banner banner banner
Дараванне
Дараванне
Оценить:
Рейтинг: 0

Полная версия:

Дараванне

скачать книгу бесплатно


І вось я вяртаюся y свой гарнiзон, раскватэраваны y вёсцы за два дзясяткi кiламетраy ад горада. Вяртаюся да Зосi. «Я кахаю цябе», – сказаy я ёй. Завучыy гэтую фразу на яе роднай, вельмi прыгожай мове. Яна нiчога не адказала. У яе вялiзныя веi ды шэрыя вочы. Даyгiя светлыя валасы. Яна лёгка чырванее. Яе ногi y драпiнах, бо ходзiць яна звычайна без абутку. На правай галёнцы вялiзная радзiмка. Усё гэта кранае мяне да слёз. «Я хачу ажанiцца з табой». Пахiтала галавой i адвярнулася. «Варум нiхт? Вайна хутка скончыцца. Тут будзе Рэйх». Увайшла яе мацi з маленькiм Зосiным братам на руках, i я замаyчаy».

Многiя з напiсаных сказаy былi закрэслены, i таму на наступнай старонцы тэкст удалося разабраць толькi часткова:

«…у лесе мне паказалi сляды партызанскага лагера: папялiшчы, крэпасцi з бярвення. Ранiцай бачыy у вёсцы павешанага партызана. На грудзях у яго дошчачка з надпiсам: «Я забiваy нямецкiх салдат». Навошта мы прыйшлi на гэтую зямлю? Каб забiваць i быць забiтымi?

У лесе за вёскай знайшлi труп радавога Фiшара. Да грудзей прымацаваны шматок паперы, на якiм яго рукою напiсана: «Im Namen des Vaters, des Sohnes und des heiligen Geistes… Amen… Auf Wiedersehen… Auf Wiedersehen… Morgen um 9 Uhr gehen wir nach Hause, nach Hause, zu meiner Mutter…» … «Яны хочуць заyтра y дзевяць? Што ж, цудоyна! Заyтра сюды прыбудзе палiцэйскi батальён, каб адправiць iх да прабабуль дакладна па графiку!» – пачуy я праз адкрытае акно камендатуры.

Заyтра y дзевяць гадзiн вёска мусiць быць лiквiдавана. З усiмi жыхарамi.

Не адразу знайшоy патрэбныя словы. «Заyтра тут будзе… айнзацгрупе». Зося зразумела. Твар яе пабялеy. «Давай уцячом… разам… туды, дзе не ваююць… яшчэ засталiся такiя краiны…» Пахiтала галавой. – «Варум?» – «Цябе заб’юць». Я yхапiyся за гэтыя словы: «Ты клапоцiшся пра маё жыццё. Значыць, ты мяне yсё ж такi кахаеш?» Зноy маyчанне y адказ. Тады я знайшоy у кiшэнi запальнiчку, паднёс язычок полымя да свайго левага пляча. Зося yскрыкнула. «Я цябе ка-ха-ю, – паyтарыy я, зноy на яе мове, i не yстрымаyся, застагнаy ад болю. – А ты?» Не прымаy агонь, пакуль яна не кiyнула галавой як быццам бы сцвярджальна – усё так жа моyчкi, апусцiyшы вочы.

Ранiца. У вёсцы нiводнага жыхара. Ноччу yсе сышлi. У лес. І Зося з iмi. Камандзiр айнзацгрупы рваy на сабе валасы ад злосцi. Калi б ён ведаy, што гэта я iх папярэдзiy, мяне, напэyна, чакаy бы трыбунал».

Галава цяпер па-сапраyднаму балела – пэyна, ад снатворнага, ад намаганняy разабраць незнаёмы почырк на чужой мове. Далей у дзённiку была вырвана старонка, а на наступнай iшлi кароткiя адрывiстыя фразы, напiсаныя каравымi лiтарамi:

«…трупы ляжалi ля пунi з раскрытымi насцеж дзвярамi… там, дзе iх расстралялi… так я y апошнi раз убачыy Зосю… i яе мацi, i маленькага брата… вочы Зосi былi шырока расплюшчаны… i абсалютна пустыя… як неба, якое y iх адлюстроyвалася… чорнае ад дыму… напэyна, яна нават не паспела спалохацца… або што-небудзь успомнiць… мне сказалi, тое заслуга палiцэйскага з мясцовых, ён ведаy, як прабрацца на востраy у балоце, дзе жыхары вёскi звычайна хавалiся… потым я яго yбачыy… увiшны, з прылiзанымi валасамi i маленькiмi вусiкамi, пукатымi вочкамi колеру рэдкае кавы… палiваy бензiнам сцены пунi… ён i сёння стаiць перад вачыма… я пакляyся сабе, што высачу яго… я не мог пакараць iх усiх, сваiх i чужых… але я мог забiць аднаго…»

Яна вярнулася y спальню i затрэсла Ральфа за плячо: «Слухай, я зразумела, чаму Ганс увесь час уцякаy з дому! Твой бацька… давай забяром яго! Зараз жа! Я буду даглядаць яго сама!» Ральф, спрасонку вельмi падобны да бацькi, такi ж ускудлачаны, з памятым тварам, ледзь разляпiy павекi: «Навошта так спяшацца? Вечарам наведаем яго, о’кей?» – i зноy правалiyся y сон. І яна, пастаяyшы хвiлiну ля ложка, кiнулася y гараж. Стары «фальксваген» Ганса завёyся адразу. Яна паехала скрозь попельную iмглу, паехала насустрач дажджу, i раптам узгадала, што забыла yставiць кантактныя лiнзы, – ай, як гэта нядобра, улiчваючы, што машыну яна водзiць усяго толькi два гады, кiроyца з яе пакуль няважны, ну нiчога, як-небудзь абыдзецца… Дождж лiy усё мацней i мацней, дворнiкi не паспявалi за iм… паварот, зноy паварот, а цяпер уверх… асцярожна, не спяшайся… І раптам адчула, як задняе кола слiзганула кудысьцi yбок, машыну пацягнула yправа, да абрывiстага схiлу. Павольна, вельмi павольна, па сантыметры выварочваючы руль, яна вярнулася на шашу, пастаяла крыху i, аблiзаyшы перасмяглыя вусны, рушыла наперад.

…Насустрач ёй выкацiлася рабацiнiстая i цемнавокая, падобная да каляднай булкi з разынкамi ды карыцай, медсястра. «Я прыехала да Ганса Краyза». – «Зараз час не для наведванняy, фрау Краyз. Вы можаце пабачыць спадара yдзень, i yрач павiнен…» – «Я мушу yпэyнiцца, што з iм усё добра! Прапусцiце мяне!» – «Руская эмацыянальнасць…» – «Я з Беларусi! Гэта не тое ж самае!» – «Прабачэннi…»

Па калiдоры yжо iшоy дзяжурны yрач з маскай ветлiвага здзiyлення на твары. Зараз ён выслухае яе i не стане пярэчыць. Удвух яны паднiмуцца да старога – у гэты час ён звычайна не спiць.

«Паедзем дамоy», – скажа яна Гансу, скажа на сваёй мове.

Олег Ждан

ПОИСК ВЫБОРА

Олег Ждан – один из моих любимых писателей. Есть в его произведениях что-то незримое, что и не требует разговора о теме. Так обычно читаешь настоящую поэзию. Ведь ее пересказать сложно, а порой – и невозможно…

Так и с повестью «Гений», которая дала название одной из книг писателя (сборник прозы «Гений» был отмечен Национальной литературной премией Беларуси). Скажу только, что в «Гении» четко прослеживается вечная человеческая проблема – выбор. Она, эта самая животрепещущая проблема, пришла в нашу жизнь с зарождением самой жизни. Она в сказках, фольклоре, мифологических сюжетах сформировалась в самый главный художественный формат: человек в любых обстоятельствах делает выбор. Или же обстоятельства, высшие силы делают выбор за человека.

Читая прозу Олега Ждана, мысленно выстраиваешь (ни в коей мере не занимаясь ранжированием и даже сравнением) в своем сознании библиотеку, которая всегда должна быть в памяти. В этой библиотеке лично у меня рядом с произведениями Олега Ждана стоят книги Константина Паустовского, Юрия Трифонова, Юрия Нагибина, Янки Брыля, Михася Стрельцова, Алеся Жука – книги писателей, безусловно, разных, но в чем-то и очень близких мне, понятных…

Олег Алексеевич Ждан родился в 1938 году в России, в Смоленске. В школьные годы жил в Мстиславле, на Могилевщине. Окончил историко-географический факультет Могилевского педагогического института (1960 г.). Работал слесарем, инженером-диспетчером на строительстве Карагандинского металлургического комбината в Темиртау (Казахстан). Затем – в Приташкентской геофизической партии, на Братском лесопромышленном комбинате. Первый рассказ – «Санька, Туся и бригадир» – опубликовал в 1963 году.

С 1963 года – в Минске. Трудился на Минском тракторном заводе (1963–1972 гг.). Заочно окончил Литературный институт имени М. Горького. Работал на телевидении, на киностудии «Беларусьфильм». Долгое время был редактором отдела прозы журнала «Нёман». Автор книг прозы «В гостях и дома», «Знакомый», «Черты и лица», «По обе стороны проходной» и др. По сценариям Олега Ждана сняты два художественных фильма. В последние годы написал несколько книг для детей. Их заметили. Даже перевели на белорусский язык. Вот бы сделать, к примеру, по повести «Принцесса» хороший художественный фильм для подростков! Уверен: зритель у такого фильма будет.

Гений

Этот апрельский день начался для него так же отвратительно, как все другие. Во-первых, в автобусе какой-то дружелюбный мужичок раза в два старше уступил место: «Садись, дед», а когда протолкался перед остановкой ближе к двери, кто-то пихнул в спину: «Эй, пацан, сходишь ты или нет?..» Во-вторых, вахтерша на проходной так долго изучала пропуск, сверяя фотокарточку с натурой, поглядывая на его козлиную бородку, что он не выдержал, поднял руки, как копытца, и заблеял, подтверждая сходство. В-третьих… Чтоб добраться до завода к половине восьмого, нужно подняться в шесть, и он в самом деле чувствовал себя кем угодно, только не человеком.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
Полная версия книги
(всего 10 форматов)