Сааһа суох сүрэх ырыата

скачать книгу бесплатно

Уонна эн курус тыалгар олорсон
Сулус куйаарыгар айанныыр.
Саас күнүс кэлэр буоллаҕына,
Күһүн түүн үөмэр идэлээх.
Поэт сүрэҕин дьон көрбөтүгэр
Сэбирдэх оҥорон көтүтэр күүстээх.

Күһүн күөһэ

Үүнэр түүн күлүгэр сөрөнө
Көй күһүн тоҥ күөһүн өрүнэр,
Тула күөх отуорун хамсата
Үөр сулус кыымнарын күөдьүтэр.
Эн эмиэ иччилээх түүллэриҥ
Бу туому батыһа көстөллөр,
Аан дойду ханнык да муннугар
Чаҕылхай сулустуу күндүлэр.
Күн тахсар туомугар умнуллар
Кистэлэҥ күһүҥҥү күөстэнии,
Аан дойду көмүстээх күөнүгэр
Бэриннэ түүҥҥү ыраланыы…

Күһүҥҥү ньургуһун

Тоҕо тылынныҥ, күһүҥҥү ньургуһун,
Оспут сааскыбын «хастыы»,
Түүҥҥү хаһыҥныын далла мэндэһэ,
Олох дуоҕатын дьыбарга күөрэтэ?
Күүппэтэҕим бу көрсүһүүттэн
Санаа күүстээх долгуннарын,
Сүрэҕи дүҥүр оҥостон кыырар
Күһүҥҥү иэйии кутуруутун.
Тоҕо тылынныҥ, соҕотох ньургуһун,
Бүппүт сааскыны хос эргитэ,
Дүҥүр сүрэхпин ытата-ыллата,
Орто Дойду олоҕуттан аралдьыта?

Күһүҥҥү илдьит

Дьокуускай. Күһүҥҥү уулусса.
Сэбирдэх долгуна ытыллар.
Дьыбардаах. Тулаайах сарсыарда.
Күн ньулуун уотунан ыллаһар.
Ахтылҕан. Күһүҥҥү былыттар.
Баар бары соҕуруу хайыһар.
Кынат суох, сайыһа хаалабын,
Доҕорбор илдьиппин ыытабын:
Сулустаах халлааҥҥа ити мин —
Эн түүлгүн абылыы сырдыыбын.
Сарсыарда дьыбарга ити мин —
Эн суолгун көрөөрү хатыыбын.

Маҥнайгы хаар кэлиитэ

Хас ойуур күөҕүнэн көрүлүү,
Хас халлаан уутунан сайҕана —
Күһүн ыҥырар маҥнайгы хаарын,
Хара сиргэ үктэммэт хотунун.
Кини сүүс эгэлгэ илдьитэ,
Айанын аартыгын талыныыта —
Үөр сулус ахсынан уларыйар,
Бит-билгэ тылыгар кубулуйар.
Кини хайдах киирэн кэлэриттэн,
Санаабар, эн эмиэ долгуйаҕын,
Сүрэҕиҥ этитэр чараас илдьитин
Күһүннүүн кыттыһан хоту ыытаҕын.

Таҥнарыахсыт сулус

Күһүн, сулус үөрдүһэ сүүрэр
Күлүмүрдэс үөһүттэн
Сулус суулларын көрөбүн,
Ырабын саныы охсобун.
Билбэт этим оччолорго
Ити таҥнарыахсыт сулус
Халлааны утарбытын иһин
Бу ыһыахтан кыйданарын.
Ол таҥнарбыт аньыытыгар,
Аналын алдьаппыт аатыгар —
Тиһэх көтүүтэ дьоҥҥо көстөр,
Сирдээҕи ыралары толорор.
Кини тиһэх көтүүтэ чаҕылхай,
Аньыылаах тэҥнэһиэ дуо…
Арай дьон сулус буоллун —
Хас киһи сулуска тэҥнэһиэй?

Хойутаабыт ньургуһун

Ханна эрэ
Хойутаабыт
Ньургуһун
Ырыа ыллаары
Үрүҥ күҥҥэ
Тардыһар.
Хаһан эрэ
Ылламмыт
Таптал тылын
Хатылаары
Сайынныын
Ханыылаһар…
Тоҕо эрэ
Киниэхэ
Сааскы кэм
Ааспытын
Ким даҕаны
Этиэн баҕарбат.
Тоҕо эрэ
Хойутаабыт
Ньургуһун ырыата
Үрүҥ күҥҥэ
Талаһыыта
Ордук күүстээх.

Күһүҥҥү үҥкүү

Суолдьут сулус, ыраах сулус
Күһүҥҥү халлааны таптыыр.
Күҥҥэ көстүбэт үҥкүүтүнэн
Көмүс күлүмүн сиргэ тэлгиир.
Үктэнэн киирэр бу олбоххо
Чуумпуруу уонна улугуруу,
Дойдубут отуорун булларар
Маҥнайгы маҥан алгыс.
Эн эмиэ сүрэҕиҥ тэбиитэ
Хаар түһэр тылыгар кыттыһар,
Ол аата олохпут салҕанар,
Хаар түһэн, саҥа суол арыллар.

СИР-ХАЛЛААН СИИГИНЭН

Иэйии айан

Эмиэ ыраах, кый ыраах
Кынатым көтүтэн илдьэр,
Харах уулаах былыттары
Үрдүлэринэн тумнар.
Сэрэйэбин ыраах айан
Судургута суоҕун,
Билэбин кэннибин хайыһар
Билигин оруна суоҕун.
Куотуу диэҕэ ким эрэ
Бу көстүбэт кэлии үүтүн,
Ааһыа диэҕэ ким эрэ,
Кэннибэр көрө хаалан.

Сир-халлаан сиигинэн

Эмиэ сир-халлаан сиигин буллум…
Эмиэ сир сылааһыгар наадыйбат,
Халлаан куйаарыгар аахайбат