Буулдьа суола

скачать книгу бесплатно


Мин этап айанын эрэйин-саатын туһунан толкуйдуубун, оттон кини букатын да атыны саныыр эбит.

Кырдьык да, оннук буолара чахчы. Биһиги систиэмэбит хамсыыра налыччы буолуо. Кэпсэтии үгэнигэр буолан, куоракка тиийбиппитин өйдөөмүнэ хааллым. Милииссийэҕэ кэлэн, наадалаах докумуоннары толорон, дьуһуурунайга Масалованы туттардым. Дьахтар дьуһуурунай биэрбит аһылыгын хайыһан да көрбөтө.

Василий Дмитриевичкэ сырыым туһунан дакылааттаатым. Хайдах да бу эдэр нуучча дьахтарыгар тугунан эмэ көмөлөһөргө бигэ сананным. Сүүрбэ да сыл кырдьыбатар, өскөтүн этэригэр дылы төрүт да буруйа суох буоллаҕына, суолга халтайга эрэйдэниэ, санаата алдьаныа турдаҕа. Бу дьыалаҕа Масалованы тутан кэлбит киһи быһыытынан кыттыгастаах курдук сананным. Сааттаахтык тутуллан тиийэн босхолонон хааллаҕына, биһиги туспутунан туох өйдөбүл хаалыай?

– Василий Дмитриевич, Масалова тылыттан-өһүттэн иһиттэххэ, отой да буруйа суох быһыылаах. Ыытан кэбистэхпитинэ хайдах буолуой, баран, бэйэтэ быһаарыстын ээ, – диэн бэйэм санаабын быктардым.

– Хайдах буолбут киһигиний?! Ол буруйдаах киһи тылын итэҕэйэҕин дуо? Хаайыыттан куотаары тугу баҕарар лахсыйыахтара. Чуолкайдык эппиттэр буолбат дуо, тутуҥ, хаайыҥ диэн. Сойуус үрдүнэн итинник телеграммалары толорбокко оннук-маннык толкуйдуу сылдьар буоллахпытына буруйу оҥорууну кытта хайдах охсуһабыт?! Ити санааҕын бырах. Хата, тутуллубутун туһунан тахсан телеграммата оҕус, хаалларын туһунан уурааҕы ыыта оҕустуннар. Бүттүбүт, табаарыс младшай лейтенант.

Мин итинник диэхтээҕин эрдэттэн сэрэйэр этим. Кини бэйэтэ кытаанах майгылааҕын таһынан олохтоммут сокуону тутуһарын дуоһунаһа да эрэйэн эрдэҕэ. Телеграмма биэрэ охсубатым. Начальникпар Тит Николаевичка тахсан, Масалованы туппутум туһунан сиһилии кэпсээтим.

– Тит Николаевич, кэлэн иһэн, Масалованы кытта туох буруйу оҥорбутун туһунан ыйыталастым. Мин санаабар, киһи хаайыах буруйун оҥорботох курдук. Ону ааһан быйыл дьахтар сыла. Оскуолаҕа киирэ илик саастаах кыыстаах. Хайдаҕын да иһин, хаайыыттан босхолуохтара.

– Бу киһи албакаат буолан бүппүккүн дии. Эдэр киһи, кыраһыабай дьахтары көрөн, сүрэҕиҥ уйулҕата хамсаабыт дуу? Чэ, ити мин дьээбэрэн эттим. Чахчы, эн интуицияҥ итинник эппит буоллаҕына, оттон биһиги үлэбитигэр курдаттыы таайыы, сэрэйии кырата суох миэстэни ылар, маннык гыныахха. Почтаҕа баран, телеграмма ыыппыт дьону кытта кэпсэт. Масалова туох буруйу оҥорбутун туоһулас. Онтон быһаарыахпыт, – диэн түмүктээтэ.

Бэйэбин босхолоппут курдук сананан, почтаҕа тэбинним. Армавиры кытта сибээс, сакаастаатахха, биир нэдиэлэнэн бэриллиэ диэтилэр. Эчи, уһунун. Тугу да ситиспэккэ төнүннүм. Үлэ кэннэ дьиэбэр тиийэн, ийэбэр алаадьы оҥортордум. Киэһэ кэлэн, дьуһуурунайынан Масаловаҕа бэрдэрдим.

Сарсыныгар Тит Николаевичка киирбиппэр ыксаама, кэтэһиэххэ диэтэ. Мин ыксыырым сүр, күнүн аайы кинини кытта ньээҥкэлэһэр бириэмэм суох:

– Масалова манна олорбот диэн телеграммата охсуохха уонна бэйэтин ыытан кэбиһиэххэ, баран быһаарыстын ээ, – диэн этии киллэрдим.

– Дьэ, ыксал киһигин, доҕор, – Тит Николаевич тохтуу түһэн толкуйдаата. – Кэргэнин ыҥыр уонна Армавирга диэри билиэттэ ылларан, сөмөлүөккэ киллэрэн ыыт. Уонна дойдутугар барбыт диэн телеграммата оҕус, – диэн мин этиибэр сөбүлэһэн, дьаһал биэрдэ.

Масалованы хаайыыттан таһааран, кэргэнигэр эрийтэрдим. Кэргэнэ киэһэ кыыһын кытта кэллилэр. Авиапорду кытта кэпсэтэн, Дьокуускайынан Армавирга диэри аһаҕас күннээх билиэт ыллаттардым. Нөҥүө сарсыардатыгар босхолоон, Тойон Хонууга таһааран Дьокуускайдаттым. Василий Дмитриевич ону билэн, сэттэбин ыла сыста:

– Туох эмит буоллаҕына, эн эппиэттиэҥ! – диэн кытаанахтык сэрэттэ.

Дьэ, ол курдук, мин Масалованы итэҕэйэн, оттон начальнигым миэхэ эрэнэн, итинник судургута суох быһаарыыны ылынан турардаахпыт.

Күннэр ааһан истилэр. Иккиэйэх холуобунай ирдэбил иниспиэктэригэр дьыала элбэх, оройуон киэҥ.

Биир сарсыарда тыаҕа командировкаҕа бараары, уҥуор тахсан, сөмөлүөт көтөрүн күүтэ сырыттым. Ол бириэмэҕэ Дьокуускайтан сөмөлүөт кэлэн түстэ. Дьон тахсыбытыгар көрбүтүм, арай кинилэр быыстарынан Масалова иһэр эбит. Мин турарбын көрөөт, үөрэ-көтө кэлэн дорооболосто. Тохтоло суох, табыллан сылдьыбытын туһунан кэпсээн ыһан-тоҕон кэбистэ. Кини дьыалатын суукка тириэрдибэккэ саппыттар, оттон тойонун хаайбыттар. Туох да эрэйэ суох, дьыалатын быһаарсан, биһиэхэ махтала улахан. Регистрация саҕаланан, мин барыахтаах сирбэр көттүм.

Сайын ааһан күһүн буолла. Түбүк бөҕө буола сырыттахпына:

– Эйиэхэ дьон кэллэ, – диэн дьуһуурунай биллэрдэ. Тиийбитим, Масалова кыыһын уонна биир билбэт киһибин кытта турара. Валентина Андреевнаны хоспор киллэрэн сэһэргэһэ түстүм. Билбэт киһим саҥа кэргэнэ эбит. Армавирга сырыттаҕына, эрэ ыала дьахтары кытта бэртии буолбуттар. Онтон сылтаан, атырдьах салаатыныы арахсыбыттар. Самодеятельноска кытта сылдьан, байааҥҥа оонньуур киһиэхэ кэргэн тахсыбыт. Бу хоту үлэлии баран иһэллэр эбит.

Валентина Андреевна ити кылгас кэмҥэ милииссийэ туһунан санаата тосту уларыйбытын уонна ол санаатын үйэ-саас тухары илдьэ сылдьыан туһунан бэрт үгүс үтүө тылы эппитэ.

Флигель

Холуобунай ирдэбил үлэтэ киэҥ уонна, саҥатык үлэлии сылдьар буолан, билбэтим-көрбөтүм элбэх. Күннээҕи түбүктэн ордон, тохтотуллан көрдөбүлгэ сылдьар дьон дьыалаларынан олохтоохтук дьарыктаныаҕы бириэмэ да тиийбэт курдуга. Ол да буоллар, сөп буола-буола ылан үөрэтэрим, өссө тугу гыныахха диэн толкуйтан тиийбэтин ситэрэн-хоторон биэрэрим.

Мин иннибэр аҕыйах лиистээх Шебетовскай диэн нуучча уолун көрдүүр дьыала сытар. Кини Кыһыл Сыырга үлэлии сылдьан, мин өссө кэлиэм инниттэн ыарахан холуобунай дьыаланы оҥорон баран туттарбакка күрээн сылдьара. Ханна баара биллибэт буолан, Сойуус үрдүнэн көрдөнөрө. Төрөөбүт сиригэр милииссийэҕэ тиийэ сырытта дуо диэн сурук ыыттым уонна төрөппүттэрин туоһуластым. Син балай эмэ буолан баран хоруй кэллэ, ийэтэ дойдутугар олорор эбит. Борокуруортан көҥүл ылан, Шебетовскай ийэтигэр уолугар суругар хааччахтааһын миэрэтин тутуннум.