Hannibal

скачать книгу бесплатно

Hannibalın döyüş taktikaları

Artıq bilirsiniz ki, Karfagen ordusu müxtəlif qruplardan ibarət idi. Bu qrupların hərəsi bir xalq və ya tayfadan təşkil olunmuşdu. Üstəlik, hər qrupun özünəməxsus döyüş üslubu və silahları vardı. Belə bir ordunu idarə etmək asan deyildi. Buna baxmayaraq, karfagenli sərkərdələr həmin işin öhdəsindən məharətlə gəlirdilər.

Bir mühüm məqamı qeyd etmək lazımdır: Haminkarla Gözəl Hasdrubal öz əsgərlərinə qarşı olduqca ədalətli və mərhəmətli davranırdı. Məhz bu məqam hər iki sərkərdənin bəzi ispan tayfaları ilə sıx əlaqələr yaratmasında həlledici rol oynamışdı. Hasdruballa Hannibal hətta ispan şahzadələri ilə evlənmişdilər. Hərçənd İspaniyadakı Roma ordusuna sərkərdəlik edən Publi Ssipion (oğul) da yerli tayfalarla münasibətdə mərhəmətli və ədalətli olmaq üçün əlindən gələni əsirgəmirdi. Bu səbəbdən bir çox ispan tayfaları onu öz hökmdarları kimi salamlayıb, himayədarları hesab edirdilər.

Lakin Karfagen ordusunda əsgərlərə qarşı həmişə mərhəmətli və ədalətli davranıldığını söyləmək olmaz. Hərbi nizam-intizamı qoruyub saxlamaq üçün karfagenli sərkərdələr bəzən amansız və qəddar ola bilirdilər. Onlar əsgərləri döyür, şikəst edir və barələrində ölüm hökmü çıxarırdılar. Eyni təcrübədən Hannibalın Karfagen ordusuna rəhbərlik etdiyi vaxtda da istifadə olunurdu. Ancaq bu bir çox tayfaların onun ordusunda həvəslə xidmət etmək istəməsinə əngəl yaratmırdı.

Hannibal zamanında Karfagen ordusunda əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş döyüş taktikaları tətbiq edilmirdi. Qoşunların savaş meydanında uğuru əksər hallarda döyüşün gedişatından asılı idi. Bu zaman sərkərdələrin təcrübəsi işə düşür, onlar situasiyaya uyğun qərarlar verirdilər. Zəfər əldə etmək üçün bəzən ayrı-ayrı hərbi taktikaları ümumiləşdirmək lazım gəlirdi. Bu olduqca mürəkkəb vəzifə idi və sərkərdələr onun yarada biləcəyi çətinliklərdən xəbərdar idilər.

Karfagen ordusunun piyada qoşunu kifayət qədər güclü və təcrübəli olsa da, Hannibal həlledici anlarda daha çox süvari dəstələrə güvənirdi. Nəticədə karfagenlilər süvari qoşunu elə də ürəkaçan durumda olmayan romalılar üzərində aşkar üstünlük qazanırdılar. M.ö. 202-ci ildə baş tutan Zama döyüşü istisna olmaqla, yerdə qalan bütün hərbi əməliyyatlarda Hannibalın süvari dəstələrinin üzərinə ciddi iş düşmüşdü. Karfagenli süvari dəstələri düşmənin piyada qoşununa cinahlardan və arxadan hücüm çəkə bilir, bununla savaşın gedişatını dəyişirdi. Hannibal həmin taktikanı da Makedoniyalı II Filipdən öyrənmişdi. Məsələ burasındadır ki, karfagenli sərkərdənin dostlarından biri Sosil adlı yunan idi. Qədim tarixçilərin yazdıqlarından belə məlum olur ki, Sosil Hannibala yunan dili ilə yanaşı yunan və makedon döyüş taktikalarını öyrədib. Bununla belə, Hannibal yunan döyüş taktikalarını Haminkarın ordusunda xidmət edərkən də mənimsəyə bilərdi.

Karfagenli sərkərdənin hər savaş zamanı üstünlük verdiyi ümumi qaydalar vardı. Bunlardan biri düşmən qarşısına çıxan çayı, yaxud dağlıq və ya meşəlik kimi mürəkkəb maneəni dəf etməyə macal tapmadan ona hücum çəkmək idi. Nümunə kimi romalıların Trebbi çayını keçərkən başlarına gələnləri göstərmək olar. Həmin vaxt onlar tamam əldən düşmüşdülər, üstəlik, soyuqdan tir-tir əsirdilər. Nəticədə karfagenlilərin qəfil hücumu ağır məğlubiyyəti qaçılmaza çevirdi. Başqa bir qayda döyüşün baş verdiyi ərazinin coğrafi göstəricilərindən maksimum şəkildə istifadə etmək idi. Karfagenli sərkərdələr tez-tez cinahlarda ağır hərbi birləşmələr yerləşdirir, bu zaman düşmənə manevr etməsi üçün mümkün qədər az yer saxlayırdılar. Bəzən bunun üçün piyada və süvari dəstələrlə yanaşı, fillərdən də istifadə olunurdu. Coğrafi mövqe əlverişlidirsə, Karfagen süvarilərinin bir hissəsi rəqibin qoşununu döyüş meydanından sıxışdırıb çıxarır, digər hissəsi isə arxadan qəfil hücuma keçirdi.

Bir sözlə, Hannibalın ordusu əksər qələbələrini ağıllı şəkildə düşünülmüş və dəqiqliklə icra edilmiş hərbi qərarlar nəticəsində qazanmışdı.

Karfagenlilərin düşməni – romalılar

Roma ordusu uzun müddət legion adlanıb. Legion manipula adlı hərbi dəstələrə, bu hərbi dəstələr isə senturiyalara bölünürdü.

Roma ordusunda 100 illər boyunca əsasən romalıların özləri xidmət edirdilər. 17 yaşından 46 yaşınadək bütün kişilər hərbi xidmətə çağırıla bilərdi. Piyada qoşunlarda xidmət müddəti 20, süvari dəstələrdə isə 10 il idi. Yoxsul romalıları daha çox hərbi donanmalarda qulluğa götürürdülər.

M.ö. 400-cü ildə orduda qeyri-romalıların da xidmət etməsinə icazə verildi. Oğlan uşaqları hərbi xidmət haqqında ilk bilikləri atalarından öyrənirdilər. Orduya çağırılan gənclər bir neçə həftə ərzində təcrübəli hərbi tribunların başçılığı ilə təlim keçir və yalnız bundan sonra legionun tərkibində döyüşə yollanırdılar. Növbəti təlimə görə isə legionun rəhbəri məsuliyyət daşıyırdı.

Respublikanın əsası qoyulandan sonra (M.ö. 509-cu ildə) ilk Roma qoşunu yunan hərbi ənənələri üzərində formalaşmışdı. Onların hətta silahları yunan döyüşçülərinin silahlarını xatırladırdı. Romalı əsgərlər qısa nizədən, yumru qalxandan, dəbilqədən, yaraq-əsləhədən, ayaq süpərisindən[10 - Süpəri – qədim döyüşçülərdə ayağı dizdən topuğa qədər örtən dəmir sipər] və qılıncdan istifadə edirdilər.

M.ö. 343–341-ci illərdə baş verən Samnit müharibəsindən sonra romalılar o vaxtadək cinahlara bölünən legionu manipullara bölünən legionla əvəzlədilər. Üstəlik, əvvəlkindən fərqli olaraq yüngül taxta qalxanlardan və skutumlardan[11 - Skutum – ortasında dəstəyi olan uzun qalxan] istifadə etməyə başladılar. Romalılar skutumlarla yanaşı, pilumlardan[12 - Pilum – nizə növü] da faydalanırdılar və hər iki silahı Samnit müharibəsindəki rəqiblərindən – Mərkəzi İtaliyada məskunlaşmış qədim xalq olan samnitlərdən götürmüşdülər. Manipulyar legion, adətən, 4300 piyada əsgərdən və 300 atlıdan ibarət olurdu. Zəruri zamanlarda legionun sayı 5200 piyada döyüşçüyədək artırıla bilərdi.

Manipulyar legion Pun müharibələri boyu əsas hərbi birləşmə idi. Lakin romalılar karfagenlilərin ispan ağır piyada qoşununa tab gətirə bilməyəcəklərini anlayanda legionun sayını daha da artırmalı oldular.

Roma ordusunun özünəməxsus düzülüşü vardı. Ən gənc və zirək, bununla belə, az təlim görmüş döyüşçülər yüngül piyada qoşunlarına cəlb edilirdi. Onlara velit[13 - Velit – qədim Roma ordusunda piyada dəstələri] deyilirdi, döyüşlərdə daha çox ox və nizə atıcısı kimi çıxış edirdilər. Ön xətti təmsil edən ikinci qrup döyüşçülər isə qastatlar adlanırdı və dəbilqə, sinəbənd, ayaq süpəri kimi yaraqlarla silahlanırdılar. İkinci xətdə ən yaxşı və ən təcrübəli döyüşçülər – prinsiplər düzülürdülər. Prinsiplər əsasən 30 yaşlarında olan və canları döyüşlərdə bərkimiş veteranlar idi. Onlar qastatlar kimi silahlanmışdılar. Üçüncü xətt 40-45 yaşlı veteranlardan – triarilərdən ibarət idi. Uzun nizələrlə silahlanmış triarilərin öz vəzifəsi vardı. Belə ki, irəlidəki iki ön xətt düşmənə tab gətirməyəndə onlar geriyə çəkilən qastatlarla prinsiplərin qarşısını kəsir, hər iki qrupun yenidən toparlanmasına imkan yaradırdılar. 4200 döyüşçüdən ibarət legiona 1000 velit, 1200 qastat, 1200 prinsip, 600 triari və təxminən 100 zabit daxil idi.

Romalıların döyüş taktikaları da öz dövrünə görə kifayət qədər ağıllı düşünülmüşdü. Manipullar ordunun əsas taktiki bölməsi idi və hər birinin tərkibinə 120 əsgər daxildi. Döyüşün gedişində onlar da yarıya bölünərək iki senturiya yaradırdılar. Manipullar şahmat düzülüşü ilə yerləşirdilər. Ön xəttin döyüşçüləri düşmənə güc gələ bilməyəndə tədricən geri çəkilir, bu zaman ikinci xəttin əsgərləri döyüşə atılırdı. Beləcə, fürsətdən istifadə edən ön xəttin döyüşçüləri yenidən toparlanmağa macal tapırdı. Həmin manevr bir neçə dəfə təkrarlanır və nəticədə ön xətdəki döyüşçülərin uzun müddət tam gücü ilə vuruşması təmin edilirdi.

Xətlər arasındakı bu cür yerdəyişmə daha bir üstünlük yaradırdı. O dövrdə ön cərgələr məğlubiyyətə uğrayan kimi əsgərlər qaçıb canlarını qurtarmağa çalışırdı. Lakin xətlər arasındakı mütəmadi yerdəyişmə fərarilik cəhdlərinin qarşısını alırdı. Publi Ssipion (oğul) öz əsgərlərini bu manevrlə döyüşdürən ilk romalı sərkərdə idi.

Tarixdə vahid ordunun tərkibində vəziyyətə uyğun sərbəst şəkildə qərarlar verə və həmin qərarlar üzrə hərəkət edə bilən ilk əsgərlər də romalılar olub. Bu da onlara bir çox döyüşlərin gedişatını kökündən dəyişmək imkanı yaradıb.

Daha bir maraqlı məqam: romalılar karfagenlilərlə döyüşdə daha çox yunanlarda rast gəlinən qısa qılınclardan istifadə ediblər. İkinci Pun müharibəsi zamanı isə İspaniyada bəzi legionlar tədricən falkatalarla[14 - Falkata – oraqşəkilli qılınc] silahlanmağa başladılar. Bu qısa qılınclar uzun təkamül yolu keçdikdən sonra məşhur qladiusa – ispan qılıncına çevrildi. Roma qladiusunun uzunluğu iyirmi düym[15 - Düym – 2,54 santimetrə bərabər uzunluq ölçüsü], eni isə təxminən üç düymə çatırdı. Möhkəm poladdan düzəldilən bu qılınclar sınmadığından romalı əsgərə psixoloji cəhətdən ciddi üstünlük qazandırırdı. Hərçənd həmin qılıncdan istifadə etmək üçün yüksək hazırlıq və bacarıq tələb olunurdu.

Romalıların müharibədəki aparıcı hərbi gücü ağır piyada qoşunları idi. Bu qoşunlar mərkəzdə dayanır və düşmən ordusunu zəiflədənədək zərbələr endirirdi. Karfagenlilər savaş zamanı çox vaxt qalları irəli verdiyindən və mərkəzi mühafizə etmək üçün cinahlarda düzülmüş ispan piyada qoşunlarına bel bağladığından bu romalıların işinə yarayırdı. Belə ki, onlar ispanlarla müqayisədə daha nizam-intizamlı və inadkar təsir bağışladıqlarından çox keçmirdi ki, düşmən üzərində üstünlük əldə edirdilər.

Buna baxmayaraq, Roma ordusunun zəif yerləri də az deyildi. Məhz həmin zəif yerləri yaxşı dəyərləndirən karfagenli sərkərdələr uğur qazanmağı bacarmışdılar. Birincisi, romalılarda peşəkar zabitlər az idi. Bu zabitlər çox vaxt mülki şəxslər olurdu. Başqa bir problem də vardı. Orduya növbə ilə iki konsul başçılıq edirdi: bir gün biri, ertəsi gün digəri. Bu cür rəhbərlik xeyli dərəcədə ikihakimiyyətlilik yaradır, fikir ayrılığına gətirib çıxarır və qoşunların döyüş qabiliyyətini aşağı salırdı. Düşmən cəbhəsindəki belə vəziyyətlərdən Hannibal dəfələrlə istifadə etmişdi.

Romalıların daha bir zəif yeri süvari dəstələri idi. Bu dəstələr tez-tez nizamsızlıq nümayiş etdirir, hədəfi düzgün müəyyənləşdirmir, döyüş meydanında necə gəldi vuruşurdular. Hannibal romalıların süvari dəstələrinin səriştəsizliyindən istifadə edərək bir neçə həlledici qələbə qazanmışdı.

Romalılardan fərqli olaraq, Hannibalın süvari qoşunları əla təlim keçmiş və yaxşı silahlanmışdı. Karfagenlilər Romanın süvari qoşunlarını döyüş meydanında pərən-pərən salır, yalnız bundan sonra piyada qoşunlara keçirdilər. Hətta Publi Ssipion (oğul) kimi bacarıqlı və qəddar sərkərdə belə süvari qoşunlardakı vəziyyəti dəyişə bilməyib. O, sonda romalılardan əlini üzmüş və ispan muzdlularından ibarət süvari dəstələr yaratmalı olmuşdu.

Karfagenlilərlə müqayisədə qarşı tərəfin daha bir ciddi əskikliyi kəşfiyyat işinin zəif qurulması idi. Bu səbəbdən də romalılar Hannibalın planlarından və hədəflərindən, demək olar, məlumatsız idi. Onlar mütəmadi şəkildə çıxılmaz vəziyyətdə qalırdılar: nə karfagenlilərin hücumlarından, nə də başqa təhlükələrdən vaxtında xəbər tuturdular. Müxtəlif vaxtlarda Romanın altı legionuna pusqu qurulması və darmadağın edilməsi də dediklərimizi təsdiqləyir.

Hannibal isə yuxarıda da vurğuladığımız kimi güclü kəşfiyyat xidmətinə sahib idi. O, peşəkar casuslarla yanaşı, tacirlərdən və s. kəşfiyyat məqsədilə mahir şəkildə faydalanırdı. Üstəlik, karfagenli sərkərdə kəşfiyyat xidmətindən yalnız düşmən barədə zəruri bilgilər toplamaq üçün yararlanmırdı. Eyni zamanda ondan qarşı tərəfdə təxribatlar yaratmaq, Roma ilə müttəfiqləri arasına nifaq salmaq üçün istifadə edirdi.

Bir sözlə, iki amansız rəqibin – Karfagenin və Romanın arasında istər orduların quruluşu, istərsə də döyüş strategiyaları və taktikaları baxımından kəskin fərqlər vardı. Elə onların bir-biriləri ilə hərbi mübarizəsinin taleyini də məhz həmin fərqlər müəyyənləşdirirdi…

Karfagenlə Roma arasında savaşın səbəbləri

Karfagen M.ö. 814-cü ildə Finikiya[16 - Finikiya – indiki Suriya, Livan və İsrail ərazilərini əhatə edən, Aralıq dənizi sahilində qədim ölkə. M.ö. XIII-VIII yüzilliklərdə mövcud olmuşdur.] şəhər-dövləti olan Tirin müstəmləkəsi kimi yaradılıb. Qeyd edək ki, Qərbi Aralıq dənizi sahilində Finikiya müstəmləkələrinin yaradılması yunanların Şərqi Aralıq dənizi sahilindəki hegemoniyasını zəiflətmək məqsədi daşıyırdı. Nəticədə M.ö. VIII–VII əsrlərdə burada xeyli Finikiya müstəmləkəsi meydana çıxdı. Karfagen isə onlardan yalınız biri idi.

Müstəmləkələr Siciliyada, Korsikada, Sardiniyada və İspaniyada salınmışdı. Əvvəllər həmin müstəmləkələr sadəcə ticarət məntəqələri rolunda çıxış edirdi. Lakin zaman keçdikcə onların bir çoxu xeyli gücləndi və müstəqil mövqelərə sahib olmağa başladı. Elə Karfagen kimi! Hətta bir müddət sonra iş o yerə çatdı ki, bəzi müstəmləkələr öz nicatını Tirdə deyil, Karfagendə axtarmağa başladı.

M.ö. 498-ci ildə yunanlar Karfagen şəhərlərinə hücum çəkməyə başladılar. 18 il davam edən bu mübarizədə heç bir strateji uğur əldə olunmadı. M.ö. 480-ci ildə isə karfagenlilər Siciliyaya soxularaq, yunanları adadan qovmağa çalışdılar. Həmin vaxt Karfagen 300 min əsgər, 200 hərbi və 3 min yük gəmisindən ibarət hərbi gücə malik idi. Bu qədər nəhəng orduya isə həmin vaxt Karfagenin aparıcı dövlət xadimi olan Haminkar başçılıq edirdi.

Qarşı tərəfə gəlincə, 2 yunan tiranı[17 - Tiran – Qədim Yunanıstanda və XIII-XVI əsrlərdə İtaliyanın şəhər-respublikalarında hakimiyyəti zorla ələ keçirən şəxs] – Qelon və Teron 24 min piyada əsgər və 2 min atlıdan ibarət ordu toplamışdı. Müttəfiqlərinin dəstəyinə ümid bəsləyən Haminkar isə süvari dəstələri özü ilə götürmədi. Bundan xəbər tutan Qelon karfagenliləri qəfil yaxaladı və Haminkarın ordusunu darmadağın etdi. Bu məğlubiyyəti özünə sığışdırmayan Haminkar müqəddəs tonqala atılaraq özünü öldürdü.

Həmin hadisədən sonra karfagenlilər 90 ilə yaxın müddətdə Siciliyanı rahat buraxdılar və Afrikadakı torpaqları ələ keçirməyə yönəldilər.

Nəhayət, M.ö. 409-cu ildə Karfagen ordusu Siciliyanı qaytarmağa cəhd etdi. Ordu Hannibalın başçılığı altında dəniz yolu ilə Siciliyaya gəldi. Əvvəlcə buradakı Selinus, ardınca isə Qimer şəhəri tutuldu. Haminkarın özünü müqəddəs tonqala atdığı yerdə 3 min kişi və qadın işgəncələrə məruz qaldıqdan sonra qətlə yetirildi. M.ö. 406-cı ildə Sirakuz istisna olmaqla, Karfagen artıq Siciliyanın yunan hissəsinə sahib idi. Bir il sonra Sirakus tiranı Dionisi Karfagenlə sülh müqaviləsi bağlamağa məcbur oldu.

Siciliyada mövqelərini gücləndirən karfagenlilər Qərbi Aralıq dənizinə nəzarəti də ələ almışdılar. Həmin vaxt Karfagen dövlətinin tərkibinə Cənubi İspaniya, Qades, Korsika, Sardiniya, Balear adaları, Malta və Şimali Afrika sahili daxil idi. M.ö. 348-ci ildə Karfagenlə Roma arasında müqavilə bağlandı. Həmin müqaviləyə görə karfagenlilər romalıların, romalılar isa karfagenlilərin torpaqlarına yaxınlaşa bilməzdilər. İki ölkənin torpaqları arasındakı sərhəd Korsika şəhəri oldu. M.ö. 306-cı ildə Roma ilə Karfagen arasında növbəti müqavilə imzalandı. Bu müqaviləyə görə Karfagen Romanın İtaliyada, Roma isə Karfagenin Şimali Afrikada hakimiyyətini tanıyırdı.

Beləcə, təxminən M.ö. VIII əsrdən III əsrədək Roma ilə Karfagen Qərbi Aralıq dənizi sahillərində əsas dövlətlər kimi inkişaf etdi. Nə qədər ki, Karfagen Roma limanlarına soxulmur, Roma isə Karfagen ərazisinə girmirdi, hər iki dövlət qarşılıqlı uzlaşma şəraitində yaşayırdı.

İtaliya üzərində hakimiyyətini tamamilə möhkəmləndirmək üçün Romaya təxminən üç əsr lazım oldu. Nəhayət, İtaliyanın böyük bir hissəsinə ağalıq edən Roma karfagenlilər və yunanların Siciliyada mövcudluğunu həzm etməməyə başladı. Romalıların fikrincə, bu onların daha geniş əraziləri ələ keçirmələrinə mane olurdu.

Beləliklə, M.ö. 264-cü ildə Roma Siciliyaya soxulmaq qərarına gəldi. Bununla da Birinci Pun müharibəsi başladı.

Birinci Pun müharibəsi

(M.ö. 264–241-ci illər)

Mamertinlər – İtaliyanın Kampaniya adlanan vilayətindən olan muzdlular idi. Onlar ilk Pun müharibəsinin əsas səbəbkarı hesab edilir. Sirakuzlu Aqafoklun yanında xidmət edən bu muzdlular karfagenlilərlə müharibədən sonra Siciliyada gəzib-dolaşırdılar. M.ö. 289-cu ildə Aqafokl öldü. Bundan sonra mamertinlər Messina şəhərinə doluşdular. Şəhər sakinləri onları gülərüzlə qarşıladı. Lakin mamertinlər tezliklə yerli əhalinin axırına çıxıb, mal-mülklərini öz aralarında böldülər və Siciliyanın şimal-şərq hissəsinə ağalıq etməyə başladılar. Aqafoklun varisi olan Gieron bu vəziyyətdən razı qalmayıb, onların üstünə hücum çəkdi. Lonqan çayı yaxınlığındakı döyüşdə mamertinlər məğlubiyyətə uğradı. Gieron bu qələbədən sonra Messinaya doğru hərəkət etsə də, karfagenlilər onlara qarşı çıxdılar. Mamertinlər karfagenlilərin hakimiyyəti altında olmaq istəmədikləri üçün romalılardan onları Messinadan qovmağı xahiş etdilər.

Beləcə, bu şəhər Roma ilə Karfagen arasında mübahisəli bölgəyə çevrildi. Axırda romalılar karfagenlilərlə anlaşmanı pozmaq qərarına gəldilər və öz qoşunlarını Messinaya göndərdilər. Həmin vaxt Karfagen donanyması uzaqda olduğundan Qannonun başçılığı altında azsaylı ordu romalılara müqavimət göstərməyə çalışdı. Ancaq müqavimət nəticəsiz qaldı və romalılar Messinanı tutdular. Həmin məğlubiyyətdən sonra Qannon Karfagenə qayıtdı. Karfagenlilər Messinanı qoruyub saxlaya bilmədiyi üçün onu edam etdilər.

Bu vaxt xəbər gəldi ki, Sirakuzlu Gieron da Romanın tərəfinə keçib. Beləcə, Siciliyada gücünü bir az da artıran romalılar Messinanın ardınca Aqriqent şəhərini tutdular. Düşmənə açıq döyüşdə qalib gələ bilməyəcəyini düşünən karfagenlilər maraqlı taktika seçdilər. Siciliya ərazisinə yaxşı bələd olduqları üçün pusqular qurmağa, Roma gəmilərinə hücum etməyə başladılar. Bu bir növ partizan müharibəsini xatırladırdı. Beləcə, dörd il ərzində romalıların daha da irəliləməsinin qarşısını alındı. Lakin bu onları Siciliyanı tamamilə ələ keçirmək niyyətindən daşındırmadı.

Güclü donanması olmadan Karfageni məğlub edə bilməyəcəyini anlayan Roma cəmi iki ay ərzində yüz kvinkvirema[18 - Kvinkvirema – hərbi gəmi növü] və iyirmi trirema[19 - Trirema – hərbi gəmi növü] inşa etməyi bacardı. Polibi yazır ki, donanmanın inşaatına ümumilikdə 20 min adam cəlb edilmişdi.

Ellin dövrünün[20 - Ellin dövrü – Yunanıstanda və Aralıq dənizinin şərq sahili ölkələrində Makedoniyalı İsgəndərin hərbi yürüşlərindən (M.ö. 334–323) başlayaraq burada Roma imperiyasının hökmranlığı tam bərqərar olanadək (M.ö. 30-cu il) davam edən tarixi mərhələ] sonundan başlayaraq kvinkvirema Aralıq dənizi donanmasında əsas hərbi gəmi idi. O da trirema kimi ilk dəfə karfagenlilər tərəfindən inşa olunmuşdu. Kvinkviremanın uzunluğu 120, eni isə 18-20 fut[21 - Fut – 30 sm 48 mm-ə bərabər uzunluq vahidi] idi. Yelkənlərin ümumi sahəsi təxminən 1400 kvadrat fut təşkil edirdi. Yuxarı və aşağı göyərtələrə ayrılan kvinkviremanın heyəti 400 nəfərdən ibarət idi: 280 avarçəkən, 75-100 nəfərdən ibarət abordaj[22 - Abordaj – bilavasitə vuruşmaq üçün gəmilərin bir-birinə yanaşdırılmasından ibarət qədim dəniz müharibəsi üsulu] piyada dəstəsi, 25 matros və zabit. Sahəsi 2 min kvadrat fut olan göyərtədə cəmi 2-3 günlük azuqə və su ehtiyatı olurdu. Belə ki, uzun müddət suda qalan nəqliyyat gəmilərindən fərqli olaraq hərbi gəmilər dincəlmək, yeni ehtiyat yığmaq və heyəti tamamlamaq üçün müntəzəm olaraq sahilə yan almalı idi.

Lakin məsələ gəmi tikməklə bitmirdi, heyətə təlim keçmək də lazım idi. Odur ki romalılar inşaat müddətində təkcə 44 min adama quruda avar çəkməyi öyrədirdi. Gəmilər tikiləndən sonra isə heyətlər göyərtədə təlim keçməyə başlayır və yalnız bundan sonra hərbi əməliyyatlara qoşulurdular.

Qısa vaxtda böyük donanma yaratmalarına baxmayaraq romalılar dənizçilikdə qat-qat təcrübəli olan karfagenlilərin əlinə su tökməyə yaramırdılar. Odur ki düşmən üzərində üstünlük qazana bilmək üçün maraqlı fəndə əl atdılar: onlar gəmiləri qarmaq-lövbər və aşma körpü ilə təchiz etdilər. Yüz il əvvəl qallar həmin lövbərlərin sayəsində romalıların gəmilərini öz göyərtələrinə tərəf çəkmiş, düşmən gəmisinə soxulmuş və heyəti qətlə yetirmişdilər. Aşma körpü isə romalıların özlərinin kəşfi idi. Onlar bu körpü ilə düşmənin gəmisinə keçir və heyətinə hücum çəkirdilər. Hərçənd həmin körpülərlə təchiz olunmuş Roma gəmiləri karfagenlilərin gəmilərindən daha ağır, üstəlik, fırtına zamanı idarəolunmaz idi. Bu səbəbdən də romalılar minlərlə dənizçi və əsgər itirdilər, belə ki, fırtına zamanı gəmilər suda batırdı.