banner banner banner
?умо ?ўнган ша?ар. Жалолиддин Мангуберди таваллудининг 800 ва Му?аммад Ризо Эрниёзбек ў?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги юбилейларига ба?ишланади
?умо ?ўнган ша?ар. Жалолиддин Мангуберди таваллудининг 800 ва Му?аммад Ризо Эрниёзбек ў?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги юбилейларига ба?ишланади
Оценить:
Рейтинг: 0

Полная версия:

?умо ?ўнган ша?ар. Жалолиддин Мангуберди таваллудининг 800 ва Му?аммад Ризо Эрниёзбек ў?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги юбилейларига ба?ишланади

скачать книгу бесплатно

?умо ?yнган ша?ар. Жалолиддин Мангуберди таваллудининг 800 ва Му?аммад Ризо Эрниёзбек y?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги юбилейларига ба?ишланади
Ибадулла Самандарович Байджанов

Ушбу китоб муаллифи, И. С. Байджанов Хоразм во?аси маркази Урганч ша?рида амалга оширилган ва оширилаётган улу?вор ишлар, бунёдкорлик жаб?алари, маънавият ва маърифат масканлари, фидойи замондошлари ?а?ида фахр ва иштиё? билан ?икоя ?илади. Китобнинг иккинчи ?исмидан меъморчилик муаммолари, замонавий, кyркам обод ша?ар бунёд этиш борасида ечимини кутаётган масалалар хусусида ба?с, мунозара юритилади. ?имматли фикр-муло?азалар билдирилади. Кенг китобхонлар оммасига мyлжалланган.

?умо ?yнган ша?ар

Жалолиддин Мангуберди таваллудининг 800 ва Му?аммад Ризо Эрниёзбек y?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги юбилейларига ба?ишланади

Ибадулла Самандарович Байджанов

© Ибадулла Самандарович Байджанов, 2016

© Рустам Ибадуллаевич Самандаров, фотографии, 2016

Редактор Абдулла Сафоев

Корректор Махмуд Ибадуллаевич Самандаров

Корректор Рустам Ибадуллаевич Самандаров

Корректор Ме?рибон Сафоева

ISBN 978-5-4483-5005-4

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Байджанов Ибадулла Самандарович

?умо

Улу?лар ру?и мададкор

Сyз боши

Хоразм! Бу биргина калимани тилга олишимиз билано? кyз yнгимизда жаннатмакон yлка намоён бyлади, ?албларимиз фахр-ифтихор туй?уларига тyлиб тошади. Ўз ба?рида Аль-Хоразмий, Беруний, Па?лавон Ма?муд, Шайх Нажмиддин Кубро, Аз-Замахшарий, Ога?ий, Жалолиддин Мангуберди каби улу? зотларни камолга етказган ва улар ор?али yзбекнинг шон-шу?рати, а?л заковати, ирода ва жасоратини жа?онга танитган бу табаррук тупро?нинг ?ар ?аричи кyзга тyтиё, му?аддас. Президентимиз И. А. Каримов Хиванинг 2500 йиллиги юбилейи тантаналарида сyзлаган табрик нут?ида «Хоразм му?аддас замин, yзбек давлатчилигининг тамал тошлари бундан 2700 йил му?аддам айни Хоразм во?асида ?yйилган. Хоразм тарихи yзбек давлатчилигининг асоси, унинг ?удрати ва ?адимийлигининг тасди?идир» деган эди. Юртбошимизнинг ишонч билан айтган бу сyзлари ?ар бир хоразмлик ?албини тyл?инлантириб, ота-боболаримизга муносиб бyлиб яшашга ундайди.

Агар кy?на Хоразм харитасининг yтмиши ва бугуни билан танишадиган бyлсак, унинг маркази Урганчда ?ам улу?вор ишлар амалга оширилганлигининг гуво?и бyламиз. Бир-биридан му?ташам бинолар, йyллар, хиёбонлар, бо?лар барпо этилди. Аэропорт, вокзал, кинотеатр, ме?монхона, муста?иллик шарофати билан ?урилган ?yшма корхоналар – Урганч кyрки, Хиванинг 2500 йиллиги, Урганчнинг 350 йиллиги муносабати билан во?а маркази янада гyзаллашди, обод, кyркам, хушманзара масканга айланди.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма?камасининг ?арорига кyра 1999 йилда бирданига икки улу? сана – Ватан озодлиги йyлида жонини фидо ?илган довюрак курашчи, миллий ?а?рамон, жа?он хал?лари тарихида yчмас из ?олдирган Жалолиддин Мангубердининг 800 йиллиги ?амда хал?имизнинг миллий маданияти, маънавияти ва маърифати тара??иётига улкан ?исса ?yшган ато?ли шоир, тарихнавис, таржимон, давлат арбоби Му?аммад Ризо Эрниёзбек y?ли Ога?ий таваллудининг 190 йиллиги тантаналари ?ам айнан Хоразм маркази Урганч ша?рида кенг нишонланади. Ана шу юзадан чи?арилган ?арорлар бyйича бу улу? анжуманларга ?арата тайёргарлик ишлари алла?ачон бошланиб кетди. Белгиланган тадбирларга кyра кенг кyламда бунёдкорлик, ободонлаштириш, ташви?от ишлари олиб борилади. Хоразм, бу му?аддас масканда камолга етган улу? инсонлар, Урганч ва урганчликлар ?а?ида ?атор рисолалар чоп этилади. Шулар ?атори ушбу китоб ?ам икки улу? айёмга арзугулик тyёна ?исобланади. Бу китобда во?а юраги ?исобланган Урганч мисолида му?аддас заминимиз Хоразмда ту?илиб, камолга етган буюк инсонлар, ота-боболаримизга бyлган муносабат чин дилдан из?ор этилади, Урганчнинг yтмиши бугуни ?а?ида фахр билан ?икоя ?илинади.

Китобнинг иккинчи ?исмида эса ша?ар му?итида уйсозлик, ?урилиш жараёнлари, атроф худудни ободонлаштириш, кyкаламзорлаштириш, иморат ва иншоотларни таъмирлаш, безаш, турли лойи?алар тайёрлаш ва танлаш, ша?арларнинг меъморий санъатга оид маданияти каби му?им масалалар юзасидан ?имматли фикр – муло?азалар билдирилади, ани? ва фойдали, ?улай таклифлар yртага ташланади. Бу жи?атдан ушбу китоб ?окимликлар, меъморлар, лойи?ачилар ша?ар таъмирланиши ва янги ?урилишлар билан бо?ли? ташкилотлар, ?урилиш со?аси мутахассислари тайёрлайдиган y?ув юртлари талабалари учун му?им услубий ?yлланма бyла олади.

Китоб муаллифи ?а?ида икки о?из сyз: Ибадулла Байджанов – асли Урганч ша?рида ту?илган. Хоразмнинг и?тидорли меъмори. Ўз со?асини чу?ур ва яхши билади.

Хоразм тарихида биринчи бyлиб меъморчилик фанлари номзоди унвонига сазовор бyлди. Республикада yз ме?нати, ижодий изланишлари билан кyзга кyринган талантли мутахассис, истеъдодли олим. Ташкилотчи ва ташаббускор ра?бар. Мен узо? йиллар ?атор ?урилиш ташкилотларида ра?бар бyлиб ишлаганлигим сабабли Ибадулла Байджановни ?урувчилик, бунёдкорлик ишларига ?yшган ?иссасини яхши биламан. Айни?са 15 йилдан зиёд Урганч ша?ар бош архитектори вазифасида ишлаб, во?амиз марказини чиройли ва кyркам манзара кашф этишида жонбозлик кyрсатди. Аэропорт, вокзал, марказий универмаг, ?атор маданий – маиший бинолар, микрорайонлар бунёд ?илинишида И.С.Байджановнинг хизматлари катта. 1988 йилдан буён Урганч ?урилиш колледжи директори вазифасида сид?идилдан фаолият кyрсатиб келмо?да. Унинг бевосита ташкилотчилиги ва ташаббуси билан техникум колледжга айланди. «Архитектура», «Хал? хyжалигини ривожлантириш ва и?тисод», «?урилишни кyкаламзорлаштириш», «?урилишда тижоратчилик», «Хyжалик ?у?у?шуноси», «Молия», «Менежмент» каби мутахассисликлар бyйича янги бyлимлар очилди. Янги y?ув биноси ?ад ростлади. Бо?, хиёбон, гулзорлар яратилди.

Ибадулла Байджанов «Урганч ша?ар архитектураси», «Диплом лойи?алаш услуби», «Меъморлар маскани» каби ?атор рисола, монографиялар, республика ва?тли матбуотда босилган 120 дан оши? илмий оммабоп ма?олалар муаллифи ?амдир. Унинг ушбу янги китоби икки улу? анжуманга муносиб тyёна бyлиши билан бирга энг му?ими yз она юртига, ота-боболаримизга, муста?ил диёримизга бyлган ме?р-му?аббат ифодаси ?амдир.

Мен урганчликларни, Хоразм а?лини икки улу? анжуман —Жалолиддин Мангубердининг 800 ?амда Му?аммад Ризо Эрниёзбек y?ли Ога?ийнинг 190 йиллиги шодиёналари билан чин дилдан ?утлайман. Ушбу китоб муаллифи, ташаббускор ва ижодкор ра?бар, Ўзбекистон Олий Мажлисининг депутати И.С.Байджановнинг хайрли ишларида зафарлар тилайман.

    Эргаш Юсупов
    Урганч ша?ри ?окими

Со?илдаги ша?ар

Урганч. Хоразмдек кyхна, жа?онга маълум ва маш?ур, му?аддас масканга шу ша?ардан кириб борилади. Гyё у бу табаррук заминнинг бош дарвозаси. Во?анинг ?айнаб-жyшиб уриб турган юраги. Вилоят маркази. Кундан-кунга чирой очиб жамоли ва камоли кyзларни ?увонтириб, ?албларга фахр-?урур ба?ишлаётган Урганч муста?ил Ўзбекистонимизнинг кенжа нав?ирон ша?арларидан бири ?исобланади. Амударёнинг ?уйи о?ими чап со?илида жойлашган. Ша?ар yртасидан yтган Шовот канали Урганчни шимолий ва жанубий ?исмларга ажратиб турибди. Ша?арнинг шимолий ?исмида асосан турар жой бинолари, илмий маданий —маърифий муассасалар, ташкилотлар, маиший хизмат кyрсатиш корхоналари, жанубий ?исмида эса ишлаб чи?ариш корхоналари ?ад ростлаган. ?ар иккала со?илни баланд, катта, замонавий кyприклар ?удди мустахкам занжир ?ал?асидек бир-бири билан бо?лаб турибди. Во?а марказига аэропорт, темир йyл вокзали, автобуслар шо?бекати ор?али Ўзбекистонимизнинг турли вилоятларидан, хорижий мамлакатлардан ме?монлар келиб Хоразм во?аси билан, унинг гуллаб яшнаётган ша?ри Урганч билан я?индан танишмо?далар.

Урганч кyчаларини кезар экансиз, я?ин-я?инларда бу кyчаларнинг ?ишда лой, ёзда чанг босиб ётганига сира-сира ишонгингиз келмайди. Равон йyллар, кенг кyчалар, кyркам турар жойлар, серфайз бо?лар-у гулзорлар, фавворалар ша?ар ?уснига ?усн ?yшиб турибди. Айни?са тунги Урганч жамоли кyзларни яшнатади, турфа рангдаги сон-сано?сиз чиро?лар, шиорлар, рекламалар, тасвирлар… Булар Урганч о?шомини янада файзли, шуку?ли ?илиб юборган. ?умо ?уши ?анот ?о?иб турган муста?иллик майдони yзгача ?урур, ифтихор ба?ишлайди.

Урганч илм-фани санъат ва маданияти, саноати юксалиб бораётган нав?ирон ша?арлардан бири. Бугунги кунда бу ша?ри азимда бешта ?урилиш трести, олтита дирекция, 24 дан оши? ?yшма механизациялашган колонна, бешта очи? турдаги ?иссадорлик жамияти, 16 дан оши? бош?арма ва бyлимлар, 7 та y?ув ишлаб чи?ариш комбинати, учта ?урилиш таъмирлаш бош?армалари, 9 та ?урилиш участка, 7 та корхона, 4 та завод фаолият кyрсатиб, и?тисодий ижтимоий ривожланишга yз ?иссаларини ?yшмо?далар.

Кейинги йилларда Республикамиз Президенти ва ?укуматимиз муста?илликни ?yлга киритган диёримиз учун малакали мутахассис кадрлар тайёрлаш масаласига ало?ида эътибор ?аратмо?да. Олий ва yрта махсус таълимнинг моддий техника базасини муста?камлаш, таълим-тарбия самарадорлигини ошириш ва такомиллаштириш тадбирлари кyрилмо?да.

Урганч ша?рида 50 га я?ин бо?ча ясли, 28 та мактаб ва 4 та ?унар техника билим юртлари мавжуд.

Педагогика ва тиббиёт билим юртлари, гидромелиорация ва автомобиль йyллари техникумлари, ?урилиш ва банк коллежлари, муси?а билим юртида кyплаб йигит-?излар та?сил олмо?далар.

Республика Вазирлар Ма?камасининг «Ўзбекистон Республикаси минта?авий олий y?ув юртларини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тy?рисида» ги ?арорига асосан Урганчда Тошкент хал? хyжалиги ва тиббиёт институтларининг филиаллари иш бошлади. Бу эса во?а марказида малакали мутахассислар тайёрлаш борасида янги имконият уф?ларини белгилаб берди. ?озирги кунда ана шу филиаллар базасида даволаш иши, педиатрия иши университетда эса и?тисодиёт факультетлари ташкил ?илинди. Кучли билимга, и?тидорга эга мутахассисларнинг бир жойга тyпланиши натижасида информатика ва электрон ?исоблаш техникаси, инглиз тили, кимё бyйича малакали кадрлар тайёрлашни янада яхшилаш имкониятлари яратилди. Урганч илм-фан тара??ий топаётган зиёбахш масканга айланди. 1986 йилда ишга туширилган «Китоблар уйи», 1987 йилда фойдаланишга топширилган ?урбон ота Исмоилов номли вилоят кутубхонаси, 1991 йилда бунёд этилган янги замонавий босмахона биноси ?ам Урганчдаги маърифат сарчашмалари ?исобланади.

Мутахассислигим меъмор бyлганлиги боис Урганчда амалга оширилаётган бунёдкорлик жаб?аларини эътибор билан кузатаман. Ён дафтарларимда ша?арда ?урилган биноларнинг, турли корхоналарнинг яратилиш тарихига оид ?айдлар кyп. Республика ва?тли матбуотда Урганчдаги бунёдкорлик жаб?алари ?а?ида ?икоя ?илувчи «Кyркам бинолар ?урайлик», «Урганч бугун ва эртага», «Ша?ар чирой очмо?да», «Тез ва соз ?урайлик», «Ша?ар му?ити муаммолари» номли ва яна yзбек ва рус тилларида yнлаб ма?олаларим эълон ?илинган Ушбу рисолани ёзишдан олдин ана шу ма?олалар тукумини бир ?атор кyздан кечирдим. Аён бyлдики, уларда айтилган фикрлар, муло?азалар, режалар, муаммолар ?ал этилиб, орзу умид ?илганимиздек Урганч кyркам, замонавий, чиройли ша?арга айланмо?да.

Гуллаб-яшнаб бораётган она ша?римда амалга оширилган ишлар, фидойи инсонлар, хуллас Урганчнинг бугуни ва эртаси ?а?ида ?икоя ?илишни ният ?илдим

Меъморлар масъулияти

?ар ?андай ша?ар ёки ?ишло?нинг ?ад ростлаши, гyзал ва кyркам манзара касб этиши энг аввало меъморлар ме?натига бо?ли?. Меъморлар том маънода гyзаллик яратувчи бунёдкорлар ?исобланади. ?ар бир даврнинг yз меъмори бунёдкорлари бyлган. Замонлар yтиши билан моддий техник ва бадиий эстетик имкониятлар кенгайгани сайин меъморчилик услублари ?ам такомиллашиб, ю?ори по?оналарга кyтарила борган. Урганчда ?ам улу? меъморлар самарали ме?нат ?илганлар.

Урганчнинг бугунги жамолида, фойдаланишга топширилган кyплаб иншоотлар, саноат корхоналари, турар жой бинолари, мактаблар болалар муассасалари ?амда шифохоналар ?урилишида фидокорлик кyрсатиб ишлаётган кyп сонли ?урувчилар ?иссаси катта, албатта.

Аммо бунда лойи?ачилар ва архитекторларнинг хизматлари ?ам ди??атга сазовор. Хоразм вилояти меъморлари бyлиб ишлаган Чумаев Ф. А., Виталий Прокофьевич Скорочкин, Ринат Ма?судович А?медов. (У «Ўзбекистонда хизмат кyрсатган архитектор» унвонига сазовор бyлган. 24 йил вилоят бош архитектори вазифасида ишлаган.) ва ?озирги кунда бу лавозимда фаолият кyрсатаётган Шавкат Хусаиновлар ?ам во?а марказини миллий услублар асосида кyркам, ихчам ?олда шаклланишига ?исса ?yшганлар.

Урганч ша?рида 1964 – 1973 йилларда бош архитектор бyлиб ишлаган Суюн Йyлдашев ?ам изланувчан ва фидоий меъморлардан бири эди. У ишлаган даврда ша?ар бош режаси асосида якка тартибда хyжаликларнинг уй-жой ?урилиши учун имкониятлар яратиб берилди. Тошкент лойи?алаш институти билан биргаликда Урганч марказининг бирлашган маъмурий бинолари ?исобланган кенгашлар уйи бунёд этилди. Инженерлик коммуникациялари ?урила бошланди.

1973 йилдан 1988 йилгача Урганч ша?ар бош меъмори вазифасида ишлаш масъулияти ушбу сатрлар муаллифи зиммасида эди. Ўн беш йил бу лавозимда фаолият кyрсатган даврларни эсласам, во?а маркази кyркига кyрк бyлиб турган кyплаб му?ташам иншоотларни ?ад ростлашига ?yшган ?иссамни ?албдан ?ис ?илиб, ?ам юртларим хизматига камарбаста бyлганлигим билан фахрланаман. Лойи?алар тайёрлаш, ?урилиш ишларини изчил йyлга ?yйиш, сифатини кyздан кечириш учун ва?т билан ?исоблашмай ишлашга тy?ри келган. Бунинг устига ?урилишларни сифатли лойи?а смета ?ужжатларини ма?аллий шароитнинг yзида тайёрлаш учун биронта лойи?алаш ташкилоти тузилмаган. Дуч келинадиган катта-кичик масалаларни ?ал этиш учун кyп ва?т ва мабла? сарфлаб пойтахтга бориб келишга тy?ри келар эди.

Ша?ар табиати гyзаллигига туташ турар жой бинолари мажмуасини бунёд этиш учун изчил изланишлар олиб борилди. Урганч уйсозлик комбинатининг имкониятлари кенгайтирилди. ?урилиш конвейерларида биргина 146 – серияли эмас, 76 сериялардаги уй блоклари чи?ариш йyлга ?yйилди. Ша?ар меъморчилигида йирик панелли ?иштдан уйлар тиклаш ?ояси амалга оша бошлади. 2, 3, 4, 6 микрорайонлар барпо этилди. Катта магистрал йyллар, темир йyл устидан yтадиган учта баланд кyприк ?урилди. Инженерлик коммуникациялари ?урилиши ривож топиб, марказий водовод ёт?изилди.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
Полная версия книги
(всего 1 форматов)