скачать книгу бесплатно
Həqq Məndədir
İmadəddin Nəsimi
İ.Nəsimi Azərbaycan şerinin şəkli xüsusiyyətlərinin təkmilləşməsində çox mühüm rol oynamış, əruz vəzninin bəhrlərini Azərbaycan dilinin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırmağa çalışmışdır. O, əsərlərini 3 dildə yazmışdır.
Nəsimi Azərbaycan ədəbiyyatında ana dilində ilk dəfə müstəzad, mürəbbe və tərcibəndlər yazmışdır. Onun rübailəri, tüyuğları bədii quruluş və məzmunca orijinal və qiymətlidir. Rübailərində hürufiliyin müddəaları, şairin fəlsəfi görüşləri, Həyat və Kainat haqqında düşüncələri yığcam və məntiqi bir dildə ifadə olunmuşdur.
Nəsiminin əsərləri hələ sağlığında Azərbaycan, Yaxın Şərq, İraq, Kiçik Asiya və Suriyada, eləcə də Orta Asiyada və uyğurlar içərisində geniş şöhrət tapmışdı. Nəsiminin ana dilində yazdığı əsərlər Azərbaycan şerinin inkişafına, o cümlədən Şah İsmayıl Xətai , Füzuli, Vaqif kimi böyük sənətkarların yaradıcılığına qüvvətli təsir göstərmişdir.
Kitabımıza şairin şeirləri, qəzəlləri, müstəzadları, tərcibəndləri, tuyuğları, məsnəviləri daxil edilmişdir.
İmadəddin Nəsimi
Həqq Məndədir. Seçilmiş əsərləri
ŞEİRLƏR
«Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam…»
Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam,
Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü məkana sığmazam.
Ərşlə fərşü kafü nun məndə bulundu cümlə çün,
Kəs sözünüvü əbsəm ol, şərhi-bəyana sığmazam.
Kövni-məkandır ayətim, zatidürür bidayətim,
Sən bu nişanla bil məni, bil ki, nişana sığmazam.
Kimsə gümanü zənn ilə olmadı həqq ilə biliş,
Həqqi bilən bilir ki, mən zənnü gümana sığmazam.
Surətə baxü mə’nini surət içində tanı kim,
Cism ilə can mənəm, vəli cism ilə cana sığmazam.
Həm sədəfəm, həm inciyəm, həşrü sirat əsinciyəm,
Bunca qumaşü rəxt ilə mən bu dükana sığmazam.
Gənci-nihan mənəm mən uş, eyni-əyan mənəm, mən uş,
Gövhəri-kan mənəm, mən uş, bəhrəvü kana sığmazam.
Gərçi mühiti-ə’zəməm, adəm adımdır, adəməm,
Tur ilə künfəkan mənəm, mən bu məkana sığmazam.
Can ilə həm cahan mənəm, dəhrilə həm zaman mənəm,
Gör bu lətifəyi ki, mən dəhrü zamanə sığmazam.
Zərrə mənəm, günəş mənəm, çar ilə pəncü şeş mənəm,
Surəti gör bəyan ilə, çünki bəyana sığmazam.
Zat iləyəm, sifat ilə, gülşəkərəm nabat ilə,
Qədr iləyəm bərat ilə, bəstə dəhana sığmazam.
Nara yanan şəcər mənəm, çərxə çıxan həcər mənəm,
Gör bu odun zəbanəsin, mən bu zəbana sığmazam.
Şəhd ilə həm şəkər mənəm, şəms mənəm, qəmər mənəm,
Ruhi-rəvan bağışlaram, ruhi-rəvana sığmazam.
Tir mənəm, kaman mənəm, pir mənəm, cavan mənəm,
Dövləti-cavidan mənəm, ayinədana sığmazam.
Gərçi bu gün Nəsimiyəm, haşimiyəm, qureyşiyəm,
Məndən uludur ayətim, ayətə, şana sığmazam.
«Sirri-ənəlhəq söylərəm aləmdə, pünhan gəlmişəm…»
Sirri-ənəlhəq söylərəm aləmdə, pünhan gəlmişəm,
Həm həq derəm, həq məndədir, həm xətmi-insan gəlmişəm.
Həm Lövhü Tovratü Zəbur, İncilü Qur’anü Sühəf,
Həm mən kəlami-natiqəm, həm cəm’i-Qur’an gəlmişəm.
Həm ayəti-rəhman mənəm, həm rəhməti-rəhman mənəm,
Həm vəhyi-mütləq söylərəm, həm nuri-yəzdən gəlmişəm.
Musa kimi didarına müştaqsan, gəl üştə gör,
Anəstünaram, həm şəcər, Musi-bin-İmran gəlmişəm.
Sevdan ilə məst olmuşam, həm içmişəm qəmdən müdam,
Məsti-ələstin camıyam niçün ki, tüğyan gəlmişəm.
Həm mən qələndərsurətəm, fərdəm, mücərrəd təcridəm,
Oldum fəqirü həm gəda, həm mülkə sultan gəlmişəm.
La-reybə-illa vəchəhu gəldi anın vəchində uş,
Aləmdə hüsnün vəchinə mən vəchi-bürhan gəlmişəm.
Hüsnü camalın nəqşini gördü əzəldə gözlərim,
Bu hüsnə heyran olmuşam, mən nəqşə heyran gəlmişəm.
Mişkin saçın zülmatına yol bulmaq istər, Xızrı gör,
Lə’lin şərabın içmişəm, mən abi-heyvan gəlmişəm.
Gəlmiş cahana şərh edər şimdi Nəsimi həq sözün,
Ani kim idrak eyləsin, mən sirri-pünhan gəlmişəm?!
«Kövsərin eynindən axır çeşmeyi-abi-həyat…»
Kövsərin eynindən axır çeşmeyi-abi-həyat,
Zülmətin dövranı keçdi, aradan getdi məmat.
Daima həq söylərəm, həm Fəzli-həqdən gəlmişəm,
Həq mənəm, həq məndədir, həm ayət ilə bəyyinat.
Tubiyəm, həm səlsəbiləm, həm mənəm cənnatü hur,
Həm şərabam, həm sərabam, həm susuzam, həm Fərat.
Həm mənəm Musilə atəş, həm mənəm anəstünar,
Həm Kəlimin Turiyəm mən, həm təmənna, həm nəcat.
Gənci-pünhanam, bu sirri mən nə pünhan söylərəm,
Cismü canam, kün fəkanam, vacibəm, həm mümkünat.
Şəm’iyəm, həm aləmin şəm’inə mən pərvanəyəm,
Misr came’ uş mənəm, həm mə’bəd ilə sövmənat.
Həm mənəm Musiyi-İmran, həm mənəm həqdən kəlam,
Həm mənəm Fəzl ilə rəhman, şəkkərəm, qəndü nabat.
Həm mənəm insü mələk, həm adəmi-xaki ilən,
Bulmuşam həm ərşi-rəhman, cümlə oldum kainat.
Lövhi-məhfuzam, hürufam, əbcədəm mən, həm heca,
Həm Xəlilə Kə’bə oldum, həm mənəm sövmü səlat.
Adəməm, həm Adəmə qıldım sücud ixlas ilə,
Tutmadı ol əmri, şeytani-ləini nara at.
Həm mənəm həşr ilə məhşər, həm mənəm yovmül-hesab,
Həm bu yövmün hacəti, həm olmuşam əhli-zəkat.
Mö’minin qəlbi, səfası, həm mənəm ruhülqüdüs.
Həm sifatımdan olubdur aləmə nuri-nəcat.
Nəfsini hər kimsə kim, tanıdı, ol həqqi bilir,
Arifi-rəbb oldu ol kim, tanıdı buldu səbat.
Bildigim sənsən, Nəsimi, səndən özgə kimsə yox,
Hər yanadan bildi sənsən məzhəri-ənvari-zat.
«Daim ənəlhəq söylərəm, həqdən çü Mənsur olmuşam…»
Daim ənəlhəq söylərəm, həqdən çü Mənsur olmuşam,
Kimdir məni bər-dar edən, bu şəhrə məşhur olmuşam.
Qibləsiyəm sadiqlərin, mə’şuquyam aşiqlərin,
Məqsuduyam layiqlərin, çün beyti-mə’mur olmuşam.
Musa mənəm kim, həqq ilə daim münacat eylərəm,
Könlüm təcəlli nurudur, anın üçün Tur olmuşam.
İrdim qaşın me’racına kim, qabü-qövseyin oldurur,
Vüslət şəbindən gör məni, sər ta qədəm nur olmuşam.
Bəzmi-əzəldə içmişəm vəhdət meyinin cür’əsin,
Şol cür’ədən kim, ta əbəd sərməstü məxmur olmuşam.
Ey ay üzündür vəzzüha, vəlleyl imiş saçın qara,
Lə’lin mana darüş-şəfa, oldur ki, rəncur olmuşam.
Hər yana kim, dönər üzüm, yarı görə anda gözüm,
Çün bu qəmindən qəm yedim, şadanü məsrur olmuşam.
Ol şahidi-qeybi mənəm kim, kainatın eyniyəm,
Ol nitqi-rəbbani mənəm kim, dildə məzkur olmuşam.
Çün on səkkiz min aləmə oldu vücudum ayinə,
Ol surəti-rəhman mənəm kim, xəlqə məstur olmuşam.
Ol gizli gəncin sirriyəm kim, zahir oldu gövhərim,
Ol gövhərəm kim, gün kimi aləmdə məşhur olmuşam.
Çün mən, Nəsimi, gövhərəm, gəncim sizə faş eylərəm,
Mən bir dəli divanəyəm, gör kim, nə mə’mur olmuşam.
«Ayəti-inni-ənəllaham, bu narın nuruyam…»
Ayəti-inni-ənəllaham, bu narın nuruyam,
Həm münacatü təcəlli, həm Kəlimin Turuyam.
Əvvəlim nun vəl-qələmdir, axırım mayəstərun,
Sureyi-mərfuəm, bu bəhrin nükteyi-məcruruyam.
Misrəmü həm came’əm, həm cüm’əyəm, həm adinə,
Ruhi-qüdsün nəfxəsi, həm beytinin mə’muruyam.
Həm imamam, həm hidayət, məhdi həm məhdiyyəti,
Həm kitabi-vəhyi-münzil, həm riqin mənşuruyam.
Həm həzizəm, həm ürucam, həm qərinəm, həm büruc,
Gərdişi-çərxü mədaram, şəhrinin məşhuruyam.
Laməkan xurşidiyəm, həm Sə’di-Əkbərdir adım,
Nəhsü kənzü təl’əti-bədri-şəbi-deycuruyam.
Kaf ilə nun məbdəimdir, mənşəimdir kainat,
Uşbu kövnün küntə kənzi, kənzinin məğruruyam.
Həm mürəkkəb, həm bəsitü həm cəvahir, həm ərəz,
Münfəsil, həm müttəsil, həm zakirin məzkuruyam.
