Kosagöl

скачать книгу бесплатно

Kosag?l
Xaliq Temur M?mm?dov

Bu ?s?r h?yatin ?n g?z?l, ?ilgin ?agi olan g?ncliyin, yolunda hansisa ke?ilm?z s?ddin olacagini hesaba almayan ?lvi sevginin ustaliqla q?l?m? alinmis hekay?tidir. "Q?m yagisi", "Nastya", "40-ci g?n" kimi ?s?rl?rin m??llifi, burada oxucularin ixtiyarina veril?n "Kosag?l" ?s?rind? d? iki g?ncin enisli-yoxuslu h?yat yollarindan, onlarin s?rh?d tanimayan odlu m?h?bb?tl?rind?n, h?yatin qarsida g?zl?y?n agir, b?z?ns?, olduqca amansiz sinaqlarindan danisir.

Xaliq M?mm?dov

Kosag?l

Iyirmi d?qiq? olardi ki, magistral yoldan ?ixib, ikinci d?r?c?li yolla gedirdik. Masin d?ng?l?ri olmayan ensiz hamar yolla y?ng?lc? s?t?y?r, h?r iki t?r?fd? q?tb? q?d?r uzanan ?kin sah?l?ri bir-birini ?v?z edirdi. M?nim hesabimla, axtardigim k?nd ?oxdan qabaga ?ixmaliydi. Magistral yoldan on-on iki km arali olmaliydi. Amma n? k?nd g?r?n?rd?, n? d? bir masin. Yol bos oldugundan, sorusmaga da imkan yox idi. H?yat yoldasim arxa oturacaqda oturub hansisa jurnali v?r?ql?yirdi. Onu ?ox el? maraqlandirmirdi m?nim n? ???n ?sas yolumuzdan ?ixib tarlalar arasi getm?yim. ?ox g?man, d?s?n?rd? ki, bir halda m?n d?sd?m bu yola, dem?k bel? d? lazimdir. ?mumiyy?tl?, bu insan h?y?canlamagi, narahat olmagi ?ox da ?z?n? yaxin buraxmir. “S?n varsan, m?n niy? narahat olmaliyam?” – Ne?? onillikl?rdir ki, bu devizl? yasayir. Adam, az qalir qibt? el?sin.

Bird?n qabaqda Yol Polis masini g?r?nd?. Iki pols yolun qiraginda masina s?yk?nib dayanmisdilar. D?z yanlarinda saxladim, salamlasdim.

–G?n?n?z xeyir! M?n Kosag?l? d?zm? gedir?m?

–Baxir hansina, Kosag?l qosadir, b?y?k var, balaca var. Bir d? k?nd var.

–Dogrusu, bilmir?m. G?l d? balaca olmalidir, k?nd d? otuz-qirx evd?n ibar?tdi.

Polisin biri, qirx-qirxbes yasli zabit masina yaxinlasdi. Diqq?tl? ?z?m?, sif?timd?ki uzun ?apiga baxdi. Ciddil?sdi, n?s? dem?k ist?di, n?z?rl?ri endi yerind? g?z?l oturmus qalstukuma. Iki il qabaq, yoldasimin m?n? Italiyada h?diyy? etdiyi, ?st?nd? yaris avtomobill?ri s?kill?ri olan bu qalstuk, y?qin ki, polisin maasinin yarisi q?d?r d?y?rind? idi. D?yisdiyini a?iqca hiss etdim. “?apiqli, eyb?c?r fizionomiya bel? qalstukla?” – d?s?nd? y?qin. Yumsaq s?sl? dill?ndi:

–Otuz-qirx ev? Yox, qardas, orada uzagi, on ev ola – olmaya.

–Ola bil?r, iyirmi-otuz il qabaq olmusam. – M?n cavab verdim.

–H?, onda oradir. Bu yol d?z oralara gedir. Ki?ik Kosag?l d? bu yoldadir, h?min k?nd d?. C?mi ?? km yolunuz qalib.

–?ox sag olun, – deyib, yola d?sd?m.

Maraqlidir h?yat. Kiml?rs? (o c?ml?d?n, yumrugu, g?c? il? is g?r?n t?b?q?) m?ni ?z?md?ki uzun ?apiga g?r? ?z?n?nk? sayir. Kiml?rs?, m?s?l?n, polis v? dig?r qulluq?u t?b?q? bahali qalstukuma g?r? t?yin edir ki, m?n d? onlardanam. ?yr?smis?m bu ne?? ild?…

Polisl? olan dialoqumuzu esid?n h?yat yoldasim arxada ?z-?z?n? danisirmis kimi dill?ndi:

–Kosag?l… Kosag?l… iyirmi il, otuz il qabaq…

Yoldasimin deyintil?ri altinda bu ?? km qurtardi, ?atdim k?nd?. Budur ki, var! Tanidim bu q?vsvari k???ni. Dem?k olar ki, k?ndd? h?r sey d?yismisdi. ?ks?r evl?r ya tam s?k?lm?s, ya da, vaxtin, ill?rin h?km?n? ?sas?n k?hn?lib ??km?sd?. C?mi, bir ne?? evd? yasayis g?r?n?rd?.

Bu da g?l? en?n k???. ?vv?l, ist?dim d?s?m g?l? ged?n yola. Amma, d?z ke?dim. Ilk olaraq, m?ni bu k?nd? d?nm?y? m?cbur ed?n baslica m?qs?d? ?atmaq ???n t?l?sdim.

G?l? ged?n yolla k?sism?d?n aitmis-yetmis addim sonra olmali idi h?min ev.

?fsuslar! Yox idi axtardigim ev. Onun yerind?, yasayis evi olmadigi g?r?n?n yonulmus agac k?r?nl?rind?n t?z?c? qurasdirilmis balaca, t?xmin?n, 6mx6m olan bina durmusdu. D?z qabaginda dayandim, yer? d?s?b yaxinlasdim. Binanin qabaginda asilan iri l?vh?d? “Feldser m?nt?q?si” yazilmisdi. H?nd?rl?y? bir metr? yaxin olan hasara dirs?kl?nib ?trafa n?z?r saldim. H?r sey d?yismisdi, basqalasmisdi. Hasarla bitisik bit?n agcaqayin da basqasi idi. Y?qin, ??r?y?b getmisdi ?vv?lki agcaqayin. Agcaqayina t?r?f getdim. Dey?s?n, ikic? sey d?yism?misdi: birisi, k???nin sag t?r?find?, aralida yerl?s?n q?birstanliq. Bir azca, dey?s?n, b?y?y?b yola yaxinlasmisdi. Ikinci d?yism?y?n agcaqayinin arxasina gizl?nmis, arxasi ev? t?r?f olan oturacaq. Qalin beslik taxtadan d?z?lmis oturacaq k?hn?lib b?zi yerd?n ??r?s? d?, oturmaga yararli idi. Oturdum bu oturacaga. Vaxtil?, c?t oturdugum oturacaga…

…Istilik olsa da, hava k?l?kli idi, qoca agcaqayinin iri budaqlari basimizin ?st?nd? l?ng?r vururdu. “Yaxin otur, – dedim, – y?ng?ls?n, k?l?k aparar s?ni”. M?n? sixildi. Bu vaxt k???d? kims? maqnitafonla ke?irdi, mahni s?si g?ldi: “…Iyirmi il az deyi, az deyil…” Basini qaldirib yavascadan dill?ndi: “Iyirmi il, g?r?s?n, n? olacaq Iyirmi ild?n sonra?” “N? olacaq, Marsda yasayacaq insan. Ayin ?z?rind? is? taxil ?k?c?kl?r. Ilk fermer d? biz olacagiq, tatar olacaq”– dedim. “Y?qin, besbarmagin iyi-l?zz?ti g?t?r?c?k orani… – zarafatla des? d?, ciddi idi. – M?n ikimizin h?yatini tuturam n?z?rd?… Bilir?m n? olacaq, amma, dem?y?c?m!” “D?z edirs?n, dem?. Qoy sirr olsun, sirli v? xosb?xt h?yat yasayacagiq s?ninl?”, – dedim. X?st?liyin ?st?n g?l? bilm?diyi, g?z?lliyini qoruyub saxlayan, n?vazis v? sevgi dolu g?zl?rini zill?di m?n?. Sanki m?nim g?zl?rimd? g?rm?k ist?yirdi Iyirmi il sonrani. G?zl?ri g?zl?rim? yaxinlasdi, dodaqlari dodaqlarima. Axsamin yumsaq toranligi b?r?d? bizi. H?r sey ?ridi, itdi bu toranliqda. O axsami m?n? el? g?ldi ki, n?d?ns?, ?zb??z t?r?f mes?nin ?t?yind? g?r?n?n q?birstanligin q?bir daslari itm?di bu yumsaq qaranliqda. ?ksin?, sanki onlar b?r?nd?kl?ri ?b?di s?kutdan oyanaraq biz? t?r?f boylandilar. M?n? el? g?ldi ki, q?bir daslari bizi g?rm?k ???n, t?bi?tin yalniz ?z?n?n basa d?s? bil?c?yi dill? biz? n?s? dem?k ???n b?y?d?l?r, uzunlasaraq, ?f?ql?r? q?d?r qalxdilar…

***

M?ni fikird?n yoldasimin s?si ayiltdi, masindan d?s?b g?lmisdi yanima:

–Kosag?l! M?n bildim bura haradir! Basa d?sd?m, niy? yolumuzu d?yisib bura g?ldin! Bu k?nd uzun ill?r qabaq, s?nin yasadigin k?nddir.

Cavab verm?dim, sakitc? masina oturdum.

–Ilk m?h?bb?tin yasayib burada, g?ldin ki, g?r?s?n! ?z?n? olmasa da, xatir?l?ri oyada bil?c?k n?yis? g?rm?k ???n.

Guya esitm?dim, masini is? saldim.

–Yasimin ?llini haqladigi halda, s?nin az qala, yarim ?sr qabaq etdiyin axmaqliqlara g?r? indi ?hvalimi pozan deyil?m, narahat olma! – dedi h?yat yoldasim.

?z?m? m?cbur etdim g?lm?y?. Q?hq?h?m g?l?nc, acizan? alindi. Masini firlayib g?l? ged?n yola d?sd?m. Budur Kosag?l! H?min sahil olsa da, sahibsizlik, baximsizliq h?km s?rd?y? aydin g?r?n?rd?. G?l?n sag t?r?fi yamacda ??-d?rd n?f?r qiz-qadin ?iy?l?k yigirdilar. Masindan d?sd?m, yoldasim da m?niml?.

–Amma, suala cavab vers?n pis olmazdi, niy? t?rk etdin ilk m?h?bb?ti?

–Bilirdim ki, s?ni tapacam, ona g?r?! – dedim.

G?l?n quru il? t?masda oldugu x?td? dayandim. H?yat yoldasim n?s? deyirdi. Son s?zl?rini basa d?sd?m.

–Yaxsi, diqq?tl? bax! Itirmis?n, b?lk? tapdin sularda. M?ns? bir az ?iy?l?k yigim. ?z?n? suya atmaq ist?s?n, m?n? x?b?rdarliq et…

Hava k?l?ksiz oldugundan, burada tam s?kut h?km s?r?rd?. Bu sakitlikd?n uyuyan g?l?n hamar s?thi n?h?ng v? r?ngli bir s?s?ni xatirladirdi. G?r?sd?n sevins?m d?, k?d?rli notlardan ibar?t s?sl?:

–Salam, Kosag?l! – dedim, – salam, ?zizim!

Tam sakitlik uzun s?rm?di. M?n salamlasib qurtaranda, g?l?n suyu q?fil t?rp?ndi, suyun ?z?nd? yaranan ki?ik dalgalar m?n t?r?f? qa?araq, z?rifc? z?rb?l?rl? ayagimi vurmaga basladilar. N?s? deyirdil?r dalgalar. Salamalasir v? o ill?rin cavabsiz qalan suallarina cavab ist?yirdil?r.

Baxislarim zill?nmisdi dalgalara. Axi, su ?n b?y?k m?lumat dasiyicisidir, deyirl?r…

***

Taxil yigiminda yerli t?s?rr?fatlara k?m?k m?qs?di il? t?skil olunmus s?r?c?l?rd?n ibar?t d?st?miz kolxozun binasinda bos zala yigilmisdi. Hamimiz s?h?rd? biz? verilmis ?z y?k masinimizla g?lmisdik. (O d?vrl?rd?, ?kin-s?pin isl?rind? d?vl?t, k?n?ll? s?r?c? d?st?l?ri yaradaraq t?s?rr?fatlara yardim g?st?r?rdi) Burada bizi ?? qrupa b?ld?l?r. Bizim d?st? on iki y?k masinindan ibar?t idi. ?st?m?zd? r?hb?rlik ed?n komandirimiz ke?mis artilleriya mayoru idi. “K?nd qizlarini incitm?yinizi q?ti qadagan edir?m! Alic?nab olun g?r?sd?!”– dey? zarafat etdi…

Kolxozda r?hb?rlik bizim s?n?dl?ri qeydiyyata alanda, m?nim "D" kateqoriyama baxib: "Sah?l?r? yem?k dasiyan, h?m d? kolxozun qiraq k?ndl?ri arasinda gedib-g?l?n avtobusun biri s?r?c?s?zd?r", – dedi. – Siz “Kamaz” inizi qoyun qaraja, dursun h?l?lik”.

Kolxoz bir b?y?k (m?rk?z) k?ndd?n v? ?traflara s?p?l?n?n bes xirda k?ndl?rd?n ibar?t idi. Bura, h?m d?, Elml?r Akademiyasinin k?nd t?s?rr?fati v? toxum?uluqla m?sgul olan m?rk?zl?rd?n birinin t?cr?b? bazasi idi. (El?, indi d? isl?yir h?min elmi-t?dqiqat bazasi) Toxum sortlari yetisdirirdil?r. ?oxlu elmi is?il?r, aspirantlar ?alisirdilar burada.