40-cı gün

скачать книгу бесплатно

40-ci g?n
Xaliq Temur M?mm?dov

H?r insan h?yati Tanrinin yaratdigi bir m?c?z?dir, ?z ist?yi, arzusu il?, ?z sirli v? f?rqli yollari il?. B?z?n bu yollarda q?m-d?rd g?zl?yir insani. B?z?n, sevinc yetirir ?z?n?. B?z?n ayriliq durur qarsimizda, b?z?n v?sal sevindirir bizi. B?t?n bu hissl?rin basinda is? bir q?vv? durur: M?h?bb?t! Sexm?k v? sevimli olmaq – xosb?xtliyin ilk g?st?ricisi bunlardir. Insan n? q?d?r m?st?qil olursa – olsun, sosiyal baximdan hansi y?ks?klikl?r f?th edirs?-etsin, f?rq etmir. Sevm?k v? sevilm?k tamlasdirir insan h?yatini.

Xaliq M?mm?dov

40-ci g?n

Sesar Bruto. ?g?r m?n bu adam olmasaydim, g?r?s?n, kim olmaq ist?rdim

1-ci hiss?

Hamimiz ona “Qoca”-“Starik” adi il? m?raci?t edirdik. Niy?, n? zamandan – bil?n yox idi. Adi Viktor olsa da, avtobus parkinin b?y?k kollektivi arasinda onun ?sl adi il? taniyanlari barmaqla saymaq olardi. Amma, “Qoca” – des?ydin, hami bil?c?kdi s?hb?t kimd?n gedir.

Is yoldaslarimin sirasinda Viktor hamidan yasli idi, h?m d? ?ox kitab sev?n oldugu ???n, ?n ?ox d?nyag?r?sl?, savadli sayilirdi. Onunla s?hb?t etm?k tarix?, hansisa olmus hadis?l?r? s?yah?ti xatirladirdi. Ona qulaq asdiqca, adama el? g?lirdi ki, Viktor oxumadigi kitab, bilm?diyi tarix yoxdur. Hansisa tarixi bir hadis?d?n el? h?v?sl? v? bacariqla danisirdi ki, qulaq asanlarda el? t??ssurat yaranirdi ki, san ki, Viktor ?z? h?min tarixi hadis?l?rin istirak?isi olub.

H?mis? s?liq?li geyin?rdi. Is? d?qiqlikl? ?t?l?nmis salvar-k?yn?kd? v? silinm?kd?n parildayan ayaqqabilarda g?l?rdi. B?r?nc r?ngli yarasiqli sif?ti, g?z?l formali burnu, iri ??n?si v? t?b?ss?ml? g?zl?ri v?hd?t t?skil ed?rdil?r.

Harada, hansi s?raitd? olmagindan asili olmayaraq, ?z?n? olduqca s?rb?st aparardi.

Yas c?h?td?n g?r?n?s? ?ox aldadici idi. Viktorun yasini ne?? oldugunu bil?nd? nec? t??cc?bl?ndiyimi he? vaxt unutmaram.

Istirah?t g?n?m idi. Avtoparka getm?k, avtobusumun texniki v?ziyy?ti il? bagli b?zi isl?r g?rm?k lazim idi. Dayanacaqda marsrut avtobusunu g?zl?yirdim. N?hay?t, lazim olan avtobus g?ldi. S?kan arxasinda Viktor idi. Avtobus parkinda isl?diyim m?dd?t h?l?lik az olsa da – 3 ay idi ki, is? d?z?lmisdim- Viktorla aramizda artiq, g?z?l yoldasliq m?nasib?ti yaranmisdi. “Ikarus” dayanan t?k, Viktor qabaq qapini a?di. Ke?dim yanina. Salamlasdiq.

– S?h?r-s?h?r hara, bel??

– Parka getm?k lazimdir. Bir-iki xirda isl?ri g?rm?liy?m, – dedim.

Bir-iki dayanacaq ke?misdik ki, yanimiza, kabin?y? 12-13 yasli bir oglan usagi girdi. Usaq salamlasib, n?s? dedi, Viktor cavab verdi. Amma, diqq?timi c?lb ed?n o oldu ki, usaq danisanda, Viktora bir- iki d?f? “ata” dey? m?raci?t etdi. Bir-iki dayanacaq gedib, d?sd? usaq. M?n Viktordan sual etdim:

– Usaq s?n? niy? “ata” dey? m?raci?t edirdi?

– B?s kim? dem?lidir “ata”? Qonsuya dem?liydi?

– S?n dem?k ist?yirs?n, o oglan usagi s?nin oglundur? S?n 15-17 yasinda evl?nmis?n, y?ni?

O s?n q?h-q?h? ??k?r?k, dedi:

– M?n s?ni basa d?sd?m! Hami deyir ki, m?n yasima g?r? cavan g?r?n?r?m. S?n m?nim yasimi bilmirs?n, ona g?r? d? t??cc?bl?nirs?n.

Kabin?d?n asilmis penc?yin? isar? ed?r?k, dedi:

– Pasportum d?s cibimd?dir, g?t?r oradan, a?!

Penc?yinin cibind?n g?t?rd?m pasportu, a?ib baxdim. 51 yasi var idi! M?n bu g?n?c?n onu ?z?m?, az qala, h?myasid bilirdim. ?n uzagi, d?s?n?rd?m ki, 30 yasi var Viktorun! Bel? bir g?rk?mi var idi bizim Qocanin. O g?nd?n bizim m?nasib?timiz yeni t?kan aldi. M?n Viktoru daha yaxindan tanimaga basladim. Bu insanin sevinc yuvasi olan xos m?ramli daxili d?nyasi m?ni ?z?n? bagladi.

H?rd?n evl?rin? qonaq gedirdim. H?yat yoldasi il? d? tanis olmusdum. F?xr olunacaq q?d?r g?z?lliyi olan 30-32 yasli bu qadin h?r?k?ti il?, d?s?nc?si il?, ?rin? m?nasib?ti il? ?sl b?xt?v?rlik d?nyasi idi. Yaradan bu iki insani bir-biril?ri ???n yaratmisdi.

G?n-g?nd?n g?cl?n?n dostlugumuz, m?n? bu g?z?l ail?nin ke?misi il? daha yaxindan tanis olmaq imkani yaratdi…

2-ci hiss?

Viktorla Lena tanis olanda h?r ikisinin 16 yaslari yenic? tamam olmusdu. Isti avqust g?nl?rind?n birind?, bol sulu Enisey ?ayinin sahilind? iki g?nc bir-birl?rin? ?r?kl?rind? olan sevgil?rini etiraf etdil?r. V? o g?nd?n etibar?n onlar ayrilmaz oldular. M?kt?bi bitirdil?r. Victor, g?nd?risl? s?r?c? kimi t?hsil aldiqdan sonra orduya getdi. O vaxtlar ?sg?rlik m?dd?ti h?rbi birl?sm?l?rin n?v?nd?n asili olaraq, 3 v? 4 il t?skil edirdi.

Viktor h?rbi xidm?tini basa vurub qayitdiqda sevimli Lenasi institutun 5-ci kursunda oxuyurdu. Viktor bir ne?? g?n dinc?lib, avtobus parkina is? d?z?ldi. Alti ay sonra evl?ndil?r, iki xosb?xt g?nc talel?rini birl?sdirdil?r.

Bir il tamam olmusdu, Lena hamil? qaldi.

O ill?rd? SSRI-d? yasayib hansisa x?st?liy? d??ar olmaq d?rdli-b?lali bir d?vr? q?d?m qoymaq dem?k idi. M?s?l?n, 80-ci ill?r? kimi SSRI-d? “m?d? xorasi” ?m?rl?k, ?lacsiz b?db?xt?iliyin, “x?r??ng”, yaxud, “insult” 100%-li asta ?l?m?n sinoniml?ri sayila bil?rdil?r.

Levomisetin, penisilin, analgin – sovet adaminin tanidigi, bildiyi v? ?ld? ed? bil?c?yi "aptek m?hsullari” bunlar idil?r. Bir d? "zelyonka" deyil?n yasil r?ngli m?hlul var idi, b?d?nin hansi hiss?sin? z?r?r toxansaydi, f?rqin? varmadan, o hiss?ni h?min “zelyonka” il? s?rt?rdil?r.

X?st?l?r? t?krar olaraq istifad? edil? bil?n sprisl?rl? iyn? vurulurdu. Paslanmayan polad qutularda h?min iyn?-sprisl?ri qaynadardilar. Qaynatmaga s?rait olmayan yerl?rd? is?, ?z?rl?rin? qaynar su t?k?rdil?r, ya da, spirtl? sil?rdil?r. O ill?rd? d?rmanlarin ??tin ?ld? edilm?yi bir yana, h?tta, palatalardaki yataqlarda d?yism?y? m?l?f? b?z?n olmurdu. O d?vr ???n qadin x?st?likl?ri, onlarin m?alic?si haqqinda is? he? danismaga d?ym?z. Indi ?n adi bir sey g?r?n?n gigiyenik materillar sovet qadini ???n fantastik bir m?vzu sayila bil?rdi.

Bir s?zl?, “pulsuz m?alic?miz” Q?rbd?n ?ox-?ox geri qalirdi.

Bax, bel? bir vaxtda Lena x?st?l?ndi. Daha dogrusu, n? zaman x?st?l?nmisdi, he? kim bilmirdi. Sad?c? olaraq, x?st?lik ?z?n? indi biruz? verdi. Q?fild?n, g?n?sli g?nd? yagan dolu kimi.

Lena d?sd? x?st?xanaya. Onda hansisa qadin x?st?liyi tapdilar. H?kiml?r m?alic? etm?y? ?alisdilar. O zamanki m?alic? ?sullari indiki ingisaf d?vr?n?n ?sullarindan ?ox-?ox f?rqli idi v? agir x?st?likl?r zamani m?alic?nin n?tic?l?ri nadir hallarda m?sb?t olurdu. Bir s?zl?, h?kiml?r ?ox ?alisdilar, ?ll?rind?n g?l?ni etdil?r. V? bu zaman dogum vaxti ?z?n? yetirdi.

Dogus ?ox ??tin oldu, usaq is? d?nyasini h?l? dogulmamis, ana b?tnind? d?yisdi. Bu faci?ni m?alic? ???n b?d?n? edilmis radiasiyaya m?ruz qalmanin n?tic?si kimi izah etdil?r. V? bundan sonra Lenanin s?hh?tind? probleml?r basladi.

Bu agir dogum prosesind?n baslayan f?sadlar, g?l?c?kd? Lenanin ana ola bil?c?k imkanlarini ?lind?n almaqla b?rab?r, onun h?yatini, yasaya bilm?k sansini s?bh? altina aldi. ?m?liyyat ke?irm?k lazim oldu. N?hay?t, m?alic? m?dd?ti bitdi, ev? qayitdi. Dey?s?n, v?ziyy?ti yaxsilasmaga basladi. S?hh?ti indi qorxulu olmasa da, ?mr? boyu ana ola bilm?y?c?yini, sevimli ?rinin d? ona g?r? ata olmaq sevincind?n m?hrum oldugunu Lena unuda bilmirdi.

?ox d?s?n?b, h?yat yoldasi il? danismaga q?rar verdi. Bir axsam Viktoru qucaqlayaraq bosanma t?klif etdi.

– Saglamligim hansi yerd?dir, bilirs?n. M?nim bir daha ana olmaq imkanim olmayacaq. S?n cavansan, ?zizim, saglamsan. Yenid?n evl?n? bil?rs?n, bir d?st? usaq atasi olarsan!

Victor q?tiyy?tl? etiraz etdi:

– Nec? dey? bilirs?n bu s?zl?ri, Lena, ?zizim? Nec? ola bil?r ki, bir usaq varligini s?nd?n ?st?n tutaram? Bu bar?d? bir daha esitm?k ist?mir?m!

Lenani qucaqladi, n?vazisl? ?pd?. Bird?n, n?s? xatirlamis kimi dill?ndi:

– ?g?r ist?s?n, usaq evind?n bir usaq g?t?r? bil?rik!

Bu s?zl?ri esid?n Lenanin sevincinin h?ddi-h?dudu yox idi. ?z?n? saxlaya bilm?di, basini Viktorun sin?sin? sixilaraq agladi, g?z yaslari ?rinin sin?sin? yayilaraq, k?yn?yini islatdi. Viktor onun sa?larini ?p?r, “ay m?nim agilsizim!”– pi?ildayirdi.

– Sevincimd?n aglayiram, ?zizim, -dedi Lena.– Son aylarimin ilk sevinci! M?nim ?zizim, m?nim sevimlim!

Lena usaq evind?n qiz usagi tapib g?t?rm?yi q?rara aldi.

Lenanin usaq evind? t?rbiy??i isl?y?n bir qadin tanisi vardi. Ondan bir n?f?r sakit qiz usagi tapmagini xahis etdi.

T?rbiy??i qadin bir ne?? g?n sonra Lenaya bir usaq haqqinda danisdi, adi Nastya idi. D?rd yasinda olark?n o valideynl?ri il? bir yerd? d?hs?tli bir avtomobil q?zasina d?s?bl?r. Valideynl?ri yerind?c? d?nyalarini d?yisibl?r. Nastya is?, m?xt?lif b?d?n x?sar?tl?ri almis olsa da, sag qalib. Bir xeyli x?st?xanada m?alic?d?n sonra Nastyani usaq evin? t?yin edibl?r.

Lena v?d?l?sdikl?ri g?n usaq evin? g?ldi, t?rbiy??i qadin bu yeddi yasli qizi ona g?st?rdi. Nastya basini asagi dik?r?k, k?ncd? oturmusdu. Lena onunla danismaga ?ox ?alisdi, n?s? sorusdu, n?s? dedi, xeyiri olmadi. Nastyanin danismaga ?ox da h?v?s g?st?rm?di. Baxislarinda q?m v? k?d?r g?r?n?rd?. Sanki, ill?rin yorgunlugu bu usagi almisdi agusuna. Lenaya cavab ver?nd? pi?ilti il? danisirdi.

Bir m?dd?t sonra Lena, Viktorla birlikd? yenid?n ora qayitdi.

?ox ke?m?di, n?hay?t, b?t?n prosedurlardan ke?dil?r, Nastya ev? aparildi.

3-c? hiss?

Nastyanin olduqca agilli usaq oldugu ilk g?nd?n m?lum oldu.T?mizliyin, m?suliyy?t dasimagin n? oldugunu 7 yasli usaq ?ox g?z?l basa d?s?rd?. Isg?zarligina is? s?z yox idi: Lena t?mizlk isl?ri aparir, Nastya istirak etm?y? ?alisirdi, Lena m?tb?xd? yem?k hazirlayir – Nastya k?m?k etm?kd?n m?mnundu.

Bu usagin bir yaxsi c?h?ti d? ortaya ?ixdi: yalan danismagin pis addim oldugunu Nastya g?z?l basa d?s?rd? v? yalanla isi yox idi. Lena d?rhal, dem?k olar ki, ilk g?nd? Viktora dedi:

– Bizim qizimiz yalan danismagi bacarmir. O, he? vaxt bizi aldatmayacaq! M?n bunu d?qiq bilir?m.

Aralarindaki m?nasib?td? ilk g?nd?n mehribanliq yarandi.

Viktor v? Lena, h?r ikisi ail?l?rinin bel? b?y?m?sind?n ?ox razi idil?r. Bunun ???n taley? v? ?lb?td? ki, ilk n?vb?d? onlari tanis ed?n usaq evinin m??llimin? t?s?kk?r etdil?r.

Amma, onu da qeyd ed?k ki, ilk baxisdan h?r is g?z?l gets? d?, arada bir ki?ik problem var idi: ilk g?nl?rd?n Nastya Viktoru v? Lenani yalniz adlari il? adlandirmaga basladi.

Viktor bir ne?? d?f? basa salmaga ?alisdi:

– Nastenka, anla m?ni, bundan sonra s?ninl? bir ail?yik. S?n bizim balamizsan, biz d? s?nin valideynl?rin. Dem?k, Lena s?nin ???n anadir, m?n? is? atayam.

Bu danisiqlarin he? bir n?tic?si olmadi. Viktor qaldi “Viktorlugunda”, Lena da h?m?inin, “Lenaliginda”.

G?zl?m?y? q?rar verdil?r. D?s?nd?l?r ki, usaga vaxt lazimdir, qoy ?z-g?z? ?yr?ssin, h?r sey ?z-?zl?y?nd? d?z?l?r. Baxar, qonsu usaqlarina, h?myasidlarina, anlayar ail? qanunlarini.

H?ft?l?r ke?di, Nastyanin davranisinda he? n? d?yism?di.

Bir aydan ?ox ke?di, n?hay?t Lena h?min m?vzuya qayidaraq, niy? onlari "ata", "ana" adlandirmaq ist?m?diyini sual ed?nd?, Nastya onu qucaqladi v? h?r?k?tini usaq sad?liyi il? bel? izah etdi:

– H?r ikiniz yaxsi adamlarsiniz. H?r ikinizi d? ?ox sevir?m. Ancaq, Viktor m?nim atam deyil, s?n d? m?nim anam deyils?n. M?n …onlari yaxsi xatirlayiram, h?m atami, h?m anami!

– Nastya, he? olmasa “xala”, “dayi” dey? m?raci?t et biz?!

– Yox! M?n? bel? daha yaxsidir! – dedi Nastya.

Bu m?vzuya bir daha qayitmadilar. Nastyani yola g?tirm?y? ?alismagin m?nasi yox idi. Bu gedisl? usaq onlara he? vaxt "ana", "ata" dem?di. Yalniz adlari il? m?raci?t etdi. ?lav? olaraq, aydin oldu ki, ?z?n? d? "qizim" s?z?yl? yox, ?z adi il? m?raci?t edilm?yi daha xos olur.

G?nl?r v? aylar ke?di. B?z?n olurdu ki, Viktor ikinci n?vb? isl?y?nd? onu ?z? il? b?rab?r is? g?t?r?rd?. Nastya h?rd?n Viktorun yaninda kabinada, b?z?n d? arxada- salonda otururdu. N? q?d?r t??ss?ratlar yaranirdi usaq q?lbind?! Bu g?nl?r onun ???n unudulmaz olurdu. Nastya "onun Viktorunun” bel? b?y?k bir masini idar? etdiyi il? f?xr etirdi!

M?kt?b vaxti yetisdi. Ilk g?nd?n Nastya intizami v? yaxsi oxumaq bacarigi il? m??lliml?rinin sevimlisin? ?evrildi. M?kt?bd?n g?ldikd?, yem?yini yey?rdi v? d?rhal d?rsl?r? baslayardi. Ev tapsiriqlarini yerin? yetirdikd?n sonra, ?g?r Lena m?tb?xd? bir is g?r?rdis?, Nastya k?m?k etm?y? ?alisirdi.

Axsamlarsa Viktor v? Lena ona nagillar oxuyardilar. Nastyani xosu g?lirdi usaqlar ???n yazilmis nagillari dinl?m?yi. Viktor n?vb?d? olark?n – onun is qrafiki d?rd g?nd? bir d?yisirdi – nagillari ona Lena oxuyardi. Nagil danismagi v? oxumagi Lena daha yaxsi bacarirdi.

Ill?r ke?di, Nastyanin nagil v? hekay?l?r? qulaq asmaq h?v?si kitablara ?z tutdu. Onun ne?? h?v?sl? usaqlar ?s?n yazilmis kitablari oxudugunu g?r?n Viktor m?mnuniyy?tl? Nastya ???n "usaq kitabxanasi" toplamaga basladi. Tez-tez jurnallar, kitablar alirdi. B?z?n dostlar qonaq g?l?rk?n, Nastyaya s?kill?ri olan kitablar h?diyy? edirdil?r. N?l?r yox idi bu kitablarda! Cazib?dar s?kill?r, hekay?l?r, g?lm?li nagillar, sahzad?l?rin taleyi, sirli ?lk?l?r… Bu kitablardan t?sirl?n?r?k sirl?rl? dolu bir d?nyada yasayirdi Nastya. ?z d?s?nc?si il?, ?z ist?yi il? qururdu ?z d?nyasini. Bu d?nya h?mis? realliqdan uzaq olardi. ?z sahzad?l?ri il?, igidl?ri il?. Bu q?hr?manlar n?d?ns?, Viktoru xatirladirdilar Nastya ???n. Burada n? q?d?r oxsarliqlar tapirdi usaq q?lbi. V? h?mis? d? bir m?c?z? bas ver?c?yini g?zl?yirdi Nastya.

B?z?ns?, qorxulu hadis?l?r bas verirdi.

Bir g?nl?ri Nastya m?kt?bd?n g?lmisdi. Evd? t?k idi, n? Viktor, n? d? Lena evd? yox idil?r. D?n?n axsamdan Nastyani x?b?rdarliq ed?r?k, yaxinliqdaki qonsu s?h?r? ged?c?kl?rini demisdil?r. Lenanin orada m?alic? il? ?laq?dar olacaq t?cili isi vardi. Viktorun bu binadaca iki m?rt?b? asagida yasayan bacisi g?lib onunla oturmali idi. Viktor, ?z? demisdi bacisina.

– Biz is?, axsam 7-y?, 8-? qayidacagiq, – dedil?r.

Nastya yem?k t?kd?, yedi. M?kt?b ?antasini a?di, kitab – d?ft?ri ?ixarib ev tapsiriqlarinin h?llin? basladi. Iki saatdan sonra h?r seyi bitirdi. Basqa n? etm?li? Kitab skafini a?di.

Viktor bu yaxinlarda ona bir ne?? kitab almisdi. Onlarin arasinda maraqli, b?z?n qorxulu, b?z?n g?lm?li s?kill?ri olan enli bir kitab var idi. ?n ?ox bu kitabi v?r?ql?m?yi sevirdi.