banner banner banner
ЖЕННИ ГЕРХАРДТ
ЖЕННИ ГЕРХАРДТ
Оценить:
Рейтинг: 0

Полная версия:

ЖЕННИ ГЕРХАРДТ

скачать книгу бесплатно


Бирої улар меімонхонага келганларида бунга їулай фурсат іадеганда топилавермади. Фаїат кечга яїин таїдир кулиб боїїандай бєлди: катта хизматчи аёл нозир пештахтаси олдидаги полни ювишни буюрди. Чамаси мартабали шахс бєлган нозирнинг Она-болага яхшилик їилгиси келгани аён эди. Яхши, меірибон она билан унинг кєіликкина їизи нозирга хуш келиб їолганди. Шу важдан іам нозир миссис Герхардт кун бєйи калласида айланиб юрган нарсани юрак ютиб сєрашга ботинганида илтифот ила їулої солди.

– Меімонхонада турганлардан битта-яримтаси кийимини ювдиришга рози бєлармикин-а? – деди миссис Герхардт. – Бошим осмонга етарди-да…

Нозир унга їараркан, бу ўамнок чеірадан чорасиз муітожлик аломатларини єїиди яна бир бор.

– Кєрамиз, – нозир шундай жавоб їиларкан, єша дамнинг єзида сенатор Брэндер билан генерал Гопкинсни хаёлидан єтказди. Уларнинг икковлари іам меірибон одамлар ва бу бечора аёлга жон-жон деб ёрдам беришади.

– Тепага, сенатор Брэндернинг хонасига чиїинг. Йигирма иккинчи хона. Мана, – нозир хона раїамини їоўозга ёзиб берди, – бориб мен юборганимни айтинг.

Миссис Герхардт їоўозни їєли їалтираб олди. Сєз билан айтолмаган миннатдорчилиги кєзларидан билиниб турарди.

– Іеч їиси йєї, іеч їиси йєї, – деди нозир аёлнинг іаяжонланаётганини сезиб. – Іозирої боринг. Хонасида єтирибди.

Миссис Герхардт йигирма иккинчи хонанинг эшигини оіиста ва эітиром билан таїиллатди. Женни эса ёнида унсиз турарди.

Бир даїиїадан сєнг эшик очилиб, чароўон хонанинг эшигида сенатор кєринди. У башанг смокингда бєлганидан илк марта кєрганларидан іам ёш кєринарди.

– Хизмат, хоним? – деб сєради у миссис Герхардтдан. У икковларини іам даріол таниганди.

Она бутунлай довдираб їолганидан тезда жавоб беролмади:

– Биз… нарсаларингизни ювиб берсак бєлармикин, деб сєрамоїчийдик.

– Ювиб берайлик дейсизми? – сенатор бениіоя жарангдор овозда сєради. – Нарсаларимни ювишми? Їани, киринглар. Іозир кєрамиз-да. У такаллуф билан єзини четга олиб, Она-болани ичкарига киритди-да, эшикни ёпди.

– Іозир кєрамиз-да, – деди у яна ёнўої дарахтидан ясалган баіайбат шифонернинг тортмаларини бирин-кетин очаркан.

Женни хонани їизиїиш билан кєздан кечирди. У хонадаги камин ва пардоз столчасида турган бир олам майда-чуйда безаклару чиройли буюмларни шу чоїїача кєрмаганди. Юмшої кресло ва унинг ёнида кєк соявонли чирої турар, полда їалин, юмшої гилам, у-бу ерларга ташлаб їєйилган бир неча гиламчалар бор эди, хуллас іар бир нарса бойлик ва іашаматдан дарак берарди!

– Єтиринглар, мана стуллар, – сенатор илтифот билан шундай дея їєшни хонага єтди.

Вужудларини сенаторга нисбатан іуркак бир эітиром їамраб олган она-бола іурмат саїлаб туришарди, сенатор эса нарсаларини кєздан кечириб бєлганидан кейин таклифини такрорлади. Она-бола іижолатда, єнўайсизланиб єтиришди.

– Бу їизингизми? – сенатор миссис Герхардтга шундай деркан, Женнига кулиб їєйди.

– Шундай, сэр, – жавоб їилди она. – Бу катта їизим.

– Эрингиз баріаётми? – сєради сенатор шундан кейин. – Исми-шарифингиз нима? Їаерда турасиз?

Миссис Герхардт іамма саволларга бажонидил жавоб берди.

– Болаларингиз нечта? – давом этди сенатор.

– Олтита, – жавоб їилди миссис Герхардт.

– Оилангиз кичкина эмас экан, нима іам дердик. Сиз мамалакат олдидаги бурчингизни бажаргансиз. Бунга шак-шубіа йєї.

– Іа, сэр – жавоб їилди миссис Герхардт унинг эътиборидан тєлїинланиб.

– Катта їизим дедингизми?

– Шундай, сэр.

– Эрингиз нима иш їилади?

– У шишасоз. Іозир касал.

Сенатор билан миссис Герхардт гурунглашар, Женни эса їулої солар, йирик мовий кєзлари іайрат ва їизиїиш билан боїарди. Сенатор іар гал Женнига їараганида їизнинг соддадил, маъсума нигоіига дуч келиб, ажойиб таБассумини кєраркан, ундан кєзини узишга їийналарди.

– Іа, деди у ачиниб, – буларнинг бари афсусланарли. Менинг унча-бунча нарсаларим йиўилиб їолибди, шуни ювиб берсанглар дейман. Келаси іафтада яна бєлса керак.

Сенатор нарсаларини чоўроїїина ва чиройли халтага жойлади.

Їайси куни олиб келайлик? – сєради миссис Герхардт.

– Бари бир, – жавоб їилди сенатор. – Келаси іафтанинг хоілаган кунида.

Миссис Герхардт оіиста миннатдорчилик билдирди-да, єрнидан турди.

– Гап бундай, – сенатор олдинга єтиб, уларга эшик очди. – Душанбада олиб кела їолинглар.

– Хєп бєлади, сэр, – деди миссис Герхардт. – Раімат сизга.

Она-бола кетишди, сенатор эса яна мутолаага тушди. Бирої негадир фаромуш бєла бошлади.

– Афсус, – деди у китобни ёпаркан. – Бу одамларда кишини таъсирлантирувчи нимадир бор.

Миссис Герхардт їизи билан яна тунд ва їоронўи кєчалардан кетарди. Ногоіон ишлари єнгидан келганидан руілари жуда баланд эди.

– Хонаси жуда ажойиб экан-а, тєўрими? – шивирлади Женни.

– Іа, – жавоб їилди онаси. – Єзиям ажойиб инсон экан.

– У сенатор-а, шундайми? – давом этди їизи.

– Іа.

– Машіур бєлиш одамга ёїса керак, – деб їєйди їизи оіиста.

II БОБ

Женнининг маънавий оламини їандай тасвирласак экан? Муітожлик сенаторнинг нарсаларини ювишда онасига їарашишга, кийимларни олиб, топ-тоза їилиб элтиб беришга мажбур этган бу камбаўал їизнинг табиати наїадар нафислигини, ундаги назокатни сєз билан ифодалаб бєлмайди. Шундай нодир, єзига хос табиатли їизлар бєладики, улар іеч нимани билмай дунёга келадилар ва іеч нимани тушунолмаганларича дунёни тарк этадилар. Іаёт охирги даїиїагача уларга бениіоя гєзал, чинакам мєъжизалар юрти бєлиб туюлаверади. Улар іайратомуз іолда бу юртни айланолсалар борми, бамисоли жанатда юришгандай бєларди. Улар кєз очиб теваракларида єзларига хуш келган мукаммал оламни – дарахтларни, гулларни, товушлар ва ранглар дунёсини кєрган бєлардилар. Бу – уларнинг энг їимматбаіо мероси, энг яхши бойлигидир. Мабодо битта-яримта: «Бу меники», деб уларни тєхтатиб їолмаса борми, баітиёрликдан юз-кєзлари кулганича бу заминда тинимсиз кезишган, айтган їєшиїларини бир кунмас-бир кун бутун олам эшитган бєларди. Бу эзгулик їєшиўидир.

Бирої реал олам катакларига тиїиб їєйилган бу одамлар унга бегонадирлар. Такаббурлик ва очкєзликнинг бу олами идеалистга, орзумандга ола їарайди. Мабодо орзуманд сузиб бораётган булутдан кєзини узолмай їолса, їуруї экансан, деб єпкаланишади ундан. Мабодо у їалбини їувонтирадиган шамол хонишларини тинглаб їолса, бу орада теварагидагилар мол-мулкини талон-тарож їилишга ошиїишади. Мабодо жонсиз деб аталмиш олам майин ва мафтункор овозлари ила уни сеірлаб їєйгудай бєлса, булар на жонсизу на идроксиз бєлолмайдигандай туюлса борми, орзуманд табиат тєлїинларида маів бєлади. Іаїиїий олам доимо бундай одамларни очкєз панжалари билан исканжага олади. Іаёт худди шунаїа одамларни єзининг итоатгєй їулларига айлантиради.

Женни іам бу кєримсиз оламда худди шундай эди. Болалигиданої іар бир їадамини яхшилик ва назокат билан босганди. Себастьян йиїилиб, у ер– Бу ерини яра-чаїа їилиб олганида Женни акасидан хавотири ва їєрїувини енгиб, єрнидан турўизиб, ойиси ёнига олиб борарди. Жорж їорним оч, деб хархаша їилганида єзининг бурда нонини берарди. Укалари ва сингилларини соатларча аллалаб єтирар, айни пайтда нималарнидир орзу їилиб, єзича ўинўилларди. Йєлга кириши биланої онасига їараша бошлади. Женни идиш-тової ювар, супуриб-сидирар, дєконга югурар ва ва укаларини боїарди. Гарчи Женни кєпинча їисмати аччиїлигини єйлаб їолса іамки, бирорта одам унинг зорланганини эшитмаганди. У кєп їизчаларнинг анча яйраб ва маза їилиб яшаётганларини биларди-ю, аммо уларга іавас їилишни хаёлига келтирмасди. Ичидан эзилса іам, барибир ашуласини айтаверарди. Іаво очиї кунларида ошхона деразасидан кєчага їараган пайтларида ташїарига, кєм-кєк майсазорларга чиїїиси келарди. Табиат гєзаллиги унинг чизиїлари ва ранглари, нур ва соялари їизчани гєзал їєшиїдай іаяжонлантирарди. Гоіида Женни Жорж билан укасини ёнўоїзорга олиб кетарди. Соя-салїин бу гєшада ариїча жилдираб оїар, олисда эса далалар ястаниб ётарди. У іиссиётларини шоирлардай сєз билан ифодалашни билмаса іам, бу гєзалликларнинг баридан іаяжонланар ва іар бир товуш, іар бир шабада эпкинидан їувонарди.

Ёз маликалари бєлган єрмон мусичаларининг оіиста мулойим «ку-ку»лашлари олисдан эшитилганида Женни бошини бир томонга їийшайтирганича їулої солар ва нафосатга тєлиї бу товушлар бамисоли кумуш томчиларидай тєппа-тєўри юрагига тегарди.

Їуёш роса їиздириб, майсалар узра соя ва жимжимадор наїшлар їєнганида Женни уларга тєймай тикилар, офтоб роса ярїираётган жойларга боргиси келаверар ва сеірланганича сирли туюлган єрмон ичкарисига тобора кириб кетаверарди.

Женни рангларнинг бор гєзалликларини іис їиларди. Кун ботиш пайтидаги осмонни їоплайдиган ажиб шафаї уни беіад їувонтирар ва завїлантирарди.

– Їани энди шу булутлар билан бирга сузиб кетсанг, – деди бир куни у худди боладай.

У ёввойи узум зангларидан ясаб їєйилган арўимчоїни топиб олиб, Марта ва Жорж билан бирга уча бошлади.

– Іа, їани энди шунаїа їайиї бєлса, – деди Жорж.

Женни бошини кєтариб, кумушранг денгиздаги алвон оролдай туюлган олисдаги булутга їаради.

– Їани энди одамлар мана шу оролда туришса, – деди у.

Женни хаёлан єша ерда бєлиб, іаво сєїмоїларида енгил чопиб борарди.

– Їара, асалари, – деди Жорж ён томондан учиб єтаётган асаларини кєрсатиб.

– Іа, – деб їєйди Женни орзуманд іолда, – уйига шошиляпти.

– Іамма нарсанинг уйи бєладими? – cєради Марта.

– Деярли іамма нарсанинг.

– Їушларниямми?

– Іа, – деди Женни бу фикрнинг нафосатини бутун вужуди билан сезаркан, – Їушларнинг іам уйи бєлади.

– Асалариларниямми? – деди Марта бєш келмай.

– Іа, асалариларниям.

– Кучукларнинг-чи? – сєради Жорж яїинроїдаги йєлда ёлўиз сандироїлаб юрган итни кєриб.

– Іа, албатта, – деди Женни.-кучукларнинг уйи бєлишини билмайсанми?

– Чивинларнинг-чи? – деди кечки салїинда ўувиллашаётган чивинлар тєдасини кєриб їолган укаси суриштиришни їєймай.

– Іа, – деди Женни бунга єзи іам ярим-ёрти ишониб. – Їулої солинглар!

– Єіє! – хитоб їилди Жорж ишонїирамай. – Уларнинг уйи їанаїа бєлишини бир кєрсам бєларди-да.

– Їулої солинглар! – Женни гапини кескин такрорлади-да, жим бєлинглар дегандай їєлини кєтарди.

Оїшом оіанги умри тугаётган кун узра бамисоли дуодай тараладиган сокин палла эди. Олисдан оіиста тортиб келаётган товушлар оїшом іавосида сокинлик узра табиатнинг єзи іам Женни билан бирга їулої солиб, жимиб їолгандай эди. Женнидан бир неча їадам нарида їизил тєш тоўчумчуї дик-дик сакрарди. Асаларилар визиллар, їаердадир їєнўирої жингиллар, шоіларнинг шубіали шитирлаши олмахон ёнўоїни мєлжаллаб бораётганидан дарак берарди. Женни їєлини туширишни унутганича, оїшомги чєзиї оіанглар осмонга сингиб кетгунича ва вужуди лиммо-лим тєлгунича їулої солиб турарди. Шундан кейин єрнидан їєзўалди.

– О! – Женни шундай деб юборди-да, азбаройи завїланиб кетганидан їєлларини маікам їисди. Кєзларида эса ёш кєринарди. Уни іаяжонга солган ажиб денгиз їирўоїларига уриларди. Женнининг їалби ана шундай іолатда эди.

III БОБ

Сенатор Жорж Сильвестр Брэндер ажойиб одам эди.

У сиёсат бобида устаси фаранг бєлиши билан бирга сезгир халї вакили іам эди. Жанубдаги Огайо штатида дунёга келган, єша ерда улўайиб (Нью-Йоркдаги Колумбия университетида икки йил іуїуїни єрганганини іисобга олмаганда), маълумотни єша ерда олганди. У іуїуїшуносликни єз штатидаги іар їандай одамдан ёмон билмасди, бирої мазкур жабіада адвокатлик соіасида зєр муваффаїият їозонмоїлик учун зарур бєладиган їунт-ла шуўулланмаганди сира. Топиш-тутиши ёмон эмасди, мабодо виждонига терс иш тутгудай бєлса борми, анча-мунча нарса ишлаб олишнинг кєп марта фурсати іам келганди, аммо у бунга їобил эмасди. Бирої їанчалар іалол ва єзига маікам бєлмасин, гоіида бирорта ошнаси илтимос їилиб їолса, йєї деёлмасди. Яїинда охирги президент сайловида, у іукмронлик їилишга мутлаїо лаёїати йєї кишининг номзодини їувватлаган, буни Брэндернинг єзи яхши биларди.

Бир неча марта шубіали одамларни, икки ёки уч марта бетамизлиги ошкора сезилиб турган кишиларни іукумат лавозимларига тайинлаганида іам худди шундай айб їилганди. У виждони їийнай бошлаганда: «Іаётда нималар бєлмайди дейсан», деган севимли маїоли билан єзини юпатарди. Гоіида мунгли хаёлларга берилганича креслосида узої єтириб їолар, сєнгра їєзўаларкан, гуноікорона илжайиб, бу сєзларни яна такрорларди. Виждони уни сира тинч їєймас, юраги эса іар іолда виждонига іамоіанг урарди.

Колумбус шаіри іам таркибига кирган округдан штат конгрессига уч марта ва Їєшма Штатлар сенатига икки марта сайланган бу одам шу пайтгача уйланмаганди. Ёшлигида бир їизни жиддий севиб їолган илло севгисининг охири никоіга бориб таїалмаган экан, бунда Брэндернинг гуноіи йєї эди. Кєнглига ёїїан хоним кутишни истамаган, Брэндер эса рєзўорни тебратадиган мавїега эга бєлмої учун кєп іаракат їилиши лозим эди.

Бєйдор, келишган, кенг елкали Брэндер бир кєришдаёї одамларда іурмат уйўотарди. Талай аччиї-чучукни тотган, бошидан кєп нарсалар єтган бу одамнинг фаросатли кишиларда эітиром уйўотадиган нимасидир бор эди. Єзи кєнгилчан ва илтифотли киши сифатида танилган, сенатдаги іамкасблари эса, осмондаги юлдузни олиб беролмайди-ю, лекин жуда ёїимтой одам, деган фикрда эдилар.

Сенатор Брэндер єшанда Колумбусга зил кетган сиёсий обрєсини мустаікамлаш маїсадида келганди. Конгрессга бєлган кейинги сайловда сенатор партиясининг омади келмади. Єзи етарлича овозга эга бєлиб, яна їайтадан сайланса бєларди, бирої бунинг учун унча-мунча сиёсий чапдастлик зарур эди. Ундан бошїа шуіратпарастлар іам бор эди-да, ахир. Бемалол олти-етти номзод топилар, уларнинг іар бири Брэндернинг єрнини жон-жон деб эгалларди. Брэндер іозирда єзидан нималар талаб їилинишини жуда яхши тушунарди. Раїиблари уларни осонликча енгишолмайди, мабодо енгганларида іам, дерди єзича Брэндер, президент чет элдаги бирорта дипломатик мартабани топширса керак, албатта.

Іа, сенатор Брэндерни тєла маънода иши юришган одам деса бєларди, бирої шунга їарамай, єзига нимадир етишмаётгандай сезарди. Кєнгли тилаган ишларни бажаришга улгурганича йєї-да. Мана эллик иккига кирди, мєътабар, іурматли ва таниїли арбоб сифатида шаънига доў тушмади, бирої битта боши иккита бєлмади. У беихтиёр равишда ёнида єзини азиз биладиган бирорта одами йєїлигини їайта-їайта єйларди. Гоіо хонаси кєзига жуда іувиллаган кєринар, шундай пайтларда єзидан-єзи нафратланарди:

«Эллик йил-а! – бот-бот кєнглидан єтказарди у. – Ёлўиз, бутунлай ёлўизман…»

Брэндер хонасида єлтирган єшал шанба оїшомида эшиги оіиста таїиллади. Бу пайтда у дунёдаги іамма нарса – іаёт іам, шон-шуірат іам єткинчи нарсалиги ва шу нуїтаи назардан єзининг сиёсий фаолияти іам самарасиз эканлиги борасида мушоіада юритарди.

«Бирорта мавїени эгаллаш учун їанчалик уринамиз, – дерди у ичида. – Орадан бир неча йил єтади-ю, менинг учун барининг аіамияти камайиб бораверади».

У їєзўалиб, эшик очаркан, Женнини кєрди. Женни онасига, тезкорлигимиз билан сенаторни іайрон їолдирамиз, деб буюмларни душанбани кутмай, элтиб беришни таклиф їилганди.

– Киринг, – сенатор шундай дея Женнига илгариги сафаргидай йєл берди.

Женни ичкарига кираркан, буюмларни жуда тез эплабсизлар, деган маїтов кутди, сенатор эса іатто буни пайїамади іам.

– Хєш, ойимїиз, – деди у. – Аіволларингиз їалай?

– Жуда яхши, – жавоб їилди Женни. – Ойим билан душанбани кутиб єтирмай, нарсаларингизни бугун келтириб бера їолайлик дедик.

– О, бу менга бари бир, – деди Брэндер бепарво. – Анави ерга, стулга їєя їолинг.

Женни іаїини олишни іам єйламай, кетмоїчи бєлувди, сенатор тєхтатиб їолди уни.

– Ойингиз яхши юрибдиларми? – хушфеъллик билан сєради сенатор.

– Яхшилар, – Женни шунчаки жавоб їилди.

– Єтиринг, – сенатор гапида давом этди. – Сиз билан суібатлашмоїчиман.

Їиз ёнида турган столга чєка їолди. Сенатор сал томої їириб олди-да, гапида давом этди:

– Синглингиз нима билан оўрувди?

– Їизамиї чиїїан, – тушунтирди Женни. – Биз тузалмаса керак, деган хаёлга іам борувдик.

Сенатор їизнинг гапини тингларкан, синчиклаб чеірасига тикилар, шунда у бениіоя ажибдай туюларди. Їизнинг кийими хароб, унинг мавїеи баландлигига іаваси келарди. Сенатор бадавлатлиги ва іашаматда яшаётганидан уялиб кетди. Таїдир шунчалар осмонга кєтариб їєйган бєлса на чора!

– Синглингиз тузалиб їолганига хурсандман, – деди сенатор мулойим. – Отангиз нечадалар?