скачать книгу бесплатно
Ак к?г?рчен. Шагыйрь Расих Ханнанов ист?леген?
Расих Ханнанов
Гульчачак Ханнанова
«Белый голубь» – так переводится название поэтического сборника, в котором собраны стихи 71 участника одноименного конкурса для начинающих поэтов-песенников, пишущих стихи на башкирском и татарском языках. Он проходил с октября 2021 по май 2022 года. По-башкирски название конкурса переводится как «А? к?г?рсен», по-татарски – «Ак к?г?рчен». Его инициаторы – Союз писателей и администрация Кармаскалинского района Башкортостана – «малой родины» поэта Расиха Ханнанова, памяти которого посвящен конкурс. Песни на стихи этого автора широко известны в татарском и башкирском сообществе с 1950-х годов и считаются «золотым стандартом» национальной эстрады двух народов. Проект поддержан Президентским фондом культурных инициатив. В книге собраны стихи участников конкурса из Башкортостана, Татарстана, Москвы, Самарской, Челябинской, Московской областей, Пермского края, Чувашии, Литвы.
Расих Ханнанов
Ак к?г?рчен. Шагыйрь Расих Ханнанов ист?леген?
«Ак к?г?рчен» – ике тугандаш, башкорт ??м татар телл?ренд? и?ат ит?че ?ыр авторлары ?чен конкурс.
Ул шагыйрь Расих Ханнанов ист?леген? багышлана. Аны? ?ырларын Башкортстанны? ??м Татарстанны? к?ренекле ?ырчылары 1950 еллардан башлап башкарган h?м башкара. Конкурс, ?ырга салырга м?мкин булган шигырьл?рг? багышланып, 2021 елны? 28 октябренд? шагыйрьне? тууына 90 ел тулган к?нд? старт алды.
Аны оештыру идеясе бел?н Башкортстанны? Кырмыскалы районы – Расих Ханнановны? кече ватаны – h?м Башкортстан Республикасы Язучылар берлеге чыкты. Проект М?д?ни башлангычларны? Президент фонды ярд?менд? гам?лг? ашырыла.
2022 елда конкурста Башкортстан, Татарстан республикаларыннан, М?ск??, Самара, Пермь, Ульяновск, Вильнюс h?м башка т?б?кл?рд?н башкорт h?м татар теленд? язган 60 шагырнын катнашты. Жюри составына к?ренекле ?д?бият белгечл?ре, Башкортстан ??м Татарстанны? легендар ?ырчылары керде. Жюри р?исе – композитор, Башкортстан Республикасыны? халык артисты, Татарстан Республикасыны? Габдулла Тукай исеменд?ге д??л?т премиясе лауреаты Рим Х?с?нов булды.
Бу китапка конкурста катнашкан авторларны? шигырьл?ре тупланды.
Расих Нургали улы Ханнанов
Башкорт АССРыны? атказанган м?д?ният эшлеклесе, Башкортстан Республикасыны? «Халыклар дуслыгы» ордены кавалеры, Татарстан М?д?ният министрлыгыны? «М?д?ниятк? кертк?н ?леше ?чен» мактау билгесе иясе.
Ул «сугыш чоры балалары» буынына карый: 1931 елда Кырмыскалы авылында туган, сугыш чорыны? барлык авырлыкларын кичерг?н, яшьли ?тисен югалткан, ?лк?нн?рг? ярд?м итеп, «Фронт ?чен, ?и?? ?чен» девизы астында колхозда эшл?г?н.
Ватанп?рв?рлек ??м т?рле милл?т кешел?рене? ?зара ярд?мл?шеп яш?? р?вешен? ул гомер буе тугры калды. И?ат юлын район г?зитенд? башлап, ул бик тиз абруйлы журналистка ?верел?, Уфага, «Кызыл та?» г?зитен? эшк? чакырыла, биред? 40 ел эченд? ?д?би хезм?тк?рд?н баш м?х?ррир вазыйфасына кад?р юл ?т?.
Расих Ханнанов ?д?биятка 1950 елларда кил?, проза, поэзия, пьесалар яза. Аны? 30 китабы, компакт-дисклары, аудиокитаплары д?нья к?рде. Аны? пьесалары буенча спектакльл?р К. Тинчурин исеменд?ге драма ??м комедия театры, Сибай драма театры, М?ск??, ?зб?кстан, Казахстан халык театрларында с?хн?г? куелды.
Шагыйрьны яраткан жанры – робагыйлар, ул – ме?н?н артык ф?лс?фи д?ртьюллыклар авторы. Популяр «Туган тел» телеканалы аны? шигырьл?рен? я?ы жанр – «шигъри паузалар» – циклын и?ат итте.
Башкорт ??м татар телл?ренд? язган ?ырлары шагыйрьг? зур танылу алып кил?. Башкортстанны? и? к?ренекле композиторлары Рим Х?с?нов, Т?лгать Ш?рипов, Данил Х?с?ншин ??м башкалар тарафыннан аны? шигырьл?рен? 200д?н артык ?ыр языла. Аларны Башкортстан ??м Татарстанны? легендар ?ырчылары Илфак Смаков, Х?йд?р Бигичев, Идрис Газиев, З?ки М?хм?тов, Радик Г?р?ев, Гали Х?мзин, Н?зиф? Кадыйрова башкарды.
Бу ?ырлар конкурсларда бернич? тапкыр ?и?? яулады: м?с?л?н, «К?р ?ле бер ген?» ?ыры Швецияд? узган Халыкара конкурста Гран-прига лаек булды, «Ялгыз аккош к?лл?рд?» Татарстанда «Ел ?ыры» дип танылды.
Алсу Сафина «?тк?й» ?ырын Казанны? 1000 еллыгы у?аеннан оештырылган тантаналарда башкарды. «Минем Уфам – Уралны? саф г?ле» ?ыры ?чен шагыйрь Уфада «Башкала казанышы» премиясен? лаек булды.
Расих Ханнанов яшь журналистлар ??м ?д?бият с?ючел?рне? тулы бер буынын т?рбиял?де, аларга укучы ??м ты?лаучы бел?н ?зара б?йл?неш булдыруда ??рвакыт ярд?м ит?рг? омтылды. Шу?а к?р? «Ак к?г?рчен» конкурсын аны? ист?леген? багышлау турында карар кабул ителде. 2020 елда вафатына кад?р со?гы язылган ?ыры «Ак к?г?рчен» дип аталганлыктан, конкурс шулай дип исемл?нде.
АК К?Г?РЧЕН – О?МАХ КОШЫ
Т?р?з?м т?бен? тышкы яктан
К?н д? ак к?г?рчен куна.
Куна да ул, к?зен м?лдер?теп,
Ми?а карап тора тын гына.
Кайдан кил? ул, бармы ху?асы,
?лл? югалтканмы оясын?
Ялгызлыкта ?зе? калса? гына,
Читл?р х?лен нечк? тоясын!
Ул со?ласа, мин борчыла башлыйм,
?йтерсе? л?, н?ни туганым,
??м сиз?м мин шул чак к??елемне?
Н?фис хисл?р бел?н тулганын.
«Куып ?иб?р!» – дил?р. Бу м?мкинме?
Аны? й?р?ге д? ялкындыр.
Хакым бармы начарлык эшл?рг?,
Б?лки, ул кош сине? ?анындыр.
?ТК?Й
Минем ?тк?й к?н д? эшк? кит?,
Арып кайта аннан кичл?рен.
Елмаюы итеп алып кайта,
Ш?ф?къл?рне? алсу т?сл?рен.
?тк?й, ?тк?й, синн?н башка тагын
Кем бар шундый бала б?гырьле?
Кояш сыман ?нк?й бер?? булса
Син д? безг? шулай кадерле.
Минем ?тк?й к?н д? эшк? кит?,
Йолдызларны кайта ияртеп.
Йолдызлар да йоклап кит? кебек
?тиемн?н ?кият с?йл?теп.
ЯЛГЫЗ АККОШ К?ЛЛ?РД?
К?л ?стенд? ялгыз аккош й?з?,
Ниг? ялгыз, ниг? пары юк?
Парсызларны? к??елл?ре зарлы,
Парлыларны? гына зары юк.
Минем д? бар иде, аккошкаем,
?ан дускаем, очар канатым.
?лл? инде артык яратканга
Юлларымда аны югалттым.
Парсыз калса кабат кайтмый, дил?р,
Кайта ик?н, кайта аккошлар.
Кошларны да, кешел?р шикелле,
?зе бел?н й?рт? язмышлар.
Т?нн?ренд? ?з?к ?згеч тавыш,
Телеп ?т? к?лне? ?сл?рен.
А?лар ?чен аккош сагышларын
Бел? кир?к с?ю телл?рен.
Розалина Йосыпова
АК КАЛФАК
Ак калфаклар каралмасын,
Заманны? ?илл?ренд?.
??р г?з?л зат б?хет к?реп,
Яш?сен илл?ренд?.
Кушымта:
Ак калфак, ак калфак,
Кал син ??рчак ак ??м пакъ.
Калфак иман билгесе,
Калфак к??ел к?згесе.
Ак калфак, ак калфак,
??р чак ап-ак калачак.
Калфак сафлыкка т?рер,
Калфак б?хет китерер!
Ак калфаклар саргаймасын,
Сандыкны? т?пл?ренд?.
Ак калфаклар – ак к?г?рчен,
Булсын ил к?кл?ренд?!
Ап-ак калфак – ак иман ул,
Ул Туган Ил, туган тел.
Милли к?йл?р, мо?лы ?ырлар,
Г?реф-гад?т, саф к??ел.
Ак калфак киеп ?йл?н?,
К?ч?ренд? ?ир Шары.
Ак калфак нуры яктырта,
Чиксез ?и?ан юлларын!
Речитатив:
Д?нья авыр дип яш?мик,
Барысы да бер уза.
Аклык, п?кълыкка чакыра,
Ак калфак башыбызда.
?нк?й с?те кебек ап-ак,
