Səbahəddin Əli haqqında xatirələr

скачать книгу бесплатно

* Ýstanbul Kiþi Müəllim Məktəbinə keçərək sonuncu sinfi burada oxudu.

* Balýkəsirin “Çaðlayan” jurnalýnda ilk þeirləri çap olundu (mart).

1927

* Ýstanbul Müəllimlər Məktəbini bitirdi (21 avqust).

* Yozqat Cümhuriyyət Ýbtidai məktəbinə təyin olundu (1 oktyabr).

1928

* Yay tətilini Ýstanbulda keçirtdi.

* Elan olunmuº imtahandan keçərək Milli Təhsil Nazirliyi tərəfindən Almaniyaya göndərildi (noyabrýn sonlarý).

1930

* Almaniyadan qayýtdý (yaz).

* Yay aylarýnda maaº ala bilməsi üçün Bursanýn Orxan-qazi-Orxaneli rayonuna təyinat aldý.

* Qazi Təhsil Ýnstitutunda alman dilindən attestasiya imtahaný verdi.

* Aydýn orta məktəbinə alman dili üzrə müəllim təyin olundu (24 sentyabr).

* Ýlk ictimai realist hekayələri “Rəsmli ay”da çap olundu.

* Həmin jurnalda korrektor və katib kimi iºləyən Nazim Hikmətlə tanýþ oldu.

1931

* ªikayət nəticəsində daðýdýcý təbliðat həyata keçirdiyi ehtimalý ilə həbs olundu. Üç ay müddətinə Aydýnda məhbus kimi qaldýqdan sonra bəraət aldý.

* Konya orta məktəbinə alman dili müəllimi təyin olundu (30 sentyabr).

1932

* Bir əyləncə zamaný oxuduðu satirik þeirdə Atatürkü təhqir etməsi səbəbilə Camal Kutay və Emin Soysal tərəfindən ºikayət olunaraq həbs olundu (26 dekabr).

1933

* Konya Birinci Ýnstansiya Cəza Məhkəməsi tərəfindən birillik həbsə məhkum olundu (7 yanvar).

* Kassasiya üçün yazdýðý ərizəyə mənfi cavab verildi. Cəzasý on dörd ayadək uzadýldý (3 mart).

* Məmurluq qeydiyyatý ləðv olundu (29 aprel).

* Sinop həbsxanasýna keçirildi (12 may).

* Cümhuriyyətin yaranmasýnýn onuncu ili münasibətilə qəbul olunan ümumi əfv qərarýndan yararlanaraq cəzasýnýn bitməsinə bir neçə ay qalmýþ azadlýða çýxdý (oktyabr).

1934

* Əvvəlki fikirlərini dəyiºdirməsini sübut etməsi ºərtilə dövlət iºinə qəbul olunacaðý bildirildi.

* “Varlýq” jurnalýnda Atatürkü mədh edən “Mənim eºqim” adlý þeiri dərc olundu (15 yanvar).

* Milli Təhsil Nazirliyi Təlim və Tərbiyə Dairəsinə ekspert təyin olundu (30 sentyabr).

* “Daðlar və külək” adlý ilk þeirlər kitabý çapdan çýxdý.

1935

* Hüseyn qýzý Aliyə ilə Ýstanbulda evləndi (16 may).

* Milli Təhsil Nazirliyi Nəºriyyat müdürlüyünün idarə sədri qoyuldu (25 iyun).

* Əlavə vəzifə olaraq Ankara Ýkinci orta məktəbinə alman dili müəllimliyi verildi (noyabr).

* “Dəyirman” adlý hekayə kitabý nəºr olundu.

1936

* Atasýnýn adý Əlini özünə soyad kimi götürmək istədi. ªəxsi adlarýn soyad olmayacaðý deyildiyinə görə “Alý” soyadýný götürsə də, bu soyaddan heç istifadə etmədi.

* “Quyucaqlý Yusif” “Tan” qəzetində hissə-hissə dərc olunmaða baþladý (9 noyabr).

1937

* Əsgərliyə getdi. Ýstanbuldaký Ehtiyatda olan Zabitlər Məktəbindən çavuþ kimi çýxacaðý halda, Səffət Arýqanýn vasitəçiliyi ilə leytenant olaraq çýxdý (may).

* “Səs” adlý hekayə kitabý və “Quyucaqlý Yusif” romaný nəºr olundu.

* “Quyucaqlý Yusif” romaný ailə həyatý və əsgərlik əleyhinə olmasý səbəbilə satýþdan yýðýþdýrýldý (iyun).

* Qýzý Filiz dünyaya gəldi (30 sentyabr).

1938

* Leytenant olaraq Əskiºəhərə təyinat aldý (aprel).

* Əvvəlcə Musiqi Müəllim Məktəbinə (3 dekabr), ardýnca da Dövlət Konservatoriyasýna təyinat aldý (10 dekabr).

* Karl Ebertin tərcüməçisi, müəllim və dramaturq olaraq çalýþdý.

1939

* Müharibə baþladýðý üçün yenidən əsgərliyə çaðýrýldý. Ýstanbulda Böyükdərədə çörək bölməsinə təyin olundu.

1940

* “Ýçimizdəki þeytan” romaný nəºr olundu. Türkçülərin reaksiyasýna tuþ gəldi. Müəllifə qarþý usandýrýcý yazýlarýn dərcinə baþlandý.

* “Xəz paltolu madonna” “Həqiqət” qəzetində hissə-hissə dərc olunmaða baþladý (18 dekabr).

1943

* “Yeni dünya” adlý hekayə kitabý çapdan çýxdý.

* “Xəz paltolu madonna” romaný nəºr olundu.

* Ýqnasio Silonenin “Fontamara” əsərini tərcümə etdi.

1944

* Onu mətbuat vasitəsilə təhqir edən Nihal Atsýzý məhkəməyə verdi (26 aprel). Atsýzýn günahkar olmasý qəbul edildi və o, dördaylýq həbs cəzasý aldý.

* Üçüncü dəfə Çankýrýda əsgərliyə çaðýrýldý (noyabr).

1945

* Cami Bayqurtla “Yeni dünya” qəzetini çýxardý (1 dekabr).

* Rəhbərlik tərəfindən də dəstəklənən aksiyalar nəticəsində “Tan” qəzeti və bəzi nəºriyyatlar təcavüzə məruz qaldý, yandýrýlýb daðýdýldý (4 dekabr).

* Nazirliyin sərəncamýna alýndý (11 dekabr).

1946

* Əsəd Adil Türkiyə Sosialist Partiyasýný yaratdý (14 may).

* ªəfiq Hüsnü Türkiyə Sosialist Fəhlə və Kəndli Partiyasýný yaratdý (20 iyun).

* Əziz Nesinlə birlikdə “Markopaºa” qəzetini çýxardý (25 noyabr).

* Hər iki partiya baðlandý, rəhbərləri həbs olundu (16 dekabr).

1947

* “Hamýnýzýn kökünə kibrit suyu” baþlýqlý imzasýz (Əziz Nesin yazmýþdý) yazýda (“Markopaþa”, 16 dekabr, 1946) Cəmil Səid Barlasa olunmuº təhqirə görə dörd ay (10 mart); “Bilirsinizmi?” baþlýqlý yazýda Falih Rýfký Ataya olunmuº təhqirə görə üç ay məhkumluq cəzasý aldý (25 iyun). Kassasiya məhkəməsinə müraciət etdi.

* “Markopaºa” hərbi vəziyyət tərəfindən baðlandýqda “Mərhumpaºa” (26 may), “Məlumpaºa” (8 sentyabr), “Əlibaba” (25 noyabr) adlarý ilə nəºr olundu.

* “Həsən Əli – Kənan Dönər komediyasý” yazýsýnda (“Mərhumpaºa”, 26 may) Nihal Atsýz təhqir olunduðu üçün məhkəməyə verildi.

* Cəmil Səid Barlasla baðlý cəzasý dəqiqləºdikdə Ýstanbul həbsxanasýna salýndý, sonra Üsküdara keçirildi (may).

* Həbsdən çýxdý (sentyabr).

* “Ədalət dəhlizlərində” yazýsýna (“Mərhumpaºa”, 26 may) görə “Ədaləti təhqir etmə” üzrə məhkəmə prosesi baþlandý, həbs qərarý verildi (14 noyabr).

* Həbs olunaraq Sultanəhməd qazamatýnda on iki gün yatdý (19 dekabr). Məhkəmə prosesindən sonra sərbəst buraxýldý (30 dekabr).

* “ªüºə imarət” adlý hekayə kitabý nəºr olundu. Kitab sonradan Nazirlər Kabinetinin qərarý ilə satýþdan yýðýþdýrýlacaqdý.

1948

* M.Əli Aybarýn çýxardýðý “Qandallý hürriyyət”dəki “Ən böyük təhlükə” yazýsýna (5 fevral) görə təqibə məruz qalmýþdýr.

* Bir yük maþýný alaraq yükdaþýma iþinə baþladý.

* Həbsdə yatarkən tanýþ olduðu Bərbər Həsən Turalýn tapdýðý Əli Ərtəkinin vasitəçiliyi ilə xaricə qaçmaða təºəbbüs göstərdi (31 mart).

* Nəþi Qýrxlarelinin Sazara kəndi yaxýnlýðýnda tapýldý (16 iyun).

1949

* Ýctimaiyyət yazýçýnýn öldürüldüyünü aylar sonra öyrəndi. Ýstanbul polisinin Bolqarýstana adam qaçýran bir þəbəkəni izlədiyi vaxt tutulan Əli Ərtəkinin Səbahəddin Əlinin qatili olduðu açýqlandý (12 yanvar, 1949). Cinayəti “milli duyðular” altýnda iþlədiyini deyən qatilin keçmiºdə mühakimə olunduðu, hüquq-mühafizə təþkilatýnda bir müddət vəzifə tutduðu məhkəmə zamaný ortaya çýxdý.