Qızlar oxumasın

скачать книгу бесплатно


SAVADSIZ ANA

Toydan sonra Günel yavaş-yavaş Elmuradı sevməyə başlamışdı. Elmuradda olan insani keyfiyyətləri yeni-yeni kəşf edirdi. Onun danışığı, davranışı, baxışı, duruşu, çox vaxt da mənalı susqunluğu Günelin qəlbinə elə yol tapmışdı ki, evdən çıxan kimi onun üçün darıxmağa başlayırdı. Elmurad bir ay idi ki, atasının “Binə” bazırındakı mağazasını işlədirdi. Məişət və mətbəxə aid müasir texnikaların satışı, sifarişlə xarici ölkələrdən gətirilməsi ilə məşğul idilər. Dükanlarında bu texnikalardan yaxşı başı çıxan bir usta və bir də satıcı olsa da Elmurad əsasən sifarişlərin qeydə alınması, vaxtında ölkəyə gətizdirilməsi, müştərilərə çatdırılması və ümumiyyətlə dükanın işinə nəzarət edirdi. Onun fikrinə görə insan sərbəst olaraq öz işində işləməsi çox yaxşıdır, nəin ki başqasının əmrinin altında. Əslində atası onun dövlət işində işləməsini istəyirdi. Bunun üçün kifayət qədər pulu və tanışı da var idi. Ancaq Elmurad razı olmadı. Rüşvətin və “dayday”ın hesabına vəzifə alanların özlərinin də məcburi rüşvətə bulaşmalı olduğunu çox yaxşı bilirdi. Qohumlardan bəzisinin belə “zibil”ə düşdüyünü, işdən çıxmaq istəsə də bunun müəyyən “bədəl ödəmədən” mümkünsüz olduğunu görürdü.

Günel hər gün səhər onu işə yola salar, günortadan sonra yolunu gözləyərdi. Qəribə hislər, xoş duyğular həyatını rəngarəng etmişdi. Bircə ayın içində elə sevməyə başladı ki, elə bil Elmuradı illərdir sevirdi. Elmurad da öz növbəsində ona hədiyyələr alır, birgə gəzintilərə gedirdilər. Bir sözlə, Günelin əvvəlki həyatından əsər-əlamət qalmamışdı. Əksinə sevimli həyat yoldaşı ilə xoşbəxt, firavan günlər keçirirdilər. Elmuradın dilinin əzbəri olan bir cümlə var idi: “Ən gözəl günlər qabaqdadır”. Həmişə gülər üzlə, baxışlarında parlayan ümidlə bu cümləni deyərdi…

Günel ən çox onun mənalı söhbətlərini sevirdi. Hər dəfə Elmuradı dinləməkdən xüsusi zövq alırdı. Onun intellekti, dünyagörüşü, hadisələrə özünəməxsus baxışı heyranedici idi. Lakin Günel bu münasibətlərin qarşılığında özündə bir boşluq hiss edirdi – savadsızlıq boşluğu… Hansı ki, bu boşluq sonradan onun həyatını bərbad hala gətirəcəkdi. Özü də narahat idi.

Elmurad çox istəyirdi onu da oxutdursun, hətta universitetə ödənişli əsaslarla da olsa, oxumağına razı idi. Amma Günel 9-cu sinfi bitirdikdən sonra məktəbə getmədiyi üçün “Attestat” almamışdı. Universitetə girmək üçün mütləq onbirillik təhsili bitirmək, tam orta təhsil haqqında şəhadətnamə əldə etməl lazım idi. Bu yaşda yenidən orta məktəbə qayıtmaq da olmazdı. Həm də o artıq gəlin idi və bir neçə aydan sonra ana olacaqdı. Elmurad da çox heyfislənirdi onun təhsil məsələsini həll edə bilmədiyi üçün…

– Bu qədər həvəsin ola-ola axı niyə oxumadın orta məktəbi?

– Bizdə ailədə nifrət etdiyim bir söz var idi: “Qız hara, oxumaq hara?” Bacılarım da hamısı doqquzuncu sinfədək oxudular.

– Bu nə təfəkküdür axı, başım çıxmır… ?

–Guya qızlar universitetə girəndən sonra artıq ailənin nəzarətindən azad olmaq, özü hər şeyə qərar vermək, müstəqil addımlar atmaq istəyirlər. Valideynlərimin düşüncəsinə görə “hamısı pozğun olur, özbaşınalıq edirlər və. s”

– Valideyn univeristetə qədər elə tərbiyə etməlidir ki, artıq bəlli yaşa çatdıqda qızından və ona verdiyi ədəb-ərkandan, əxlaqdan arxayın olsun. Əks halda valideynin özündə tərbiyəvi boşluqlar var.

–Bunu kaş o vaxtı gəlib qaynanan və qaynatana başa salaydın.

–Nə isə, boşla getsin, o qədər istiqaməti və baxış tərzi kor-koranə olan valideynlərin ucbatından övladlarının həyatları məhv olub ki… Sə nin bu cür keçmişin üçün çox üzülürəm, amma oxumaq heç bir zaman gec deyil. Bu heç də universitet oxumaqla məhdudlaşmır. Oxumaq bütün həyat boyu davam edir. Elə deyərdim ki, həyat bizə daim oxumaq, öyrənmək, kəşf etmək üçün verilib. Amma, əzizim, əgər bizim qızımız olsa, nəinki təhsil almasına, hətta öz ayağı üstdə dura bilməsi üçün bütün bacarıqlara yiyələnməsinə var gücümlə çalışacağam. Karate, cüdo, boks kimi döyüş növlərindən hansını istəsə, məşğul olmasını təmin edəcəyəm. Çünki bir qız, bir qadın və gələcəyin anası təhsilli olması ilə yanaşı həm güclü iradə, həm də lazım olan situasiyalarda özünü müdafiə edəcək qədər fiziki hazırlıqlı olmalıdır. Kiməsə, yad kişilərə, yad adamlara möhtac olmamalı, kiminsə onun qadınlıq kimi zərif və incəlik cəhətlərindən istifadəsinə icazə verməməlidir. Yeri gəldiyi zaman sözünü deməli, haqqını tapdayanlara açıq şəkildə etirazını bildirəcək özgüvənə sahib olmalıdır. Xüsusilə, qızlarımız-qadınlarımız addımbaşı müxtəlif təcavüzlərə məruz qaldığı indiki zamanda mütləq bir qız uşağının incəliyini, zərifliyini, qadınlıq həyasını qorumaq şərti ilə hərtərəfli potensiala malik olması labüddür.

Ailə qurandan sonra onların belə dialoqları sıx-sıx olurdu. Elmurad bəzən qadınlar haqqında danışanda sanki Günelin illərlə ürəyində qalan tikanları çıxarırdı. Bir dəfə kəndə qohumlarıgilə bir həftəlik dincəlməyə gedib orda yer şumlayan, balta ilə odun doğrayan, un kisəsini başına qoyub aparan, arabaya kərpic yığıb daşıyan, tövlədə işləməkdən peyin qoxusu verən qadınları görüb əsəbindən qala bilməmiş, həftə tamam olmamış Bakıya dönmüşdü. Elmurad qayıtdıqdan sonra evdə çığıraraq hirsini dağıdırdı:

– Niyə bu qadınlar özlərinə dəyər vermirlər, niyə kişilərdən özlərini daimi alçaq tuturlar, niyə kölələr kimi yaşamaqdan zövq alırlar, niyə Allahın zərif-incə məxluq kimi yaratdığı varlıq özünü azacıq hörmət qazanmaq üçün ən dözülməz əzablara vadar edir? Özü də çox vaxt onları heç kim məcbur etmir, özlərində yaratmış olduqları dəyərsizlik sindromu, xanımlığa xas çatışmazlıqları – boşluqları belə fiziki işlər görməklə doldurmaq istəyirlər. Əksinə özləri də bilmədən bir az da dəyərdən düşürlər. Ən acınacaqlısı da budur ki, o qadınlar heç vaxt əlinə kitab alıb oxumaq istəməyən, vurma cədvəlini düz əməlli bilməyən, savadsız və savadlanmağı istəməyən qadınlardır. Onların ailədə övladlarına yemək bişirməkdən və paltar yumaqdan başqa verəcək nələri olacaq ki?

Düzdür, bu sözlər Günelin ürəyinə, yayın qızmar istisində ciyəri yanan adamı sərin su sərinlədən kimi yayılırdı. Amma içində bir sızıltı da yaratmışdı. Axı o da savadsız idi…

Onun da hal-hazırda bətnində olan, 3 ay sonra bu kəşməkəşli dünyaya gələcək oğluna verəcək heç nəyi yox idi. Olmaya Elmurad bu sözləri ona da eşitdirmək məqsədiylə deyirdi, həm də belə əsəbi və həyacanlı halda. Hər bir halda Elmurada haqq verirdi. Axı elə o da bunları illərdir düşünürdü. Həmən gecə fikirdən gözünə yuxu gəlmirdi. Yatağında o tərəfə-bu tərəfə çevrilə-çevrilə qalmışdı. Nə vaxt yatdığını bilmədi.

“Oğlu artıq dördüncü sinifdə oxuyurdu. Məktəbdən gəlib dərslərini hazırlayırdı. Otağından çıxıb yanına gəlir və deyirdi: “ana, bu misalı həll edə bilmirəm, kömək edə bilərsən?” Günel baxır və çarəsiz halda deyir “qoy qalsın atan axşam gələr, kömək edər.” Köməksiz qalan uşaq öz otağına gedib bir az sonra yenidən qayıdır: “ana, müəllimə bir məsələ də verib, həll edə bilmirəm” Günel bu dəfə hirslənib uşağın başına çığırır: “Cəhənnəmə verib, gora verib, dedim axı mən heç nə bilmirəm, atan gələr, kömək edər.” Bundan pərt olan uşaq gözüyaşlı halda otağına geri qayıdır.

Hövlnak şəkildə ayılan Günel bunların yuxu olduğunu anlayıb ağlamağa başlayır. Bu cür hadisələri o da uşaq vaxtı çox yaşamışdı. O da ilk vaxtlar anasından kömək istədikdə xəyal qırıqlığına uğramışdı. Ümidləri sönmüşdü, bir müddət özünə gələ bilməmişdi. O vaxt bu ağrıları yaşamasın deyə özünə söz vermişdi ki, mən oxuyacağam, bilikli olacağam, mən “savadsız ana” olmayacağam. Amma sözünü tuta bilmədi, oxuya bilmədi. Qorxduğu, nifrət etdiyi məqamlar indi artıq onun kabusuna dönmüşdü. İndi o da artıq ailə qurmuşdu və ana olmağa hazırlaşırdı. İndi o da öz anası kimi olacaqdı, içində qınadığı, həmin o qorxduğu “savadsız ana”. Belə çıxır ki, bu elə belə də dövr edəcəkdi? Onun da övladları dilə gətirməsə də, onu qınayacaq, sonra nəvələri, sonra nəticələri…

Allah istədiyi şəxsə hikmət (elm, mərifət, müdriklik) bəxş edər. Kimə hikmət bəxş edilmişsə, ona çoxlu xeyir verilmişdir. Bunu ancaq ağıllı sahibləri dərk edərlər! (Bəqərə surəsi 269)

ANLAŞILMAZ HƏYAT YOLDAŞI…

“İnşaatçılar” metrosunun düz bir addımlığında binaların birində idi mənzilləri. Toydan 3 gün sonra bura köçmüşdülər. İllərdir buranı kirayə verən qaynatası Sabir kişi bu evə köçməyi özü təkid etmişdi. Günelin indiyə qədər gördüyü qaynata tipi deyildi Sabir kişi. O, özü də tez-tez deyirdi:

– Çalışacam sənə qaynata deyil, ata olum. İndi nə qədər bacardım, bacardım, bacarmasam da, üzürlü say.

Həqiqətən də heç vaxt özünə qarşı heç nə tələb edən deyildi. Biri ya ailədə, ya da dostlarından ona qarşı səhvi olsaydı, ya diqqətsizliyi olsaydı inciyib küsən deyildi, heç üzə də vurmazdı ki, niyə belə etdin… Həmişə səhvi özündə axtarar, hər olaydan dərslər götürməyə çalışardı. Hətta öz həyat yol daşına da 40 illik evlilik dönəmində bir dəfə də olsun “niyə bu köynək ütülənməyib?”, “niyə yemək duzludur?” kimi ifadələr işlətməmişdi. Elə günləri olmuşdu özü paltarını yumuş, ütüləmiş, həm də yemək bişirmişdi. Ümumiyyətlə onun düşüncəsinə görə qadın qulluqçu deyil, evin xanımıdır. Könlü nə istəsə, ailəsi üçün edər ki, bu da qadının lütfkarlığı, fədakarlığıdır. Buna yalnız təşəkkür etmək gərəkir, nə də istəməsə etməz, buna məcbur da deyil. Dağ kimi möhkəm səbri olan Sabir kişi danışmağı çox da sevməzdi. Danışanda da ən gözəl sözü ən yaxşı tərzdə deməyi bacarardı. Susub dinləmək qabiliyyəti də onun həddindən çox səbrli olmasından irəli gəlirdi. Elə bu xüsusiyyətinə görə xeyli dostları var idi ki, hamı da onun xətrini dünyalar qədər sevirdi.