скачать книгу бесплатно
Sərhəddən cənubda, günəşdən qərbdə
Haruki Murakami
Yaponiyanın şəhərətrafı qəsəbələrindən birində böyüyən Hacime adlı oğlan belə düşünürdü ki, hamının bacı-qardaşı var, bircə o, evin tək uşağıdır. Sonradan Şimamoto adlı bir qızla dostlaşmışdı, o da evin tək uşağı idi. Onlar məktəbdən evə birgə qayıdar və günorta vaxtı Şimamotonun atasının kolleksiyasındakı musiqilərə qulaq asardılar. Hacimegil qəsəbədən köçəndən sonra isə onların əlaqəsi kəsilmişdi.
Haruki Murakami
SƏRHƏDDƏN CƏNUBDA, GÜNƏŞDƏN QƏRBDƏ
Tərcümə: Orxan Əmrullayev
Yaponiyanın şəhərətrafı qəsəbələrindən birində böyüyən Hacime adlı oğlan belə düşünürdü ki, hamının bacı-qardaşı var, bircə o, evin tək uşağıdır. Sonradan Şimamoto adlı bir qızla dostlaşmışdı, o da evin tək uşağı idi. Onlar məktəbdən evə birgə qayıdar və günorta vaxtı Şimamotonun atasının kolleksiyasındakı musiqilərə qulaq asardılar. Hacimegil qəsəbədən köçəndən sonra isə onların əlaqəsi kəsilmişdi.
Artıq Hacimenin yaşı otuzu keçib. On il məqsədsiz yaşadıqdan sonra evlənib və iki sevimli qızı var. İşləri də qaydasındadır, müştəri cəhətdən korluq çəkməyən iki caz barının sahibidir. Onun həyatında hər şey qaydasında görünsə də, daxilində dərin boşluq hiss edir.
Bir gün yağışlı bir gecədə uşaqlıq sevgisi Şimamoto füsunkar aurası ilə onun qarşısında peyda olur. Beləcə, Hacime həyatının dönüş nöqtəsində olduğunu hiss edir. İndi verəcəyi qərarlar həyatını tamamilə dəyişdirə bilər…
Haruki Murakami SƏRHƏDDƏN CƏNUBDA, GÜNƏŞDƏN QƏRBDƏ
Haruki Murakami SOUTH OF THE BORDER, WEST OF THE SUN
Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2016, 184 səhifə, 1000 tiraj
Çapa imzalanmışdır: 25.08.2016
Tərcüməçi: Orxan Əmrullayev
Redaktor və korrektor: Flora Əliyeva
Üz qabığındakı illüstrasiyanın müəllifi: Tamilla Məmmədova
Qrafik dizayner: Rəsul Həsənov
Qanun Nəşriyyatı
Bakı, AZ 1102, Tbilisi pros., 76
Tel: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18
Mobil: (+994 55) 212 42 37
e-mail: info@qanun.az
www.qanun.az
www.fb.com/Qanunpublishing
www.instagram.com/Qanunpublishing
ISBN 978-9952-36-255-8
© Qanun Nəşriyyatı, 2016
Copyright © 1992 by Haruki Murakami
Bu kitabın Azərbaycan dilinə tərcümə və yayım
hüquqları Qanun Nəşriyyatına məxsusdur.
Kitabın təkrar və hissə-hissə nəşri «Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa ziddir.
1
1951-ci ilin dörd yanvarında doğulmuşdum. İyirminci əsrin ikinci yarısının ilk ilinin ilk ayının ilk həftəsində. Valideynlərim adımı Hacime (İlkin adının yaponcası) qoymaqla, yəqin ki, nəyinsə başlanğıcını bayram edirdilər. Özü də o dövrdə doğumda yüz faizlik artım var idi. Atam böyük broker şirkətində işləyirdi, anam isə tipik ev qadını idi. Müharibə dövründə atam tələbə olsa da, əsgərliyə çağırılmış və döyüşmək üçün Sinqapura göndərilmişdi. Məğlubiyyətdən sonra bir müddət əsir düşərgəsində qalmışdı. Anamgilin evi müharibənin son ilində B-29 təyyarələrinin bombardmanı nəticəsində kül olmuşdu. Müharibə dövründə ən çox zərər onların nəslinə dəymişdi.
Buna baxmayaraq, mən doğulanda müharibədən sonrakı dövr olduğu hiss olunmurdu. Nə dağıntılar, nə də işğalçı ordu gözə dəyirdi. Kiçik, sakit bir qəsəbədə atama iş yerindən verilmiş evdə yaşayırdıq. Ev müharibədən əvvəl tikilmişdi, bir az köhnə olsa da, kifayət qədər geniş idi. Həyətimizdə şam ağacları boy atmışdı, hətta balaca bir hovuzumuz və daşdan yonulmuş bir neçə lampamız da vardı.
Böyüdüyüm qəsəbə orta sinfin yaşadığı məhəllələrdən ibarət idi. Sinif yoldaşlarımın hamısı səliqəli, kiçik terraslı evlərdə yaşayırdı, bəzilərinin evi bizimkindən bir az böyük olsa da, hamısının oxşar girişi və şam ağaclı həyətləri olduğuna əmin ola bilərdiniz. Məşğuliyyət. Dostlarımın ataları ya özəl şirkətdə çalışırdılar, ya da başqa sənətləri var idi. Demək olar ki, heç kimin anası işləmirdi və əksəriyyətinin pişiyi və ya iti var idi. Tanışlarımdan heç biri bina evində yaşamırdı. Sonralar qəsəbənin başqa tərəflərinə getmişdim, hər yer bir-birinə bənzəyirdi. Nəticədə universitet üçün Tokioya gedənə qədər dünyadakı bütün insanların ailələri ilə həyət evində pişik və ya itləriylə yaşayıb, işə kostyumla getdiklərini düşünürdüm. Başqa cür həyat tərzini təsəvvürümə gətirə bilmirdim.
Yaşadığım dünyada hər bir ailənin iki və ya üç uşağı var idi. Uşaqlıq dostlarımın hamısı belə ailələrdə böyümüşdü. Ailədə iki uşaq deyildilərsə, deməli, üç uşaq idilər, yox, əgər üç uşaq deyildilərsə, iki uşaq idilər. Altı, ya yeddi uşaqlı ailələrin sayı az idi və onlar uzaqlarda yaşayırdılar, amma daha az rast gəlinən təkuşaqlı ailələr idi.
Evin tək uşağı olaraq mən də belə bir ailədə yaşayırdım. Buna görə utancaqlıq kompleksinə qapılmışdım, sanki mənimlə bağlı nələrsə fərqli idi, elə bil bütün başqa insanların malik olduğu şeydən məhrum idim.
Tək uşaq sözündən zəhləm gedirdi. Hər dəfə bu sözü eşidəndə nədənsə əskik olduğumu hiss edirdim – elə bilirdim tam bir insan deyiləm. Tək uşaq sözü qarşımda dayanır, günahlandıran barmağı ilə məni göstərirdi. Mənə: “Səndə çatışmayan nəsə var, dost”, – deyirdi.
Yaşadığım dünyada hamı düşünürdü ki, evin tək uşaqları valideynləri tərəfindən ərköyün böyüdülür, belə uşaqlar zəif və eqoist olurlar. Bu, hündürə çıxdıqca barometrin düşməsi və inəklərin süd verməsi kimi təbii hal idi. Əslində, elə buna görə kiminsə məndən evdə neçə uşaq olduğumuzu soruşmasından xoşum gəlmirdi. Onlar tək uşaq olduğumu bilən kimi instinktiv olaraq belə düşünürdülər: demək, evin tək uşağısan, hə? Onda yüzdə yüz ərköyün, zəif və eqoistsən. Refleks kimi göstərilən bu münasibət məni üzür və incidirdi. Amma məni daha çox üzən və incidən başqa şey idi: onların düşündüklərinin hamısı doğru idi.
İbtidai sinifdə oxuduğum altı il boyunca evin tək uşağı olan yalnız bir nəfərlə qarşılaşmışdım. Ona görə də o qızı (hə, o, qız idi) yaxşı xatırlayıram. Onunla yaxından tanış ola bilmişdim. Birlikdə hər cür mövzudan danışırdıq. Bir-birimizi başa düşürdük. Hətta, demək olar, onu sevirdim də.
Adı Şimamoto idi. Doğulandan qısa müddət sonra fəlç keçirdiyi üçün sol ayağını sürüyərək yeriyirdi. Məktəbimizə beşinci sinfin sonunda gəlmişdi deyə mənə nisbətən daha ağır psixoloji çətinliklə üzləşmişdi. Bu çətinlik onu mənim ola bilmədiyim qədər sərt və təmkinli bir uşağa çevirmişdi. Nə mızıldanır, nə də gileylənirdi. Hərdənbir əsəbiləşsə də, bunu bildirmirdi. Hər vəziyyətdə gülümsəyirdi. Vəziyyət pisləşdikcə gülümsəməsi də böyüyürdü. Onun təbəssümünü sevirdim. Bu məni sakitləşdirir, cəsarətləndirirdi. Onun təbəssümü mənə: “Hər şey qaydasına düşəcək, – deyirdi. – Bir az da gözlə, hər şey düzələcək”. İllər keçdikdən sonra nə vaxt onu düşünsəm, təsəvvürümə ilk gələn onun təbəssümü olurdu.
Şimamoto məktəbdə həmişə yaxşı qiymətlər alırdı və hamıya qarşı ürəyiaçıq idi. Hamı da ona hörmət edirdi. Bu baxımdan hər ikimiz evin tək uşağı olsaq da, bir-birimizdən fərqlənirdik. Bu o demək deyil ki, hamı onu sevirdi. Ən azından, heç kim ona sataşmır və onu lağa qoymurdu, bununla belə, onun məndən başqa əsl dostu yox idi.
Kənardan çox soyuq və olduqca təmkinli görünürdü. Buna görə sinif yoldaşlarımızdan bəziləri onu adamayovuşmaz və dikbaş sayırdılar. Amma mən onda tamamilə başqa bir şey sezmişdim – onun daxilində istiqanlılıq və kövrəklik var idi. Onun bu xarakteri gizlənqaç oynayan uşaq kimi çox dərində gizlənmişdi, amma tapılmağını gözləyirdi.
Atasını işdən tez-tez ezamiyyətə göndərdikləri üçün Şimamoto xeyli məktəb dəyişmişdi. Atasının nə işlədiyi yadımda deyil. Şimamoto bir dəfə atasının işi barədə ətraflı danışmışdı, amma o yaşdakı bütün uşaqlar kimi, mən də bir qulağımdan alıb o birindən çıxarmışdım. Bank, yaxud vergi idarəsi kimi bir yerlə bağlı işi olduğunu ötəri xatırlayıram. Şirkətin verdiyi evdə yaşayırdılar. Normadan geniş evləri Qərb stilində idi və alçaq daş hasarla əhatə olunmuşdu. Hasarın üstündə həmişəyaşıl koldan çəpər var idi və arasından baxanda həyətdəki otları görmək olurdu.
Şimamoto mənimlə eyni boyda, nəzərəçarpan cizgiləri olan boy-buxunlu qız idi. Bir neçə ilə lap gözəlləşəcəyinə əmin idim. Lakin mən onu ilk dəfə görəndə xarici görünüşü daxili gözəlliyindən çox geri qalırdı. Onda tarazlıq pozulmuşdu, çoxları onu geriyə çevrilib baxılacaq qədər gözəl hesab etmirdilər. Bir hissəsi yetkin, digər hissəsi hələ də uşaq idi – və bunlar bir-biri ilə uyğun gəlmirdi. İnsanlar da bu uyğunsuzluğu xoşlamırdılar.
Yəqin ki, evlərimiz bir-birimizə daş atacaq qədər yaxın olduğundan bizim məktəbə gələndən bir ay sonra onu mənim yanımda oturtmuşdular. Ona hansı kitabların lazım olduğunu, həftəlik qiymətləndirmələrin necə aparıldığını, hər kitabdan nə qədər dərs keçdiyimizi, təmizlik və nahar yeməyi zamanı vəzifələrimizi başa saldım. Məktəbin şərtlərinə əsasən, təzə gələn şagirdə onun yanında oturan kömək etməli idi, müəllimim də məni kənara çəkib, ayağı axsaq Şimamotoya xüsusi diqqət göstərməyimi xahiş eləmişdi.
Qarşı cinslə ilk dəfə danışan bütün on bir-on iki yaşlı uşaqlar kimi, biz də ilk günlər gərgin idik. Öyrənəndə ki, ikimiz də evin tək uşağıyıq, bir az rahatlaşmışdıq. İkimiz də ilk dəfə evin tək uşağı ilə rastlaşmışdıq. Hər ikimiz evin tək uşağı olmağın ağırlığını daşıyırdıq. Çox vaxt evə birgə gedirdik. Ayağına görə asta-asta addımlayırdıq, evə qədər hər mövzudan danışaraq bir milə yaxın yol gedirdik. Söhbətləşdikcə nə qədər çox ortaq nöqtəmiz olduğunu başa düşürdük: kitaba, musiqiyə olan bağlılığımız, hələ pişikləri demirəm. Fikirlərimizi başqalarına ifadə etməkdə ikimiz də çətinlik çəkirdik. İkimizin də xoşlamadığı yeməklərdən uzun bir siyahı düzəltmək olardı. Məktəbdəki dərslərə gəlincə isə, xoşladığımız mövzular olanda diqqətimizi yönəltməkdə çətinlik çəkmirdik, xoşlamadığımız mövzulara isə eyni dərəcədə nifrət edirdik. Amma aramızda əsaslı bir fərq var idi: Şimamoto ətrafına məndən daha çox şüurlu şəkildə qoruyucu qalxan çəkirdi. Məndən fərqli olaraq, nifrət etdiyi dərsləri oxumaq üçün səy göstərir və yaxşı qiymətlər alırdı. Məktəbin bufetində nifrət etdiyi yeməklər olanda yeməyə çalışırdı. Başqa cür desəm, öz ətrafına mənim qura biləcəyimdən daha böyük müdafiə divarı hörmüşdü. Bu divarın iç tərəfində isə mənimki ilə tamamilə eyni şeylər var idi.
Başqa qızlarla keçirdiyim vaxtlardan fərqli olaraq, Şimamoto ilə çox rahat olurdum. Onunla bir yerdə evə getmək xoşuma gəlirdi. Yeriyəndə azca axsayırdı. Hərdən yolu yarılayanda dayanıb fasilə verirdik, mən də onu tələsdirmirdim. Əksinə, hətta daha çox bir yerdə vaxt keçirəcəyimiz üçün sevinirdim.
Beləcə, vaxtımızın çoxunu birgə keçirməyə başlamışdıq, amma heç kimin bizə lağ etməsini xatırlamıram. O vaxtlar bu heç diqqətimi çəkməmişdi, amma indi qəribə gəlir. Axı o yaşdakı uşaqlar təbii olaraq bir-biri ilə yaxın olan bütün cüt gəzənləri lağa qoyurlar. Bəlkə də, buna səbəb Şimamotonun xarakteri idi. Onun təbiətində insanları özündən uzaqlaşdıran nəsə var idi. İnsanları belə düşünməyə vadar edən xarakteri var idi: bu qıza qarşı şit zarafat eləməsəm yaxşıdır. Hətta müəllimlər də ondan çəkinirdilər. Bəlkə də, bu, Şimamotonun axsaqlığına görə idi. Bütün hallarda çoxları Şimamotonun zarafatlaşmaq üçün yaxşı hədəf olmadığını düşünürdülər. Bu mənim üçün də yaxşı bir şey idi.
Bədən tərbiyəsi dərslərində bir kənarda otururdu, bütün siniflə gəzintiyə, yaxud dağa dırmaşmağa gedəndə evdə qalırdı. Yay aylarında üzgüçülük məktəbi zamanı da eyni vəziyyət olurdu. İllik idman yarışlarında da kefsiz olurdu. Bunları çıxsaq, normal məktəb həyatı var idi. Ayağı haqqında danışmazdı. Yaddaşım məni aldatmırsa, heç vaxt bu barədə danışmamışdı. Birlikdə məktəbdən evə gələndə məni yavaşlatdığı üçün heç vaxt nə üzrxahlıq, nə də məyus olduğunu büruzə verən bir hərəkət eləmişdi. Bununla belə, bilirdim ki, ayağı onu utandırır deyə bu barədə danışmaqdan çəkinir. Ayaqqabılarını yapon adətinə görə qapının girişində çıxarmalı olduğundan başqa uşaqların evinə getmək istəmirdi. Ayaqqabılarının dabanının hündürlüyü və formaları müxtəlif idi, məhz bu, nəyin bahasına olursa olsun, hamıdan gizlətmək istədiyi şey idi. Yəqin ki, xüsusi olaraq onun üçün hazırlanırdı. Evə çatar-çatmaz ilk elədiyi şey tələsik şəkildə ayaqqabılarını çıxarıb şkafda gizlətmək idi.
Şimamotonun evində təptəzə musiqi mərkəzi var idi, musiqiyə qulaq asmaq üçün ora gedirdim. Əla cihaz idi. Amma yenə də atasının val kolleksiyasını əvəz edə bilmirdi. Əsasən, slov musiqilərdən ibarət kolleksiyada on beş val olardı. On beş valı min dəfələrlə dinləmişdik, hətta hər bir notunu bu gün də xatırlayıram.
Vallara Şimamoto cavabdeh idi. Birini qabından çıxarar, valın bayır səthinə barmaqlarını toxundurmadan diqqətlə cihaza yerləşdirər, balaca bir fırça ilə başlığı təmizləyər, tozsuz olduğuna əmin olandan sonra iynəni valın üzərinə qoyardı. Musiqi bitəndə vala spreylə yüngülcə maye hopdurar və yumşaq bezlə silərdi. Sonda valı qabına yerləşdirib rəfdəki yerinə qoyardı. Bu proseduru ona atası öyrətmişdi, o da bu göstərişləri üzündəki ciddi ifadəylə, gözlərini qıyıb asta-asta nəfəs alaraq yerinə yetirirdi. O bunları edərkən mən divanda oturub onun hər hərəkətinə tamaşa eləyirdim. Yalnız val rəfdəki yerini alandan sonra mənə baxar və yüngülcə gülümsəyərdi. Buna görə hər dəfə bir düşüncə məni narahat edərdi: onun əlində olan val deyildi, şüşə qabın içindəki kövrək ruh idi.
Bizim evdə nə val, nə də musiqiyə qulaq asmaq üçün cihaz var idi. Valideynlərim musiqi dinləməyi çox da sevmirdilər. Buna görə kiçik plastik AM radioda musiqiyə qulaq asırdım. Rock`n Roll sevimli janrım idi, amma sonradan Şimamotonun klassik musiqilərindən zövq almağa başlamışdım. Bu musiqilər sanki başqa bir dünyadan gəlmişdi, onları sevirdim, çünki Şimamoto da o dünyanın bir parçası idi. Həftədə bir, yaxud iki dəfə divanda oturub anasının dəmlədiyi çayı içərək günortadan sonranı Rossininin uvertüralarını, Bethovenin pastoralını və Per Güntün süitasını dinləməklə keçirirdik. Anası onlara gəldiyim üçün özünü xoşbəxt hiss edirdi. Qızının yeni məktəbə keçməsindən qısa müddət sonra dost tapmasına sevinirdi, bunda təmiz paltarlarımın da rolu vardı. Düzünü desəm, anasını ürəkdən sevə bilmədim. Niyəsini özüm də bilmirəm. Mənimlə həmişə xoş davranmışdı, amma səsində məni narahat edən nəsə var idi deyə ona yovuşa bilməmişdim.
Atasının vallarından ən çox Listin piano konsertlərindən birini sevirdim: hər üzdə bir konsert. Onu sevməyimin iki səbəbi vardı. Birincisi, valın qabı gözəl idi. İkinci səbəb isə, tanıdığım heç kim – əlbəttə ki, Şimamotodan başqa – Listin piano konsertlərini dinləmirdi. Bu fikir məni həyəcanlandırırdı. Ətrafımda heç kimin xəbəri olmayan bir dünya – yalnız mənim girməyimə icazə verilən gizlin bir bağça tapmışdım. Ucalmış və başqa bir müstəviyə daxil olmuşdum.
Təkcə musiqi özlüyündə möhtəşəm idi. İlk dəfə qulaq asanda mənə ifrat həngaməli, süni, hətta anlaşılmaz gəlmişdi. Asta-asta təkrarən dinlədikcə beynimdə nəsə mənalı təsəvvür formalaşırdı. Gözlərimi yumub diqqətimi cəmləyəndə musiqi sanki su burulğanına çevrilirdi. Bir burulğan meydana gəlir, onun içindən də digəri çıxırdı. İkinci burulğan da üçüncü ilə əvəzlənirdi. İndi başa düşürəm ki, bu burulğanlar, əslində, mücərrəd şeylərə işarə verirdi. Hər şeydən çox bunları Şimamotoya demək istəyirdim. Amma danışdığımız dilin onları dilə gətirməyə imkanı çatmazdı. Tamamilə başqa söz quruluşlarına ehtiyac var idi, amma bu sözlərin necəliyi ilə bağlı heç bir fikrim yox idi. Üstəlik bilmirdim ki, hiss etdiklərimi sözlərə çevirməyin mənası var, ya yox. Çox heyif ki, pianoçunun adı indi yadıma düşür. Yadımda olan yeganə şey valın rəngli, parlaq qabı və ağırlığı idi. Valın qəribə ağırlığı var idi və iri idi.
Şimamotogilin evindəki kolleksiyada Net Kinq Kol və Binq Krosbinin hərəsindən bir val var idi. Onlara çox qulaq asırdıq. Krosbinin valında Yeni il mahnıları var idi, amma hansı fəsil olmasından asılı olmayaraq, zövqlə dinləyirdik. İndi mənə belə şeylərlə təkrar-təkrar necə əylənə bildiyimiz maraqlı gəlir.
Yeni ilə yaxın, dekabr günlərindən birində Şimamoto ilə qonaq otağında idik. Həmişəki kimi divanda oturub qrammofona qulaq asırdıq. Anasının həyətdə işi vardı deyə biz tək idik. Buludlu, alaqaranlıq bir axşamüstü idi. Günəş şüaları qalın buludların arasından güclə parıldayırdı. Hər şey sönük və hərəkətsiz görünürdü. Toranlıq düşürdü və otaq gecə olduğu kimi idi. Kerosin qızdırıcı öz ölüvay işığı ilə otağı zəif qırmızıya boyayırdı. Net Kinq Kol “Pretend” mahnısını oxuyurdu. Təbii ki, mahnının ingilis dilində olan sözlərini başa düşmürdük. Bizim üçün dini nəğmə kimi idi. Bununla belə, mahnını sevirdim və o qədər çox qulaq asmışdım ki, ilk sətirlərini rahatca yamsılaya bilirdim:
Pretend you’re happy when you’re blue
It isn’t very hard to do[1 - Qəmgin olanda da xoşbəxt kimi davran, Bunu eləmək çox da çətin deyil.]
Musiqi Şimamotonun üzünü bəzəyən təəccüblü təbəssümlə harmoniya içində idi. Elə mən də ondan fərqlənmirdim. Mahnının sözləri həyata yanaşma forması haqqında idi, amma yenə də bəzən həyata o formada baxmağa çətinlik çəkirdim.
Şimamoto dairəvi yaxası olan mavi sviter geyinmişdi. Onun çoxlu mavi sviterləri var idi, yəqin ki, ən çox sevdiyi rəng mavi idi. Bəlkə də, məktəbə gedəndə geyindiyi tünd-göy rəngli paltosuna yaraşırdı deyə o sviterləri geyinirdi. Köynəyinin ağ yaxalığı boğaza qədər örtülü idi. Dama-dama yubkası və ağ pambıq corabları geyimini tamamlayırdı. Yumşaq, dar sviterdən döşləri azacıq bəlli olurdu. Divanda ayaqlarını qatlayıb oturmuşdu. Musiqi dinləyəndə dirsəyini divanın arxasına söykəyib uzaqda hansısa xəyali mənzərəyə baxırdı.
– Evin tək uşaqlarının valideynləri yaxşı yola getmirlər deyirlər, səncə, düzdü? – deyə soruşdu.
Dediyi barədə düşündüm. Amma səbəb-nəticə əlaqəsini tapa bilmədim.
– Kim deyir ki bunu? – deyə soruşdum.
– Bir nəfər deyib. Lap çoxdan. Yaxşı yola getməyən ana ilə atanın cəmi bir uşağı olur. Bunu eşidəndə elə pis olmuşdum ki.
– Hmm… – dedim.
– Ananla atan yaxşı yola gedirlər?
Dərhal cavab verə bilmədim. Bu barədə əvvəl heç düşünməmişdim.
– Anam fiziki olaraq çox da güclü deyil, – dedim. – Əmin deyiləm, amma, çox güman ki, məndən sonra daha bir uşağa baxmaq anam üçün çətin olardı.
– Bacın, ya da qardaşın olsaydı, necə olardı? Bu barədə heç düşünmüsən?
– Yox.
– Niyə?
Masadakı val qabını götürdüm. Qaranlıq idi deyə üstünə yazılanı oxumaq asan deyildi. Geri qoyub əlimlə gözlərimi ovxaladım. Anam da bir dəfə bu sualı mənə vermişdi. Verdiyim cavab onu nə sevindirmiş, nə də məyus eləmişdi. Təkcə fikirlərini qarışdırmışdı. Amma, məncə, tamamilə dürüst və səmimi cavab vermişdim.
Danışarkən demək istədiyim şeylər bir-birinə qarışmışdı və mənə elə gəlirdi ki, fikrimi sonsuzadək izah edib qurtara bilməyəcəyəm. Deməyə çalışdığım bu idi: indi burada olan mən bacı-qardaşsız böyümüşdüm. Əgər bacım, ya qardaşım olsaydı, onda mən indiki mən ola bilməzdim. Yəni indi buradakı məndən bacı-qardaşım olacağı halda hansı hisslər keçirəcəyimin soruşulması qəribədir. Başqa cür desək, anamın sualı mənasız idi.
Şimamotoya da eyni cavabı verdim. Mən danışdıqca gözlərini qaçırmadan gözlərimə baxdı. Üz ifadəsində insanı cəzb edən nəsə var idi. Sanki adamın qəlbini örtən qatları bir-bir asta-asta açırdı, çox təsirli hiss idi – təbii ki, bunları o zaman düşünə bilmirdim. Danışarkən hər dəfə üz ifadəsi dəyişəndə dodaqları azca əsmişdi, bir anlıq gözlərinin dərinliyindəki o zəif və solğun işıq görünmüşdü. Qaranlıq və dar otaqda titrəyən şam işığı kimi idi.
– Deyəsən, nə demək istədiyini başa düşürəm, – sakit səslə dedi.
– Doğrudan?
– Hə, – deyə cavab verdi. – Bu dünyada bəzi şeyləri dəyişdirmək olur, bəzilərini isə olmur. Keçmişi geri qaytarmaq olmur. Bu günə qədər gəlmişiksə, geriyə qayıda bilmərik. Elə deyil?
Başımı yellədim.
– Bir müddət keçdikdən sonra hər şey donub bərkiyir. Vedrənin içinə tökülmüş sement kimi. Və biz bir daha geriyə gedə bilmirik. Sənin də demək istədiyin budu ki, daxilindəki sement artıq bərkiyib və buna görə sən başqa bir adam ola bilməzsən.
– Deyəsən, demək istədiyim bu idi, – tərəddüd edərək dedim.
Şimamoto bir qədər öz əllərinə baxdı.
– Bilirsən, hərdən böyüyüb evləndikdən sonrasını fikirləşməyə başlayıram. Necə bir evim olacağını, nə ilə məşğul olacağımı düşünürəm. Və neçə uşağım olacağını.
– Gör ha, – dedim.
– Yoxsa sən heç vaxt bu barədə düşünməmisən?
Başımı silkələdim. On iki yaşlı bir oğlan uşağından belə şeylər düşünməsini kim gözləyər?
– Yaxşı, de görək, neçə uşağın olmasını istəyirsən?
Bayaqdan divanın arxasına qoyduğu əli indi dizinin üstündə idi. Yubkasının damaları arasında gəzişən barmaqlarına boş-boş baxdım. Onlarda ovsunlayıcı nəsə var idi, sanki barmaqlarının ucundan yayılan gözəgörünməz iplərlə tamamilə yeni bir zaman anlayışı hörülürdü. Gözlərimi yumdum. Qaranlığın içində qarşımda burulğanlar parıldayırdı. Saysız-hesabsız burulğan meydana gəlir və sakitcə yoxa çıxırdı. Haradasa uzaqda Net Kinq Kol “Sərhəddən cənubda” mahnısını oxuyurdu. Mahnı Meksika haqqında idi, amma o vaxt bunu bilmirdim. “Sərhəddən cənubda” mahnısının sözlərində qəribə və cəlbedici bir ab-hava vardı. Sərhəddən cənubda möhtəşəm nəyinsə olduğuna inanmağa başlamışdım. Gözlərimi açanda Şimamotonun hələ də barmaqlarını yubkasının naxışları üzərində gəzdirdiyini gördüm. Bədənimin dərinliyində yüngülcə şirin bir ağrı hiss etdim.
– Qəribədi, – dedi, – amma mən gələcək uşaqlarım barədə düşünəndə yalnız birini təsəvvür edə bilirəm. Birtəhər təsəvvür edə bilirəm ki, anayam və bir uşağım var. Bu, asandı. Amma bu uşağın bacı, ya da qardaşının olmasını təsəvvür edə bilmirəm. Təsəvvürümdəki uşaq təkdi.
Şübhəsiz, Şimamoto dəyərli qız idi. Əminəm ki, qarşı cins nümayəndəsi olaraq məni cazibədar hesab edirdi – yəni düşünürəm ki, bu, qarşılıqlı hiss idi. Lakin bu cür fikirlərlə nə cür mübarizə aparacağımı bilmirdim. Məncə, Şimamoto da bilmirdi. Bircə dəfə əl-ələ tutmuşduq. Məni harasa aparırdı və sanki “bu yolla gedək, tələs” deyərək əlimi tutmuşdu. Əl-ələ olmağımız on saniyədən çox çəkməmişdi, amma mənim üçün bu müddət yarım saata bərabər idi. Əlimi buraxan kimi özümü itirmişdim. Əslində, əlimi tutması çox təbii idi, amma bilirdim ki, əlimi tutmağı o da çox istəyirdi.
Onun əlimdə buraxdığı hiss heç vaxt məni tərk etmədi. Bu, indiyə qədər tutduğum bütün əllərdən, indiyəqədərki bütün toxunuşlardan fərqli idi. Əslində, on iki yaşlı bir qızın balaca, isti əli idi, amma o barmaqlar və əlin içi bilmək istədiyim, bilməli olduğum şeylərlə dolu bir oyuncaq qutusu kimi idi. Əlimi ovcuna almaqla bu şeylərin nə olduğunu mənə göstərmişdi. Göstərmişdi ki, real dünyada belə bir yer mövcuddur. Həmən on saniyədə əsən külək məni havada qanad çalan bapbalaca bir quşa çevirmişdi. Səmadan uzaqlardakı bir mənzərəni görə bilirdim. Çox uzaqda olduğu üçün görüntünü tam seçə bilməsəm də, orada nəsə var idi və bir gün oraya gedəcəyimi bilirdim. Bu xəyali mənzərə nəfəsimi daraltmış və bədənimi yüngülcə titrətmişdi.
Evə qayıdıb masamın arxasında oturanda bayaq Şimamotonun tutduğu barmaqlarıma xeyli baxdım. Əlimi tutması məni məst eləmişdi. Onun bu zərif toxunuşu günlərlə qəlbimi isitməyə davam etdi. Bir tərəfdən də bu hərəkəti məni təəccübləndirmiş, çaşdırmış, hətta qəmginləşdirmişdi. Bu toxunuşun mənə verdiyi hisslərin öhdəsindən necə gələcəkdim?
İbtidai sinfi bitirdikdən sonra Şimamoto ilə fərqli orta məktəblərə getməyə başlamışdıq. Yaşadığım qəsəbədən köçmüşdük deyə başqa qəsəbədə qalırdım. Yeni qəsəbə də əvvəlkindən qatarla iki dayanacaq uzaqda idi. Məktəbə başladığım ilk üç ay ərzində Şimamotoya üç, yaxud dörd dəfə baş çəkmişdim. Elə bu qədər. Axırda getməməyə qərar verdim. Həssas bir yaşda idik, müxtəlif məktəblərə gedib iki dayanacaq uzaqda olmağımız bəs eləmişdi ki, tamamilə fərqli dünyalara aid olduğumuzu hiss edək. Dostlarımız və uniformalarımız başqa, dərsliklərimiz fərqli idi. Bədənim, səsim, düşüncə tərzim sürətlə dəyişirdi və gözlənilməz dəyişikliklər şəxsi dünyamızı təhlükə altında qoyurdu. Təbii ki, Şimamoto daha böyük fiziki və psixoloji dəyişikliklər keçirirdi. Bunlar da məni narahat edirdi. Anası mənə qəribə-qəribə baxmağa başlamışdı. Sanki demək istəyirdi: “Bu uşaq niyə hələ də bizə gəlir? Artıq qonşuluqda qalmır, həm də başqa məktəbdə oxuyur”. Bəlkə də, çox düşünməklə ağını çıxarmışdım.
Beləliklə, Şimamoto ilə yollarımız ayrıldı, sonda onlara getməməyə başladım. Güman ki (güman ki sözü bu məqamda işlətmək üçün ağlıma gələn yeganə sözdür. Çünki keçmiş adlanan yaddaş aralığını araşdırmağın və nəyin doğru, nəyin yanlış olmasına qərar verməyin vəzifəm olduğunu düşünmürəm), bu hərəkətim yanlış idi. Bacardıqca onun yanında olmalı idim. Ona ehtiyacım var idi, elə onun da mənə. Lakin çəkingənliyim mənə güc gəlirdi və qəlbimin qırılmasından çox qorxurdum. Onu bir daha görmədim. İllər sonraya qədər.
Bir-birimizi görməsək də, onu içimdə böyük sevgiylə daim düşünürdüm. Yeniyetməlik dövrünün qarma-qarışlığı və sıxıntıları ilə boğuşarkən birlikdə keçirdiyimiz anları düşünmək məni sakitləşdirirdi. Uzun müddət idi ki, qəlbimdə xüsusi bir yer tuturdu. Eynən restoranda küncdəki masanın üzərində “rezerv olunub” yazısı kimi bu xüsusi yeri məhz onun üçün saxlamışdım. Həm də bilə-bilə ki, onu bir də görməyəcəyəm.
Onunla tanış olanda hələ on iki yaşında idim və sözün həqiqi mənasında, heç bir cinsi hisslərim, yaxud istəyim yox idi. Buna baxmayaraq, sviterindən hiss olunan döşlərini və yubkasının altında nə olduğunu bilmək istədiyimi boynuma alıram. Amma bunun nədən xəbər verdiyi və nəyə aparıb çıxardığı barədə heç bir fikrim yox idi.
Əllərimi qulaqlarıma söykəyib gözlərimi bağladım və bir yeri təsəvvürümə gətirdim. Təsəvvürümdəki bu yer hələ yarımçıq idi. Qeyri-müəyyən, bulanıq və anlaşılmaz formalı bir yer. Amma əmin idim ki, orada məni həyati əhəmiyyətli bir şey gözləyir. Başqa bir şeyi də bilirdim: Şimamoto da bu yerə baxırdı.
Hələ fraqmental varlıqlar idik və daxilimizi doldurub ikimizi birləşdirən gözlənilməz bir reallığın varlığını indi-indi sezməyə başlamışdıq. Əvvəllər heç vaxt görmədiyimiz bir qapının qarşısında dayanmışdıq. Yalnız ikimiz idik və zəif titrək işığın altında axıb gedən on saniyədə bir-birimizin əlini bərk-bərk tutmuşduq.
2
Yuxarı siniflərdə adi bir yeniyetmə idim. Bu, həyatımın ikinci mərhələsi, şəxsi inkişaf yolumda növbəti addım idi – bu dövrdə fərqli bir insan olmaqdan əl çəkib normallaşmağa çalışırdım. Problemlərim də az deyildi. On altı yaşda kimin problemi olmur ki? Yavaş-yavaş mən dünyaya, dünya da mənə öyrəşirdi.
On altı yaşıma çatanda artıq evin əvvəlki balaca, arıq tək uşağı deyildim. Orta məktəbə başlamağımın ilk illərində evimizin yaxınlığında üzgüçülük dərslərinə gedirdim. Sürətli üzmə növündə peşəkarlaşmışdım və həftənin iki gününü hovuzda üzməyə ayırırdım. Kürəyim və sinəm genişlənmiş, əzələlərim güclənib bərkimişdi. Daha əvvəlki kimi bir-iki yağış damcısından soyuqlayıb yatağa düşən uşaq deyildim. Tez-tez hamamdakı güzgünün qabağında çılpaq dayanıb bədənimin hər yerinə diqqətlə baxırdım.
