скачать книгу бесплатно
Капiтан Катляроy, якi кiраваy усёй дэсантна-штурмавой групай салдат, наблiжаyся да будынка. За яго спiной, услед за iм, iшлi двое салдат. Камандзiр быy упэyнены y тым, што ён першым убяжыць у ацалелы будынак з двума салдатамi. Але тут, у закiнутай карцiннай галерэi, ужо знаходзiyся радавы Агуркоy. Каравокi, высокi, худы хлопец з выцягнутым тварам, злёгку падрыгваy ад халоднага патоку паветра, што цягнуyся з усiх вокнаy. Салдацiк не здымаy з сябе yжо высахлы чорны плашч з цела, ён ахутаyся iм, спрабаваy, як мага больш, сагрэцца. Сцiснуyшыся y сухiм куце, Агуркоy сваiмi тонкiмi пальцамi пiянiста, трымаy перад сабой аyтамат. Пры гэтым напружана yслухоyваyся ва yсе навакольныя гукi.
У момант, калi y будынак увайшоy устрывожаны камандзiр з двума салдатамi, юны Іван Агуркоy хутка падняyся з падлогi, выпрастаyся i прыбраy з бледнага твару разгублены выгляд. Плашч раскрыyся i Агуркоy усiм сваiм целам iмгненна адчуy i прыняy увесь холад вясновай ранiцы. Ён задрыжаy яшчэ мацней.
Круглатвары Катляроy, ступаючы на дробныя аскепкi шкла, падышоy да Івана.
– Ты тут адзiн? – спытаy з сур'ёзным выглядам капiтан, апусцiyшы шырокiя русыя бровы над блакiтнымi вачыма.
– Так дакладна. – адказаy Агуркоy, i сцiснуy усе свае цяглiцы тонкага цела, каб пазбегнуць дрыжыкаy перад капiтанам.
Затым, калi Катляроy адышоy, радавы тут жа расслабiyся i зноy задрыжаy.
Упэyнены y сабе камандзiр не давяраy Агуркову з-за яго юнага yзросту, лiчыy, што Іван не абыходзiy усе памяшканнi, а проста сядзеy тут у чаканнi прыходу яго таварышаy па службе. І каб пераканацца y словах Агуркова, Катляроy моyчкi паказаy рухам рукi i пальцаy радавому Зуйко агледзець памяшканнi першага паверха.
У гэты час да Агуркова падышоy саракапяцiгадовы салдат Мельнiк.
– Не бойся ты, вайна заyтра скончыцца. – аптымiстычна вымавiy мужчына.
– Я не баюся. Гэта yсё ад холаду. Я ж паyднёвец. – скрозь дрыгаценне шырокiх вуснаy адказаy Агуркоy.
Затым камандзiр Катляроy звярнуyся да iх дваiх:
– Хопiць балбатаць! За працу. На пазiцыi! – загадаy Катляроy, паказваючы рукамi на пасты радавых.
Будынак, у якiм знаходзiлiся салдаты, меy асаблiвую канструкцыю: франтальная частка была з ваконнымi праёмамi на yсiх паверхах, бакавыя сцены былi цалкам забудаваны, задняя частка мела вокны толькi на другiм паверсе i адны дзверы на першым. Таму тут было зручна хавацца да пачатку ваеннай аперацыi.
Для камандзiра Катлярова сённяшняя ранiца была змрочная i сырая, чым мiнулая. Шыракаплечы камандзiр зняy з сябе чорны плашч i павесiy яго на тоyсты цвiк, якi тырчыy у сцяне. Кiнуy у бок каску i надзеy на лысую галаву шэрую, з жоyтымi палосамi фуражку. Непрыемныя пачуццi кранулi яго душу.
Радавы Зуйко хутка вярнуyся i стаy перад iм.
– Капiтан? Усё чыста! Запасны выхад завалены, усе памяшканнi пустыя i не маюць пагроз. Чакаю далейшых указанняy.
– Бачыш паyразбiтую лесвiцу? Збудуй што-небудзь, выпраy яе i забярыся на другi паверх. Агледзься там, пасля далажы мне. – упэyнена цвёрдым голасам прамовiy Катляроy.
Светлавалосы, схуднеyшы за апошнiя днi вайны, дваццацiпяцiгадовы хлопец Зуйко быy сапраyдным салдатам. Яго жоyта-зялёныя вочы на авальным твары не ведалi стомленасцi i заyсёды накiравана глядзелi наперад. Невысокага росту хлопец адказна выконваy усе загады камандзiра. Зуйко зняy з галавы капюшон i пару кропель упалi на яго завостраны нос, на ружовыя шчокi i хутка сцяклi на тонкiя сухiя вусны.
– Слухаюся, капiтан. – глухiм голасам адказаy радавы.
Ён тут жа iрвануy з месца да паyразбураных шэрых прыступак, што вялi наверх. Салдат горда перасунуy зброю за спiну, схаваy яе пад плашчом i старанна стаy шукаць прыдатны матэрыял.
Катляроy падышоy да цэнтральнага дзвярнога праёму, прыпадняy сырое цёмна-зялёнае палатно, паглядзеy на варожыя мёртвыя целы i незадаволена скрывiy свой круглы твар. Выразныя маршчыны акружылi яго блакiтныя халодныя вочы. На бетоннай падлозе ляжалi два бяззбройных салдата: мужчына i жанчына. Мабыць, пасля iх смерцi, хтосьцi скраy iх вiнтоyкi. Целы былi y чорна-белай камуфляжнай экiпiроyцы, на грудзях былi зялёныя лiчбы. У аднаго з мёртвых людзей галава чамусьцi знаходзiлася без ахоyнага шлема. На жаночай зялёнай скуры твару былi дробныя раны i застылая цёмна-чырвоная кроy. Яе зялёныя вусны злёгку збялелi, кароткiя чорныя валасы былi запэцканыя пылам. Капiтан пераканаyся y тым, што пад цёмна-зялёным плашчом ляжалi салдаты яго працiyнiка. Затым вярнуyшы палатно, ён закрыy iх целы i адышоy. Катляроy трывожна падумаy аб сваiх салдатах, як жа хутка парадзела яго невялiкая i не гэтак навучаная група, што двое салдат, да свiтання, па-ранейшаму не дабралiся y гэта месца. Магчыма, iх мёртвыя целы yжо ляжаць дзесьцi y гразi, забiтыя зялёнымi людзьмi. Камандзiр хутка адпусцiy цяжкiя думкi, адкiнуy балючы погляд i паспяшыy разабрацца з варожымi мёртвымi целамi.
– Агуркоy, Мельнiк, да мяне! – цiхiм голасам заклiкаy высакарослы камандзiр.
Радавыя салдаты знаходзiлiся непадалёк ад яго, дзяжурылi ля вокнаy. Па iх чорных плашчах сцякалi празрыстыя кроплi вады. Рукi салдат злёгку прамерзлi ад халоднай непагадзi, прасiлi цяпла. Салдаты хутка кiнулi погляд на камандзiра i разам паспяшалiся да яго. Знялi капюшоны, пад якiмi хавалiся шэрыя каскi.
– Трэба прыбраць забiтых з праходу. Адцягнуць iх у той бок. – паказаy Катляроy на вузкую сцяну, у цэнтры якой праглядалася чырвоная цэгла ад абваленай тынкоyкi.
Сам жа Катляроy заняy пазiцыю Мельнiка, прадоyжыy сачыць за гарадскiм разбураным наваколлем.
Худы, як трасцiнка, Іван Агуркоy палахлiва глядзеy на мёртвых салдат i неахвотна выконваy загад камандзiра. Ён усё часцей папраyляy каску, якая павольна спаyзала яму на вочы. Агуркоy меy нястрыманае жаданне пакiнуць службу, але не меy уяyленне, куды дзявацца пасля. Хлопец i паyгода не праслужыy у войску, як яго кiнулi на вайну. Яму было цяжка yспрымаць ваенны час: глядзець на загiнуyшых, чуць выбухi i стрэлы.
Кiнуyшы апошняе цела да сырой сцяны, з вусн Агуркова пачулiся yздыхi, а затым словы.
– Я ж магу ляжаць таксама, мёртвым… – прашаптаy юнак, ды так, што яго пачуy Мельнiк.
– Трэба думаць аб iншым, што мы вернемся дадому да сваiх блiзкiх. Што чакаюць нас… Хутка скончыцца вайна… Вось завершым заданне i перамога наша. Так што, збярыся, хлопец, i давай закрыем гэтую змрочную тэму. – упэyнена сказаy Мельнiк, папраyляючы сваю шэрую yнiформу.
Яшчэ за тыдзень перад адпраyкай на гэтае заданне моцны духам мужчына Леанiд Мельнiк не раз чуy ад Агуркова падобныя словы на трэнiроyках i пасля iх. У тыя днi Мельнiку не было да канца вядома, што ж на самай справе адчуваy хлопец. Ён толькi прадбачыy i падтрымлiваy радавога y цяжкiя ваенныя хвiлiны. Мужчына глядзеy на хлапчука Івана, як на сына. Перажываy за яго. Думаy аб тым, што ж будзе з iм, там, на лiнii фронту? Як павядзе сябе гэты хлопчык у сапраyдным баi?
У адрозненне ад юнага Івана, саракапяцiгадовы Леанiд у свае маладыя гады праслужыy два гады y разведцы, а пасля, вярнуyся дадому, завёy сям'ю. Мiрна жыy да прыходу вайны. А калi пачулiся першыя выбухi бомбаy, яго двое сыноy першымi сышлi на фронт, а праз тыдзень, следам, быy прызваны сам ён. Да сустрэчы з Агурковым, мужчына yжо прайшоy некалькi ваенных заданняy, яму не раз даводзiлася змагацца за сваё жыццё. Нямала ён пабачыy смерцяy у апошнi ваенны час. І за гэты перыяд бiтваy Леанiд не пераставаy думаць пра дзяцей, аб каханай жонцы Наталлi, што засталася чакаць сваiх мужчын у маленькай вёсачцы.
Агуркоy ужо перастаy дрыжаць, але цяжкiя думкi не давалi яму супакоiцца. Імi ён працягваy палохаць сябе, не адводзячы вачэй ад мёртвых целаy.
Мельнiк, бачачы насупраць страшны погляд салдата, хутка закрыy трупы палатном. Затым павярнуy юнака да сябе, маючы намер яго адцягнуць. Але не паспеy сказаць нi слова, бо яго апярэдзiy сам Агуркоy.
– Чаму ты yпэyнены, што мы паспяхова завершым ваенную аперацыю? Ёсць жа варыянт, што хтосьцi памрэ з нас! – песiмiстычна сказаy Іван i моцна сцiснуy скулы.
– Хопiць, Іван! Перастань так думаць. Хiба y цябе няма чалавека, для якога трэба жыць? – раздражнёна спытаy Мельнiк.
– Ёсць такi… Але я не хачу ваяваць. Я не хачу забiваць. Я хачу дадому!.. Добра, я паспрабую знайсцi y сабе сiлы, буду думаць пра маму. – хлапчук працягнуy халодную руку Леанiду для поцiску, iмкнучыся адкiнуць дрэнныя думкi.
– Ты справiшся. – адказаy мужчына i, па звычцы, моцна сцiснуy руку калегу. – Усё будзе добра. Ты, галоyнае, трымайся за мяне. Зразумеy? – погляд у Мельнiка быy незалежны i моцны.
– Так. – не разважаючы, адказаy Іван, пляскаючы чорнымi вейкамi.
Размова хутка сцiхла, трэба было вяртацца да вокнаy. Радавы Мельнiк паспяшаyся змянiць камандзiра, якi yжо стаяy каля yваходу i пiльна сачыy за сiтуацыяй па-за будынкам.
Пасля, капiтан Катляроy паправiy чорныя пальчаткi i адышоy ад салдат, шырокiмi крокамi падышоy да свайго пакiнутага плашчу, страсянуy з яго апошнiя кроплi. Затым сваiмi буйнымi пальцамi ён выцягнуy з кiшэнi шэрай унiформы рацыю. Уключыy яе. Акрамя шуму перашкод i перыядычнай цiшынi, рацыя нiчога не перадавала. З вялiкiм засмучэннем, ён кiнуy бескарысную сувязь i злосна прагаварыy пра сябе некалькi лаянкавых слоy. Паглядзеy на радавых салдат, засмучаючы сябе няпоyным атрадам замацаваных да яго байцоy.
Аб радавым Зуйко быццам бы зусiм забылiся. А ён ужо збудаваy памiж прыступкамi над абрывам масток з драyляных рэшткаy i правадоy, i падняyся на другi паверх. Салдат узяy пiсталет у рукi i павольна iшоy па калiдоры другога паверха, ступаючы на захламлёную падлогу. Пад падэшвамi, нiбы дробкi, хрусцелi трэскi ад разарваных дзвярэй. Калiдор, дзе злева толькi ваконныя праёмы, а справа кабiнеты, быy жудасным. Чорныя плямы ад выбухаy i рэдкiя сляды ад куль малявалiся на сценах. Зуйко непахiсна выконваy задачу: пiльна iшоy наперад, з асцярожнасцю, па чарзе зазiраy у кожнае памяшканне, размахваy зброяй. Лётала мёртвая цiшыня. Ляжала мноства забiтых целаy у цывiльным, як кучамi, так i паасобку, як раскiданыя лялькi. Невялiкiя вочы маладога салдата не палохалiся мерцвякоy, Зуйко быy толькi здзiyлены жудаснай крывавай расправай над нi y чым невiнаватымi людзьмi.
На першым паверсе yсе насцярожылiся, калi праз нейкi час з другога паверха пачуyся грукат, быццам нешта yпала, разбiлася на кавалкi. Гэта была адзiная ваза, якая цудам змагла ацалець у бiтвах i пасля бамбаванняy. Але, радавы Зуйко, якi спешна вяртаyся назад да камандзiра, зачапiy яе сваiм цяжкiм чорным абуткам. Ён хутка перабiраy ногi, спускаyся па лесвiцы.
– Камандзiр! – адчуваючы холад, сказаy ён. – Чалавек…там…чалавек! – крыху заiкаючыся, таропка паведамiy малады салдат.
Агуркоy i Мельнiк адразу павярнулiся на голас, адкiнуyшы загад сачыць за сумным архiтэктурным краявiдам. Тады камандзiр рэзка павярнуy галаву i зiрнуy сярдзiтымi вачыма y iх бок, прымусiy салдат вярнуцца да сваiх абавязкаy. І тут жа павярнуy галаву на занепакоенага салдата Зуйко.
– Вораг? – падхапiyшы аyтамат i звесiyшы бровы, спытаy Катляроy.
– Цывiльны.
Камандзiр здзiвiyся, затым зноy адвёy свой погляд ад схуднелага твару радавога Зуйко i аслабла звярнуyся да астатнiх:
– Вы, двое, заставайцеся тут. Глядзiце yважлiва.
А пасля, не губляючы часу, хутка пакрочыy да лесвiцы.
– Зуйко?! За мной! – злосна, быццам адчуваючы нейкую здраду, сказаy Катляроy.
Яны разам акуратна паднялiся па паyразбуранай лесвiцы на другi паверх. Пакiнуyшы Агуркова i Мельнiка на першым.
Тым часам, за сценамi карцiннай галерэi, сцiхла змрочнае надвор'е. Ужо не было вiдаць халодных кропель дажджу. Стаяла цiшыня i выразна праглядалася разбiтая архiтэктура горада. Іван Агуркоy, крыху схаваyшыся, стаяy ля yваходу. Ён адчуваy усю тую ж лянiвасць i трапятанне, не жадаючы звязвацца з працiyнiкам. Яго хударлявае цела не дрыжала ад страху i холаду, расслаблена абапiралася а сцяну. Цяпер Іван млява глядзеy на шэрыя развалiны i думаy пра дом. Свежае ранiшняе паветра пасля дажджу, якiм дыхаy Іван, нагадвала аб свабодзе.
А цiхi i спакойны чалавек Мельнiк, усё гэтак жа маячыy каля ваконных праёмаy. Ён добра аглядаy усе падыходы да будынка, сачыy, цi няма побач варожых салдат. У той момант мужчына yяyляy сабе, як паспяхова завершыць гэта апошняе ваеннае заданне, якое пакончыць з вайной, i ён вернецца дадому. Вернуцца жывымi яго сыны i yся сям'я збярэцца за адным сталом. Леанiду вельмi хацелася дачакацца мiру. І цяпер, гледзячы на yсе наступствы вайны з-за сцен, яму хацелася yзяць цыгарэту i нетаропка выпусцiць дым.
З другога паверха нi гуку…
Гэтай светлай ранiцай па шырокай дарозе да будынка з вялiкай асцярогай iшлi два салдата. Яны то хавалiся за руiнамi, то шустра рухалiся наперад па мокрым ацалелым асфальце, то цяжка iшлi па гразi. Першым iх заyважыy Агуркоy.
– Нашы! – закрычаy ён.
У гэты час Мельнiк знаходзiyся на дыстанцыi ад юнага салдата i ад нечаканага крыку на секунду спынiy дыханне. А затым хутка падбег да Агуркова.
– Цiшэй ты. Цiха… – шэптам грозна вымавiy Леанiд i адвёy свой сталёвы погляд у бок руiн. – Ага, бачу.
Там, удалечынi, па шэраму пейзажу маячылi чорныя плашчы. Салдаты y будынку сачылi за тым, як пара невядомых наблiжалася да iх, перабягала з адной тоyшчы куч бетонных агародж да iншай. Менавiта з-за чорных плашчоy Агуркоy з ходу выказаy здагадку, што да яго беглi не ворагi. Бо такую цёмную расфарбоyку плашчоy меy i ён сам.
Маyчыць Мельнiк, маyчыць Агуркоy. Цiха назiраюць за таямнiчымi людзьмi. А калi тыя, чужыя, падышлi блiжэй, Мельнiк цiха звярнуyся да Івана.
– Моyчкi, схiлiyшы галаву, жвава бяжы да таго акна. Як мыш. А я застануся тут, сустрэчу «нашых»… – сказаy ён.
– Добра. – глуха, ахвотна пагадзiyся Агуркоy.
Іван хвалююча паправiy шэрую каску, якая была для яго злёгку вялiкай, а пасля гэтага, не разгiнаючы спiну, паспяшаyся адысцi ад Мельнiка.
Тады мужчына, з трывожным бiццём у сэрцы, падышоy блiжэй да дзвярнога праёму. Стаiyся, прыцiснуyся да халоднай апоры. Ён чакаy, калi ж у будынак увойдуць узброеныя салдаты.
У гэты час па лесвiцы, якая знаходзiлася справа ад галоyнага yваходу y будынак, павольна спускаyся салдат Зуйко. Прайшоyшы па аварыйных прыступках, радавы моцна ступiy на падлогу першага паверха. Перанясучы свой загадкавы погляд ад прыступак, ён, перш за yсё, заyважыy Мельнiка, якi рухам далонi i пальцаy, жэстамi, няyмела паказваy на нечаканы падыход гасцей. Зуйко насцярожыyся. І, не разумеючы знакаy Леанiда, ён усё ж застаyся стаяць на месцы. А пасля паглядзеy на спалоханага Агуркова. Юны радавы сцiснуy свае худыя плечы, сядзеy пад акном, пiльна глядзеy на Мельнiка. Зуйко заyважыy, што штосьцi не так i хутка yзяyся за вiнтоyку. Затым павярнуy свае yстрывожаныя вочы назад на Мельнiка. Леанiд працягваy маляваць жэсты, паказваy хлопцу падымацца назад на другi паверх цi ж схавацца тут. Зуйко з гэтым разабраyся i стаiyся y куце, каля лесвiцы. Зняy з засцерагальнiка снайперскую вiнтоyку i рыхтаваyся, у выпадку чаго, страляць.
Як толькi y будынак увайшлi незнаёмцы, якiя схавалi свае твары пад вялiкiмi чорнымi капюшонамi, Мельнiк тут жа перазарадзiy аyтамат i накiраваy яго на iх. Устаy у iх за спiной. Агуркоy i Зуйко хутка паказалiся гасцям, навялi на iх сваю зброю. Усе трое паказалi сваю колькасную перавагу.
– Стаяць! Нiякiх рэзкiх рухаy. Кiньце зброю! – злосна прамовiy Мельнiк.
– Гэта ты цi што? Леанiд? – пачуyся звонкi малады голас з-пад чорнага капюшона. – Пачакай ты. Гэта ж я… Сядоy! І радавы Траyнiк са мной.
– Павольна адкiнулi свае капюшоны i таксама павольна павярнулiся да мяне.
– Добра…
Двое салдат выканалi yсё, аб чым прасiy Мельнiк. Павярнулiся да яго.
– Вось гэта як! – з усмешкай, радасна выклiкнуy Леанiд. – Жывы, хлапчук.
Перад Мельнiкам стаяy цёмнавалосы трыццацiгадовы лейтэнант Сядоy. Чалавек з бледна-белай скурай, бяздоннымi сiнiмi вачыма i маленькiм носам. Хлопец быy сярэдняга росту, ён шырокай усмешкай расцягнуy свае тонкiя вусны, над якiмi павiслi рэдкiя цёмна-русыя вусы. Ён падышоy да сябра Мельнiка. Яны абнялiся. Здавалася, што яны не бачылiся доyгi час, а тут, нарэшце, сустрэлiся. Але гэтая радасць сустрэчы была зразумелая толькi iм дваiм. Нiхто з акружаючых салдат не ведаy дакладна, што iх аб'ядноyвае. Гэтыя двое ваявалi разам з пачатку вайны i да сённяшняга дня. Яны ратавалi адзiн аднаму жыццё, у iх было шмат сумесных баявых гiсторый у галаве. Ад гэтага было моцным iх сяброyства.
– Ты ж ведаеш, я раней цябе дакладна не памру, стары. – захоплена, з лёгкiм смехам, вымавiy Сядоy Мельнiку.
– Мы яшчэ паглядзiм. Я бачыy, як твае каленкi задрыжалi, калi я навёy на цябе аyтамат. – адказаy яму Леанiд.
– Ну не…твой дрыготкi голас i дрыгаценне лядашчых рук я адразу распазнаy…слых у мяне, як у маладога ваyка. – працягваy жартаваць лейтэнант Сядоy.
Двое затрашчалi языкамi. З-за размоy перасталi заyважаць iншых салдат, зусiм не думалi аб вайсковых абавязках.
А Агуркоy, седзячы пад акном, з панурым тварам слухаy iх размовы, а затым выпрастаy свае тонкiя ногi i апусцiy дула аyтамата yнiз. Патокi вулiчнага паветра, што неслiся з аконнага праёму, урэзалiся y яго галаву з левага боку. Ад лёгкага халоднага ветру цiха засоп яго ружовы нос. Іван без усякай пагарды не адводзiy вачэй ад таварышаy па службе i, хоць не разумеy усiх усмешак i сяброyскiх размоy двух салдат, яму было цiкава глядзець на iх. Агуркоy усмiхнуyся. Адпусцiy усе свае страхi i адчайныя думкi y гэтую хвiлiну, яны больш не прыходзiлi яму на розум. Іван не заyважаy нi ветру, нi радавога салдата Зуйко, якi выйшаy з-за вугла.
– Салдат? – глухiм тонам звярнуyся да Агуркова Зуйко. – Не стой адкрыта каля акна, заб'юць жа!
І тут жа на васемнаццацiгадовага хлапчука нарынулi самотныя пачуццi смутку. Ён нават уздрыгнуy. Яго цёмныя вочы прабеглiся па закiнутаму шырокаму памяшканню, ён незадаволена скрывiy свой смуглы твар i прыцiснуyся да цаглянага мура, што знаходзiyся памiж ваконных праёмаy.
У той час Алесь Траyнiк моyчкi выцягнуy адзiнае металiчнае крэсла з кучы разбiтых карцiнных рам i iншага смецця, паставiy яго ля сцяны. Сеy далей ад усiх. Алесь адчуy, як патроху яго адпускала душэyная стомленасць. Ён стаy рэдка i лянiва дыхаць. Ногi прыемна балелi пасля цяжкага шляху. Хацелася спаць. Алесь сядзеy на крэсле i yважлiва аглядаy вельмi знаёмае для яго памяшканне. Затым ён паглядзеy на кожнага салдата, на iх чорныя ваенныя плашчы. Успомнiy, што дакладна такi плашч вiсiць у яго бацькоyскай хацiне. І адразу Алесь трывожна падумаy пра тое, што, напэyна, ягоны бацька Вiктар быy тут i нейкiм чынам змог пакiнуць гэты змрочны свет, прыхапiyшы з сабой плашч. Алесь сказаy сабе: «Гэта знак! Дакладна. Значыць, я на правiльным шляху. Я iду па яго следзе, за iм». Гэта падзея распалiла y Алесi вялiкi азарт да прыгод, хiлiла яго прадоyжыць шлях да загадак i адказаy. Ён нехаця стаy горача разважаць аб тым, што адбывалася y самалёце. Як так атрымалася, што ён сустрэy маму?! І тым самым, усё больш пераконваy сябе – гэта дзiyнае месца дазваляе yбачыць тых, каго няма. Яму захацелася зноy убачыць яе, адшукаць маму y гэтым чужым i невядомым свеце, каб абняць i пагаварыць з ёй. Алесь уяyляy сабе сустрэчу з ёй i, нават калi яна яго не пазнае, яму б было прыемна i y той жа час балюча стаяць побач з ёй. Алесь меркаваy: «Мабыць, таму бацька i быy тут. Знайшоy яе i захацеy застацца…цi ж, затрымаyся y гэтым свеце i нiяк не можа выбрацца дадому». Доyга i цяжка думаy Алесь. «Што ж рабiць мне? Кiнуць усiх гэтых салдат i шукаць родных…цi ж паддацца yплыву гэтага месца i дзеяння?» – трымаy у галаве гэтыя пакутлiвыя думкi Алесь.
Радавы Зуйко цiха, з змрочным тварам, падышоy да Сядова i загаварыy з iм:
– Лейтэнант?! Капiтан просiць дапамогi. Лекар патрэбен!
Гэтыя два апошнiя сказы адцягнулi на сябе yсю yвагу акружаючых. Сядоy страцiy усмешку, а затым павярнуyся да радавога.
– Што здарылася? Дзе капiтан? Паранены? – звонкiм голасам замiтусiyся чарнявы лейтэнант.
– З капiтанам усё добра. Цывiльны на другiм паверсе. – хутка прамармытаy Зуйко, папраyляючы вiнтоyку.
– Тады чаго ты глядзiш на мяне? Забыyся, хто y нас медык? Траyнiк! Вось жа ён сядзiць! – сурова вымавiy лейтэнант Сядоy, а затым раздражнёна звярнуyся да Алеся. – Эй, аглух, цi што? Уставай i выконвай загад! Рассеyся ён!..
Моцны характар лейтэнанта не раз гартаваyся y баi. Яго стрыманасць i yпартасць не раз ратавалi многiх юных салдат, такiх, як Агуркоy. За yвесь час службы Сядоy так i не пачуy падзякi ад генералаy за яго гераiчныя yчынкi. Ад гэтага ён не пакорлiва адчуваy злосць, лiчыy, што з iм паступаюць несправядлiва. І нягледзячы на гэта, чалавек ён быy добры. Гэта прымушала яго працягваць аберагаць жыццё слаба навучаных салдат на рэальнай вайне. Лейтэнант лiчыy, што мала хто можа паклапацiцца аб новых прызыyнiках, быy упэyнены, што калi яго падвысяць у званнi або дадуць яму свой атрад, ён зробiць куды больш для перамогi, чым тыя генералы, што толькi лiчаць страты за сталом. Час зараз быy такi: у войска заклiкалi yсiх дзеяздольных юнакоy i мужчын; недахоп людзей на фронце, зацягнутыя баi, мноства забiтых i параненых.
Пасля цвёрдых эмацыйных слоy лейтэнанта Сядова Алесь неахвотна yстаy з крэсла. Ён стомлена, не адводзячы вачэй ад лейтэнанта, працягваy думаць пра сваё. Алесь некалькi секунд памаyчаy, потым не паверыyшы словам старэйшага па званнi, абыякава спытаy:
– Хто, я?
– Не, Агуркоy! Ну, вядома ж, ты…збярыся yжо Траyнiк! Хутчэй наверх! Не чуy цi што, лекар патрэбен! – з больш павышаным тонам у голасе адказаy Сядоy.
Лейтэнант чужа i з прывiдам паглядзеy на радавога. І Алесь, бачачы варожы твар лейтэнанта, не стаy пярэчыць яму.
– Слухаюся! – выразна сказаy ён.
Алесь хутка пабег услед за радавым Зуйко да лесвiцы.
У вялiзным пакоi першага паверха засталося трое салдат.
– Агуркоy!? – запальчыва, але не гучна звярнуyся лейтэнант да маладога. – Працягвай несцi службу. Сачы, што адбываецца за вокнамi. – з прыкрасцю y галаве i са звычкай аддаваць загады, вымавiy Сядоy. – Не салдаты, а нейкiя дзецi…
– Цалкам так… – сказаy Мельнiк, адыходзячы да крэсла, на якiм сядзеy Алесь.
Лейтэнант злосна пакруцiy галавой, выцер вусы i вярнуyся да Мельнiка. А той, сеyшы на крэсла, адразу ж вырашыy змянiць напружаную атмасферу yнутры лейтэнанта.
– Ну, расказвай, дзе цябе насiла,…як дабiраyся сюды? – ахвотна завёy размову Леанiд. – Я вось, праз дзесяць цi пятнаццаць хвiлiн, адразу выйшаy на капiтана. Гляджу, а з iм ужо Зуйко…мабыць, побач прызямлiлiся. Ну, а потым мы хутка i акуратна дабралiся сюды да свiтання…а колькi мёртвых мы бачылi. Усiх шкада: i сваiх, i чужых…усё ж людзi. Такiя ж, як мы. Адправiлi нас забiваць без волi. Але з выбарам! На фронт, альбо смяротнае пакаранне за здраду. А тут, на вайне, ёсць шанец выжыць… Ну, а што рабiць, сам ведаеш, у палон ужо не бяруць! У бiтвах так: альбо цябе заб'юць, альбо ты iх…вайна – складаны i хворы трагiчны механiзм… – не змаyкаy Мельнiк.
Сядоy слухаy яго цяжкi аповяд, а затым, быццам адкiнуyшы yсе яго словы, спытаy:
