki bu söhbət ona yeni plan hazırlamaqda kömək edirdi.

Yeməkdən sonra qəlyanını sümürə-sümürə bu plan barəsində ağıllı-başlı düşündü. Qərara gəldi ki, tək bacara bilməyəcək. Sirrini açıb Nal Billə söylədi. Beləliklə, yorğa mustanqı tutmaq, başqa sözlə desək, rəvayətə görə, həmin at üçün vəd edilən beş min dolları almaq üçün yeni komanda quruldu.

Ceyran bulağı mustanqın sevimli su içdiyi yer olaraq qalmışdı. Suyun səviyyəsi bir qədər düşmüş, qamışlarla suyun arasında enli zolaq əmələ gəlmişdi. Bu zolağın iki yerindən su içməyə gələn heyvanlar cığır açmışdı. Atlar və vəhşi heyvanlar bu cığırlarla gəlməyi xoşlayırdı, mal-qara isə elə birbaşa qamışlar içindən keçib gəlirdi.

Şəriklər ən çox gözəçarpan cığırın qabağında on beş fut uzunluqda, altı fut enində və yeddi fut dərinlikdə çala qazdılar. İyirmi saat dincəlmədən işləməli oldular, çünki mustanqın iki dəfə su içməsi arasındakı vaxtda bu işi qurtarmalı idilər. İş çox ağır idi. Çalanı qazandan sonra üstünü nazik budaqlarla və torpaqla elə ört-basdır elədilər ki, heç seçilmədi. Şəriklər işlərini bitirib bir qədər aralıda özləri üçün hazırladıqları çuxurlarda gizləndilər.

Yorğa mustanq günortaya yaxın su içməyə gəldi. Tək idi, çünki ilxısını tutmuşdular. İzlərə baxanda məlum olurdu ki, atlar ikinci cığırdan az istifadə edirlər, amma Tom ehtiyat üçün onun üstünü qamışla örtüb basdırdı ki, yorğa mustanq həmin bu çala qazılmış cığır ilə gəlsin.