скачать книгу бесплатно
– Сөп, өйдөөтүм, табаарыс подполковник.
– Өссө ыйытыылар, этиилэр бааллар дуо? Биһиги сотору мунньахтаахпыт.
– Урукку паролларбытын уларытарбыт дуу? Баҕар, хайыы-үйэ билбиттэрэ буолуо…
– Өссө кэтэһиҥ, чуолкайдааҥ. Аныгыскы командировкаҕар диэри. Эн хаһан Севернэйдиигин?
– Бүгүн.
– Арба даҕаны, Бульдоков эйиэхэ кэлин хайдах сыһыаннаһарый?
– Ылбат-биэрбэт икки ардынан.
– Сэрэнэн сыһыаннас. Ол эрээри, урукку сыһыаҥҥын уларытыма. Быһаччы мөккүөргэ кииримэ. Сөптөөх кэмигэр, кини бэлиэтии көрөрүн курдук, үгүс өттүгэр сөбүлэґиигэ бар. Кинини аахсаргын, суолталыыргын көрдөрөргө дьулус. Бэйэтин наһаа үрдүктүк сананар, бэйэмсэх уонна бэрдимсик майгылаах. Биһиги идэлээхтэрбит оҥорбут психологическай мэтириэттэрин билсэн турар буолуохтааххын. Ону өссө төгүл үчүгэйдик үөрэт.
– Ону баара, кини биһикки ардыбытыгар алмааһы апчарыйааччылар ытаһа саайаллар быһыылаах. Кэнники кэмҥэ Шагаловтаах Мациев санааларын аһаҕастык өйүүр буолан иһэр. Ону оннооҕор мунньахтарга биллэрэн ааһыталыыр.
– Туох диэн ытаһа саайалларын билэ сатаа. Уоруйахтар кыттыгастара буолаарай? Кинини кэтиир туһунан «киин» сорудаҕа эмиэ кэлэн турар, – Чистяков кириэһилэтиттэн туран, Соттинцевка илиитин биэрдэ. – Чэ, мунньах буолара биэс мүнүүтэ хаалла. Кытаат, этэҥҥэ буол!
* * *
Ити Аппа анараа, киин диэки өттүгэр таас дьиэлэр балай эмэ тутуллан эрэллэр. Оттон бу өттүгэр таас тутуу хаһан кэлэрэ буолла?..
Ээ, кэллин да, кэлбэтин – ол миэхэ туох туһалааҕый?..
Долгуйар Дьокуускай Аппа уҥуор турар биир дьиэтин хоһугар симэн кэбиспит курдук толору эттээх-сииннээх, орто уҥуохтаах, икки дьабадьытынан намылыйан түһэр бытыктаах хара бараан киһи түннүгү одуулаан турар. Онтон эргиллэн, түннүк холуодатыгар көхсүнэн өйөннө. Өр буолбата, эмискэ биир ытыһын сутуругунан саайда.
– Тьфу-у!
Бүгүн ИДьМҥа тардыллан, Соттинцевы куоттаран кэбистэ дии! Шагаловтаах Мациев дьаһалларын толорбото. Бука, төбөтүттэн имэрийбэттэрэ буолуо? Сыыспыт. Сорудаҕы бэҕэһээ гостиницаҕа Соттинцев хоһугар арыгылыы олорон толоруохтаах этэ.
Киһи устуул кэтэҕэр ыйанан турар биир улахан сулустаах кителин сиэбиттэн кыра пакеты ылан имэрийэн, сытырҕалаан көрдө.
Оо, түбэһиннэрэн, Соттинцев арыгытыгар маны булкуйан кэбиспитэ буоллар! Этэргэ дылы, киһини кытта кини үөскэтэр кыһалҕата даҕаны сүтэр. Дьэ, хаарыан түгэн куотта. Аны Соттинцевы кытта иккиэйэҕин көрсүһэр түгэн көстөрө саарбах. Кыттыгастарбыттан туох диэммин куотунабыный? Бээ-бээ… Туох эрэ быһаарыы син биир баар буолуохтаах…
Эмискэ санаатын ситимин быһан, нөҥүө хоско төлөпүөн тырылыыр. Шахно таапачыкатын саллырҕатан тиийэн, туруупканы ылар:
– Алло? Даа, Шахно истэр, – онтон сөҥ саҥата сымнаан хаалла. – Венерабын даа? Сөп-сөп. Өйдөөтүм. Кэл-кэл, күүтэн олоробун, – туруупканы уурар.
Бу сырыыга бэрт чэпчэкитик дугунан, төттөрү хоско тиийэн, кителин кэттэ, трюмоҕа көрүннэ. Сиэркилэ ойоҕоһугар «Тет-а-тет» одеколон турарын ылан, харса суох ыстарынан тунаарытта. Астынан, муннун өрө анньан сытырҕаамахтаата, хараҕын быһыта симмэхтээтэ, баттаҕын, бытыгын тараанна.
Дьахтар аймах формалаах дьону сөбүлүүр. Ол – биллэр суол. Тоҕо диэтэххэ, поэт Александр Грибоедов эппитинии, кинилэр – патриоткалар. Һэ-һэ. Даа, арай баллаччы кэтиллибит таапычыканан сылдьара соччото суох эбит. Ону баҕас хайа даҕаны «патриотка» дьахтар сөбүлүө суоҕа.
Шахно аан хоско баран, кыра олоппоско олорон, хап-хара, килбэлдьигэс саппыкытын тиирэ кэттэ, ойон туран, хобулуктарын охсуһуннаран «тас!» гыннарда, чиккэҥнээтэ.
– Уол да уол! Ааттаах!
Ити кыыс биһиги миниистирбит ойоҕун аймаҕа буолан таҕыста дии. Ол иһин даҕаны кэмитиэккэ үлэлии киирдэҕэ. Буолаары буолан, билигин Чистяков приёмнайыгар олорор! Ол оҕо сыптарыйбыта буолбатах. Быһата, Шагаловтаах Мациев өйдөөх дьон буолаллара өссө төгүл бигэргэннэ. Мээнэ дьону тутуспаттар эбит. Кинилэр киэҥ билсиилээхтэрин Шахно чуо биллэ, өйдөөтө. Аныгы үйэҕэ билсии барыны быһаарар. Билсии – былаастааҕар күндү! Кини эрэлэ онтон олус улаатта. Дугдуруй да – оҕус! Дьиҥнээх кыайыыга диэри түптэлэтэн баран иһиэххэ!
Түннүгүнэн таһырдьаны көрөн ылла. Халлаан бороҥуйуохча буолбут.
Ол эрээри, мин билиҥҥи турукпар, арыт, саһыл буоларым булгуччулаах…
Остуолу өйдөөбөтөхтүү одууласта, ытыстарын лас гына охсунна:
– Оо, дьэ, көкөппүн ээ!
Санаата оонньууругар оҕустаран, кыыска ас тардан бэлэмниирин умнаары гыммыт дии.
Дьыбаан ойоҕоһугар турар суумкатыттан маҥан эһир көтөн иһэрин кытта бачыгырас сулус ойууламмыт дьаралыктаах бытыылканы уонна халбаһы, сыыр, сакалаат кэмпиэт, лимонад хостоон, остуолга уурталыыр. Куукунаттан килиэп, үрүүмкэ аҕалар. Холодильниктан эбии ас-үөл таһаарар.
– Дьэ, үчүгэй! Сыбаайба аһын кэриэтэ, – Шахно устунан ыллаан барар.
И эта свадьба, свадьба, свадьба пела и плясала,
И крылья эту свадьбу вдаль несли,
Широкой этой свадьбе было места мало,
И неба было мало и земли,
Широкой этой свадьбе было места мало
И неба было мало и земли…
Букатын Муслим Магомаев курдук сананан итийэн-кутуйан эрдэҕинэ, ааны тоҥсуйан тобугураттылар.
Ыллаан айаара туруо дуо, сүүрэн тиийэн:
– Кимий? – диэт, хоруйдуулларын да күүтэ сатаабакка, ааны аһа баттаата.
Онуоха Венера киирэн кэлэр. Быакаҕар биилигэр лып курдук олоро сылдьар хоҥордуҥу тирии пиджактаах, нүөл эттээх самыытын-буутун чыаппаччы тута сылдьар джинсылаах, санныгар диэри түһэ сылдьар мап-маҥан долгуннура өрүкүйбүт баттахтаах.
– Үтүө киэһэнэн!
– Үтүө эрэ буолуо дуо, чахчыта, ааттаах улуу киэһэ үүннэ эбээт! – Шахно күлүм аллайда. – Суумкаҕын, пиджаккын итиннэ ыйаа. Үлэҕэр маннык таҥнан тиийдэххинэ, эр дьон бары эн сыдьаайыҥ анныгар төкүнүйэ сытыах эбиттэр, – диэн илэ-сала түстэ, онтон дьыбааны ыйа-ыйа эттэ. – Итиннэ олоро түс. Төлөпүөҥҥэ саҥаҕынан тута билбитим. Эн саҥаҕын адьас өйдөөн хаалбыт эбиппин. Саҥаҥ кэрэ даҕаны!
– Уулуссаттан төлөпүөннээтим. Аптамааттан.
– Мала-дьыас! Аны дьиэтиттэн эрийбитэ буолуо диэммин сэрэхэдийдим ээ. Өйдөөххүн даҕаны!
– Эс, оннук судургуну оскуола оҕото да өйдүүр ини, – Венера кынтас гыммытыгар тэрэгэр түөстэрэ туналы маҥан дириҥ оҥуулаах куоптатын тиирэ тэбэн кэбиһиэхтии долгулдьуйан ыллылар. – Миигин, кэмитиэт приёмнайыгар үлэлиир киһини, иһиллээһиҥҥэ ылбыттара чахчы. Тутаах тэрилтэлэр приёмнайдарыгар үлэлээччилэр уонна тойоттор-хотуттар суоппардара агент буолалларын дьоннор кинигэттэн-киинэттэн билбиттэрэ ыраатта. Быһата, ити билигин кимиэхэ даҕаны кистэлэҥ буолбатах! – Венера оҥосто-оҥосто күлэн лыҥкынатта.
– Чэ, барыта өйдөннө. Оҕуһу тута муоһуттан харбыыр куолута! Бастаан, көрсүһүүнү бэлиэтиэххэ, – остуол аттынааҕы олоппоһу ыйар. – Баһаалыста, олорон кэбис, – хобулуктарын охсуһуннаран таһырҕатар.
– Бу төһө эрэллээх дьиэний? – Венера, сото кэбиһэн баран, унаарыччы көрөр.
– Эркин курдук эрэн. Мин чугас аймаҕым дьиэтэ. Көннөрү үлэһит. Онон, ханнык да иһиллиир тэрил суоҕа чахчы, – арыгы кутар. – Молдованнар ханньаактарын амсайыахха. «Белый аист». Биэс сулустаах. Миэхэ холооно суох. Мин биир эрэ сулустаахпын.
Венера күлэр.
– Олус кэриэлийимэ, майор! – үөһэ тыынар. – Һуу, чэпчии түстүм дии. Долгуйбутум, дьэ, ааста.
Шахно үрүүмкэтин күөрэччи көтөҕөр:
– Эрэллээх көрсүһүү туһугар! Барыта тып курдук буоллун!
Лыҥкыначчы охсуһуннаран иһэллэр.
– Аны маны амсай, – Венера тэриэлкэтигэр ас уурар.
– Мерси! Эн «оҕус» туһунан үчүгэй баҕайытык эттиҥ дии. Онон, көрсүһүүбүт сүнньүгэр киириэххэ. Туохха ыҥырдыҥ, табаарыс майор?
– Бу күннэргэ Соттинцев Чистяковка сырытта дуо?
– Сылдьан.
– Тугу кэпсэппиттэрин кистээн иһиттиҥ ини?
– Истэн.
– Биһиэхэ, севернэйдэргэ, сыһыаннааҕы хобугунастылар дуо?
– Сибигинэстилэр, санааларыгар… – Венера хараҕынан оонньоон ылла.
– Сүрүн ис хоһоонун иһитиннэр эрэ.
– Алмааһы кимнээх уоралларын туһунан санааларын үллэһиннилэр. Онно күтүрүүр дьоннорун ортотугар Мациев, Шагалов ааттара иһилиннилэр… Уонна Шахно, – дьахтар уп-уһун тыҥырахтаах сөмүйэтинэн эр киһини супту ыйан кэбистэ.
Шахно өрө тыынар:
– Чопчу хайыахпыт дииллэрий?
– Алмааһы уорааччылар тэрээһиннээх бөлөхтөрүн эһиги үс салайар үһүгүт. Ол эрээри, эһигини тутарга чопчу дакаастабыллар суохтар эбит. Инньэ гынан, Чистяков «салгыы кэтээҥ» диэн сорудах биэрдэ. Онон муҥутуурдук сэрэнииһигит.
Эдэр дьахтар куба маҥан илиитин ууруу-ууруу, Шахно саҥаран суккуйда:
– Оо, биһиги эрэллээх араҥаччыһыппыт! Улуу көмөнү оҥорбуккун! Севернэйгэ тиийээт, дьоммор этиэм. Өссө төгүл барҕа махтал буолуохтун! Ити туһугар биирдии үрүүмкэтэ тэп гыннарыах, – диэт, ойон туран, үрүүмкэлэргэ арыгы кутуталаата. – Чэ, соргулаах буолар туһугар! Табыллыы туһугар!
Охсуһуннараллар. Шахно биир тыынынан түһэрэн кэбиһээт, халбаһыны ылан ыстаан ыллаҥнатар. Кини мэйиитигэр туох эрэ атын санаа баар курдук.
Венера уоһун эрэ барбах сиигирдэн баран, үрүүмкэтин оннугар туруорар.
– Махталыҥ итинэн бүттэ дуо? – үрүүмкэлэри ыйар, күлэр.
Шахно ыстыы олорбутун тиэтэйбиттии ыйыстан дьүккүк гыннара-гыннара, илиитин көтөҕөр.
Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
